Quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện thường tín, thành phố hà nội

Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước

Cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước

CƠ BẢN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

2.1.1 Một số khái niệm về dự án, dự án đầu tư XDCB, quản lý dự án đầu tư XDCB và nguồn vốn ngân sách nhà nước

2.1.1.1 Khái niệm về dự án

Dự án được định nghĩa là một nhiệm vụ chi phí tiền và thời gian để thực hiện kế hoạch nhằm tạo ra sản phẩm duy nhất, theo Trịnh Quốc Thắng (2009) Đỗ Đình Đức và Bùi Đức Mạnh (2012) cũng nhấn mạnh rằng dự án mang tính chất một lần, có mục tiêu rõ ràng về chức năng, số lượng và tiêu chuẩn chất lượng, cần hoàn thành trong khoảng thời gian quy định và phải tuân thủ dự toán tài chính đã được lập trước đó.

Dự án đầu tư có đặc điểm chung là có điểm bắt đầu và kết thúc rõ ràng Một dự án sẽ hoàn thành khi đạt được mục tiêu đề ra hoặc bị hủy bỏ Tất cả các dự án đều được thực hiện bởi con người thông qua việc lập kế hoạch, kết hợp với nguồn lực và thời gian để tạo ra sản phẩm, dịch vụ hoặc giá trị tinh thần.

2.1.1.2 Khái niệm về dự án đầu tư XDCB

Dự án đầu tư xây dựng, theo Quốc hội (2014b), là tập hợp các đề xuất liên quan đến việc sử dụng vốn cho hoạt động xây dựng nhằm phát triển, duy trì và nâng cao chất lượng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong thời hạn và chi phí xác định Trong giai đoạn chuẩn bị, dự án được thể hiện qua các báo cáo như Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, Báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng.

Xây dựng cơ bản là quá trình tạo ra các công trình hạ tầng kỹ thuật và cơ sở kinh tế - xã hội, bao gồm giao thông, thủy lợi, thủy điện, cầu cảng, nhà ở, công sở và nhà máy phục vụ sản xuất Những công trình này không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn mang lại phúc lợi xã hội như nhà văn hóa, công viên và rạp chiếu phim Đặc điểm nổi bật của xây dựng cơ bản là lợi nhuận từ các dự án này phục vụ cho toàn xã hội, đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn và sự hỗ trợ từ nhà nước.

Dự án đầu tư xây dựng cơ bản có thể được coi là một dạng của dự án đầu tư xây dựng, vì nó sở hữu đầy đủ các đặc điểm và nội dung của loại hình đầu tư này, nhưng chỉ tập trung vào lĩnh vực xây dựng cơ bản.

Quy trình thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ bản

LẬP DỰ ÁN ĐẦU TƯ K H A I T H Á C , V Ậ N H À N H T H Ự C H IỆ N D Ự Á N

Nghiên cứu cơ hội (Nhận dạng dự án)

Lập báo cáo đầu tư (Nghiên cứu tiền khả thi)

Lập dự án đầu tư (Nghiên cứu khả thi)

Lập thiết kế kỹ thuật - Tổng dự toán Đấu thầu, lựa chọn nhà thầu

Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị

Bảo hành, bảo trì công trình Đánh giá sau dự án

Sơ đồ 2.1 Quy trình của dự án đầu tư xây dựng cơ bản

Nguồn: Tổng hợp từ các quy định nhà nước (2017)

2.1.1.3 Khái niệm về quản lý dự án đầu tư XDCB:

Quản lý dự án là một lĩnh vực được nghiên cứu từ nhiều góc độ khác nhau, dẫn đến sự xuất hiện của nhiều định nghĩa khác nhau từ các học giả Đến nay, vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất nào về quản lý dự án.

Quản lý dự án, theo Nguyễn Văn Đáng (2006), là quá trình điều phối và tổ chức các bên liên quan để hoàn thành dự án trong các giới hạn về chất lượng, thời gian và chi phí.

Quản lý dự án, theo Trịnh Quốc Thắng (2009), là quá trình điều khiển một kế hoạch đã được lập sẵn, bao gồm cả việc xử lý các phát sinh trong một hệ thống bị ràng buộc bởi các yêu cầu về pháp luật, tổ chức, con người và tài nguyên Mục tiêu của quản lý dự án là đạt được các tiêu chí về chất lượng, thời gian, chi phí, an toàn lao động và bảo vệ môi trường.

Quản lý dự án có thể được định nghĩa qua nhiều cách khác nhau, nhưng nhìn chung, nó bao gồm các yếu tố cốt lõi như: một chương trình hoặc kế hoạch được xác định trước, các công cụ và phương tiện để thực hiện quản lý, các quy định và luật lệ cần tuân thủ, cùng với tổ chức và nhân sự để vận hành quá trình quản lý hiệu quả.

Quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản:

Quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản là quá trình phát hiện và đề xuất ý tưởng, lựa chọn nhà đầu tư, khảo sát thiết kế, và chọn nhà thầu thi công Tất cả các hoạt động này phải được thực hiện theo một kế hoạch cụ thể, đảm bảo thời gian, nguồn lực, và đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật cũng như chất lượng của chương trình.

Quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản là quá trình giám sát, chỉ đạo và điều phối các giai đoạn của chu kỳ dự án, đóng vai trò quyết định đến chất lượng công trình Việc quản lý hiệu quả từng giai đoạn là rất quan trọng, vì mỗi dự án đều có những đặc điểm riêng, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong tổ chức quản lý.

Mục tiêu quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản là hoàn thành công trình với chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, đúng tiến độ, an toàn và trong phạm vi chi phí đã được dự kiến (Nguyễn Văn Đáng, 2006) Vốn ngân sách nhà nước là nguồn tài chính quan trọng cho các dự án này.

Ngân sách nhà nước là tổng hợp các khoản thu và chi của Nhà nước, được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định Quyết định này do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước (Quốc hội, 2015).

Ngân sách nhà nước được chia thành ngân sách trung ương và ngân sách địa phương Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của các đơn vị hành chính cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, được quy định bởi Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân.

Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, là một phần quan trọng trong hệ thống tài chính địa phương (Chính phủ, 2003).

Phương pháp nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín

TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN THƯỜNG TÍN

4.1.1 Các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín trong những năm qua (2013 – 2016)

Năm 2013, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín đã thực hiện 11 dự án với tổng mức đầu tư 149,279 tỷ đồng Trong đó, 8 dự án xây dựng trường học (bao gồm 1 trường mầm non, 2 trường tiểu học và 5 trường THCS) nhằm xóa bỏ các phòng học tạm và phấn đấu đạt chuẩn quốc gia theo tiêu chí mới của Thành phố Ngoài ra, 3 dự án xây dựng đường giao thông liên xã cũng được đầu tư để phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân và hỗ trợ phát triển kinh tế cho các xã trong huyện Thường Tín.

Năm 2014, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín đã thực hiện 20 dự án với tổng mức đầu tư 121,53 tỷ đồng Trong đó, lĩnh vực giáo dục được ưu tiên hàng đầu, chiếm 80% tổng số dự án, bao gồm 5 trường mầm non, 4 trường tiểu học và 7 trường THCS, trong khi các dự án khác chiếm phần còn lại.

Năm 2015 Triển khai thực hiện 27 dự án tổng mức đầu tư 206.959 tỷ đồng lĩnh vực giáo dục 19 dự án, giao thông 4 dự án, y tế

1 dự án, trụ sở làm việc 3 dự án

Năm 2016 Triển khai thực hiện 35 dự án với tổng mức đầu tư 390,

001 tỷ đồng, lĩnh vực giáo dục 16 dự án chiếm 45 %, giao thông 13 dự án chiếm 37 %, y tế 1 dự án, trụ sở làm việc 2 dự án và lĩnh vực khác 3 dự án

Bảng 4.1 Thống kê một số công trình tiêu biểu Ban QLDA đầu tư xây dựng huyện Thường Tín thực hiện trên địa bàn huyện giai đoạn (2013– 2016)

Tổng mức đầu tư (trđ) 12.376 10.626 14.578

4.1.2 Thực trạng thực hiện các nội dung quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội Để đánh giá thực trạng quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội tôi đã chọn nghiên cứu đại diện 03 dự án xây dựng trên địa bàn huyện Thường Tín mà Ban Quản lý dự án là đơn vị đại diện chủ đầu tư UBND huyện quản lý:

Dự án 1: Trường mầm non trung tâm xã Hồng Vân (giai đoạn

2) huyện Thường Tín, Tp Hà Nội

Chủ đầu tư dự án là UBND huyện Thường Tín, với Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín được ủy quyền quản lý Tổng mức đầu tư cho dự án này là 9,754 tỷ đồng và được thực hiện vào năm 2014.

Dự án 2: Trường THCS xã Văn Bình (giai đoạn 2) huyện Thường Tín, Tp.

Chủ đầu tư của dự án là UBND huyện Thường Tín, với Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín được ủy quyền quản lý Tổng mức đầu tư cho dự án là 7,299 tỷ đồng và được thực hiện vào năm 2015.

Dự án 3 bao gồm việc nâng cấp và cải tạo cứng hóa kênh B7, đồng thời xây dựng đường liên xã Nhị Khê – Hòa Bình tại huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội, với đoạn đường từ quán Phượng đến thôn Thụy Ứng.

Chủ đầu tư của dự án là UBND huyện Thường Tín, với Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín được ủy quyền quản lý Tổng mức đầu tư cho dự án này là 27,574 tỷ đồng và được thực hiện vào năm 2016.

Từ dữ liệu thu thập ở 3 dự án này, tôi đã tổng hợp, tính toán và phân tích đánh giá ở các khía cạnh sau:

4.1.2.1 Thực trạng quản lý lập dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín

Trình tự thủ tục lập dự án tại Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín hiện nay được thể hiện rõ ràng qua sơ đồ minh họa.

Thường Tín án đầu tư xây dựng huyện

Q u ả n l ý đô thị huyệ n Thư ờng Tín

Tư vấn lập Báo cáo kinh tế kỹ thuật ( Thiết kế cơ sở )

Sơ đồ 4.1 Trình tự thủ tục lập dự án

(1): Ban QLDA trình Hồ sơ chuẩn bị đầu tư

Phòng tài chính kế hoạch thẩm định.

(2): Phòng Tài chính kế hoạch trình UBND huyện phê duyệt chủ trương đầu tư.

(3): UBND huyện phê duyệt chủ trương đầu tư giao

Ban QLDA thực hiện các bước tiếp theo của dự án

Ban QLDA chỉ định đơn vị khảo sát địa hình và địa chất nhằm cung cấp thông tin cần thiết cho việc lập Báo cáo KTKT, phục vụ cho thiết kế cơ sở của dự án theo quy trình 2 bước.

(6): Ban QLDA chỉ định (đấu thầu đối với gói tư vấn trên 500.000.000 đ) đơn vị lập Báo cáo

(9): Phòng QLĐT ra thông báo thẩm định chuyển Ban QLDA.

(10)-(11): Ban QLDA chuyển thông báo thẩm định trình Phòng tài chính kế hoạch xem xét trình UBND huyện phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật.

Hiện nay, tại Ban QLDA, quá trình lập dự án bắt đầu bằng việc lựa chọn một đơn vị tư vấn có năng lực để thực hiện khảo sát sơ bộ trong giai đoạn đề xuất đầu tư Trong quá trình thẩm định và phê duyệt, Ban QLDA làm việc với các cơ quan thẩm định để điều chỉnh dự án cho phù hợp với chủ trương đầu tư Phương pháp này giúp Ban QLDA tiếp cận và thực hiện dự án một cách hiệu quả, đặc biệt khi Ban QLDA không đủ năng lực để tự đưa ra phương án và khảo sát dự án.

Sau khi có chủ trương đầu tư, Ban QLDA đã thuê đơn vị tư vấn để khảo sát địa hình và địa chất, đồng thời lập hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công và dự toán xây dựng Tùy thuộc vào quy mô công trình, thiết kế có thể được thực hiện theo 1 bước hoặc 2 bước (bao gồm thiết kế cơ sở và thiết kế bản vẽ thi công) Trong ba dự án, dự án nâng cấp cải tạo cứng hóa kênh B7 kết hợp làm đường liên xã Nhị Khê – Hòa Bình (đoạn quán Phượng – thôn Thụy Ứng) tại huyện Thường Tín, TP Hà Nội được thực hiện theo thiết kế 2 bước, trong khi hai dự án còn lại áp dụng thiết kế 1 bước.

Thông thường, Ban QLDA chọn nhà thầu tư vấn đã lập hồ sơ thiết kế cơ sở để thực hiện hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công và dự toán, vì họ đã nắm rõ khối lượng công việc và thông tin dự án Tuy nhiên, trường hợp cần thiết phải đấu thầu thì quy trình có thể thay đổi.

Các dự án đầu tư xây dựng của Ban QLDA thường có quy mô lớn và yêu cầu khối lượng công việc cũng như kỹ thuật phức tạp, do đó các tổ chức tư vấn cần đáp ứng tốt để đảm bảo tiến độ dự án Tuy nhiên, thực tế cho thấy trong số các đơn vị tư vấn tham gia, có nhiều đơn vị mới thành lập hoặc có năng lực thấp, dẫn đến việc sản phẩm tư vấn phải điều chỉnh nhiều lần và không đạt yêu cầu thẩm định Theo khảo sát, 57,8% hồ sơ thiết kế được đánh giá ở mức trung bình, 20% tốt và 22,22% không tốt, cho thấy năng lực của đơn vị tư vấn thiết kế là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng và tiến độ dự án.

Kết quả công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín

DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG HUYỆN THƯỜNG TÍN

Công tác quản lý lập dự án đầu tư xây dựng được thực hiện theo trình tự chặt chẽ, tuân thủ quy định của nhà nước Để đảm bảo chất lượng dự án, cần ký hợp đồng với đơn vị tư vấn và phối hợp hiệu quả với các phòng ban liên quan như phòng quản lý đô thị và phòng tài chính kế hoạch Trong quá trình lập và phê duyệt dự án, hồ sơ báo cáo kinh tế kỹ thuật sẽ được gửi đến phòng Quản lý đô thị để thẩm định, sau đó chuyển đến phòng Tài chính kế hoạch để trình UBND huyện phê duyệt.

Công tác quản lý chất lượng công trình tại huyện Thường Tín được thực hiện hiệu quả bởi Ban QLDA đầu tư xây dựng, đặc biệt trong việc kiểm soát vật liệu đầu vào Trước khi thi công, Ban QLDA yêu cầu các đơn vị thi công cam kết về nguồn gốc và chứng chỉ hợp chuẩn của vật liệu Việc kiểm tra vật tư, vật liệu và thiết bị được tiến hành kỹ lưỡng, bao gồm xác minh nguồn gốc xuất xứ, chứng chỉ chất lượng và các thí nghiệm liên quan, chỉ sau khi đảm bảo đầy đủ các yêu cầu này, Ban QLDA mới cho phép thi công.

Ban QLDA đầu tư xây dựng huyện Thường Tín đã thực hiện công tác quản lý chi phí dự án đầu tư hiệu quả thông qua việc kiểm soát khối lượng nghiệm thu và thanh quyết toán chính xác Đối với các hợp đồng trọn gói, thanh toán được thực hiện theo đúng giá trị hợp đồng đã ký kết, trong khi với các hợp đồng đơn giá cố định, giá thanh toán phải phù hợp với đơn giá trúng thầu của nhà thầu Chủ đầu tư chỉ tập trung kiểm soát khối lượng thực tế để đảm bảo tính chính xác trong thanh toán.

4.2.2 Hạn chế cần khắc phục

Bên cạnh những kết quả đạt được ở trên còn gặp một số khó khăn, tồn tại hạn chế như :

Chất lượng hồ sơ thiết kế do tư vấn lập và thẩm tra hiện còn nhiều yếu kém, dẫn đến việc triển khai thiết kế kỹ thuật thường thiếu sót và phát sinh nhiều vấn đề Điều này buộc phải điều chỉnh dự án, làm tăng tổng mức đầu tư Theo khảo sát, 57,8% ý kiến đánh giá chất lượng hồ sơ ở mức trung bình, chỉ 20% cho rằng chất lượng tốt và 22,22% còn lại có ý kiến khác.

Dự án trường THCS Văn Bình (giai đoạn 2) đang gặp vấn đề chậm tiến độ thi công do chưa có biện pháp hiệu quả để đôn đốc nhà thầu Mặc dù Ban QLDA đã gửi nhiều công văn nhắc nhở, nhưng tình hình vẫn không được cải thiện.

- Chưa có biện pháp hiệu quả để đôn đốc nhà thầu tư vấn giám sát kiểm soát chặt chẽ chất lượng thi công

Đội ngũ cán bộ Ban QLDA đang thiếu hụt về nhân lực, điều này dẫn đến hiệu quả quản lý các dự án bị giảm sút Các cán bộ không chỉ đảm nhiệm một dự án mà phải quản lý nhiều dự án cùng lúc, gây áp lực và khó khăn trong công tác quản lý.

Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thường Tín

4.3.1 Nguồn nhân lực và năng lực, trình độ của cán bộ tham gia quản lý dự án

Quản lý nguồn nhân lực tham gia quản lý tại Ban QLDA, bao gồm: Cán bộ lãnh đạo; cán bộ làm việc trong QLDA;

Thực tế, nguồn nhân lực tham gia quản lý dự án ở 3 dự án đại diện như sau:

Bảng 4.11 Số lượng cán bộ tham gia quản lý dự án ở 3 dự án

Diễn giải 1.Cán bộ lãnh đạo

2 Bộ phận quản lý dự án

3.Bộ phận hành chính – kế hoạch

Theo báo cáo của Ban QLDA đầu tư xây dựng huyện Thường Tín (2017), số lượng cán bộ tham gia quản lý trong 03 dự án hiện tại là hợp lý, tuy nhiên, các cán bộ này không chỉ quản lý một dự án mà phải đảm nhận nhiều dự án cùng lúc Trung bình, mỗi cán bộ quản lý dự án phải quản lý tới 10 dự án, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý Việc không thể theo sát công việc trong quá trình thi công ngoài hiện trường có thể dẫn đến những vấn đề trong quản lý dự án.

Thiếu hụt nhân lực có năng lực chuyên môn trong công tác quản lý dự án là một vấn đề nghiêm trọng Hiện tại, chỉ có 4 cán bộ kỹ thuật tham gia quản lý dự án chính, trong khi 5 cán bộ hợp đồng chỉ hỗ trợ công việc Sự thiếu hụt này xuất phát từ năng lực hạn chế và thời gian công tác ngắn của các cán bộ hợp đồng, dẫn đến việc họ không đủ điều kiện để được phân công quản lý trực tiếp.

Bảng 4.12 Bố trí sắp xếp nhân sự tại Ban QLDA về mảng quản lý dự án

Bộ phận Quản lý dự án

Nguồn: Ban QLDA đầu tư xây dựng huyện Thường Tín (2017)

4.3.2 Năng lực của các đơn vị tư vấn lập dự án

Hầu hết các dự án xây dựng đều có sự tham gia của đơn vị tư vấn ngay từ giai đoạn đầu, bao gồm thiết kế, dự toán và phân bổ kinh phí Trình độ và năng lực của đơn vị tư vấn đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý vốn, đảm bảo các kế hoạch và phân bổ vốn theo đúng quy định hiện hành Đơn vị tư vấn cần bám sát các văn bản hướng dẫn và đơn giá vật tư mới nhất, vì các quy định thường thay đổi Việc thực hiện tốt các khâu liên kết nội dung dự án với các quy định sẽ giúp quản lý hiệu quả hơn, tiết kiệm thời gian Kết quả khảo sát cho thấy 39.7% ý kiến cho rằng yếu tố này ảnh hưởng lớn đến quản lý dự án đầu tư xây dựng.

4.3.3 Năng lực nhà thầu thi công dự án Đây cũng là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến thực hiện dự án Năng lực nhà thầu thi công tốt thì sẽ đủ nhân lực,cán bộ ký thuật, máy móc để thực hiện dự án đúng tiến độ, chất lượng công trình được đảm bảo Ngược lại năng lực nhà thầu thi công không tốt thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dự án, tiến độ dự án

Theo khảo sát, 41% ý kiến cho rằng năng lực của nhà thầu thi công là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quản lý dự án.

Năng lực nhà thầu thi công ảnh hưởng hầu hết đến các khâu quan trọng của quá trình quản lý dự án.