TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Trong nước
Tại Việt Nam, mặc dù có nhiều nghiên cứu về ASEAN, nhưng chưa có công trình nào đề cập một cách toàn diện đến pháp luật cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia cũng như tình hình thực hiện tại Việt Nam Các nghiên cứu hiện tại chủ yếu chỉ tập trung vào một khía cạnh cụ thể của pháp luật này, như hệ thống văn bản pháp lý hoặc hoạt động hợp tác cảnh sát Chỉ một số ít công trình nghiên cứu về tội phạm trong khu vực Đông Nam Á, chủ yếu là luận văn và bài tạp chí, trong khi phần lớn nghiên cứu rộng rãi hơn và chỉ đề cập tội phạm như một phần trong nội dung Đặc biệt, hầu hết tài liệu sách về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia ASEAN hiện nay chỉ đề cập chung đến lý luận, cơ sở pháp lý hoặc vấn đề hợp tác trong cộng đồng chính trị.
Trong khuôn khổ hợp tác an ninh của ASEAN (APSC), tài liệu liên quan đến phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia vẫn còn hạn chế Các nghiên cứu về pháp luật của Cộng đồng ASEAN trong lĩnh vực này có thể được phân loại thành nhiều nhóm khác nhau, nhằm nâng cao hiệu quả trong việc đối phó với các vấn đề tội phạm xuyên quốc gia.
Nhóm 1 tập trung vào nghiên cứu các vấn đề lý luận chung liên quan đến tội phạm xuyên quốc gia và hợp tác quốc tế trong việc phòng, chống loại tội phạm này.
- Nhóm 2: Nhóm công trình nghiên cứu vấn đề hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia trong ASEAN
- Nhóm 3: Nhóm các công trình nghiên cứu hệ thống Pháp luật Cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia
- Nhóm 4: Nhóm công trình nghiên cứu việc thực hiện Pháp luật Cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia của Việt Nam
1.1.1 Nhóm công trình nghiên cứu những vấn đề lí luận về tội phạm xuyên quốc gia và hợp tác quốc tế phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia
Hiện nay, tại Việt Nam, có nhiều thuật ngữ liên quan đến tội phạm xuyên quốc gia như tội phạm hình sự quốc tế, tội phạm có tính quốc tế và tội phạm điều ước Theo cuốn sách "Luật quốc tế - Lí luận và thực tiễn" của TS Trần Văn Thắng và ThS Lê Mai Anh, xuất bản năm 2001 bởi nhà xuất bản Giáo dục, những khái niệm này phản ánh sự phức tạp và tính chất toàn cầu của tội phạm trong bối cảnh hiện đại.
Năm 2001, tội phạm được chia thành ba nhóm: tội phạm quốc tế, tội phạm hình sự quốc tế và tội phạm thông thường Tội phạm hình sự quốc tế được định nghĩa là những hành vi vi phạm quyền lợi của các quốc gia, công dân và pháp nhân, ảnh hưởng đến quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội Loại tội phạm này được quy định bởi các điều ước quốc tế và pháp luật hình sự quốc gia phù hợp Điểm khác biệt giữa tội phạm hình sự quốc tế và tội phạm thông thường nằm ở tính chất quốc tế của nó; trong khi tội phạm thông thường không có tính quốc tế rõ ràng, tội phạm hình sự quốc tế lại bị truy cứu trách nhiệm dựa trên luật quốc tế và thường được xét xử tại các tòa án quốc tế theo thỏa thuận của cộng đồng quốc tế.
Các tác giả trong công trình: Nguyễn Thị Thuận (chủ biên) (2007), Luật hình sự quốc tế (sách chuyên khảo), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; Đại học
Quốc gia Hà Nội, TS Nguyễn Ngọc Chí (chủ biên) (2011) đã nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến luật hình sự quốc tế Cuốn sách được xuất bản bởi Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các khía cạnh pháp lý và ứng dụng của luật hình sự quốc tế trong bối cảnh hiện đại.
Giáo trình Luật Hình sự quốc tế, do TS Nguyễn Ngọc Chí chủ biên, được xuất bản bởi Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật vào năm 2012, là tài liệu quan trọng của Đại học Quốc gia Hà Nội, cung cấp kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực luật hình sự quốc tế.
Nguyễn Thị Phương Hoa (2014) trong tác phẩm "Luật hình sự quốc tế với việc đảm bảo quyền con người" đã chỉ ra rằng tính quốc tế là đặc trưng quan trọng của loại tội phạm này, thể hiện qua phương thức, hoàn cảnh, địa điểm thực hiện và hậu quả của tội phạm Cùng với Nguyễn Ngọc Chí, tác giả khẳng định rằng việc đạt được khái niệm thống nhất trong nghiên cứu luật hình sự quốc tế là khó khăn do sự khác biệt về xã hội, kinh tế, chính trị và văn hóa Điều này giải thích cho sự tồn tại của nhiều tên gọi khác nhau cho nhóm tội phạm xuyên quốc gia, trong đó tên gọi "tội phạm xuyên quốc gia" ngày càng được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu.
Trong nghiên cứu về tội phạm xuyên quốc gia, Dương Tuyết Miên trong bài viết "Một số vấn đề về tội phạm quốc tế và tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia" đã chỉ ra rằng Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia không đưa ra khái niệm cụ thể về tội phạm này, mà chỉ nêu các dấu hiệu đặc trưng Mặc dù cộng đồng quốc tế chưa có định nghĩa chung, nhiều nhà nghiên cứu đã đề xuất các định nghĩa và đặc điểm của tội phạm xuyên quốc gia Những công trình tiêu biểu như của Nguyễn Phong Hòa (2005), Trịnh Tiến Việt và Trần Thị Hồng Lê (2012), cùng TS Nguyễn Thị Phương Hoa (2014) đã làm rõ khái niệm và các đặc điểm của tội phạm có tổ chức và tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, nhấn mạnh rằng tội phạm xuyên quốc gia bao gồm những hành vi phạm tội có tính chất liên quan đến nhiều quốc gia.
Luật hình sự quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người và xử lý các hành vi nguy hiểm, xâm hại trật tự pháp luật của các quốc gia Những hành vi này được quy định rõ ràng trong các điều ước quốc tế và sẽ bị trừng phạt theo các quy định của luật hình sự quốc gia, phù hợp với các điều ước này.
Bài viết phân tích khái niệm và đặc trưng của tội phạm xuyên quốc gia, đồng thời so sánh với các nhóm tội phạm khác Các tác giả đã nêu ra và phân tích một số tội phạm xuyên quốc gia điển hình như khủng bố, buôn người, tội phạm ma túy và cướp biển, đặc biệt trong khu vực ASEAN Nhóm tác giả Dương Minh Hào, Nguyễn Quốc Tuấn và Nguyễn Tiến Đạt đã thực hiện một công trình nghiên cứu chi tiết về các loại tội phạm này trong cuốn sách "Các loại tội phạm xuyên quốc gia" xuất bản năm 2009 bởi Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà Nội.
Ngoài các nghiên cứu về lý luận chung liên quan đến tội phạm xuyên quốc gia, còn nhiều công trình khác tập trung vào hợp tác quốc tế trong phòng, chống loại tội phạm này Một số tác phẩm tiêu biểu bao gồm "Hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm phục vụ sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước" của Vũ Ngọc Bừng (2001) đăng trên Tạp chí CSND, số 1/2001, và các nghiên cứu của Đinh Xuân Nam.
Nguyễn Xuân Hưởng (2009) đã nêu rõ một số vấn đề quan trọng liên quan đến hợp tác quốc tế trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia Bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kiểm sát số 10/2009, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác giữa các quốc gia trong việc đối phó với loại tội phạm này.
Hồ Thế Hoè và Nguyễn Thị Thư (2012) trong bài viết "Tội phạm xuyên quốc gia và những vấn đề đặt ra trong hợp tác quốc tế về phòng, chống tội phạm" đã nhấn mạnh khái niệm hợp tác quốc tế trong việc đối phó với tội phạm xuyên quốc gia Bài viết cũng chỉ ra vai trò quan trọng của sự hợp tác này trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, góp phần nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm trên quy mô quốc tế.
Các công trình nghiên cứu về tội phạm xuyên quốc gia và hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm tại Việt Nam hiện nay rất phong phú Mặc dù có những quan điểm khác nhau, nhưng đa số đều thống nhất rằng tội phạm điều ước, tội phạm có tính quốc tế, tội phạm hình sự quốc tế và tội phạm xuyên quốc gia có nội hàm tương đồng Tuy nhiên, thuật ngữ "tội phạm xuyên quốc gia" ngày càng được sử dụng rộng rãi trên thế giới Khái niệm này được hiểu là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, thuộc thẩm quyền tài phán hình sự quốc gia, do người có năng lực trách nhiệm hình sự gây ra một cách cố ý, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế bảo vệ.
1.1.2 Nhóm công trình nghiên cứu về hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia trong ASEAN
Ngoài nước
Các công trình khoa học nước ngoài về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia trong ASEAN được chia thành hai nhóm chính: nhóm nghiên cứu tổng quát về tội phạm xuyên quốc gia và nhóm nghiên cứu về từng loại tội phạm cụ thể trong ASEAN Tuy nhiên, nội dung thực hiện pháp luật cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia của Việt Nam chưa được đề cập trong các công trình nghiên cứu nước ngoài.
1.2.1 Nhóm các công trình nghiên cứu tổng quát về tội phạm xuyên quốc gia và tội phạm xuyên quốc gia trong ASEAN
Nhóm nghiên cứu về tội phạm xuyên quốc gia trong ASEAN cho thấy tài liệu trong nước còn hạn chế, trong khi tài liệu quốc tế lại phong phú hơn Các nghiên cứu từ các nhà khoa học nước ngoài đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về thực trạng công tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia tại ASEAN, đồng thời đưa ra nhiều giải pháp, đặc biệt là các giải pháp pháp lý Một số công trình tiêu biểu bao gồm "An introduction to transnational criminal law" của Neil Boister (2012) và "The Securitization of Transnational Crime in ASEAN" của Ralf Emmers (2002).
Caballero-Anthony (2011) discusses non-traditional security challenges and the role of regional governance in the context of the ASEAN Political-Security Community (APSC) This work highlights the importance of institutionalizing cooperation among ASEAN nations to address emerging security threats Additionally, Pushpanathan (1999), in a paper presented at the 7th ACPF World, emphasizes the need for a collaborative approach to combat transnational crime within the ASEAN framework Together, these insights underscore the significance of regional solidarity in enhancing security and governance in Southeast Asia.
Conference on Crime Prevention and Criminal Justice, 23-26 November 1999, New Delhi, India)
Các nghiên cứu đã xác định và phân loại các loại tội phạm xuyên quốc gia, đồng thời nhấn mạnh những tội phạm điển hình mà ASEAN tập trung vào công tác phòng, chống Việc hiểu rõ khái niệm về luật hình sự xuyên quốc gia là cần thiết để nâng cao hiệu quả hợp tác giữa các quốc gia trong việc đối phó với các thách thức này.
Để chống lại tội phạm xuyên quốc gia trong ASEAN, các công trình nghiên cứu đã đánh giá toàn diện thực trạng phòng, chống tội phạm này, bao gồm cả pháp lý và thực tiễn Mặc dù ASEAN đã ban hành nhiều văn kiện pháp lý và kế hoạch hành động, nhưng nhiều văn bản thiếu giá trị ràng buộc pháp lý và kết quả thực hiện không đạt kỳ vọng Ralf Emmers nhận định rằng các kế hoạch hành động của ASEAN vẫn chỉ là công cụ mang tính khoa trương, không dẫn đến thay đổi chính sách thực sự ASEAN gặp khó khăn trong việc thực hiện các hành động chung do sự khác biệt về điều kiện kinh tế - xã hội và vấn đề chủ quyền Tuy nhiên, từ năm 2002 đến nay, ASEAN đã có những thay đổi tích cực và khắc phục nhiều hạn chế M Caballero-Anthony tin tưởng rằng một cộng đồng ASEAN sẽ được hình thành, có khả năng phòng, chống hiệu quả các nguy cơ an ninh phi truyền thống, bao gồm tội phạm xuyên quốc gia.
- Ralf Emmers (2003), The threat of transnational crime in southeast asia: drug trafficking, human smuggling and trafficking, and sea piracy,
Institute of Defence and Strategic Studies (IDSS) Singapore
Ralf Emmers chỉ ra rằng tội phạm xuyên quốc gia tại Đông Nam Á là một vấn đề nghiêm trọng, chủ yếu liên quan đến buôn bán ma túy, di cư bất hợp pháp, khủng bố, rửa tiền, buôn bán người, cướp biển, buôn lậu vũ khí, gian lận thẻ tín dụng và tham nhũng Ông khẳng định buôn bán ma túy là vấn đề nghiêm trọng nhất trong ASEAN, với các tổ chức tội phạm lớn như Tam hoàng Trung Quốc, Yakuza Nhật Bản và các băng nhóm Việt Các mạng tội phạm nhỏ hơn cũng phát triển mạnh mẽ, lợi dụng sự tham nhũng và yếu kém trong chính quyền để mở rộng hoạt động và gia tăng lợi nhuận, từ đó phá hoại nền dân chủ đang phát triển tại khu vực Công trình này chia thành ba phần: phần đầu giới thiệu khái niệm về tội phạm xuyên quốc gia, phần hai nghiên cứu vấn đề tội phạm tại Đông Nam Á với trọng tâm vào buôn bán ma túy, buôn người và cướp biển, cũng như phân tích các hình thức hợp tác liên quốc gia để giải quyết vấn đề này Cuối cùng, tác giả nêu ra những hạn chế trong pháp luật và thể chế khu vực, dẫn đến kết luận rằng một số yếu tố trong nước và khu vực đã hạn chế cuộc chiến chống tội phạm xuyên quốc gia tại Đông Nam Á.
1.2.2 Nhóm các công trình nghiên cứu về từng loại tội phạm cụ thể trong ASEAN
Nhóm các công trình nghiên cứu về từng loại tội phạm cụ thể trong ASEAN tập trung vào bốn loại tội phạm điển hình của khu vực, bao gồm tội khủng bố, tội phạm ma túy, tội buôn bán phụ nữ và trẻ em, cùng với tội cướp biển Một số công trình tiêu biểu trong nhóm này đã được thực hiện để phân tích sâu về các vấn đề này.
- Paul J Smith (2004), Terrorism and Violence in Southeast Asia: Transnational Challenges to States and Regional Stability, Me Sharpe Inc,
Tác giả đã phân tích quy mô, nguyên nhân và nguồn gốc của chủ nghĩa khủng bố ở Đông Nam Á, đặc biệt là vai trò của tổ chức Al Qaeda trong khu vực Cuốn sách nêu rõ mối liên hệ giữa chủ nghĩa khủng bố và vấn đề an ninh, bao gồm nhập cư bất hợp pháp, buôn bán ma túy và các hoạt động tội phạm khác Đồng thời, tác giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong cuộc chiến chống tội phạm Tuy nhiên, cuốn sách chỉ đề cập một cách khái quát về các vấn đề chung liên quan đến tội phạm khủng bố tại Đông Nam Á.
- Ong Yen Nee (2002), International Responses to Terrorism: The Limits and Possibilities of Legal Control of Terrorism by Regional Arrangement with Particular Reference to Asean, Nanyang Technological University
Mặc dù cộng đồng quốc tế chưa đạt được một công ước chung về chống khủng bố, vấn đề cốt lõi nằm ở việc thiếu định nghĩa rõ ràng về tội phạm khủng bố Các quốc gia thường xây dựng định nghĩa khủng bố dựa trên quan điểm chính trị của mình Trong bối cảnh mối đe dọa khủng bố ngày càng hiện hữu và không có công ước quốc tế hiệu quả, việc xây dựng một định nghĩa khủng bố chung trong khu vực là rất cấp bách Tác giả nghiên cứu cho rằng Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cần thiết lập một định nghĩa khủng bố chung trong một công ước quốc tế khu vực để đấu tranh hiệu quả với tội phạm này.
- Phil Marshall (2001), Globalization, Migration and Trafficking: Some
Thoughts from the South-East Asian Region, Paper to the Globalization
Workshop in Kuala Lumpur, 8-10 May 2001
- Susan Kneebone and Julie Debeljak (2012), Transnational Crime and
Human Rights: Responses to human Trafficking in the Greater Mekong Subregion, Routledge 8/2012
Các công trình nghiên cứu đã đưa ra đánh giá về cách đối phó với tội phạm buôn bán người xuyên quốc gia, đặc biệt là việc quản lý vấn đề này thông qua nghiên cứu tại các quốc gia thuộc tiểu vùng sông Mê Kông, bao gồm Campuchia, Lào, Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam Cuốn sách tập trung phân tích khung chính sách pháp lý trong nước và quốc tế, cùng với vai trò của chính phủ và các tổ chức phi chính phủ, đồng thời nêu rõ quy trình đối phó với vấn đề buôn bán người của từng quốc gia trong khu vực tiểu vùng sông Mê Kông.
- Cheah Wuiling (2006), Assessing Criminal Justice and Human Rights
Models in the Fight against Sex Trafficking: A Case Study of the ASEAN Region, Essex Human Rights Review Vol 3 No.1;
Tác giả công trình này tập trung vào phản ứng của ASEAN trong cuộc chiến chống buôn người và tình dục cưỡng bức, mại dâm Bài viết đánh giá hiệu quả của các khuôn khổ khu vực và quốc gia trong việc giải quyết vấn đề này Tác giả nhận định rằng ASEAN chưa bảo vệ đầy đủ các nạn nhân bị buôn bán và chưa phá vỡ một cách hiệu quả các đường dây buôn người trong khu vực, từ đó đưa ra một số khuyến nghị cần thiết.
Malaysia và Philippines đã triển khai các chiến lược phòng, chống buôn bán người thông qua mô hình pháp luật hình sự nghiêm ngặt và kiểm soát lao động di cư Hai quốc gia này đã điều chỉnh các phương pháp phù hợp với sự phát triển quốc tế, áp dụng cách tiếp cận đa ngành và chú trọng đến nạn nhân trong công tác chống lại nạn buôn bán người, tình dục cưỡng bức và mại dâm.
- Robert C Beckman (2002), Combatting piracy and armed robbery against ships in Southeast Asia: the way forward, Ocean Development &
- Robert C Beckman and J.Ashley Roach (2012), Piracy and International Maritiime Crimes in ASEAN: Prospects for Cooperation, Edward
Báo cáo thường niên của Cục Hàng hải quốc tế chỉ ra rằng nạn cướp biển và cướp có vũ trang ở Đông Nam Á, đặc biệt tại eo biển Malacca và vùng biển Indonesia, đã gia tăng đáng kể Tài liệu cung cấp đánh giá chi tiết về pháp luật và chính sách hiện tại, cũng như những thách thức trong việc phòng chống cướp biển Các tác giả phân tích các thủ đoạn nổi bật của cướp biển và tội phạm hàng hải khác trong khu vực ASEAN Từ đó, tài liệu đề xuất rằng ASEAN có thể thiết lập một khuôn khổ pháp lý hiệu quả để đối phó với tội phạm trên biển.
- Sheng Lijun, China-ASEAN Cooperation against illicit drugs from the golden triangle, Asian Perspective Vol 30, No 2 (2006), pp 97-126
Bài viết này phân tích các cơ chế hợp tác giữa Trung Quốc và ASEAN trong việc kiểm soát buôn bán ma túy tại khu vực Tam giác vàng Hợp tác hiện nay diễn ra trong ba khuôn khổ chính: ASEAN + 1 (Trung Quốc) và ASEAN + 3 (Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc); tiểu vùng mở rộng (GMS) hợp tác sông Mekong; và giữa các chính quyền địa phương của Trung Quốc với Myanmar, Lào và Việt Nam Bài viết đánh giá thực trạng hợp tác, chỉ ra những hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả và đề xuất các giải pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả công tác này.
Báo cáo của UNODC (2008) mang tiêu đề "Drug-Free ASEAN 2015: Status and Recommendations" đã nêu rõ hiện trạng thực hiện mục tiêu xây dựng khu vực ASEAN không ma túy Được phát hành bởi Trung tâm khu vực của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm tại Đông Á và Thái Bình Dương, báo cáo này không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quát về tình hình hiện tại mà còn đưa ra một số khuyến nghị thiết thực nhằm đạt được mục tiêu này một cách hiệu quả.
Những vấn đề đề tài cần tiếp tục nghiên cứu
Đề tài này không chỉ tập trung vào việc kế thừa, tổng hợp và phát triển các kết quả nghiên cứu từ các công trình trước, mà còn cần làm rõ một số nội dung quan trọng khác.
Thứ nhất, làm rõ về mặt lí luận Pháp luật Cộng đồng ASEAN về tội phạm xuyên quốc gia
Chưa có nghiên cứu toàn diện nào về Pháp luật Cộng đồng ASEAN liên quan đến phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia; các công trình trước đây chỉ liệt kê văn bản hoặc đi sâu vào một số khía cạnh cụ thể Tác giả cần làm rõ khái niệm, đặc điểm và nguồn gốc của Pháp luật Cộng đồng ASEAN trong lĩnh vực này, từ đó tìm kiếm các giải pháp khắc phục hạn chế và nâng cao hiệu quả của hệ thống pháp luật.
Vào thứ hai, nghiên cứu sẽ tập trung vào việc đánh giá tổng thể nội dung pháp luật cộng đồng ASEAN liên quan đến phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia Bên cạnh đó, bài viết cũng sẽ đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này.
Hiện nay, chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập đến nội dung tổng thể của Pháp luật Cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia Các nghiên cứu hiện tại chỉ tập trung vào những lĩnh vực hợp tác cụ thể như hỗ trợ tư pháp hình sự, phòng, chống buôn người và buôn bán ma túy Do đó, tác giả cần tiến hành nghiên cứu đánh giá nội dung tổng thể của Pháp luật Cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, bao gồm các nguyên tắc phòng, chống tội phạm, các quy định liên quan đến phòng ngừa tội phạm như hài hòa hóa pháp luật, trao đổi thông tin, phát hiện và cảnh báo sớm, kiểm soát vũ khí và biên giới, cũng như xây dựng cơ sở dữ liệu khu vực Bên cạnh đó, cần xem xét các quy định nhằm trừng trị tội phạm như xác lập quyền tài phán, truy nã tội phạm, hỗ trợ tư pháp hình sự và dẫn độ tội phạm.
Sau khi làm rõ nội dung tổng thể của Pháp luật Cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, tác giả sẽ đánh giá sâu về hệ thống pháp luật khu vực liên quan đến vấn đề này Từ những đánh giá đó, tác giả sẽ đưa ra những khuyến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện Pháp luật Cộng đồng ASEAN.
Vào thứ ba, bài viết sẽ làm rõ hệ thống thiết chế phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia trong khu vực, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của một số thiết chế khu vực nhằm chống lại tội phạm xuyên quốc gia Các ví dụ tiêu biểu bao gồm ASEANAPOL và Trung tâm phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia ASEAN.
Hệ thống thiết chế pháp lý của ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia vẫn chưa được nghiên cứu một cách toàn diện Mặc dù đã có nhiều đề tài đề cập đến các cơ chế pháp lý như các Hội nghị bộ trưởng và ASEANAPOL, nhưng nghiên cứu tổng thể về vấn đề này còn bỏ ngỏ Tác giả sẽ phân tích từng thiết chế pháp lý trong ASEAN liên quan đến phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và đưa ra đánh giá tổng quan Từ đó, tác giả cũng sẽ đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống thiết chế pháp lý, nâng cao hiệu quả hoạt động phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia trong khu vực.
Nghiên cứu tổng thể việc thực hiện Pháp luật Cộng đồng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia tại Việt Nam là một vấn đề chưa được đề cập trong các công trình nghiên cứu trước đây Tác giả làm rõ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về tội phạm xuyên quốc gia và nghĩa vụ thành viên của Việt Nam trong ASEAN Bên cạnh đó, tác giả phân tích thực tiễn thực hiện Pháp luật Cộng đồng ASEAN tại Việt Nam, bao gồm việc xây dựng hệ thống pháp luật quốc gia tương thích và đáp ứng yêu cầu hợp tác của ASEAN Tác giả cũng đề xuất xây dựng hệ thống chế tài phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và các biện pháp thực hiện nghĩa vụ thành viên khác Cuối cùng, tác giả đánh giá việc thực hiện Pháp luật Cộng đồng ASEAN tại Việt Nam và đưa ra kiến nghị hoàn thiện cơ chế thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia.
Giả thuyết nghiên cứu của luận án
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tội phạm xuyên quốc gia đang trở thành một thách thức lớn đối với an ninh toàn cầu, và khu vực Đông Nam Á không phải là ngoại lệ Tuy nhiên, hiện nay, nghiên cứu về tội phạm xuyên quốc gia trong khu vực này vẫn còn nhiều hạn chế.
Giả thuyết thứ hai cho rằng pháp luật ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia đóng vai trò là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc hợp tác trong khu vực nhằm đối phó với tội phạm xuyên quốc gia, và quy định này đang ngày càng được hoàn thiện.
Việt Nam là một thành viên chủ động và tích cực trong ASEAN, thực hiện đầy đủ và hiệu quả các pháp luật ASEAN về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia Tuy nhiên, vẫn còn một số bất cập cần được tiếp tục hoàn thiện.
Câu hỏi nghiên cứu
Nội dung của Luận án sẽ tập trung trả lời các câu hỏi:
Tội phạm xuyên quốc gia là các hành vi vi phạm pháp luật có tính chất liên quan đến nhiều quốc gia, gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh và phát triển kinh tế của các quốc gia trong khu vực Đặc điểm của tội phạm này bao gồm tính phức tạp, tổ chức chặt chẽ và khả năng lẩn trốn qua biên giới Do đó, việc hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia ở khu vực Đông Nam Á là vô cùng cần thiết, nhằm tăng cường hiệu quả trong việc bảo vệ an ninh và ổn định khu vực, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững cho các quốc gia thành viên.
Pháp luật ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia được định nghĩa là hệ thống các quy định và chính sách nhằm ngăn chặn và xử lý các hành vi tội phạm vượt qua biên giới quốc gia Đặc điểm của pháp luật này bao gồm sự hợp tác giữa các quốc gia thành viên, việc chia sẻ thông tin và nguồn lực, cũng như xây dựng cơ chế pháp lý thống nhất Nội dung của pháp luật ASEAN tập trung vào các lĩnh vực như buôn lậu, ma túy, buôn người và tội phạm công nghệ cao Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy còn nhiều vấn đề cần cải thiện, bao gồm sự thiếu đồng bộ trong quy định giữa các quốc gia, cũng như khả năng thực thi pháp luật còn hạn chế Để hoàn thiện hơn, ASEAN cần tăng cường hợp tác, nâng cao năng lực cho các cơ quan thực thi pháp luật và thúc đẩy các chương trình đào tạo chuyên sâu.
Pháp luật Việt Nam đã được cải thiện để đáp ứng yêu cầu của pháp luật ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần được tiếp tục hoàn thiện nhằm tăng cường hiệu quả hợp tác khu vực Việc nâng cao các quy định pháp lý và cải thiện cơ chế phối hợp giữa các quốc gia thành viên là rất quan trọng để đảm bảo an ninh và ổn định trong khu vực.
Hướng tiếp cận của Luận án
Để giải thích và chứng minh các giả thuyết của Luận án, cũng như tìm câu trả lời cho các câu hỏi nghiên cứu, Luận án sẽ tiếp cận theo hướng rõ ràng và có hệ thống.
Tiếp cận các điều ước quốc tế về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia và các văn kiện pháp lý khu vực khác dưới góc độ một chỉnh thể hoàn chỉnh tạo nên những đặc trưng riêng của pháp luật ASEAN Pháp luật ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia bao gồm các quy phạm "luật cứng" và "luật mềm", phản ánh sự đa dạng và linh hoạt trong việc ứng phó với các thách thức an ninh khu vực.
Tiếp cận liên ngành trong luận án thể hiện sự kết hợp tri thức từ nhiều lĩnh vực khoa học như khoa học chính trị, lịch sử, triết học và luật học, bao gồm luật hình sự, tố tụng hình sự và luật quốc tế.
Tiếp cận lịch sử là một phương pháp quan trọng trong nghiên cứu, đặc biệt khi đánh giá sự hình thành và phát triển của pháp luật ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, cũng như pháp luật Việt Nam trong việc thực hiện các quy định của ASEAN liên quan đến vấn đề này.
Tiếp cận so sánh: Được sử dụng trong quá trình nghiên cứu pháp luật khu vực và quốc gia khác
Nghiên cứu tổng quan các công trình liên quan đến Luận án giúp tác giả có cái nhìn rõ ràng về các vấn đề cần kế thừa và hoàn thiện Hiện tại, các nghiên cứu chỉ đề cập đến một số khía cạnh của pháp luật về tội phạm xuyên quốc gia trong khu vực ASEAN, như hệ thống văn kiện về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, các loại tội phạm cụ thể như khủng bố, buôn người, và tội phạm ma túy Tác giả xác định mục đích và phương pháp nghiên cứu nhằm làm rõ nội dung pháp luật cộng đồng ASEAN về tội phạm xuyên quốc gia, đánh giá tổng thể nội dung và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét việc thực hiện pháp luật cộng đồng ASEAN tại Việt Nam và các giải pháp hoàn thiện pháp luật trong nước về vấn đề này.