Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Trong kinh doanh, khi xảy ra tranh chấp, các bên sẽ dựa vào thỏa thuận trong hợp đồng để giải quyết Trước tiên, họ sẽ gặp mặt và thương lượng với thiện chí Nếu thương lượng không thành công, tranh chấp sẽ được giải quyết thông qua Tòa án hoặc Trọng tài thương mại.
Mục đích của việc tranh chấp là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên Do đó, mỗi bên có quyền lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp theo điều khoản đã ghi trong hợp đồng.
Pháp luật về giải quyết tranh chấp tại Tòa án hiện đang đối mặt với nhiều vấn đề lý luận quan trọng Các vướng mắc từ quy định pháp luật chưa phù hợp dẫn đến việc áp dụng không đạt tính thuyết phục Hơn nữa, sự không thống nhất trong hướng dẫn của ngành và quan điểm giải quyết giữa các cấp Tòa án gây khó khăn trong hoạt động xét xử.
Trong thực tiễn áp dụng pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp tại Tòa án và Trọng tài, mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng vẫn tồn tại nhiều sai lầm và thiếu sót Nguyên nhân không chỉ đến từ những bất cập trong pháp luật mà còn từ năng lực của người có thẩm quyền và các vấn đề khác như tiêu cực và vụ lợi Những sai lầm này đã ảnh hưởng đến quyền lợi của các đương sự và làm kéo dài thời gian giải quyết vụ án do xử lý sai thẩm quyền Do đó, việc đưa ra các giải pháp khoa học để khắc phục những hạn chế và sai lầm trong thực tiễn áp dụng pháp luật là một yêu cầu cấp bách và cần thiết.
Pháp luật Việt Nam quy định rõ thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại, nhằm khắc phục những bất cập hiện có trong lĩnh vực này.
Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Hiện nay có các công trình nghiên cứu liên quan sau:
Phan Thông Anh(2011), “Giải quyết tranh chấp Trọng tài thương mại
AD HOC ở Việt Nam - thực trạng và giải pháp”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp Số 8/2011, tr 49 - 55
Trần Thị Thúy (2013) đã trình bày trong bài viết "Luật áp dụng cho tố tụng Trọng tài giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài" trên Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 7, về những quy định pháp lý liên quan đến việc giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế thông qua trọng tài Bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng luật trong các vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài, nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quy trình tố tụng.
Nguyễn Thu Thủy(2013), “Luật áp dụng đối với nội dung tranh chấp tại Trọng tài thương mại quốc tế” Tạp chí Luật học, số 5
Trần Thị Thu Phương (2015) đã nghiên cứu về "Luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài bằng Trọng tài" trong bài viết của mình trên Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 10 Nghiên cứu này tập trung vào các quy định pháp lý liên quan đến việc áp dụng luật trong các vụ tranh chấp thương mại quốc tế, nhấn mạnh vai trò của trọng tài như một phương thức giải quyết hiệu quả.
Phan Thị Thanh Thủy (2016), “Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải ở Việt Nam: Một số vấn đề pháp lý cần quan tâm” Tạp chí
Khoa học ĐHQGHN: Luật học, Tập 32, số 2
Dương Văn Hậu (2019) đã trình bày về sự khác biệt giữa Tòa án và Trọng tài trong bài viết trên Tạp chí Tòa án online Bài viết phân tích các đặc điểm và chức năng của từng cơ quan, nhấn mạnh vai trò của Tòa án trong việc xét xử các vụ án theo quy định của pháp luật, trong khi Trọng tài lại tập trung vào việc giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng và thỏa thuận giữa các bên Thông tin chi tiết có thể được tìm thấy tại địa chỉ: https://www.tapchitoaan.vn/bai-viet/nghien-cuu/ban-ve-su-phan-biet-giua-toa-an-va-trong-tai, truy cập ngày 04 tháng.
Nguyễn Thị Hương (2019) đã nghiên cứu về thẩm quyền giải quyết tranh chấp thương mại của Tòa án trong bối cảnh hội nhập quốc tế Bài viết đăng trên Tạp chí Công Thương nêu rõ sự cần thiết phải điều chỉnh và nâng cao năng lực của hệ thống tư pháp để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thương mại quốc tế Thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả của các giao dịch thương mại mà còn góp phần vào việc xây dựng môi trường đầu tư thuận lợi tại Việt Nam.
Thưởng Duy Lượng (2015) đã phân tích thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án và sự khác biệt giữa thẩm quyền của Trọng tài thương mại và Tòa án, dựa trên quy định của luật Trọng tài thương mại cùng với nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC Bài viết được đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân, số 16/2015.
Dương Nguyệt Nga (2017) đã nghiên cứu các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại theo pháp luật Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế Bài viết được đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân, số 16, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các quy định pháp lý và thực tiễn áp dụng trong việc xử lý tranh chấp thương mại, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải cách và hoàn thiện hệ thống pháp luật để phù hợp với xu thế toàn cầu.
Nguyễn Duy Phương (2015), Hoàn thiện quy định về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại của Tòa án Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 1/2015 tr 31 - 34
Các nghiên cứu đã cung cấp cơ sở lý luận và chỉ ra vấn đề thực tiễn trong việc hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp thương mại Đồng thời, các giải pháp liên quan đến thẩm quyền giải quyết tranh chấp thương mại thông qua Tòa án và Trọng tài cũng được đề xuất Giá trị khoa học của những công trình này sẽ được học viên tiếp thu và kế thừa.
Luận văn tập trung vào lý luận pháp luật, kế thừa các nhận định và khái niệm về tranh chấp thương mại, đồng thời phân tích các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại Bên cạnh đó, bài viết cũng đưa ra những định hướng và gợi ý nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến thẩm quyền giải quyết tranh chấp thương mại thông qua Tòa án và Trọng tài.
Luận văn này kế thừa và phân tích những nghiên cứu trước đó, chỉ ra các vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật liên quan đến thẩm quyền giải quyết tranh chấp thương mại của Tòa án và Trọng tài.
Luận văn tập trung vào việc phát triển và nghiên cứu sâu hơn về thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong hoạt động thương mại, một trong những dạng tranh chấp phổ biến hiện nay, thay vì nghiên cứu toàn bộ thẩm quyền giải quyết.
3 của các dạng tranh chấp Đây cũng là vấn đề mà BLTTDS 2015 và Luật Trọng tài thương mại quy định có nhiều bất cập.
Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1 Phương pháp luận nghiên cứu
Phương pháp luận nghiên cứu dựa trên cở sở phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; quan điểm, định hướng của
4 Đảng cộng sản Việt Nam về cải cách tư pháp, hoạt động xét xử của Tòa án và giải quyết tranh chấp của Trọng tài
Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp:
Phương pháp diễn giải - quy nạp là cách tiếp cận quan trọng để đưa ra những nhận định có căn cứ trong nghiên cứu Tác giả áp dụng phương pháp này để xây dựng các luận điểm về thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong các tranh chấp thương mại, dựa trên những giả thuyết nghiên cứu đã được chứng minh Toàn bộ luận văn được triển khai theo phương pháp này, đảm bảo tính khoa học và hợp lý trong các phân tích.
Tác giả áp dụng các phương pháp phân tích và tổng hợp để trình bày cái nhìn tổng quát về các khía cạnh pháp luật liên quan đến thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại.
Phương pháp thống kê được sử dụng để khai thác thông tin từ các phương tiện truyền thông hiện đại như internet và truyền hình, nhằm thu thập tài liệu, dữ liệu và báo cáo Mục tiêu của việc này là làm rõ thực trạng áp dụng pháp luật liên quan đến thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại.
Phương pháp nghiên cứu điển hình được áp dụng để phân tích các vụ việc tiêu biểu liên quan đến thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong giải quyết tranh chấp thương mại Việc này nhằm minh chứng cho các luận điểm đã nêu trong Luận văn, đặc biệt là ở Chương 2.
Phương pháp so sánh được áp dụng để phân tích sự thay đổi trong thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa Tòa án và trọng tài qua các giai đoạn lịch sử Bài viết tập trung vào việc nhận thức và áp dụng pháp luật liên quan, nhằm làm nổi bật những điểm tương đồng cũng như những bất cập trong các quy định pháp lý của hai hình thức giải quyết tranh chấp này.
Phương pháp lịch sử cụ thể được áp dụng để nghiên cứu sự hình thành và phát triển của pháp luật liên quan đến giải quyết tranh chấp tại Tòa án và Trọng tài, đặc biệt là trong bối cảnh các tranh chấp thương mại.
Phương pháp xã hội học và điều tra xã hội học đóng vai trò quan trọng trong việc làm rõ ảnh hưởng xã hội đối với pháp luật liên quan đến quyền hạn giải quyết tranh chấp của Tòa án và trọng tài trong các tranh chấp thương mại.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn
Luận văn này khẳng định vai trò của nó như một công trình khoa học, nhằm làm rõ tính khoa học của lý luận pháp luật liên quan đến thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại Đồng thời, nó chỉ ra những khiếm khuyết và bất cập trong lý luận cũng như pháp luật về thẩm quyền này.
Tòa án và Trọng tài đều có quyền giải quyết các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại, mỗi bên đều có những thế mạnh và điểm yếu riêng Tòa án thường được coi là có thẩm quyền cao hơn với quy trình pháp lý chặt chẽ, nhưng có thể mất nhiều thời gian và chi phí hơn Trong khi đó, Trọng tài mang lại tính linh hoạt và nhanh chóng trong việc giải quyết tranh chấp, nhưng có thể thiếu tính công khai và khả năng thi hành quyết định Việc lựa chọn giữa Tòa án và Trọng tài phụ thuộc vào tính chất của tranh chấp và nhu cầu của các bên liên quan.
Kết quả nghiên cứu của luận văn cung cấp cơ sở khoa học quan trọng để hoàn thiện pháp luật về tố tụng dân sự và tố tụng trọng tài, đồng thời nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật liên quan đến thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án và Trọng tài.
Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng trong nghiên cứu, học tập và giảng dạy về Luật Tố tụng dân sự và Trọng tài Nó hỗ trợ cho việc áp dụng pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp của Tòa án và trọng tài, đặc biệt liên quan đến các tranh chấp trong lĩnh vực thương mại.
Kết cấu cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được thiết kế gồm 3 chương như sau:
Chương 1 trình bày những vấn đề lý luận và khung pháp lý liên quan đến thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại Nội dung này giúp làm rõ vai trò của Tòa án và Trọng tài trong việc xử lý các mâu thuẫn phát sinh trong hoạt động thương mại, từ đó đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho các bên liên quan Việc xác định thẩm quyền đúng đắn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp và bảo vệ sự công bằng trong thương mại.
Chương 2 phân tích thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng quy định về thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại Nội dung này làm rõ những vấn đề pháp lý hiện tại, đồng thời đánh giá hiệu quả của các cơ chế giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực thương mại, từ đó đưa ra những nhận định và khuyến nghị nhằm cải thiện hệ thống pháp luật.
Chương 3 trình bày định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật liên quan đến thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại Việc xác định rõ ràng thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài sẽ góp phần tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình giải quyết tranh chấp Các giải pháp đề xuất bao gồm việc cải cách quy trình tố tụng, nâng cao năng lực cho các cơ quan giải quyết tranh chấp, và tăng cường sự phối hợp giữa Tòa án và Trọng tài Những biện pháp này không chỉ giúp giảm tải cho Tòa án mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các bên trong việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KHUNG PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN CỦA TÒA ÁN VÀ CỦA TRỌNG TÀI ĐỐI VỚI CÁC TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỒNG THƯƠNG MẠI
Một số vấn đề lý luận về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
1.1.1 Khái niệm thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài
Một trong những điều kiện quan trọng để xem xét thụ lý vụ án là xác định thẩm quyền Mặc dù các văn bản pháp luật hiện hành chưa đưa ra khái niệm chính thức về thẩm quyền của Tòa án và Trọng tài, nhưng theo Từ điển tiếng Việt, thẩm quyền xét xử được hiểu là sự phân định quyền xét xử giữa các Tòa án Từ điển Luật học định nghĩa thẩm quyền là quyền xem xét, kết luận và định đoạt các vấn đề pháp luật Theo Từ điển Pháp - Việt, thẩm quyền là quyền của cơ quan Nhà nước, hành chính hoặc tư pháp, cho phép họ thực hiện một số công việc và ban hành văn bản trong phạm vi pháp luật quy định Thẩm quyền bao gồm toàn bộ quyền năng pháp lý mà pháp luật dành cho các cơ quan và tổ chức trong việc xem xét và quyết định các vấn đề cụ thể của vụ án.
Tòa án là cơ quan giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật, với khả năng thi hành bản án bằng sức mạnh cưỡng chế nhà nước nếu các bên không tự nguyện tuân thủ Trong khi đó, trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp dựa trên sự thỏa thuận của các bên, tuân theo Luật Trọng tài thương mại 2010 Thẩm quyền của Tòa án và trọng tài bao gồm các quyền năng pháp lý được quy định để xem xét và quyết định việc thụ lý các tranh chấp kinh doanh thương mại, đồng thời áp dụng các quy định pháp luật để giải quyết hiệu quả.
1.1.2 Khái niệm tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Theo Từ điển Tiếng Việt, tranh chấp được định nghĩa là hành động đấu tranh, giằng co phát sinh từ những mâu thuẫn và bất đồng, thường liên quan đến quyền lợi giữa hai bên.
3 Từ Điển Tiếng Việt (2001), Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội, trang 89
4 Từ điển Pháp-Việt (Pháp luật-Hành chính) (2017) Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, trang 117.
5 Từ Điển Tiếng Việt (2001), Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội, trang 111
Theo Điều 4, khoản 16 của Luật Doanh nghiệp năm 2014, kinh doanh được định nghĩa là hoạt động thực hiện liên tục một hoặc nhiều công đoạn trong quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường với mục tiêu sinh lợi.
Khoản 1 Điều 3 LTM năm 2005 định nghĩa: "Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác"
Bộ luật Tố tụng dân sự không áp dụng thuật ngữ "tranh chấp kinh doanh thương mại", mà thay vào đó là "tranh chấp về kinh doanh thương mại" Tuy nhiên, nội dung các tranh chấp này thực chất vẫn tương đương với tranh chấp thương mại theo cách tiếp cận của Luật Thương mại năm 2005.
Tranh chấp kinh doanh thương mại là những mâu thuẫn và bất đồng giữa các chủ thể trong quá trình đầu tư, sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, cung ứng dịch vụ và các hoạt động thương mại khác Đơn giản hơn, tranh chấp này có thể được định nghĩa là những xung đột về quyền lợi giữa các bên liên quan trong hoạt động kinh doanh thương mại.
- Thứ nhất, đó là những mâu thuẫn bất đồng về quyền và nghĩa vụ giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại
Tranh chấp thương mại chủ yếu phát sinh từ các hoạt động mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, phân phối, đại diện và đại lý Những tranh chấp này được coi là thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án khi xảy ra giữa các cá nhân hoặc tổ chức có đăng ký kinh doanh, với mục đích lợi nhuận hoặc ít nhất một bên có mục đích lợi nhuận.
1.1.3 Khái niệm thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ nhất, khái niệm thẩm quyền của Tòa án đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương mại được quy định bởi pháp luật, dựa trên các tiêu chí như loại việc, cấp tòa xét xử, lãnh thổ và sự lựa chọn của nguyên đơn.
Việc xác định thẩm quyền dân sự của Tòa án trong giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại cần dựa vào thành phần chủ thể của quan hệ pháp luật liên quan.
Xác định thẩm quyền dân sự của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại (KDTM) dựa vào loại hình hoạt động và mục đích lợi nhuận của các giao dịch KDTM.
Tranh chấp kinh doanh thương mại sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án dân sự khi các bên không có thỏa thuận trọng tài hoặc trong trường hợp thỏa thuận trọng tài bị coi là vô hiệu.
Thứ hai, khái niệm thẩm quyền của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Khi xảy ra tranh chấp, các bên đều mong muốn giải quyết nhanh chóng, hiệu quả và không ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh Theo Điều 317 Luật Thương mại năm 2005, có nhiều hình thức giải quyết tranh chấp để bảo vệ quyền lợi của các bên.
- Thương lượng giữa các bên
- Hoà giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải
- Giải quyết tại Trọng tài hoặc Toà án
Khi xảy ra tranh chấp trong hoạt động thương mại có thỏa thuận Trọng tài, các tranh chấp này sẽ thuộc thẩm quyền của Trọng tài thương mại Thẩm quyền của Trọng tài được quy định bởi pháp luật, xác định các tranh chấp mà các bên đã đồng ý đưa ra giải quyết thông qua Trọng tài.
Khung pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các
Trọng tài thương mại có quyền giải quyết các tranh chấp phát sinh giữa hai bên trong lĩnh vực thương mại, cũng như các tranh chấp liên quan đến ít nhất một bên tham gia hoạt động thương mại.
Thẩm quyền của Tòa án trong các tranh chấp thương mại chỉ áp dụng cho các chủ thể có đăng ký kinh doanh và có mục đích lợi nhuận Cụ thể, tranh chấp này xảy ra giữa cá nhân hoặc tổ chức với đăng ký kinh doanh và đều hướng tới lợi nhuận, theo khoản 1 Điều 30 Vì vậy, không phải mọi trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu đều được xem là vụ án kinh doanh thương mại.
Thẩm quyền theo lãnh thổ là một yếu tố quan trọng trong việc Tòa án thụ lý các vụ tranh chấp kinh doanh; chỉ những vụ việc được chuyển đến Tòa án có thẩm quyền mới được giải quyết Ngược lại, trong tố tụng Trọng tài, không tồn tại vấn đề thẩm quyền lãnh thổ, cho phép các bên tranh chấp tự do lựa chọn trung tâm Trọng tài mà họ tin tưởng để giải quyết.
1.2 Khung pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
1.2.1 Thẩm quyền của Tòa án đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thẩm quyền theo vụ việc:
Theo Điều 30 BLTTDS năm 2015, các tranh chấp về kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án đã được sửa đổi để làm rõ hơn, phù hợp với Luật Thương mại và Luật Doanh nghiệp Điều này giúp phân biệt rõ ràng giữa tranh chấp thương mại và tranh chấp dân sự Các tranh chấp này phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại và được điều chỉnh bởi luật thương mại, không còn liệt kê cụ thể như trong BLTTDS năm 2011.
Thẩm quyền theo cấp xét xử của Tòa án
Thẩm quyền của Tòa án theo cấp xét xử được quy định bởi pháp luật, nhằm đảm bảo chức năng giải quyết tranh chấp thương mại Thẩm quyền này thường được phân chia dựa trên giá trị tranh chấp, tính chất vụ việc và khả năng, điều kiện của từng cấp Tòa án.
Thẩm quyền của Tòa án theo lãnh thổ
Thẩm quyền của Tòa án theo lãnh thổ là giới hạn do pháp luật quy định, xác định chức năng giải quyết các vụ việc kinh doanh thương mại (KDTM) theo đơn vị hành chính lãnh thổ Tòa án có nghĩa vụ giải quyết các vụ việc KDTM theo yêu cầu của đương sự khi khởi kiện, và thẩm quyền này được xác định dựa trên nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở, hoặc theo sự lựa chọn của đương sự Đối với các tranh chấp bất động sản, Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi có bất động sản.
Theo Điều 40 của Bộ luật Tố tụng dân sự, nguyên đơn có quyền lựa chọn thẩm quyền của Tòa án nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình Quy định này giúp nguyên đơn xác định được Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc theo sự lựa chọn của họ.
1.2.2 Thẩm quyền của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại Điều 2 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định:
“Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp của Trọng tài
1 Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại
2 Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó ít nhất một bên có hoạt động thương mại.”
Các tranh chấp chỉ được giải quyết bằng Trọng tài nếu các bên có thỏa thuận bằng văn bản, có thể là điều khoản Trọng tài trong hợp đồng hoặc thỏa thuận riêng Những hình thức khác như telegram, fax, telex, và thư điện tử cũng được coi là xác lập dưới dạng văn bản.
Tuy nhiên, Tòa án vẫn có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh chấp có thỏa thuận Trọng tài thuộc các trường hợp sau:
Có quyết định của Tòa án huỷ phán quyết Trọng tài/quyết định của Hội đồng Trọng tài về việc công nhận sự thỏa thuận của các bên;
Có quyết định đình chỉ giải quyết tranh chấp của Hội đồng/Trung tâm Trọng tài;
Tranh chấp thuộc trường hợp thỏa thuận Trọng tài không thực hiện được như:
Các bên đã thỏa thuận lựa chọn một Trung tâm Trọng tài cụ thể, tuy nhiên Trung tâm này đã ngừng hoạt động mà không có tổ chức Trọng tài kế thừa Do đó, các bên không thể đạt được thỏa thuận về việc lựa chọn Trung tâm Trọng tài khác để giải quyết tranh chấp.
Trong trường hợp đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên nhưng không thể thực hiện do sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, hoặc khi Trung tâm Trọng tài, Tòa án không thể tìm được Trọng tài viên theo thỏa thuận, và các bên không thể thống nhất về việc lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế, thì sẽ phát sinh những vấn đề cần được giải quyết.
Trong trường hợp các bên đã thỏa thuận về việc lựa chọn Trọng tài viên cho vụ việc nhưng Trọng tài viên từ chối nhận chỉ định, hoặc Trung tâm Trọng tài không đồng ý chỉ định Trọng tài viên, và các bên không thể đạt được thỏa thuận về việc chọn Trọng tài viên khác để thay thế, sẽ cần xem xét các phương án giải quyết khác.
Trong các điều kiện chung mà doanh nghiệp đã chuẩn bị, có quy định về thỏa thuận trọng tài Tuy nhiên, khi xảy ra tranh chấp, người tiêu dùng không đồng ý với việc lựa chọn trọng tài để giải quyết vấn đề.
Trong trường hợp các bên đã có thỏa thuận về Trọng tài và thỏa thuận về Tòa án để giải quyết tranh chấp, nhưng không có thỏa thuận mới về cơ quan có thẩm quyền, Tòa án sẽ không có thẩm quyền giải quyết khi đã có thỏa thuận Trọng tài.
Trong trường hợp người khởi kiện yêu cầu Trọng tài giải quyết tranh chấp trước khi Tòa án tiếp nhận hoặc thụ lý vụ việc, Tòa án có trách nhiệm từ chối thụ lý và giải quyết vụ án đó.
Trường hợp người khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết, Tòa án phải xác định một trong các bên đã yêu cầu Trọng tài giải quyết hay chưa
1.2.3 Xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa Tòa án Trọng tài theo quy định Luật Trọng tài thương mại
Theo Điều 6 của Luật Trọng tài Thương mại 2010, khi các bên đã đồng ý giải quyết tranh chấp thương mại thông qua Trọng tài, thì mối quan hệ giữa Trọng tài và Tòa án sẽ được xác định rõ ràng Sự thỏa thuận này tạo ra cơ sở pháp lý cho việc giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả và nhanh chóng, đồng thời hạn chế sự can thiệp của Tòa án vào quá trình trọng tài.
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN CỦA TÒA ÁN VÀ CỦA TRỌNG TÀI ĐỐI VỚI CÁC TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI
Thực trạng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các
2.1.1 Thẩm quyền của Tòa án đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
- Về việc xác định thẩm quyền của Tòa án trong các vụ việc tranh chấp thương mại
Thứ nhất, quy định tại Điều 30 BLTTDS năm 2015 quy định rất rõ việc xác định những tranh chấp nào là tranh chấp kinh doanh thương mại
Trong quá trình thành lập và tổ chức hoạt động của các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp dựa vào vốn góp của các thành viên như hợp tác xã, trường tư thục, trường dạy nghề, và các doanh nghiệp trong lĩnh vực chứng khoán, thường xảy ra tranh chấp Theo Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành, những tranh chấp này không được xem là tranh chấp công ty, mặc dù chúng có bản chất tương tự.
Thứ ba, việc xác định mục đích lợi nhuận Tiêu chí lợi nhuận chưa thực sự rõ ràng về mặt lý luận và thực tiễn
Thẩm quyền theo cấp xét xử của Tòa án
Thẩm quyền của cấp Tòa án đối với tranh chấp phát sinh từ việc thực hiện hợp đồng như hợp đồng gia công, hợp đồng hợp tác kinh doanh
Thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án
Khi lựa chọn Tòa án để giải quyết tranh chấp thương mại, nhiều chủ thể thường gặp phải vấn đề chọn Tòa án không đúng thẩm quyền Điều này dẫn đến việc Tòa án được lựa chọn không phù hợp với quy định pháp luật.
Những khó khăn trong thực tiễn thực hiện thẩm quyền của Tòa án
Hệ thống Tòa án Việt Nam hiện bao gồm Tòa án nhân dân tối cao, các Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, Tòa án quân sự và các Tòa án khác theo quy định của pháp luật Tòa án nhân dân cấp huyện được tổ chức theo đơn vị hành chính cấp huyện, dẫn đến số lượng Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay rất lớn và có xu hướng gia tăng để đáp ứng nhu cầu.
Việc thành lập 14 đơn vị hành chính cấp huyện mới đang tạo ra bất hợp lý lớn trong việc kiện toàn và nâng cao năng lực, chất lượng công tác của các Tòa án cấp huyện Điều này dẫn đến tình trạng lãng phí và thiếu hiệu quả trong hoạt động của các cơ quan này.
2.1.2 Thẩm quyền của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ nhất, đối với loại “tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại”
Các bên tranh chấp trong lĩnh vực thương mại phải là những chủ thể thực hiện hoạt động thương mại Theo Luật Trọng tài thương mại 2010, khái niệm "hoạt động thương mại" không được định nghĩa mà dựa vào Điều 3, Khoản 1 của Luật thương mại 2005, trong đó nêu rõ rằng hoạt động thương mại là các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động sinh lợi khác.
Trọng tài thương mại có quyền giải quyết các tranh chấp phát sinh giữa các bên, trong đó ít nhất một bên tham gia hoạt động thương mại.
Quy định mới mở rộng thẩm quyền của Trọng tài, cho phép giải quyết các tranh chấp không chỉ giữa các tổ chức và cá nhân kinh doanh mà còn giữa thương nhân và bên không phải thương nhân Trước đây, theo Pháp lệnh Trọng tài thương mại 2003, Trọng tài chỉ có quyền xử lý các tranh chấp phát sinh từ hoạt động thương mại giữa các bên là thương nhân, dẫn đến việc nhiều tranh chấp không được giải quyết.
2.1.3 Xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa Trọng tài, Tòa án theo quy định Luật Trọng tài thương mại Điều 2 của Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP ngày 20 tháng 3 năm 2014hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật Trọng tài thương mại đã xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa Trọng tài, Tòa án theo quy định Luật Trọng tài thương mại như sau:
Khi Tòa án nhận yêu cầu giải quyết tranh chấp theo Điều 2 Luật TTTM, Tòa án sẽ yêu cầu các bên liên quan xác nhận liệu có thỏa thuận trọng tài hay không Đồng thời, Tòa án cũng sẽ kiểm tra các tài liệu kèm theo đơn khởi kiện để xác định thẩm quyền giải quyết của Trọng tài hoặc Tòa án Cách xử lý sẽ phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể.
Trong trường hợp tranh chấp không có thỏa thuận Trọng tài hoặc đã có bản án, quyết định của Tòa án hoặc phán quyết của Trọng tài xác định rằng không có thỏa thuận Trọng tài, Tòa án sẽ thụ lý và giải quyết vụ tranh chấp theo thẩm quyền của mình.
Hai là, trường hợp tranh chấp đã có thoả thuận Trọng tài và thỏa thuận
Nếu trọng tài không thuộc trường hợp hướng dẫn tại khoản 3, Tòa án sẽ căn cứ vào quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 168 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (đã sửa đổi, bổ sung năm 2011) để trả lại đơn khởi kiện cùng các tài liệu, chứng cứ kèm theo cho người khởi kiện.
Ba là, trường hợp đã có yêu cầu Trọng tài giải quyết tranh chấp và
Trong quá trình giải quyết vụ tranh chấp, Hội đồng Trọng tài có thể gặp phải tình huống mà Tòa án nhận thấy tranh chấp không thuộc thẩm quyền của Trọng tài Điều này có thể xảy ra khi không có thỏa thuận Trọng tài, hoặc mặc dù đã có thỏa thuận nhưng lại thuộc trường hợp được hướng dẫn tại khoản 3 Điều
Tranh chấp có thỏa thuận trọng tài sẽ thuộc thẩm quyền của Tòa án nếu rơi vào một trong các trường hợp cụ thể, trừ khi các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật quy định khác.
Tòa án có quyền huỷ phán quyết của Hội đồng Trọng tài, bao gồm cả việc hủy quyết định công nhận thỏa thuận giữa các bên.
Hai là, có quyết định đình chỉ giải quyết tranh chấp của Hội đồng
Trọng tài, Trung tâm Trọng tài quy định tại khoản 1 Điều 43 các điểm a, b, d và đ khoản 1 Điều 59 Luật TTTM;
Ba là, tranh chấp thuộc trường hợp quy định tại các khoản 1, 2, 3 và 5 Điều 4 của Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP ngày 20 tháng 3 năm 2014
Trong trường hợp các bên đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài cũng như thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng Tòa án, nhưng không có thỏa thuận mới về cơ quan có thẩm quyền giải quyết, thì sẽ không thuộc các trường hợp quy định tại khoản.
3 Điều này mà phát sinh tranh chấp thì xử lý như sau:
Thực tiễn áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
2.2.1 Tình hình thụ lý, giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án và tại Trọng tài giai đoạn 2015– 2019
2.2.1.1 Tình hình thụ lý, giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án giai đoạn 2015 - 2019 6
Theo báo cáo tổng kết hàng năm của TANDTC, Chánh án TANDTC đã chỉ ra tình hình thực tế về việc thụ lý và giải quyết các tranh chấp, yêu cầu liên quan đến kinh doanh thương mại (KDTM).
- Năm 2015 , "Tòa án nhân dân các cấp đã giải quyết 1.321/1.452 vụ việc đã thụ lý, đạt 90,1%"
- Năm 2016 , "Tòa án nhân dân các cấp đã giải quyết 1.502/1.613 vụ việc đã thụ lý, đạt 93%"
- Năm 2017 , "Tòa án nhân dân các cấp đã giải quyết 1.981/2.074 vụ việc đã thụ lý, đạt 95,5%"
- Năm 2018 , "Tòa án nhân dân các cấp đã giải quyết 2.201/2.334 vụ việc đã thụ lý, đạt 94,3%"
- Năm 2019 , "Tòa án nhân dân các cấp đã giải quyết 2.402/2.578 vụ việc đã thụ lý, đạt 93,2%"
Bảng 2.1: Số liệu thụ lý, giải quyết tranh chấp KDTM tại Tòa án theo thủ tục sơ thẩm từ năm 2015 – 2019
Năm Thụ lý Giải quyết Tỷ lệ (%)
Bảng 2.2: Số liệu thụ lý, giải quyết tranh chấp KDTM tại Tòa án theo thủ tục phúc thẩm từ năm 2015 - 2019
Năm Thụ lý Giải quyết Tỷ lệ (%)
Bảng 2.3: Số liệu thụ lý, giải quyết tranh chấp KDTM tại Tòa án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm từ năm 2015 - 2019
Năm Thụ lý Giải quyết Tỷ lệ (%)
6 Nguồn: các báo cáo tổng kết của ngành Tòa án hàng năm
Bảng 2.4: Tổng hợp kết quả xét xử các vụ án KDTM tại Tòa án từ năm 2015 - 2019
Năm Y án Tỷ lệ Sửa án Tỷ lệ Hủy án Tỷ lệ
Qua số liệu đã tổng kết có thể thấy số lượng tranh chấp KDTM giải quyết tại Tòa án có chiều hướng tăng
2.2.1.2 Tình hình thụ lý, giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Trọng tài giai đoạn 2015 – 2019
Kể từ khi Luật Trọng tài thương mại năm 2010 được thi hành, các trung tâm Trọng tài tại Việt Nam đã được củng cố và kiện toàn về tổ chức và hoạt động Hiện nay, cả nước có 14 trung tâm Trọng tài với tổng cộng 349 Trọng tài viên, trong đó Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) dẫn đầu với gần 43% tổng số Trọng tài viên.
Giai đoạn 2011 - 2015, Việt Nam đã hội nhập kinh tế toàn cầu sâu rộng, dẫn đến việc số lượng vụ tranh chấp tại các Trung tâm Trọng tài tăng 30% so với trước Từ năm 2011 đến 31/12/2015, các trung tâm này đã ban hành 1.831 phán quyết, với 1.255 vụ được giải quyết riêng trong năm 2015, tăng 389 vụ so với năm 2014 Cụ thể, VIAC đã thụ lý 226 vụ, trung bình gần 60 vụ/năm, trong khi Trung tâm Trọng tài thương mại TP.HCM (TRACENT) giải quyết 291 vụ, trung bình hơn 70 vụ/năm.
2.2.2 Thực tiễn áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
7 Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (2018), Đánh giá tám năm thực hiện Luật Trọng tài thương mại
2.2.2.1 Những ưu điểm và tồn tại hạn chế trong thực tiễn áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ nhất, việc áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án trong các tranh chấp thương mại mang lại nhiều ưu điểm thực tiễn Những ưu điểm này giúp đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong giải quyết tranh chấp, đồng thời tạo ra một môi trường pháp lý ổn định cho hoạt động thương mại Các quy định rõ ràng về thẩm quyền của Tòa án cũng góp phần nâng cao hiệu quả trong việc xử lý các vụ việc, giảm thiểu thời gian và chi phí cho các bên liên quan.
Thứ hai, có nhiều tồn tại và hạn chế trong việc áp dụng pháp luật liên quan đến thẩm quyền của Tòa án đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại Những vấn đề này ảnh hưởng đến hiệu quả giải quyết tranh chấp và sự công bằng trong quá trình xét xử Cần có sự điều chỉnh và cải thiện để nâng cao tính khả thi và hiệu quả của hệ thống pháp luật trong lĩnh vực thương mại.
Những bất cập và vướng mắc trong quá trình giải quyết vụ án đã gây ra khó khăn nhất định, ảnh hưởng đến chất lượng công việc tại các cấp Tòa án Các vấn đề này cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ án.
Khó khăn trong xác định mục đích lợi nhuận
Bất cập trong xác định luật áp dụng vào xét xử
Bất cập đối với việc xác định chủ thể trong quan hệ kinh doanh, thương mại
Sau khi loại bỏ danh sách 14 loại tranh chấp KDTM thuộc thẩm quyền của Tòa án, khoản 1 Điều 30 BLTTDS 2015 vẫn duy trì các quy định từ khoản 1 Điều 29 BLTTDS 2011, yêu cầu các bên trong quan hệ KDTM phải là cá nhân hoặc tổ chức đã đăng ký kinh doanh và đều hướng đến mục đích lợi nhuận Quy định này tiếp tục gây ra những vướng mắc trong thực tiễn.
Quy định về dấu hiệu đầu tiên, "tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau," đã loại trừ các đơn vị hành chính sự nghiệp của nhà nước khỏi phạm vi áp dụng.
Quy định về dấu hiệu "đều có mục đích lợi nhuận" đã dẫn đến việc Tòa án không có thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại (KDTM) giữa bên không nhằm mục đích sinh lợi và thương nhân tại Việt Nam Điều này xảy ra khi bên không vì lợi nhuận chọn áp dụng Luật Thương mại năm 2005 trong các giao dịch với thương nhân.
2.2.2.2 Những ưu điểm và tồn tại hạn chế trong thực tiễn áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ nhất, việc áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Trọng tài trong các tranh chấp thương mại mang lại nhiều ưu điểm thực tiễn Trọng tài giúp giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng và hiệu quả, giảm thiểu thời gian và chi phí cho các bên liên quan Ngoài ra, quy trình trọng tài thường linh hoạt hơn so với tòa án, cho phép các bên tự do lựa chọn trọng tài viên và quy tắc giải quyết tranh chấp Điều này không chỉ tạo ra sự thuận lợi mà còn nâng cao tính bảo mật cho các thông tin liên quan đến vụ tranh chấp.
Thủ tục trọng tài mang lại sự đơn giản và nhanh chóng, cho phép các bên chủ động lựa chọn thời gian và địa điểm giải quyết tranh chấp mà không phải trải qua nhiều cấp xét xử.
Việc chỉ định Trọng tài viên thành lập Hội đồng Trọng tài là bước quan trọng giúp các bên lựa chọn được những Trọng tài viên có kinh nghiệm và hiểu biết sâu sắc về vấn đề tranh chấp Điều này góp phần đảm bảo rằng các tranh chấp sẽ được giải quyết một cách nhanh chóng và chính xác.
Nguyên tắc Trọng tài xét xử không công khai, phần nào giúp các bên giữ được uy tín
Trọng tài giải quyết tranh chấp dựa trên ý chí của các bên, không dựa vào quyền lực của nhà nước, do đó rất thích hợp cho các tranh chấp có yếu tố nước ngoài.
ĐỊNH HƯỚNG, CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN CỦA TÒA ÁN VÀ CỦA TRỌNG TÀI ĐỐI VỚI CÁC TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI
Định hướng hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ nhất, hoàn thiện pháp luật, thực hiện pháp luật về thẩm quyền của
Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ hai, hoàn thiện pháp luật, thực hiện pháp luật về thẩm quyền của
Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh
3.2.1 Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Thứ nhất, giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp thương mại
Cần đổi mới hoạt động lập pháp về thẩm quyền của Tòa án theo hướng loại trừ
Quyền tự do lựa chọn Tòa án của đương sự
Thừa nhận quyền giải thích pháp luật của Tòa án nhân dân trong giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại
Mô hình tài phán tư pháp về kinh tế
Thứ hai, giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về thẩm quyền của Trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp thương mại
3.2.2 Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thẩm quyền của Tòa án và của Trọng tài đối với các tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại
Để nâng cao nhận thức về Luật Trọng tài thương mại năm 2010, cần tăng cường tuyên truyền và phổ biến vai trò cũng như lợi ích của việc giải quyết tranh chấp qua phương thức Trọng tài đến các cơ quan, tổ chức và cá nhân, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp Việc lựa chọn hình thức tuyên truyền phù hợp với từng đối tượng là rất quan trọng; đồng thời, cần duy trì và phát triển các trang mạng để doanh nghiệp và người dân dễ dàng tiếp cận và chia sẻ thông tin liên quan đến lĩnh vực này.
Thực hiện các giải pháp đồng bộ để phát triển thị trường dịch vụ Trọng tài, kết hợp giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài và hòa giải thương mại Cần tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ Trọng tài Nhà nước nên nghiên cứu và lựa chọn một số trung tâm Trọng tài để hỗ trợ, nâng cao năng lực cho Trọng tài viên và thu hút các vụ việc tranh chấp.
Triển khai hiệu quả Luật Trọng tài thương mại năm 2010 cần gắn liền với Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 và hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời phù hợp với các chủ trương của Đảng về cải cách hành chính và phát triển kinh tế - xã hội Mục tiêu là đưa hoạt động Trọng tài của Việt Nam tiệm cận với thông lệ quốc tế, đồng thời tổng hợp và giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong thể chế Trọng tài để kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung.
Để nâng cao năng lực và chất lượng bồi dưỡng cho đội ngũ Trọng tài viên, cần chú trọng đến kiến thức pháp luật, tính chuyên nghiệp, kỹ năng giải quyết tranh chấp và đạo đức nghề nghiệp, đặc biệt trong các lĩnh vực đầu tư và thương mại quốc tế Các trung tâm Trọng tài nên phát triển chính sách thu hút Trọng tài viên quốc tế và các chuyên gia, luật sư có trình độ cao, thành thạo ngoại ngữ để tham gia giải quyết tranh chấp Đồng thời, cần nghiên cứu và cho phép công bố một phần hoặc toàn bộ phán quyết Trọng tài để phục vụ cho việc nghiên cứu và ứng dụng của Trọng tài viên Bên cạnh đó, việc tận dụng các nguồn lực trong nước và quốc tế theo hướng xã hội hoá cũng là cần thiết để nâng cao năng lực cho đội ngũ Trọng tài viên.
Thứ năm, tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về
Trọng tài thương mại cần được kiện toàn và nâng cao năng lực cho đội ngũ công chức tư pháp, đặc biệt trong việc tham mưu quản lý nhà nước Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tổ chức và hoạt động Trọng tài thương mại là rất quan trọng, cùng với việc bố trí kinh phí và cơ sở vật chất phù hợp Cần tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra để phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật và quy tắc đạo đức nghề nghiệp của các Trọng tài viên Đồng thời, cần đẩy mạnh giám sát đối với việc hủy quyết định Trọng tài, cũng như công nhận và thi hành phán quyết Trọng tài.
Vào thứ Sáu, nghiên cứu đã được tiến hành để thành lập Hiệp hội Trọng tài thương mại, nhằm tạo ra một tổ chức xã hội - nghề nghiệp cho các Trọng tài viên và trung tâm Trọng tài trên toàn quốc Hiệp hội này sẽ có chức năng đại diện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các Trọng tài viên, đồng thời nâng cao vị trí và vai trò của họ trong lĩnh vực trọng tài thương mại.
23 trò, hiệu quả hoạt động của tổ chức Trọng tài trong xã hội cũng như giải quyết các tranh chấp thương mại
Thứ bảy, hoàn thiện pháp luật về mô hình, cơ cấu tổ chức của Tòa án
Hệ thống Tòa án nhân dân được tổ chức theo ba cấp xét xử: sơ thẩm, phúc thẩm và Tòa án nhân dân tối cao Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm được thành lập theo khu vực, không theo địa giới hành chính Mỗi Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm khu vực chỉ có một bộ phận văn phòng, trong khi đội ngũ Thẩm phán được phân công thành các ban khác nhau, bao gồm cả ban chuyên trách xét xử về tranh chấp thương mại.
Thứ tám, nâng cao trình độ, năng lực của Thẩm phán, Hội thẩm trong việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại
Việc đào tạo đội ngũ Thẩm phán cần được thực hiện một cách chuyên nghiệp, với kiến thức pháp luật và kỹ năng xét xử được trang bị hệ thống Thẩm phán cần được coi là một nghề, với việc bổ nhiệm chức danh cho từng cấp xét xử một lần Pháp luật cần xác định rõ quyền hạn độc lập và trách nhiệm cá nhân của Thẩm phán trong quá trình xét xử Đặc biệt, cần có một đội ngũ Hội thẩm riêng cho lĩnh vực xét xử tranh chấp kinh doanh thương mại, với yêu cầu là thương nhân có kiến thức pháp luật nhất định, uy tín và kinh nghiệm trong kinh doanh, không do Hội đồng nhân dân bầu ra, và không hoạt động theo nhiệm kỳ, mà tham gia trong một tổ chức hiệp hội của giới doanh nhân.
Mô hình tổ chức và nội dung pháp luật liên quan đến giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại (KDTM) tại Tòa án và Trọng tài ở các quốc gia trên thế giới có sự khác biệt, nhưng vẫn có những điểm chung cơ bản được công nhận Các nội dung này bao gồm quy định về mô hình, cơ cấu tổ chức của Trọng tài và Tòa án quốc gia, nguyên tắc hoạt động của Tòa án và Trọng tài, thẩm quyền của hai cơ quan này, cũng như quy định về Thẩm phán, Hội thẩm và quy trình tố tụng tại Tòa án.
Việt Nam đã có những thay đổi tích cực trong việc mở rộng thẩm quyền giải quyết của Tòa án và Trọng tài đối với các vụ việc kinh doanh thương mại, đồng thời cải cách các quy định tố tụng để đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự và tăng cường tranh tụng tại phiên tòa Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bất cập, như mô hình tổ chức Tòa án theo cấp hành chính, sự độc lập của Thẩm phán và Hội thẩm chưa được đảm bảo, và trình độ năng lực của đội ngũ này trong việc xử lý các tranh chấp kinh doanh thương mại chưa đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế xã hội hiện nay.
Việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Tòa án Việt Nam hiện nay là một yêu cầu cấp bách và cần thiết.