Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Chúng tôi đã phân loại tài liệu nghiên cứu về giáo dục đa văn hóa thành hai khu vực: (1) lịch sử nghiên cứu các vấn đề giáo dục đa văn hóa ở nước ngoài và (2) lịch sử nghiên cứu các vấn đề liên quan đến giáo dục đa văn hóa tại Việt Nam.
Có thể nói các nghiên cứu về giáo dục đa văn hóa là không mới trên thế giới
Nhiều bài chuyên luận và công trình nghiên cứu về lý luận và thực tiễn giáo dục đa văn hóa đã được công bố, chủ yếu từ các học giả Âu Mỹ trong giai đoạn đầu, sau đó mở rộng ra toàn cầu Lịch sử nghiên cứu giáo dục đa văn hóa gắn liền với sự hình thành và phát triển của các cộng đồng đa văn hóa, cũng như chính sách đa văn hóa tại các quốc gia đa chủng tộc, đặc biệt là ở Hoa Kỳ Sự phát triển này diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa, phản ánh quan điểm toàn cầu trong nghiên cứu giáo dục.
2.1.1 Lịch sử nghiên cứu các vấn đề lý luận về giáo dục đa văn hóa
Cuộc cách mạng công nghiệp từ thế kỷ XVIII ở Âu Mỹ đã dẫn đến sự gia tăng di dân, đặc biệt là ở Hoa Kỳ vào đầu thế kỷ XX Quá trình đồng hóa các chủng tộc da trắng châu Âu diễn ra từ giữa thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XX, nhưng chưa có nghiên cứu nào về giáo dục đa văn hóa trước thế kỷ XX Lịch sử châu Mỹ và các châu lục khác trước đó chủ yếu ghi nhận các nhóm chinh phục và bị chinh phục, trong khi vấn đề giáo dục đa văn hóa chưa được đề cập Một số tác giả gần đây, như Ramsay (2003), đã chỉ ra tình trạng đồng hóa và Mỹ hóa trong giáo dục theo dòng chủ lưu của người Anh da trắng tin lành, điều mà các tác giả thế kỷ trước như Zangwill (1907) trong công trình "The Melting Pot" cũng đã mô tả.
Giai đoạn từ đầu thế kỷ XX đến trước năm 1960 là nền tảng cho nghiên cứu giáo dục đa văn hóa, khi các phong trào giáo dục bắt đầu thúc đẩy quyền của các nhóm chủng tộc nhằm bảo tồn bản sắc và phát triển chương trình giáo dục chống lại thành kiến và phân biệt Sự đa dạng trong dòng di dân đến Hoa Kỳ đã làm nổi bật quan điểm chống đồng hóa “nồi hầm” Các nhà nghiên cứu đã giới thiệu các khái niệm như đa văn hóa, giáo dục liên văn hóa và giáo dục liên nhóm từ những năm 1920 Nhiều tác giả như Grant (1992) và Montalto (1978) đã trích dẫn các nghiên cứu trước đó, như của Woodson (1933) và Cole và Cole (1954), nhằm nâng cao nhận thức xã hội về vấn đề phân biệt chủng tộc.
Công trình "Giáo dục đa văn hóa: sách chuyên đề" của Ramsay (2003) đã phác thảo lịch sử giáo dục đa văn hóa trong bối cảnh các mâu thuẫn và bất bình đẳng xã hội Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến chính trị mà còn đến giáo dục, đặc biệt là sự áp đặt chính sách Mỹ hóa trong trường học Học giả Horace Kallen (1924) đã kêu gọi bảo tồn các truyền thống văn hóa đa dạng, tuy nhiên, vào những năm 1920, sự quan tâm đến văn hóa các dân tộc châu Á, châu Phi, châu Mỹ La-tinh và thổ dân còn hạn chế Sau khi luật hạn chế di dân được ban hành vào những năm 1920, vấn đề giáo dục đa văn hóa tạm thời lắng xuống Từ những năm 1930 đến 1960, các phong trào giáo dục liên văn hóa đã phát triển mạnh mẽ, với sự đóng góp của nhiều học giả.
Sau Thế chiến thứ hai, phong trào giáo dục liên văn hóa được ủng hộ bởi các nhà giáo dục tiến bộ như Taba (1955), với mục tiêu giáo dục về các nhóm văn hóa đa dạng, loại bỏ thành kiến và tôn trọng lẫn nhau Tuy nhiên, trên các châu lục khác, chưa có tài liệu hay nghiên cứu cụ thể nào về giáo dục đa văn hóa trước những năm 1960, cả về lý thuyết lẫn thực tiễn.
Giai đoạn từ những năm 1960 đến cuối những năm 1990 đánh dấu sự hình thành và phát triển của nghiên cứu về giáo dục đa văn hóa, bắt nguồn từ các phong trào đấu tranh cho quyền công dân tại Hoa Kỳ Năm 1964, Quốc hội Hoa Kỳ thông qua Đạo luật về Quyền Công dân, tiếp theo là Đạo luật về giáo dục song ngữ và Đạo luật về Bảo tồn di sản chủng tộc vào năm 1972 Đặc biệt, Đạo luật Di dân năm 1965 đã mở ra cơ hội cho nhiều dân tộc gốc châu Á và châu Phi định cư tại Hoa Kỳ, góp phần làm phong phú thêm bức tranh đa văn hóa trong giáo dục.
Sự nhập cư từ Mỹ La-Tinh đã làm phong phú thêm nền văn hóa của đất nước hiệp chủng, thúc đẩy sự phát triển của giáo dục đa văn hóa Cùng với các phong trào nữ quyền, giới nghiên cứu giáo dục ngày càng chú trọng đến các chương trình giáo dục dành cho phụ nữ, bên cạnh các nghiên cứu về dân tộc học Hơn nữa, các chủ đề nghiên cứu về giáo dục đa văn hóa đã mở rộng để bao gồm nhiều nhóm yếu thế khác, như người nghèo và người khuyết tật.
Những công trình nghiên cứu bước đầu về giáo dục đa văn hóa xuất hiện nhiều với các công trình tiêu biểu của Banks (1969), Greenberg (1969), Freire
Trong những năm 1970, các học giả như Bernier và Davis (1973), Grant (1977-78), Frazier (1977), và Gay (1977) đã nhận định rằng sự thay đổi về chương trình và sách giáo khoa tại Hoa Kỳ diễn ra khá chậm.
A (1988, 1991) tại Trường Đại học Washington, Hoa Kỳ, là một trong những học giả tiên phong trong nghiên cứu lý luận và thực tiễn của các chương trình học và môi trường giáo dục đa văn hóa, được nhiều tác giả sau này trích dẫn Ngoài Banks, còn có nhiều học giả khác nghiên cứu về giáo dục đa văn hóa từ những năm 1970 đến cuối thập niên 1990 như Frazier (1977), Suzuki (1979, 1984), Grant (1977), Baptiste (1979), Boyer (1985), và Grant cùng Sleeter (1989).
(1982), Banks (1969-1997), Lynch (1986), Bennett (1999), Gay (1988), Nieto
Gollnick và Chinn (1996, 1998) là những tác giả nổi bật trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt với các công bố liên quan đến chính sách của Hiệp hội các Trường Sư phạm Mỹ (AACTE) và Hội đồng kiểm định quốc gia về đào tạo giáo viên (NCATE) Hai tổ chức này đã kêu gọi duy trì và thúc đẩy sự đa dạng văn hóa, cùng với nhiều công trình nghiên cứu quan trọng phục vụ cho việc đào tạo giáo viên đa văn hóa.
Trong hai thập niên 1980 và 1990, Banks đã phát triển lý thuyết về việc tích hợp giáo dục đa văn hóa vào hệ thống giáo dục thông qua nhiều công trình nghiên cứu quan trọng, bao gồm cuốn "Sách tóm lược các nghiên cứu về giáo dục đa văn hóa" (1995) và "Giáo dục đa văn hóa: Kiến thức và hành động chuyển đổi".
(Giáo dục đa văn hóa: kiến thức và hành động thay đổi, 1996), Introduction to multicultural education (Giới thiệu về giáo dục đa văn hóa, 1999), Sleeter và
Grant đề xuất năm phương thức giáo dục đa văn hóa trong tác phẩm "Making choices for multicultural education: Five approaches to race, class, and gender", được tái bản nhiều lần vào các năm 1988, 1994 và 1999 Thuật ngữ giáo dục đa văn hóa đã trở nên phổ biến tại Hoa Kỳ, vượt trội hơn so với các thuật ngữ tương đồng khác.
Tiêu biểu về lý luận giáo dục đa văn hóa trong giai đoạn này còn có tuyển tập Research and multicultural education: from the margins to the mainstream
Nghiên cứu và giáo dục đa văn hóa, do Grant (1992) chủ biên, tập hợp nhiều bài viết của các học giả về các chủ đề như phát triển chương trình học đa văn hóa, đa dạng hóa đội ngũ giáo viên và sinh viên, cũng như cách đối phó với lớp học đa văn hóa Grant nhận định rằng giáo dục đa văn hóa đang dần lan rộng trong các trường học, tuy nhiên, cần đẩy mạnh nghiên cứu trong lĩnh vực này do còn nhiều trở ngại tồn tại.
Giai đoạn này chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của lý luận giáo dục đa văn hóa tại nhiều quốc gia như Anh, Canada, Úc, Nhật Bản, Nga và Đức Các quan điểm ở những nước này tương tự như ở Hoa Kỳ, nhấn mạnh chống đồng hóa và thúc đẩy bình đẳng trong giáo dục Sự phát triển này chủ yếu bắt nguồn từ quan điểm chính trị và ảnh hưởng đến hệ thống trường học, được thể hiện qua các công trình nghiên cứu của Allen (1995).
Multicultural education in Australia: Historical development and current status
(Giáo dục đa văn hóa ở Úc: lịch sử phát triển và tình trạng hiện nay), của Hoff