1 Bộ giáo dục đào tạo Trờng đại học vinh Nguyễn khánh tân nâng cao chất lợng dạy học vật lý ởtrờng trung học phổ thông nhờ việc xây dựng sử dụng webside hỗ trợ dạy học chơng ®éng lùc häc chÊt ®iĨm vËt lý 10 - n©ng cao luận văn thạc sĩ giáo dục học Vinh - 2007 Bộ giáo dục đào tạo Trờng đại học vinh Nguyễn khánh tân nâng cao chất lợng dạy häc vËt lý ëtrêng trung häc phỉ th«ng nhê viƯc xây dựng sử dụng webside hỗ trợ dạy học chơng động lực học chất điểm vật lý 10 - nâng cao Chuyên ngành: Lý luận PPDH môn Vật lí Mà số: 60 14 10 luận văn thạc sĩ gi¸o dơc häc Ngêi híng dÉn khoa häc: Pgs – ts hà văn hùng Vinh - 2007 Mở đầu - Lý chọn đề tài Đất nớc ta bớc vào giai đoạn CNH HĐH với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam trở thành nớc công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế Nhân tố định thắng lợi công CNH, HĐH vµ héi nhËp quèc tÕ lµ ngêi, lµ nguån lực ngời Việt Nam đợc phát triển số lợng chất lợng sở mặt dân trí đợc nâng cao Việc cần đợc giáo dục phổ thông Nghị số 40/2000/QH10, ngày 09 tháng 12 năm 2000 Quốc hội khoá 10 đà nêu rõ: Xây dựng nội dung chơng trình, phơng pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông nhằm nâng cao chất lợng giáo dục toàn diện hệ trẻ, đáp ứng phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hoá, đại hoá đất nớc, phù hợp với thực tiễn truyền thống Việt Nam; tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông nớc phát triển khu vực giới. Văn đồng thời yêu cầu Đổi chơng trình giáo dục phổ thông phải quán triệt mục tiêu, yêu cầu nội dung, phơng pháp giáo dục bậc học, cấp học quy định Luật Giáo dục; khắc phục nhng mặt hạn chế chơng trình, sách giáo khoa, tăng cờng tính thực tiễn, kĩ thực hành, lực tù häc; coi träng kiÕn thøc khoa häc x· héi nhân văn; bổ sung thành tựu khoa học công nghệ đại phù hợp với khả tiếp thu học sinh Bảo đảm thống nhất, kế thừa phát triển chơng trình giáo dục; tăng cờng tính liên thông giáo dục phổ thông với giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học; thực phân luồng hệ thống giáo dục quốc dân để tạo cân đối cấu nguồn nhân lực; bảo đảm thống chuẩn kiến thức kĩ năng, có phơng án vận dụng chơng trình, sách giáo khoa phù hợp với hoàn cảnh điều kiện địa bàn khác Đổi nội dung chơng trình, sách giáo khoa, phơng pháp dạy học phải thực đồng với việc nâng cấp đổi trang thiết bị dạy học, tổ chức đánh giá, thi cử, chuẩn hoá trờng sở, đào tạo, bồi dỡng giáo viên công tác quản lí giáo dụcTrong thời gian gần dây, với phát triển nhảy vọt công nghệ thông tin, sức mạnh máy tính điện tử đà đợc nâng lên cao, trở thành công cụ đắc lực không giảm nhẹ sức lao động mà tạo cho ngời lực Hiện thành tựu công nghệ thông tin đà xâm nhập sâu rộng vào hầu hết lĩnh vực đời sống, kinh tế xà hội Đặc biệt tác động sâu sắc công nghệ thông tin đến phát triển khoa học giáo dục đại quốc gia Sự phát triển khoa học công nghệ, bùng nổ thông tin đặt cho ngành GD - ĐT yêu cầu cao hoạt động trí tuệ toàn xà hội Nhà trờng phải đào tạo hệ ngời lao động thông minh sáng tạo Để đạt đợc mục đích đó, đòi hỏi nhà trờng phải: "Đổi mạnh mẽ phơng pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ chiều, rèn luyện thành nếp t sáng tạo ngời học Từng bớc áp dụng phơng pháp tiên tiến phơng tiện đại vào trình dạy - học, bảo đảm điều kiện thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh "(NQ02/HNTW - khoá VIII, 1997) Thực tế trờng THPT đà đợc trang bị máy vi tính đầy đủ, nhng cha khai thác hết tiềm máy vi tính , chủ yếu để học môn Tin học chơng trình tin học văn phòng Qua nghiên cứu lý luận khảo sát thực tiễn cho thấy máy vi tính dới tác động công nghệ thông tin phơng tiện dạy học đại, có tác động tích cực đến việc đổi phơng pháp dạy học Một thành công giáo dục đại áp dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật công nghệ vào trình dạy học nhằm thực mục đích giáo dục với hiệu cao Chơng trình tin học hoá nhà trờng, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học nói chung dạy học Vật lý nói riêng ®ang lµ vÊn ®Ị cã tÝnh thêi sù ë níc ta, từ năm 1993 Bộ GD - ĐT đà có chủ trơng đa máy tính vào nhà trờng dới hai hình thức: vừa đối tợng trình dạy học nhng vừa phơng tiện dạy học đại Hớng nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin làm phơng tiện dạy học mẻ nhng đà thu hút đợc nhiều tổ chức, nhiều chuyên gia giáo viên hệ thống giáo dục tham gia nghiên cứu Một số phần mềm dạy học đời đà đem lại hiệu đáng khích lệ hoạt động dạy học Các chuyên mục học qua mạng đà xuất số Website - Website hỗ trợ dạy học Vật lý, Tuy nhiên, thực tiễn dạy học, số khó khăn bao gồm chế, khả tiếp cận công nghệ điều kiện trang thiết bị thiếu thốn đà ngăn cản việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học đại Việc sử dụng phần mềm dạy học giáo viên diễn hầu nh tự phát, cha có quy trình sử dụng phần mềm dạy học cách khoa học để tác động tích cực đến việc đổi phơng pháp dạy học Trong khoa học giáo dục, việc nghiên cứu ứng dụng thành tựu công nghệ thông tin để đại hóa trình dạy học theo hớng công nghệ yêu cầu cã tÝnh thêi sù NÐt nỉi bËt nhÊt cđa ®ỉi PPDH áp dụng thành tựu công nghệ thông tin vào QTDH để thực mục đích giáo dục vối hiệu cao có việc xây dựng sử dụng Website dạy học Đây hớng ứng dụng mẻ nớc ta, nhiên việc ứng dụng thành công vào trình dạy học góp phần tích cực vào trình đổi PPDH nhà trờng Trong chơng trình Vật lý phổ thông, Chơng Động lực học chất điểm gồm hai nhóm kiến thức chính: Các định luật Newtơn Nội dung phần kiến thức quan trọng nhất, đặt móng cho phát triển học Và muốn dùng định luật để nghiên cứu tợng vật lý cần có hiểu biết đặc trng lực tham gia vào tợng đó, phần tất yếu chơng phần nghiên cứu lực học Kiến thức đề cập nhiều đến tợng vật lý nhng lại hạn chế thiết bị thí nghiệm, giáo viên gặp nhiều khó khăn dạy khả tiếp nhËn tri thøc cđa häc sinh cịng rÊt h¹n chÕ làm giảm lòng tin học sinh khoa học Máy vi tính giúp khắc phục nhợc điểm Nhờ u khả đồ hoạ, mô mà Website dạy học đem lại cho kết cao trong trình dạy - học chơng Động Lực Học Chất Điểm Từ yêu cầu trên, tiến hành nghiên cứu đề tài: "Xây dựng sử dụng Website hỗ trợ dạy học chơng Động Lực Học Chất điểm- lớp 10 nâng cao THPT" Với mục đích đem lai hiệu cao trình dạy- học sử dụng phơng tiện dạy học đại - Mục đích nghiên cứu 2.1- Nghiên cứu, bổ sung, tổng hợp góp phần hoàn thiện sở lý luận việc sử dụng công nghệ thông tin máy vi tính làm phơng tiện dạy học đại nói chung dạy học Vật lý nói riêng nhờ trợ giúp máy tính với Website dạy học 2.2- Xây dựng hớng dẫn sử dụng Website dạy học chơng §éng Lùc Häc ChÊt §iĨm – líp 10 n©ng cao THPT nhằm góp phần nâng cao chất lợng dạy học Vật lý trờng THPT - Đối tợng phạm vi nghiên cứu 3.1- Nội dung, phơng pháp giảng dạy môn Vật lý trờng THPT 3.2- Việc ứng dụng Công nghệ thông tin dạy häc VËt lý 3.3– Sư dơng hƯ thèng m¸y cã hỗ trợ Website dạy học nhằm đại hoá phơng tiện dạy học Vật lý chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 nâng cao THPT 3.4- Học sinh lớp 10 học chơng trình nâng cao THPT - NhiƯm vơ nghiªn cøu Nghiªn cøu viƯc ứng dụng công nghệ thông tin dạy học trờng phổ thông - Xác định cấu trúc, nguyên tắc xây dựng phơng pháp sử dụng Website dạy học theo hớng trực quan hoá, cá nhân hoá trình nhËn thøc cđa häc sinh d¹y häc VËt lý Nghiên cứu sở khoa học việc sử dụng hệ thống máy vi tính với Website dạy học làm phơng tiện dạy học đại nói chung dạy học Vật lý nói riêng Thiết kế, xây dựng Website dạy học chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 nâng cao THPT Xây dựng tiến trình dạy học cụ thể Thông qua chứng tỏ đợc tính u viƯt cđa viƯc øng dơng c«ng nghƯ th«ng tin làm phơng tiện dạy học Vật lý trờng phổ thông - Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng sử dụng Website dạy học cách hợp lý có tác dụng hỗ trợ tốt hoạt động dạy giáo viên tích cực hoá hoạt động nhận thøc, kÝch thÝch høng thó häc tËp cđa häc sinh, góp phần vào việc đại hoá ph ơng tiện dạy học nâng cao chất lợng dạy học vật lý chơng Động Lực Học Chất Điểm Lớp 10 Nâng Cao THPT - Phơng pháp nghiên cứu 6.1- Phơng pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu tài liệu vấn đề giáo dục đại; Tổ chức hoạt động nhận thức häc sinh d¹y häc VËt lý ë trêng phỉ thông - Nghiên cứu sách giáo khoa tài liệu phơng pháp giảng dạy Vật lý cần cho việc xây dựng tiến trình dạy học - Nghiên cứu văn kiện Đảng, Nhà nớc, Bộ GD - ĐT nâng cao chất lợng giáo dục vấn đề tin học hoá nhà trờng - Tiếp cận tài liệu ngôn ngữ công cụ hỗ trợ cho việc xây dựng thiết kế Website dạy học giảng điện tử 6.2- Nghiên cứu thực nghiệm - Khảo sát, tìm hiểu hứng thó cđa häc sinh ®èi víi viƯc sư dơng hƯ thống máy tính trình dạy - học - Sử dụng ngôn ngữ công cụ hỗ trợ để xây dựng Website dạy học chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 nâng cao THPT 6.3- Thực nghiệm s phạm - Tiến hành thực nghiệm có đối chứng trờng phổ thông để đánh giá hiệu tiến trình dạy học giải pháp s phạm đà đề - ứng dụng toán học thống kê để xử lý số liệu trình bày kết thực nghiệm s phạm - cấu trúc luận văn Gồm phần chính: * Mở đầu * Nội dung Chơng 1: Website dạy học Chơng 2: Xây dựng sử dụng Website dạy học chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 nâng cao THPT Chơng 3: Thực nghiệm s phạm Kết luận Chơng Website dạy học 1.1- Cơ sở khoa học việc sử dụng máy vi tính với Website dạy học 1.1.1- Cơ sở tâm lý học Tâm lý học đại khẳng định rằng, chất lợng tiếp thu kiến thức học sinh đợc nâng cao học sinh đợc tác động tích cực nhiều hình thức nghe, nhìn sinh động phong phú Các công trình nghiên cứu tâm lý học nhận thức đà khẳng định vai trò to lớn phơng tiện dạy học việc nâng cao hiệu dạy học vật lý Trong trình dạy học, để học sinh lĩnh hội tri thức phải có tơng quan hợp lý lời nói giáo viên với phơng tiện trực quan Trong nhiều trờng hợp, trình hình thành khái niệm cho học sinh lúc dựa vào quan sát tiến hành thực nghiệm cách trực tiếp với đối tợng cần nghiên cứu Trong tự nhiên có vật, tợng thực tế lớn, nhỏ bé, phức tạp mà học sinh cha nhìn thấy nên hình dung đợc rõ ràng "ngời ta hiểu đợc dùng ngôn ngữ để mô tả khái niệm, tợng biểu tợng ban đầu" Chẳng hạn, chuyển động hành tinh, cảm nhận đợc giác quan, cần có hình ảnh cụ thể để giúp cho trình nhận thức đợc dễ dàng Nh vậy, trình học tập, đứng trớc vật thật hay hình ảnh chúng, học sinh học tập hứng thú hơn, tăng cờng sức ý tợng để rút kết luận đắn Hứng thú nhận thức yếu tố có ảnh hởng lớn đến cờng độ hiệu trình học tập Hứng thú ham mê học tập nh÷ng ngn gèc chđ u nhÊt cđa viƯc häc tËp đạt kết cao, đờng dẫn tới sáng tạo, tài Bên cạnh phơng tiện dạy học truyền thống, phát triển khoa học công nghệ đà tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng phơng tiện dạy học đại vào trình dạy học trờng phổ thông Máy vi tính phơng tiện dạy học đại đợc sử dụng dạy học vật lý có tác dụng kích thích tính tích cực, độc lập, sáng tạo ngời học giúp cho trình cá thể hoá cao dạy - học Khi sử dụng máy tính với Website dạy học, hình ảnh sinh động đợc phối hợp nhuần nhuyễn với âm thanh, màu sắc, văn bản, đồ hoạ, tác động tích cực vào giác quan học sinh, làm nâng cao tính trực quan học, tạo điều kiện cho việc phát triển lực t học sinh nh phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá, trừu tợng hoá, góp phần rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cho học sinh Các công trình nghiên cứu Treichler (1967) tác động giác quan khả tiếp thu ghi nhớ kiến thøc cđa häc sinh ®· rót kÕt ln : 1% qua nếm (vị giác), 1,5% qua sờ (xúc giác), 3,5% qua ngưi (khøu gi¸c), 11% qua nghe (thÝnh gi¸c), 83% qua nhìn (thị giác) Ông đà ảnh hởng hoạt động cá nhân viƯc ghi nhí cđa häc sinh nh sau : 10% qua đọc, 20% qua nghe, 30% qua nhìn, 50% qua nghe nhìn, 70% qua nói nhìn, 90% qua nhìn làm việc (thực hành) Vì vậy, học tËp víi m¸y vi tÝnh víi sù híng dÉn cđa giáo viên, thông qua Website dạy học, thông qua thao tác xử lý, tiến hành thí nghiệm vật lý có trợ giúp máy vi tính, häc sinh cïng mét lóc ph¶i thùc hiƯn nhiỊu thao tác: nghe, nhìn, đọc làm việc Sự tri giác trực tiếp với hình ảnh đối tợng, tợng trình xẩy hình giúp học sinh rút chất liên hệ chặt chẽ đối tợng, tợng trình Trên quan điểm công nghệ thông tin truyền thông ICT (Information and Communication Technology), ta nhìn nhận trình dạy học nh trình truyền thông bao gồm lựa chọn, thu thập, xếp phân phối thông tin ; tơng tác ngời dạy, ngời học thông tin thông qua phơng tiện truyền thông (phơng tiện dạy học) môi trờng s phạm thích hợp Sự tác động mạnh mẽ công nghệ ICT sở cho việc hình thành phát triển "nền Giáo dục điện tử" mức độ cao phơng diện tổ chức phơng tiện vật chất cho trình dạy học lẫn việc bố trí nội dung kiến thức cần thiết phải tiếp thu trình học tập Website dạy học với đặc tính bật tích hợp nhiều kiến thức liên quan đến nội dung học, liên kết mạnh, nhanh phong phú thành phần kiến thức site site khác 10 (trên mạng Internet) đà làm cho học sinh thời điểm học tập dễ dàng nhanh chóng chuyển từ việc nghiên cứu kiến thức học sang nghiên cứu kiến thức mở rộng, bổ trợ cho nội dung học Theo quan điểm tích cực việc học tập với hỗ trợ Website dạy học tạo điều kiện thuận lợi để học sinh chơng trình hoá không nội dung tri thức, mà đờng nắm vững tri thức - hoạt động trí tuệ học sinh Chơng trình học tập gợi mở, dẫn dắt học sinh trình tìm tòi tri thức, qua góp phần phát triển khả lĩnh hội ghi nhớ kiến thức cách chắn Nh vậy, dạy học với máy vi tính - hỗ trợ Website dạy học hoạt động dạy học tích cực có tính tơng tác mạnh Bên cạnh đó, Website dạy học cá thể hoá học tập học sinh mức độ cao, em cã thĨ tù triĨn khai häc tËp ë mäi n¬i (any where), häc mäi lóc (any time), häc mäi thø (anythings) cần chủ động điều chỉnh hoạt động học theo nhịp độ riêng mình, phù hợp với khả năng, đặc điểm tâm lý điều kiện học tập cá nhân 1.1.2- Cơ sở lý luận dạy học Theo lý luận dạy học trình dạy học phải đảm bảo số nguyên tắc định, trớc hết nguyên tắc trực quan Tính trực quan dạy học thờng đợc thể thông qua phơng tiện dạy học, nội dung dạy học đòi hỏi phải có phơng pháp phơng tiện dạy học tơng ứng Một trình dạy học nói chung trình dạy học së (mét tiÕt häc) nãi riªng bao gåm chøc lý luận dạy học bản: Củng cố trình độ kỹ xuất pháp học sinh ; hình thành kiến thức kỹ cho học sinh ; củng cố, ôn luyện vận dụng kiến thøc ; tỉng kÕt, hƯ thèng ho¸ kiÕn thøc ; kiểm tra, đánh giá trình độ kiến thức, kỹ hoc sinh Với t cách phơng tiện dạy học đại, máy vi tính với Website dạy học đợc sử dụng chức lý luận dạy học 1.1.2.1- Củng cố kiến thức kỹ xuất phát cho học sinh Việc sử dụng Website dạy học phơng tiện hỗ trợ đắc lực việc củng cố tri thức kỹ xuất phát cho học sinh Thông qua Website để đa tóm tắt kiến thức đà học, dẫn dắt vấn đề rõ ràng, ngắn gọn phù hợp với trình độ xuất phát học sinh Qua đó, giúp học sinh củng cố lại kiến thức đà học, thấy đợc liên quan lôgic kiến thức kỹ cũ với vấn đề cần nghiên cứu, đa học sinh vào tình có vấn đề 55 Tóm lại: Các lực tơng tác hai vật A B: F AB ; F BA giá, ngợc chiều có độ lớn Ta gọi hai lực hai lực trực đối b, Định luật Qua kết luận vừa nêu hÃy biểu diễn đẳng thức liên hệ gi÷a F AB ; F BA ?  Néi dung định luật: Khi vật A tác dụng lên vật B lực, vật B tác dụng trở lại vËt A mét lùc Hai lùc nµy lµ hai lùc trực đối F AB = F BA Lực phản lực GV thông báo khái niệm lực tác dụng phản lực Hai lực trực đối có cân không? Vì sao? Lu ý: Lực phản lực có chất, xuất đồng thời 4.Các tập vận dụng Bài 1: Một sách đặt trân mặ bàn nằm ngang Xác định cặp lực trực đối cặp lực cân tơng tác sách mặt bàn? HS: Biểu diễn lực tác dụng vào vật áp lực vật tác dụng lên bàn GV phân tích thêm kí r r F' F hiệu hình vẽ r P r r F1 P' Bài 2: Hai ngời kéo sợi dây theo hai hớng ngợc nhau, ngời kéo lực 50N Hỏi dây có đứt hay không chịu đợc lực căng tối đa 80N? Gợi ý: Chú ý đến lực căng dây HS: Không đứt dây hai đầu dây chịu hai lực cân lực căng dây độ lớn lực Khi hai ngời buộc dây vào thân kéo đầu dây với lực nh dây có đứt không? Vì sao? 56 HS: Có Vì lúc dây chịu lực tổng cộng hai lần lực kéo ngời Tức b»ng 100N > 80N C Cñng cè - Cho HS xem phim TN pháo bắn Quan sát chuyển động pháo rõ lực tác dụng vào đạn pháo - Vận dụng kiến thức đà học giải thích muốn nhảy lên đợc phải nhún chân? - Giao nhiệm vơ häc tËp cho HS: sư dơng site “Bµi tËp định tính câu hỏi thực tế Câu hỏi trắc nghiệm để ôn luyện, củng cố kiến thức đà häc -Bài Đ17 Lực hấp dẫn I Những vấn đề cần làm rõ học - Về kiến thức: Định luật vạn vật hấp dẫn Biểu thức gia tốc rơi tự Mối quan hệ trọng lực lực hấp dẫn - Về kỹ năng: Vận dụng kiến thức để giải số tập giải thích số tợng vật lý đơn giản II Tiến trình dạy học Một số điểm lu ý nội dung phơng pháp giảng dạy: - Giới thiệu sở dẫn đến ý tởng Niutơn: Tại táo rơi thẳng đứng xuống đất? Tại Mặt trăng không rơi xuống Trái đất? Khoảng cách vật ảnh hởng đến lực tác dụng chúng nh nào? - Giới hạn áp dụng Định luật vạn vật hấp dẫn? - Trong công thức định luật, khoảng cách r đợc hiểu đầy đủ nh nào? Xét cho vật có dạng hình cầu vật coi chất điểm - Cho HS kiểm tra trị số gia tốc rơi tự vĩ độ địa lí địa phơng theo công thức từ định luật vạn vật hấp dẫn so sánh với kết đo thực tế (đà tiến hành thực hành chơng I) Tiến trình dạy học với hỗ trợ BGĐT Lực hấp dẫn A Đặt vấn đề 57 Tại táo rơi thẳng đứng xuống đất? Tại Mặt trăng không rơi xuống Trái đất? Trọng lực có đặc điểm nào? Để biết điều nghiên cứu học hôm B Giải nhiệm vụ học Định luật vạn vật hấp dẫn Cuối kỷ XVII, sở nghiên cứu rơi vật nh chuyển động Mặt Trăng, Trái Đất hành tinh quanh Mặt trời, Niutơn đà tìm định luật vạn vật hấp dẫn Các em hÃy quan sát tơng tác hấp dẫn hai chất điểm đoạn phim mô nêu nhận xét phơng, chiều lực hấp dẫn? (GV trình chiếu mô phỏng) HS: Lực hấp dẫn hai chất điểm có: Phơng: trùng với đờng thẳng nối hai chÊt ®iĨm; ChiỊu: hót m1 Fhd Fhd m2 R Tóm lại: Định luật Vận vật hấp dẫn “Lùc hÊp dÉn gi÷a hai vËt tØ lƯ thn víi tích hai khối lợng chúng tỉ lệ nghịch với bình phơng khoảng cách chúng Biểu thức: Fhd = G m1 m2 m1, m2 khối lợng hai vật, r khoảng cách r2 chóng, G lµ hƯ sè tØ lƯ gäi lµ h»ng sè hÊp dÉn (trong hÖ SI G = 6,67.10 −11 Nm kg ) Chó ý: §iỊu kiƯn áp dụng biểu thức định luật vật coi nh chất điểm vật có dạng hình cầu, đồng chất Khi khoảng cách hai vật hiểu khoảng cách hai tâm chúng BiĨu thøc cđa gia tèc r¬i tù  NÕu vật có khối lợng m độ cao h so với mặt đất có chịu tác dụng lực hấp dẫn trái đất không? Biểu thức tính lực đó? 58 HS: Vật chịu lực hút Trái §Êt Fhd = G mM ( R + h) , M,R khối lợng bán kính Trái Đất GV trình diễn mô tơng tác vật độ m cao h Trái Đất, yêu cầu học sinh hớng gia P tốc rơi tự So sánh biểu thức cđa lùc hÊp dÉn trªn víi biĨu thøc träng lùc đà học tìm biểu thức gia tốc rơi tù HS: Tõ g =G M ( R + h) P = mg vµ Fhd = G mM ( R + h) M , ta thu đợc:  NhËn xÐt sù thay ®ỉi cđa g theo độ cao h? HS: Tóm lại: Càng lên cao g nhỏ Trờng hấp dẫn, trờng trọng lực Mỗi vật tác dụng lực hấp dẫn lên vật xung quanh Ta nói xung quanh vật có trờng hấp dẫn Vì ta quan tâm đến trờng hấp dẫn vật thể có khối lợng lớn? (GV trình chiếu mô hành tinh hệ Mặt Trời) Tr- ờng hấp dẫn Trái Đất gây xung quanh gäi lµ trêng träng lùc hay träng trêng G gọi gia tốc trọng trờng C Củng cố - Tính lực hút Trái Đất Mặt Trăng, biết chúng có khối lợng 6.1024kg 7,4.1022kg chúng cách 384000km - Hai cầu kim loại, cầu có khối lợng 40kg, bán kính 10cm Hỏi lực hấp dẫn chúng đạt giá trị tối đa bao nhiêu? 59 - Tìm gia tốc rơi tự nơi có độ cao phần t bán kính trái đất Cho biết gia tốc rơi tự mặt đất g0=9,8m/s2 ĐS: 6,27m/s2 - Trả lời tập site Bài tập định tính câu hỏi thực tế, luyện tập định lợng dạng 1, - Chủ đề site Ôn tập theo chủ đề -Bài Đ19 lực đàn hồi I Những vấn đề cần làm rõ học - Lực đàn hồi xuất nào? Đặc điểm phơng chiều lực đàn hồi - Lực đàn hồi lò xo có đặc điểm gì? Biểu thức tính độ lớn lực đàn hồi lò xo - Phát biểu đợc định luật Húc viết biểu thức định luật - Nêu đợc đặc điểm lực căng dây - Hiểu đợc ứng dụng lực đàn hồi lò xo đời sống kĩ thuật II Tiến trình dạy học A Đặt vấn đề Tại treo vật vào lò xo điểm treo cố định hệ nằm cân bằng? Cho HS quan sát tợng đoạn phim mô Sau yêu cầu HS giải thích tợng nặng nằm cân mà không bị rơi xuống? Để giải thích tợng cách xác có sở khoa học nghiên cứu nội dung học hôm B Giải nhiệm vụ học Khái niệm lực đàn hồi 60 Để hình thành khái niệm lực đàn hồi GV cho HS quan sát vài hình ảnh biến dạng vật Bắn cung Tay em bé tay ngời đàn ông (hình ảnh) có chịu tác dụng lực không? Xác định phơng chiều lực đó? Lực đàn hồi tác dụng vào tay có xu hớng chống lại nguyên nhân gây biến dạng Nêu số ví dụ tơng tù thùc tÕ ®êi sèng? HS: (…)  Tãm lại ta kết luận: Lực đàn hồi xuất vật bị biến dạng đàn hồi có xu hớng chống lại nguyên nhân gây biến dạng Một vài trờng hợp thờng gặp a, Lực đàn hồi lò xo Lấy hai tay kéo dÃn lò xo, tìm đặc điểm lực đàn hồi lò xo tác dụng vào tay? HS: Để hiểu rõ em hÃy quan sát hình ảnh thí nghiệm Tóm lại: + Điểm đặt lực đàn hồi lò xo: Các vật tiếp xúc (hay gắn với) lò xo 61 + Phơng: Khi bị dÃn, lực đàn hồi lò xo hớng theo trục lò xo vào phía Khi bị nén, lực đàn hồi lò xo hớng theo trục lò xo Làm để xác định độ lớn lực đàn hồi lò xo? HS: Tiến hành thí nghiệm tìm hiểu quan hệ độ lớn lực đàn hồi lò xo độ dÃn lò xo GV hớng dẫn HS đo làm thí nghiệm ghi kết vào bảng số liệu Từ cho nhận xét Nội dung định luật Húc: giới hạn đàn hồi, lực đàn hồi lò xo tỉ lệ thuận Fđh = k l với độ biến dạng lò xo: (12.1) b, Lực căng dây GV thông báo khái niệm lực căng dây HÃy xác đinhm đặc điểm lực căng dây? Lấy số ví dụ đời sống? Lu ý: Lực căng dây có phơng trùng với sợi dây hớng vào phần sợi dây Lực kế Một ứng dụng lực đàn hồi lò xo chế tạo lực kế F=P (N) Độ dài l (mm) Độ dÃn l (mm) Tỉ số F ∆ l 0,0 0,5 1,0 1,5 62 GV cho häc sinh quan sát số lực kế hớng dẫn c¸ch sư dơng C Cđng cè - VËn dơng kiÕn thức đà học giải thích lò xo đợc sử dụng phận giảm xóc xe máy? - Giao nhiƯm vơ häc tËp cho HS: sư dơng site Bài tập định tính câu hỏi thực tế Câu hỏi trắc nghiệm để ôn luyện, củng cố kiến thøc ®· häc 63 Kết luận chơng Những vấn đề đợc trình bày chơng tóm tắt thành ý sau: - Tiến hành nghiên cứu nội dung cấu trúc chơng trình chơng Động lực học chất điểm 10 nâng cao trung học phổ thông; xác định vị trí, tầm quan trọng lĩnh vực Vật lý Tìm hiểu khối lợng kiến thức lẫn mức độ định lợng chơng Động lực học chất điểm mà chơng trình sách giáo khoa yêu cầu phải truyền tải nh khó khăn gặp phải trình giảng dạy - Vận dụng sở lý luận dạy học đại, nguyên tắc xây dựng tiêu chí đánh giá Website dạy học để hình thành định hớng cho việc thiết kế xây dựng Website hỗ trợ dạy học chơng Động lực học chất điểm Lựa chọn công cụ xây dựng, thu thập thông tin kiÕn thøc; tiÕn hµnh thiÕt kÕ hƯ thèng cÊu tróc tổng thể, phân đoạn tổ chức thông tin cho site theo sát chủ đề nội dung kiến thức - Do khuôn khổ báo cáo, nội dung chơng sâu trình bày vấn đề kỹ thuật thiết kế lập trình cụ thể mà giới thiệu tổng quan giao diện khái quát chức hỗ trợ dạy - học site Website Động lực học chất điểm Với đầu t công phu thiết kế - xây dựng, dung lợng kiến thức tích hợp Website phong phú đa dạng, phơng thức truyền tải thông tin trang hấp dẫn, sinh động Website Động lực học chất điểm đà phát huy đợc mạnh hỗ trợ trình dạy học Chơng Thực nghiệm s phạm 3.1 Mục đích nhiệm vụ thực nghiệm phạm 3.1.1 Mục đích 64 Mục đích TNSP kiểm tra tính đắn giả thuyết khoa học mà đề tài đặt ra, cụ thể kiểm tra hiệu việc sử dụng Website với vai trò PTDH đại hỗ trợ DH chơng Động Lực Học Chất Điểm Kết TNSP trả lời câu hỏi: Sử dụng Website hỗ trợ dạy học có góp phần nâng cao hứng thú học tập hoạt động học tập HS hay không? Chất lợng học tập HS trình học tập với hỗ trợ Website DH so víi häc tËp b»ng PPDH trun thèng nh nào? Các giáo án điện tử, tài liệu hỗ trợ cho việc ôn tập, cố xây dựng có phù hợp với thực tế giảng dạy trờng phổ thông hay cha? (việc phân bố thời gian, mức độ kiến thức, phơng pháp trình bày ) Trả lời câu hỏi tìm thiếu sót, từ kịp thời chỉnh lí, bổ sung đề tài đợc hoàn thiện, góp phần vào việc nâng cao chất lợng DHVL trình đổi PPDH trờng phổ thông 3.1.2 Nhiệm vụ: Để đạt đợc mục đích trên, thực nghiệm s phạm phải thực nhiệm vụ sau: + Bớc đầu đánh giá tính hiệu tiến trình dạy học nhờ hỗ trợ Website dạy học thông qua mặt: gây hứng thú học tập, tích cực hoá hoạt động nhận thøc, chÊt lỵng chiÕm lÜnh tri thøc cđa häc sinh + Đánh giá tính khả thi việc sử dụng máy vi tính Website dạy học; so sánh hiệu trình dạt học có dùng máy vi tính Website dạy học với trình dạy học truyền thống 3.2 Nội dung thực nghiệm s phạm: Quá trình thực nghiệm s phạm đợc tiến hành trờng THPT Nghi Lộc I trờng THPT BC Cửa Lò tỉnh Nghệ An Tổ chức tiến trình dạy học tiết dạy chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 Nâng Cao THPT cho lớp đối chứng lớp thực nghiệm theo tiến độ phân phối chơng trình sách giáo khoa 65 - Đối với lớp thực nghiệm, giáo viên tổ chức tiến trình dạy học có hỗ trợ Website dạy học đợc triển khai phòng học đa chức HiClass Ngoài hình thức tổ chức dạy học đó, giáo viên không sử dụng thêm hình thức dạy học khác ý đặc biệt nội dung chơng trình học - Với lớp đối chứng, giáo viên sử dụng thí nghiệm (nếu có) phơng pháp giảng dạy truyền thống (phấn trắng, bảng đen, sách giáo khoa) - Tiến hành kiểm tra ®èi chiÕu hiƯu qu¶ häc tËp cđa häc sinh ë lớp thực nghiệm đối chứng để đánh giá hiệu tiến trình dạy học theo hớng đại hoá phơng tiện dạy học - Trên sở đánh giá tính khả thi tiến trình dạy học nhờ hỗ trợ Website dạy học để có sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện Website dạy học chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 Nâng Cao THPT 3.3 Phơng pháp thực nghiệm s phạm 3.3.1 Chän mÉu thùc nghiƯm: MÉu thùc nghiƯm s ph¹m đợc lựa chọn học sinh lớp 10 hai trờng THPT Nghi Lộc I THPT BC Cửa Lò - Tỉnh Nghệ An Chúng đà tiến hành trao đổi với giáo viên Vật lý trờng, xem xét kết học tập học sinh lớp dựa vào điểm đầu vào điểm kiểm tra tiết để có lựa chọn lớp thực nghiệm đối chứng theo yêu cầu thực nghiệm s phạm Các cặp lớp thực nghiệm đối chứng đợc chọn phải thoả mÃn yêu cầu thực nghiệm s phạm: có điều kiện tổ chức dạy học, sở vật chất, trang thiết bị trờng học nh nhau, chất lợng học tập học sinh lớp tơng đối đồng Kết lớp đợc lựa chọn khảo sát trình thùc nghiƯm s ph¹m nh sau: Trêng Trêng THPT Nghi Léc I Trêng THPT BC Cưa Lß Tỉng céng Líp thùc nghiÖm 10A2 (42 häc sinh) 10A3 (45 häc sinh) 87 (häc sinh) Líp ®èi chøng 10A (45 häc sinh) 10A2 (44 häc sinh) 89 (häc sinh) B¶ng 3.1 Mẫu thực nghiệm s phạm 66 Trong nghiên cứu khoa học giáo dục khó lựa chọn đợc mẫu thực nghiệm hoàn toàn giống nhau, với phạm vi mức độ cho phép sử dụng mẫu tơng đơng Nh kích thớc chất lợng mẫu đợc lựa chọn nh phù hợp, thoả mÃn yêu cầu thực nghiệm s phạm 3.3.2 Phơng pháp tiến hành Lớp thực nghiệm lớp đối chứng giáo viên dạy, khác lớp thực nghiệm giáo viên tổ chức tiến trình dạy học có hỗ trợ Website dạy học, lớp đối chứng sử dụng phơng pháp giảng dạy truyền thống theo giáo án giáo viên đứng lớp Tất học thực nghiệm đối chứng đợc quan sát, ghi chép hoạt động giáo viên học sinh theo nội dung: - Tiến trình lên lớp giáo viên hoạt động học sinh học - Tính cá nhân hoá hoạt động nhận thức (thông qua nhãm häc tËp), møc ®é tÝch cùc cđa häc sinh (thông qua số lợng câu trả lời phát biểu học sinh) - Mức độ tiếp nhận tri thức học sinh (thông qua chất lợng câu trả lời phát biểu học sinh) Cuối tiết dạy, tiến hành trao đổi rút kinh nghiệm với giáo viên lớp học tiến trình tổ chức dạy - học để có điều chỉnh kịp thời cho tiết dạy sau Kết thúc đợt thực nghiệm s phạm, học sinh hai nhóm lớp thực nghiệm đối chứng đợc khảo sát, đánh giá hình thức kiểm tra trắc nghiệm tổng hợp để đánh giá kết việc chiếm lĩnh tri thức Tiến hành thăm dò ý kiến giáo viên học sinh tính khả thi việc sử dụng máy vi tính Website hỗ trợ dạy học theo hớng đại hoá phơng tiện dạy học Từ phiếu thăm dò ý kiến, trao đổi góp ý để có sửa đổi, bổ sung tác giả cho việc hoàn thiện Website dạy học chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 Nâng Cao THPT 3.4 Đánh giá kết thực nghiệm s phạm 3.4.1 Nhận xét tiến trình dạy học - Tiến trình dạy học có hỗ trợ Website dạy học đợc tiến hành nh tiết học bình thờng Tuy nhiên, công tác chuẩn bị đòi hỏi đầu t thực 67 giáo viên việc sử dụng, vận hành thiết bị nh việc xác định lôgic giảng, hình thành kịch trình diễn nội dung giảng tổ chức hoạt động nhận thức học sinh Qua tiết dạy lớp thực nghiệm cho thấy quỹ thời gian cho phép phù hợp với tiến trình dạy học đà chuẩn bị - Việc khai thác triệt để khả hỗ trợ Website dạy học tiến trình dạy học đà tạo nên môi trờng dạy - học có tơng tác tích cực giáo viên học sinh Thực tế triển khai đà chứng tỏ hình thức dạy học theo kiểu thiết kế - thi công có hỗ trợ Website dạy học đà mang lại hiệu khả quan dễ thực thi so với điều kiện dạy học khác - Những nội dung kiến thức mở rộng tích hợp Website dạy học đợc đa vào tiến trình dạy học thực nghiệm phù hợp, kết hợp hài hoà với nội dung khác phân phối chơng trình sách giáo khoa đà ban hành Sự phong phú nội dung hệ thống hình vẽ, hình động mô tợng vật lý đợc sử dụng tiến trình dạy học đà thực đem lại không khí học tập, nghiên cứu, trao đổi, thảo luận sôi nỉi, hµo høng vµ cã søc thut phơc cao hoạt động nhận thức học sinh - Đội ngũ học sinh trờng phổ thông quan tâm tới việc đổi phơng pháp dạy học theo hớng đại hoá phơng tiện dạy học Do đó, trao đổi việc tổ chức triển khai ý đồ thực nghiệm s phạm, đà nhận đợc hởng ứng nhiệt tình Khi tiến hành tập huấn chuẩn bị cho thực nghiệm s phạm, giáo viên đà nhanh chóng nắm đợc yêu cầu ý đồ thực nghiệm s phạm, thực đầy đủ yêu cầu theo tiến trình dạy học đà đợc thiết kế Giáo viên đồng tình với dung lợng kiến thức, hình thức tổ chức dạy học giải pháp s phạm để thể tiết dạy, đồng thời có góp ý, đề xuất rút kinh nghiệm bổ ích sau tiết dạy 3.4.2 Đánh giá kết học tập học sinh Néi dung kiĨm tra bao gåm nh÷ng kiÕn thøc chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 Nâng Cao THPT mà học sinh phải hiểu, nắm vững vận dụng đợc để giải tập giải thích đợc trình tợng vËt lý thùc tiƠn Néi dung cđa bµi kiĨm tra cuối đợt thực nghiệm s phạm đợc in phÇn phơ lơc 68 Sau tỉ chøc cho học sinh làm kiểm tra, tiến hành chấm xử lý kết thu đợc theo phơng pháp thống kê toán học để so sánh đánh giá chất lợng tiếp thu vận dụng kiÕn thøc cđa häc sinh ë líp thùc nghiƯm vµ lớp đối chứng Kết điểm kiểm tra đánh giá lớp thực nghiệm đối chứng cho bëi b¶ng sau: Tỉng sè HS Thùc nghiƯm 87 §èi chøng Nhãm 89 §iĨm sè 12 15 20 19 10 23 15 22 Bảng 3.2 Thống kê điểm số * Các thông số thống kê: - Giá trị trung bình kiểm tra lớp thực nghiệm lớp đối chứng đợc tính công thøc: − 10 − 10 X = ∑ n x ⇒ X TN = ∑ n x n i=1 i i 87 i=1 i i − 10 X§ C = ∑ n x 89 i=1 i i (3.1) Trong đó: n tổng số phần tử (số học sinh) nghiên cứu, ni tần số xi (số học sinh có kiểm tra đạt điểm xi) ứng với nhóm lớp thực nghiệm đối chứng Thay số từ bảng thống kê điểm số vào công thức (3.1.) ta đợc: X TN = 6,57 X DC = 5,51 - Độ lệch chuẩn đợc tính theo công thức phơng sai mẫu: 10 10 − − n (x − X) n (x − X TN ) ∑ i i ∑ i i S2 = i =1 ⇒ STN = i=1 n −1 86 (3.2) 10 − ∑1 n i (x i − X § C ) S2 C = i= Đ 88 Thay số liệu thống kê vào công thức phơng sai mẫu: STN =3,01, SĐC =2,57 - Hệ số biến thiên đợc xác định công thức: (3.3) ... phơng tiện dạy học đại nói chung dạy học Vật lý nói riêng nhờ trợ giúp máy tính với Website dạy học 2.2- Xây dựng hớng dẫn sử dụng Website dạy học chơng Động Lực Học Chất Điểm lớp 10 nâng cao THPT... đại học vinh Nguyễn khánh tân nâng cao chất lợng dạy học vật lý ởtrờng trung học phổ thông nhờ việc xây dựng sử dụng webside hỗ trợ dạy học chơng ®éng lùc häc chÊt ®iĨm vËt lý 10 - n©ng cao Chuyên... trong trình dạy - học chơng Động Lực Học Chất Điểm Từ yêu cầu trên, tiến hành nghiên cứu đề tài: "Xây dựng sử dụng Website hỗ trợ dạy học chơng Động Lực Học Chất điểm- lớp 10 nâng cao THPT" Với mục