CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Giới thuyết khái niệm
Theo Từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê, "Dạy" được định nghĩa là quá trình truyền đạt tri thức hoặc kỹ năng một cách có hệ thống và có phương pháp Ngược lại, "Học" là việc tiếp nhận kiến thức và rèn luyện kỹ năng từ người khác.
Theo Phạm Viết Vượng trong cuốn Giáo dục học, dạy học là một phần quan trọng trong quá trình sư phạm tổng thể và là một trong những phương thức để đạt được mục tiêu giáo dục.
Theo tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc trong tài liệu "Giáo dục học Đại học", dạy học được hiểu là quá trình hợp tác giữa thầy và trò, trong đó có sự tương tác và hỗ trợ lẫn nhau để truyền đạt và tiếp nhận tri thức Quá trình này không chỉ giúp người học lĩnh hội kiến thức mà còn tự điều chỉnh bản thân, từ đó phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách.
Dạy học là quá trình tương tác giữa người dạy và người học, trong đó người dạy đóng vai trò chủ đạo thông qua việc tổ chức các hoạt động truyền đạt kiến thức Người học cần chủ động và tích cực điều chỉnh hoạt động nhận thức của mình để tiếp thu kiến thức, từ đó hướng tới mục đích dạy học hiệu quả.
Theo tài liệu từ Trần Ngọc Lan (2011) về phương pháp hát tốt tiếng Việt trong nghệ thuật ca hát, cùng với nghiên cứu của Hoàng Long về âm nhạc và phương pháp dạy học âm nhạc, và Nguyễn Trung Kiên (2001) về phương pháp sư phạm thanh nhạc, có thể thấy rằng việc áp dụng những phương pháp này không chỉ giúp nâng cao kỹ năng ca hát mà còn phát triển khả năng giảng dạy âm nhạc hiệu quả.
Sách học thanh nhạc của Mai Khanh (1997) do Nxb Trẻ phát hành định nghĩa về hát, cho rằng khái niệm này không chỉ áp dụng cho ca sĩ chuyên nghiệp mà còn cho giáo viên và học sinh ở mọi cấp học Hầu hết các tác giả đều đồng nhất hát với ca hát.
Trong cuốn Phương pháp sư phạm thanh nhạc của Nguyễn Trung
Ca hát là một nghệ thuật kết hợp giữa âm nhạc và ngôn ngữ, trong đó giọng hát được coi là một nhạc cụ sống Nghệ thuật ca hát không chỉ mang tính giải trí mà còn là phương tiện truyền tải tư tưởng, đạo đức và thẩm mỹ, đóng vai trò quan trọng trong giáo dục.
Dựa trên quan niệm của các tác giả về Hát và quá trình học tập của bản thân từ Cao đẳng Sư phạm Âm Nhạc đến Thạc sĩ Lý luận và phương pháp dạy học Âm nhạc, chúng tôi nhận thấy rằng tất cả giáo viên giảng dạy thanh nhạc đều sử dụng khái niệm Hát và Ca hát như nhau Chúng tôi hoàn toàn đồng ý rằng Hát đồng nghĩa với Ca hát.
Phương pháp là khái niệm có nhiều cách giải thích khác nhau Theo định nghĩa từ Wiktionary, phương pháp được hiểu là lề thói và cách thức cần tuân theo để đạt được kết quả tốt nhất trong công việc Đồng thời, nó cũng là cách thức tổ chức học tập và làm việc theo hướng tích cực.
Trong cuốn Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, Phan Trọng Ngọ đã trình bày “Thuật ngữ phương pháp bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp
“Metodos”, có nghĩa là con đường, cách thức vận động của một sự vật, hiện tượng” [28, tr.142]
Còn theo Từ điển tiếng Việt thông dụng, tác giả Như Ý cho rằng:
Phương pháp được định nghĩa là cách thức hoặc quy trình có tính hệ thống và thứ tự nhằm đạt được những mục tiêu cụ thể Theo tác giả Nguyễn Văn Hộ và Hà Thị Đức, phương pháp là con đường và phương tiện để đạt được một mục đích nhất định, đồng thời giải quyết các nhiệm vụ cụ thể.
Phương pháp (PP) được hiểu là cách thức và con đường hiệu quả để đạt được mục tiêu Tuy nhiên, không có phương pháp nào là tối ưu cho tất cả mọi tình huống, vì vậy mỗi đối tượng và sự việc cần lựa chọn phương pháp phù hợp và linh hoạt trong việc kết hợp các phương pháp khác nhau.
Tác giả Phan Trọng Ngọ trong cuốn "Dạy học và PP dạy học trong nhà trường" đã đưa ra một định nghĩa tổng quát về phương pháp dạy học, đó là những con đường và cách thức thực hiện hoạt động dạy học.
Trong cuốn Giáo dục học, tác giả Phạm Viết Vượng định nghĩa phương pháp dạy học là sự kết hợp các cách thức hoạt động của giáo viên và học sinh, nhằm giúp học sinh nắm vững kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo.
Phương pháp dạy học (PPDH) luôn gắn liền với định hướng và mục tiêu giáo dục, đảm bảo sự thống nhất giữa cách dạy của giáo viên và cách học của học sinh PPDH không chỉ tạo ra ý thức học tập mà còn rèn luyện kỹ năng cho sinh viên, trong khi phương pháp học của sinh viên giúp phát triển năng lực cá nhân Hơn nữa, PPDH cần có sự thống nhất giữa nội dung giảng dạy, phương thức hành động và các phương tiện dạy học, đồng thời phản ánh cả yếu tố chủ quan và khách quan trong quá trình giáo dục.
Trong bài viết này, khái niệm về phương pháp dạy học được hiểu là các hình thức và cách thức tổ chức hoạt động của giáo viên và học sinh, nhằm đạt được các mục tiêu của quá trình giáo dục.
Đặc điểm và vai trò học phần Nhạc cơ sở trong chương trình đào tạo giáo viên mần non
1.2.1 Đặc điểm của học phần
Trong chương trình đào tạo Sư phạm Mầm non tại trường CĐSPTW Nha Trang, học phần Nhạc cơ sở được giảng dạy ngay trong học kỳ đầu tiên của năm thứ nhất, đánh dấu sự khởi đầu cho hành trình học tập của sinh viên Sau khi hoàn thành học phần này, sinh viên sẽ tiếp tục nghiên cứu các môn học âm nhạc khác, góp phần nâng cao kiến thức và kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp.
Nội dung học phần Nhạc cơ sở bao gồm hai phần chính: kiến thức về LTANCB và thực hành các bài hát mầm non Kiến thức LTANCB tập trung vào các khái niệm cơ bản về cao độ, trường độ và nhịp phách, mà không đi sâu vào hợp âm và điệu thức Sau mỗi tiết lý thuyết, sinh viên sẽ thực hành hát kết hợp với vỗ tay theo nhịp và phách của bài hát, với các bài hát có nhịp hai, ba và bốn phách đơn giản Trong các bài học đầu tiên về cao độ, sinh viên học cách xác định tên nốt nhạc trên khóa Sol và sự tương quan về cao độ giữa các âm bậc trong thang âm Sau khi nắm vững lý thuyết, sinh viên sẽ áp dụng vào thực hành các bài hát mầm non để nhận biết tên nốt và đọc cao độ trước khi tập hát.
Nội dung bài viết tập trung vào việc xác định sự tương quan trường độ cơ bản, các ký hiệu tăng trường độ, và phân biệt giữa đảo phách - nghịch phách, phách mạnh - phách nhẹ Bên cạnh đó, bài viết cũng đề cập đến các loại nhịp đơn, nhịp kép, cũng như cách xác định các loại nhịp lấy đà và hình tiết tấu Sinh viên sẽ áp dụng kiến thức này vào thực hành đọc nhạc, hát kết hợp vỗ tay theo tiết tấu, phách và nhịp, đồng thời đánh nhịp cho các bài hát với nhịp 2/4, 3/4, 3/8, 4/4, thể hiện được phách mạnh, nhẹ và các ký hiệu viết tắt trong bài hát.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá các phương pháp xác định đại lượng quãng (số cung) và tên quãng, mà không đi sâu vào tính chất của quãng Sinh viên sẽ học cách phân biệt quãng hòa thanh và giai điệu thông qua cách sắp xếp quãng, cũng như xác định tên các quãng cơ bản từ quãng 1 đến quãng 8.
Chương trình học trang bị cho sinh viên kiến thức cơ bản về điệu thức, giúp sinh viên phân biệt được tính chất đặc trưng của điệu thức trưởng và thứ qua cấu tạo Từ đó, sinh viên có thể vận dụng vào thực hành hát các bài hát mầm non.
Nội dung học hát được tích hợp chặt chẽ với các tiết LTANCB, chiếm 22/36 tiết thực học Gần 90 bài hát do tổ chuyên môn biên soạn theo các chủ điểm giáo dục Mầm non như gia đình, bản thân, nghề nghiệp, quê hương, giao thông, mùa hè, lễ tết, động vật, trường mầm non và thực vật Mục tiêu của việc học hát là trang bị cho sinh viên một kho tàng bài hát theo chủ đề, tạo nền tảng cho việc giảng dạy trong học phần Phương pháp giáo dục Âm nhạc, đồng thời giúp sinh viên tổ chức hoạt động âm nhạc hiệu quả cho trẻ tại các trường mầm non trong tương lai.
Các bài hát được học có chủ đề phong phú và đa dạng, bao gồm các chủ đề gia đình như "Bé quét nhà," "Cháu yêu bà," và "Chiếc khăn tay." Ngoài ra, còn có các bài hát về bản thân như "Đôi dép" và "Tập rửa mặt." Bên cạnh đó, các bài hát về động vật cũng góp phần làm phong phú thêm nội dung học tập.
Cá vàng bơi lội trong bể, chim mẹ chăm sóc chim con, và gà trống cùng mèo con và cún con tạo nên một khung cảnh vui tươi Một con vịt cũng góp mặt, trong khi mèo rửa mặt như thường lệ Những hình ảnh này thật đáng yêu nhưng cũng khiến ta thương cảm cho những chú mèo Cháu vẫn nhớ những kỷ niệm đẹp tại trường mầm non, từ những ngày đi mẫu giáo cho đến khi trở về nhà sau mỗi buổi học.
Hoa bé ngoan, Tạm bệt búp bê, Trường chúng cháu là trường mầm non, Vui đến trường, Vườn trường mùa thu) Các bài về chủ đề nghề nghiệp
Bác đưa thư vui tính và cháu thương chú bộ đội, cùng với tình yêu dành cho cô chú công nhân, tạo nên những kỷ niệm đẹp trong lòng trẻ thơ Những bài hát về quê hương, đất nước và Bác Hồ như "Múa với bạn Tây Nguyên", "Nhớ ơn Bác", và "Yêu Hà Nội" thể hiện lòng tự hào dân tộc Bên cạnh đó, các chủ đề giao thông, nước, và mùa hè trong những bài như "Đoàn tàu nhỏ xíu", "Đường và chân", và "Em đi chơi thuyền" mang đến niềm vui và sự khám phá Cuối cùng, không thể không nhắc đến những bài hát về lễ, tết như "Chiếc đèn ông sao", "Cùng múa hát mừng xuân", và "Mùa xuân đến rồi" làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.
Các bài có chủ đề về thiên nhiên (Cho tôi đi làm mưa với, Em yêu cây xanh, Hoa trường em, Lá xanh)
Các bài hát mầm non trong chương trình hầu hết là những bài được viết ở giọng trưởng mà hóa biểu có từ không đến 1 dấu hóa, chẳng hạn như
Bài viết đề cập đến việc sử dụng các giọng nhạc C dur, F dur và G dur trong các bài hát cho trẻ em, với chỉ một số ít bài viết ở giọng thứ Mục tiêu chính là trang bị cho sinh viên vốn bài hát phong phú, giúp họ nắm vững cao độ, tiết tấu và lời ca Sinh viên sẽ học cách vận dụng các kỹ thuật hát cơ bản như tư thế, hơi thở, khẩu hình, hát liền tiếng và hát nảy Đồng thời, bài viết nhấn mạnh việc thể hiện tính chất nhạc cảm và kết hợp với vỗ tay theo nhịp, phách, tiết tấu, và đánh nhịp cho một số bài đơn giản ở nhịp 2/4 và 3/4.
1.2.2 Vai trò của học phần
Mục tiêu đào tạo ngành giáo dục mầm non trình độ cao đẳng là phát triển đội ngũ giáo viên có đạo đức, lương tâm và sức khỏe, đồng thời chấp hành tốt chính sách, pháp luật của nhà nước Giáo viên cần có năng lực chuyên môn vững vàng, khả năng tự học và nghiên cứu để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội Để đạt được điều này, giáo viên mầm non cần kiến thức về khoa học xã hội - nhân văn, biết vận dụng kiến thức giáo dục trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ theo độ tuổi, cũng như tổ chức các hoạt động hàng ngày tại trường mầm non.
Trong chương trình đào tạo giáo viên mầm non trình độ Cao đẳng tại trường CĐSPTW Nha Trang, sinh viên không chỉ học các chuyên ngành mà còn được trang bị kiến thức và kỹ năng âm nhạc qua các học phần như Nhạc cơ sở, Kỹ năng hát - múa, Phương pháp giáo dục âm nhạc và Hát dân ca Học phần Nhạc cơ sở giữ vai trò then chốt, cung cấp kiến thức và kỹ năng nền tảng cho các học phần âm nhạc khác, và sinh viên phải hoàn thành học phần này trước khi tiếp tục với các học phần tiếp theo Mục tiêu của học phần là trang bị cho sinh viên các kiến thức cơ bản về lý thuyết âm nhạc và khả năng áp dụng vào thực hành luyện tập, hát các bài hát mầm non.
Để tiếp thu hiệu quả các môn học âm nhạc như Kỹ năng Hát - Múa và Hát dân ca, sinh viên cần nắm vững kiến thức cơ bản về Lý thuyết Âm nhạc Cơ bản Đồng thời, sinh viên cũng phải có khả năng xướng âm các bài hát có cấu trúc đơn giản và thực hiện tốt các bài hát trong chương trình Nhạc cơ sở.
Âm nhạc tại trường mầm non đóng vai trò quan trọng trong giáo dục thẩm mỹ, đạo đức và hình thành nhân cách cho trẻ, đồng thời rèn luyện thể chất nhằm phát triển toàn diện Kiến thức chuyên ngành trong chăm sóc và giáo dục trẻ không thể thiếu âm nhạc, vì vậy sinh viên mầm non cần nắm vững kiến thức của học phần Nhạc cơ sở Những kiến thức và kỹ năng từ học phần này sẽ giúp sinh viên dễ dàng tiếp thu các học phần âm nhạc tiếp theo trong chương trình đào tạo.
Thực trạng dạy học học phần Nhạc cơ sở ở trường Cao đẳng Sư phạm
1.3.1 Khái quát chung về Trường
Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Nha Trang, được thành lập vào ngày 26/9/1987 với tên gọi đầu tiên là trường Trung học Sư phạm nuôi dạy trẻ TW3, có nhiệm vụ đào tạo cô nuôi dạy trẻ trình độ trung học chuyên nghiệp cho các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên Qua các giai đoạn phát triển, trường đã trải qua nhiều lần đổi tên để phù hợp với chiến lược đào tạo, cụ thể là vào ngày 01/10/1991, trường đổi tên thành trường Trung học Sư phạm Nhà trẻ - Mẫu giáo Trung ương, chuyên đào tạo giáo viên nhà trẻ và mẫu giáo Đến ngày 24/07/1996, trường được nâng cấp thành trường Cao đẳng Sư phạm Nhà trẻ - Mẫu giáo TW2, mở rộng thêm nhiều ngành đào tạo, bao gồm các mã ngành như Mầm non và Âm nhạc.
Trường CĐSP Trung ương Nha Trang, được thành lập theo quyết định số 350/QĐ-BGDĐT vào ngày 19 tháng 01 năm 2007, chuyên đào tạo các ngành sư phạm như Mầm non, Âm nhạc, Mỹ thuật, Giáo dục thể chất và Giáo dục đặc biệt ở trình độ cao đẳng và trung cấp Ngoài ra, từ năm học 2009-2010, trường còn mở thêm 03 mã ngành ngoài sư phạm, bao gồm Đồ họa, Quản trị văn phòng - Lưu trữ và Việt Nam học (Hướng dẫn du lịch) Phạm vi tuyển sinh của trường trải rộng trên toàn quốc.
Trường CĐSPTWNha Trang hiện có 8 phòng ban, 3 khoa (Đại cương, Nghệ thuật, Giáo dục mầm non), 3 trung tâm và 1 trường mầm non thực hành Đội ngũ cán bộ, giảng viên gồm 150 người, trong đó có 71 giảng viên và 79 cán bộ nhân viên, tất cả đều có trình độ từ đại học trở lên Cụ thể, có 22 giảng viên trình độ đại học, 46 giảng viên thạc sĩ và 3 giảng viên tiến sĩ, trong đó 4 giảng viên đang làm nghiên cứu sinh và 14 giảng viên đang theo học cao học Đội ngũ giảng viên của trường đáp ứng yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, với phần lớn là những giảng viên có nhiều kinh nghiệm, tâm huyết và nhiệt tình trong giảng dạy cũng như các hoạt động chuyên môn.
Trường có hệ thống cơ sở vật chất đáp ứng các mục tiêu đào tạo tương tự như các trường Cao đẳng Sư phạm khác, với các trang thiết bị đầy đủ cho học phần Nhạc cơ sở và các môn âm nhạc khác Cụ thể, trường có phòng học trang bị đàn Piano, bảng có dòng kẻ khuông nhạc, âm thanh, máy tính và máy chiếu Đặc biệt, phòng chuyên trách cho học phần phương pháp giáo dục âm nhạc được trang bị bảng phụ, mô hình và tranh ảnh minh họa, đảm bảo chất lượng giảng dạy.
Trường có các cơ sở vật chất hiện đại như phòng thu âm và phòng sinh hoạt cho câu lạc bộ sinh viên hát, cùng với hội trường được trang bị âm thanh, ánh sáng và bàn ghế đầy đủ Những tiện nghi này phục vụ cho các hoạt động nghệ thuật của nhà trường, bao gồm Câu lạc bộ sinh viên hát, hội thi Nghiệp vụ sư phạm, hội thi cô giáo Mầm non hát hay múa đẹp, kể chuyện giỏi, và các chương trình văn nghệ truyền thống chào mừng các ngày lễ.
Đến năm 2025, Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Nha Trang phấn đấu trở thành trung tâm đào tạo chất lượng nguồn nhân lực trình độ Cao đẳng trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn Nhà trường sẽ là địa chỉ uy tín cho các hoạt động nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế, đồng thời là trung tâm trọng điểm khu vực miền Trung và Tây Nguyên trong lĩnh vực bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục mầm non, đảm bảo cung cấp nguồn nhân lực có phẩm chất và năng lực, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội.
1.3.2 Chương trình học phần Nhạc cơ sở trong đào tạo giáo viên Mầm non 1.3.2.1 Khái quát về khoa Giáo dục Mầm non
Khoa Giáo dục mầm non có số lượng GV là 26, trong đó: 14 thạc sĩ (có
Khoa đào tạo 2 chuyên ngành chính là giáo dục Mầm non và giáo dục Đặc biệt, với 1 giảng viên là nghiên cứu sinh và 12 giảng viên, trong đó có 5 giảng viên đang theo học thạc sĩ Các môn học chuyên ngành mầm non do giảng viên của khoa phụ trách, trong khi các môn âm nhạc được giảng dạy bởi 8 giảng viên từ khoa Nghệ thuật Những giảng viên âm nhạc này thường có trình độ Thạc sĩ và Đại học, chuyên về Lý luận âm nhạc, biểu diễn thanh nhạc và Sư phạm âm nhạc, được đào tạo từ các Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Học viện Âm nhạc Huế, Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh, và Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương.
Từ năm 1996, khoa Giáo dục mầm non đã đào tạo 23 khóa Cao đẳng và 12 khóa Trung cấp chính quy, cùng với các khóa vừa học vừa làm và liên thông tại trường cũng như một số địa phương Hiện tại, khoa có số lượng sinh viên đông nhất với 1.456 sinh viên đang theo học, bao gồm cả các chương trình chính quy, liên thông và vừa học vừa làm ở trình độ Trung cấp và Cao đẳng, bên cạnh một số sinh viên được đào tạo qua hình thức liên kết với các tỉnh khác.
Khoa hướng đến việc đào tạo đội ngũ giáo viên mầm non có phẩm chất và năng lực chuyên môn cao, nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giáo dục trẻ em Điều này không chỉ đáp ứng mục tiêu đào tạo của nhà trường mà còn phù hợp với nhu cầu ngày càng tăng của xã hội.
Chương trình học phần Nhạc cơ sở hiện tại được quy định theo Quyết định số 340 - QĐ/CĐSPTWNT ngày 25/08/2016, áp dụng hệ thống tín chỉ với tổng số 45 tiết Chương trình bao gồm 1 học phần, chi tiết nội dung có thể tham khảo trong tài liệu [PL 1; tr 96].
Mục tiêu của học phần này là giúp người học nắm vững các kiến thức cơ bản về âm nhạc và áp dụng chúng vào các bài hát trong chương trình giáo dục mầm non.
Sau đây là những nét cơ bản thuộc chuẩn đầu ra của học phần:
- Phân biệt được các khái niệm âm nhạc, các ký hiệu cao độ và trường độ, nhịp - phách;
- Phân tích được ý nghĩa các ký hiệu âm nhạc thông dụng trong các bài hát, bản nhạc
- Ứng dụng được các kiến thức âm nhạc được học vào thực hành các bài hát mầm non
- Hát đúng cao độ, trường độ và tính chất các bài hát trong chương trình giáo dục MN
Có ý thức tự rèn luyện trong việc trau dồi kiến thức âm nhạc cơ sở là rất quan trọng Chương trình môn Nhạc cơ sở bao gồm tổng cộng 45 tiết, trong đó có 36 tiết lên lớp (chiếm 80%) và 9 tiết tự học tại nhà (20%) Trong số 36 tiết lên lớp, có một phần lớn dành cho lý thuyết âm nhạc cơ bản.
Chương trình học gồm 14 tiết lý thuyết và 22 tiết thực hành các bài hát, được tổ chức trong học kỳ 1 Mục tiêu chính là trang bị cho sinh viên kiến thức cơ bản về âm nhạc và khả năng áp dụng kiến thức đó vào thực hành các bài hát dành cho trẻ mầm non.
Chuẩn đầu ra của học phần theo chương trình hiện hành được xác định phù hợp với thời điểm xây dựng năm 2016, tập trung vào việc phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ cho sinh viên.
Nghiên cứu về chương trình học phần cho thấy thời gian lên lớp hiện tại quá ít so với nội dung chương trình, với lý thuyết âm nhạc được tinh giản tối đa và chỉ tập trung vào các vấn đề cơ bản Phần lớn thời gian được dành cho việc thực hành các bài hát, dẫn đến khó khăn trong việc trang bị kỹ năng thực hành cho sinh viên do sự thiếu cân đối giữa nội dung và thời gian học.
Nguồn các tài liệu chính hiện nay để sử dụng cho học phần Nhạc cơ sở bao gồm:
- Giáo trình Lý thuyết âm nhạc cơ bản (Phạm Tú Hương)
- Tuyển tập bài hát Trẻ mầm non ca hát (Hoàng Văn Yến)