Sự cần thiết của đề tài
Trong hoạt động ngân hàng, tín dụng là lĩnh vực được các ngân hàng thương mại chú trọng nhất, vì nó đóng góp chủ yếu vào lợi nhuận và sự phát triển của ngân hàng cũng như nền kinh tế Tuy nhiên, tín dụng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, với quy mô và chất lượng tín dụng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh và khả năng cung ứng vốn Hoạt động tín dụng dễ bị tác động bởi các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội và chính sách của Ngân hàng Nhà nước Do đó, nghiên cứu và đưa ra các giải pháp khoa học, phù hợp với thực tiễn của ngân hàng thương mại và nền kinh tế là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay để nâng cao chất lượng tín dụng.
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An đã nỗ lực mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng cho vay, khẳng định vị thế trong môi trường cạnh tranh của nền kinh tế thị trường Trong những năm qua, chi nhánh đã đạt được sự tăng trưởng tín dụng đáng kể, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội địa phương Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế như tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn cao, cũng như hiệu quả tín dụng đối với khách hàng cá nhân chưa đạt yêu cầu.
Xuất phát từ thực tế và nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề, tác giả đã lựa chọn đề tài “Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng” nhằm tìm kiếm các phương án hiệu quả để cải thiện hoạt động tín dụng, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngân hàng.
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, đặc biệt là Chi nhánh Khu vực Cầu Voi tại tỉnh Long An, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế địa phương Đây là chủ đề chính trong luận văn Thạc sĩ Kinh tế chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng của tôi.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tín dụng ngân hàng và chất lượng hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại.
Mục tiêu cụ thể
- Làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản về tín dụng ngân hàng và chất lượng hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại;
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích và đánh giá thực trạng chất lượng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An trong giai đoạn 2016 đến 2018 Qua ba năm, chúng tôi sẽ xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tín dụng, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ tín dụng tại chi nhánh này.
Để nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An trong thời gian tới, cần đề xuất một số giải pháp như cải thiện quy trình thẩm định tín dụng, tăng cường đào tạo nhân viên về kỹ năng tư vấn khách hàng, áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý tín dụng, và xây dựng các sản phẩm tín dụng phù hợp với nhu cầu của nông dân Thêm vào đó, ngân hàng cũng nên thiết lập các chương trình hỗ trợ, khuyến khích khách hàng sử dụng dịch vụ nhằm tăng cường mối quan hệ và nâng cao sự hài lòng của khách hàng.
Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là chất lượng hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại.
Câu hỏi nghiên cứu
Để giải quyết mục tiêu nghiên cứu, đề tài phải trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau đây:
Tín dụng ngân hàng là hoạt động cho vay, huy động vốn nhằm hỗ trợ tài chính cho cá nhân và doanh nghiệp Chất lượng tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn tài chính và phát triển bền vững của ngân hàng Để đánh giá chất lượng hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại, có thể sử dụng các chỉ tiêu như tỷ lệ nợ xấu, khả năng thu hồi nợ, và hiệu suất sinh lời từ các khoản cho vay.
Hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An gặp phải một số hạn chế đáng kể Những hạn chế này bao gồm quy trình xét duyệt cho vay chậm, thiếu linh hoạt trong các sản phẩm tín dụng, và hạn chế trong việc tiếp cận thông tin của khách hàng Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những vấn đề này là do thiếu nguồn lực, quy định pháp lý chưa đồng bộ, và sự cạnh tranh từ các ngân hàng khác Việc khắc phục các hạn chế này là cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng.
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An cần thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng nhằm giảm thiểu nợ quá hạn và nợ xấu Để đạt được điều này, ngân hàng nên tăng cường đánh giá rủi ro tín dụng, cải thiện quy trình thẩm định và giám sát khoản vay, đồng thời nâng cao kỹ năng cho nhân viên trong việc tư vấn và hỗ trợ khách hàng Hơn nữa, việc đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục tài chính cho khách hàng cũng là yếu tố quan trọng giúp họ quản lý tài chính hiệu quả hơn, từ đó giảm thiểu tình trạng thất thoát vốn.
Những đóng góp mới của luận văn
Đóng góp về phương diện khoa học
Nghiên cứu này làm sáng tỏ lý luận về hoạt động tín dụng ngân hàng, đồng thời đánh giá chất lượng hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại Kết quả cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa lý thuyết tín dụng và thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững trong lĩnh vực ngân hàng.
Đóng góp về phương diện thực tiễn
Nghiên cứu đưa ra các giải pháp nhằm cải thiện chất lượng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An Bài viết cũng cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho sinh viên, học viên ngành kinh tế và các ngân hàng thương mại khác trong bối cảnh tương tự.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính
Phương pháp nghiên cứu này sử dụng thông tin chọn lọc từ dữ liệu kinh doanh giai đoạn 2016-2018 tại Ngân hàng Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An, nhằm phân tích những thuận lợi và khó khăn trong hoạt động tín dụng của ngân hàng Dựa trên những phát hiện này, tác giả đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng tín dụng tại Chi nhánh trong thời gian tới.
Tổng quan các công trình nghiên cứu trước
Qua việc nghiên cứu một số báo cáo chuyên ngành ngân hàng, tác giả đã tìm thấy một số công trình nghiên cứu liên quan đến ngân hàng thương mại Việt Nam, có thể tham khảo để phục vụ cho luận văn của mình.
Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Thị Hằng (2011) tại Học viện Tài chính nghiên cứu về chất lượng cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ Thương Việt Nam Tác giả phân tích các nguyên nhân khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hoạt động cho vay, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của các nhân tố quyết định chất lượng cho vay Luận văn đề xuất giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng cho vay khách hàng cá nhân Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ tập trung vào phát triển khách hàng và các giải pháp tạo điều kiện cho vay, mà chưa đề cập đến quản trị rủi ro và cách giảm thiểu tổn thất tiềm ẩn từ khoản vay.
Luận văn Thạc sĩ của Đỗ Minh Điệp (2013) tại Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đã hệ thống hóa các lý luận cơ bản về chất lượng hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Tác giả đề xuất định hướng phát triển hoạt động kinh doanh và tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường vốn để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, đồng thời quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng Luận văn cũng chỉ ra hai nhược điểm chính trong cấp tín dụng là rủi ro và chi phí cao, từ đó đưa ra giải pháp phù hợp Qua việc phân tích thực trạng hoạt động tín dụng dựa trên các chỉ tiêu đánh giá, nghiên cứu đã làm nổi bật vấn đề nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại chi nhánh ngân hàng.
Luận văn Thạc sĩ của Tống Khánh Hòa (2014) tập trung vào việc nâng cao chất lượng tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Bắc Nam Định, được thực hiện tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội Tác giả đã khái quát các vấn đề quan trọng liên quan đến chất lượng tín dụng và đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động của ngân hàng trong bối cảnh kinh tế hiện nay.
Bài viết này đề cập đến 5 vấn đề về chất lượng tín dụng của ngân hàng thương mại (NHTM), nhấn mạnh yêu cầu và ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng tín dụng Dựa trên phân tích thực trạng hoạt động tín dụng tại chi nhánh, tác giả đã chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân gây ra những vấn đề này, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện chất lượng tín dụng Tuy nhiên, luận văn vẫn chưa tập trung đủ vào công tác quản lý chất lượng tín dụng tại chi nhánh, dẫn đến chiến lược phòng ngừa và hạn chế các vấn đề chưa đạt hiệu quả cao.
Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra những hạn chế trong quá trình nghiên cứu và đề xuất các giải pháp khắc phục Tác giả nhận thấy rằng tất cả các đề tài đều tập trung vào hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại Tuy nhiên, tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An, chưa có nghiên cứu nào về chất lượng hoạt động tín dụng Do đó, tác giả quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài này là cần thiết.
Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo; nội dung luận văn gồm 3 chương:
Chương 1 Cơ sở lý luận về tín dụng và chất lượng hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại
Chương 2 Thực trạng chất lượng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nôn nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long
Chương 3 Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng
Nôn nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Khu vực Cầu Voi, tỉnh Long An
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÍN DỤNG VÀ CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Tổng quan về ngân hàng thương mại
1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại
Ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, là một trong những tổ chức tài chính chủ chốt Có nhiều loại ngân hàng tùy thuộc vào sự phát triển của nền kinh tế và hệ thống tài chính, trong đó ngân hàng thương mại thường chiếm tỷ trọng lớn nhất về quy mô tài sản, thị phần và số lượng.
Tại Việt Nam, theo Luật các Tổ chức tín dụng, tại Khoản 3 Điều 4 quy định:
Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng thực hiện đầy đủ các hoạt động ngân hàng và kinh doanh khác theo quy định của pháp luật, với mục tiêu chính là tạo ra lợi nhuận.
1.1.2 Các hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại
Hoạt động huy động vốn
Nhận tiền gửi là hoạt động của tổ chức, cá nhân trong việc tiếp nhận tiền dưới các hình thức như tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và các hình thức khác, với nguyên tắc hoàn trả đầy đủ tiền gốc và lãi cho người gửi theo thỏa thuận (Khoản 13, Điều 4 của Luật Các tổ chức tín dụng).
Hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại
Cấp tín dụng là thỏa thuận cho phép tổ chức hoặc cá nhân sử dụng một khoản tiền với cam kết hoàn trả, thông qua các hình thức như cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ tín dụng khác, theo quy định tại Khoản 14, Điều 4 của Luật Các tổ chức tín dụng.
Cho vay là hình thức cấp tín dụng, trong đó tổ chức tín dụng cung cấp cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng cho mục đích cụ thể trong thời gian đã thỏa thuận Khách hàng có trách nhiệm hoàn trả cả gốc và lãi theo nguyên tắc đã được quy định.
4 của Luật Các tổ chức tín dụng)
NHTM được cho các tổ chức, cá nhân vay vốn dưới các hình thức sau:
+ Cho vay ngắn hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất, kinh doanh, đích vụ và đời sống
+ Cho vay trung hạn, dài hạn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và đời sống
Chiết khấu là hình thức mua bán có kỳ hạn hoặc mua với điều kiện bảo lưu quyền truy đòi các công cụ chuyển nhượng và giấy tờ có giá của người thụ hưởng trước thời hạn thanh toán, theo quy định tại Khoản 19, Điều 4 của Luật Các tổ chức tín dụng.
Ngân hàng thương mại thực hiện chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác cho tổ chức và cá nhân, đồng thời có khả năng tái chiết khấu các thương phiếu cùng các giấy tờ có giá khác cho các tổ chức tín dụng khác.
Tái chiết khấu là việc mua lại thương phiếu, giấy tờ có giá khác đã được chiết khấu trước khi đến hạn thanh toán
Cho thuê tài chính là hình thức tín dụng trung hạn và dài hạn, dựa trên hợp đồng cho thuê tài sản giữa tổ chức tín dụng và khách hàng Sau khi kết thúc thời gian thuê, khách hàng có thể mua lại hoặc tiếp tục thuê tài sản theo các điều kiện đã thỏa thuận Trong suốt thời gian thuê, các bên không được quyền đơn phương hủy bỏ hợp đồng Đây là một loại hình tín dụng mới tại Việt Nam, hứa hẹn sẽ phát triển mạnh mẽ trong tương lai.
Bao thanh toán là hình thức cấp tín dụng cho bên bán hoặc bên mua hàng thông qua việc mua lại các khoản phải thu hoặc phải trả, với quyền truy đòi, liên quan đến việc mua, bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ theo hợp đồng Điều này được quy định tại Khoản 17, Điều 4 của Luật Tổ chức các tín dụng năm 2010.
Bảo lãnh ngân hàng (Bank guarantee)
Bảo lãnh ngân hàng là hình thức cấp tín dụng, trong đó tổ chức tín dụng cam kết thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng khi khách hàng không hoàn thành nghĩa vụ đã cam kết Khách hàng có trách nhiệm nhận nợ và hoàn trả cho tổ chức tín dụng theo thỏa thuận, theo quy định tại Khoản 18 Điều 20 của Luật các tổ chức tín dụng 2010.
Ngân hàng thương mại (NHTM) cung cấp nhiều hình thức bảo lãnh như bảo lãnh cho vay, bảo lãnh thanh toán, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh đấu thầu và các hình thức khác, dựa vào uy tín và khả năng tài chính của mình Tuy nhiên, mức bảo lãnh cho một khách hàng và tổng mức bảo lãnh của NHTM không được vượt quá tỷ lệ quy định so với vốn tự có của ngân hàng.
Dịch vụ thanh toán và ngân quỹ
Cung cấp các phương tiện thanh toán và thực hiện các dịch vụ như thanh toán séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng, và thư tín dụng Đảm bảo dịch vụ thanh toán cho khách hàng thông qua tài khoản của họ.
Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại
1.2.1 Khái niệm, đặc điểm của tín dụng ngân hàng a Khái niệm
Tín dụng được hiểu theo nhiều cách khác nhau, nhưng theo quan điểm của Các-Mác, tín dụng là quá trình chuyển nhượng tạm thời giá trị từ người sở hữu sang người sử dụng, và sau một thời gian, giá trị này sẽ trở lại với người sở hữu, thường là lớn hơn ban đầu.
Tín dụng được cấu thành từ sự kết hợp của 3 yếu tố chính là:
+ Quan hệ chuyển nhượng này mang tính tạm thời hoặc có thời hạn;
+ Tính hoàn trả có kèm theo chi phí;
+ Quan hệ tín dụng dựa trên cơ sở tin tưởng giữa người đi vay - cho vay
- Khái niệm tín dụng ngân hàng
Tín dụng ngân hàng là mối quan hệ kinh tế giữa ngân hàng và khách hàng, trong đó ngân hàng cung cấp tiền hoặc tài sản cho khách hàng trong một khoảng thời gian nhất định Khách hàng cam kết hoàn trả cả gốc và lãi theo các thỏa thuận đã được thống nhất với ngân hàng.
Tín dụng ngân hàng được xây dựng trên nền tảng lòng tin, trong đó ngân hàng chỉ cấp tín dụng khi tin tưởng rằng khách hàng sẽ sử dụng khoản vay đúng mục đích, hiệu quả và có khả năng hoàn trả nợ (gốc và lãi) đúng hạn.
Tín dụng là quá trình chuyển nhượng tài sản có thời hạn và tính hoàn trả Ngân hàng, với vai trò là trung gian tài chính, thực hiện việc "vay để cho vay", do đó mọi khoản tín dụng đều phải có thời hạn để đảm bảo ngân hàng có khả năng hoàn trả vốn huy động.
Tín dụng phải tuân theo nguyên tắc hoàn trả cả gốc lẫn lãi; nếu không có sự hoàn trả, thì không thể coi đó là tín dụng Giá trị hoàn trả cần phải lớn hơn giá trị gốc lúc cho vay.
Tín dụng là một hoạt động mang nhiều rủi ro cho ngân hàng, bởi việc thu hồi tín dụng không chỉ phụ thuộc vào khả năng của khách hàng mà còn chịu ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài như biến động giá cả, lãi suất, tỷ giá, lạm phát, tăng trưởng kinh tế, thị trường và thiên tai.
Vào thứ năm, tín dụng cần được thực hiện dựa trên cam kết hoàn trả vô điều kiện Quy trình vay và cho vay phải tuân thủ các căn cứ pháp lý rõ ràng như hợp đồng tín dụng, khế ước vay tiền, hợp đồng bảo đảm tiền vay và bảo lãnh Bên vay có trách nhiệm cam kết hoàn trả khoản vay cho ngân hàng đúng hạn.
Từ các khái niệm trên cho thấy, tín dụng ngân hàng phải đảm bảo được hai nguyên tắc có bản sau:
Vốn vay cần được sử dụng đúng mục đích theo thỏa thuận giữa ngân hàng và khách hàng, được ghi rõ trong hợp đồng tín dụng Việc tuân thủ mục đích sử dụng vốn vay không chỉ đảm bảo hiệu quả mà còn gia tăng khả năng thu hồi nợ trong tương lai.
Vốn vay cần được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi đúng thời hạn đã cam kết trong hợp đồng, điều này là nguyên tắc thiết yếu trong hoạt động cho vay Nguyên nhân xuất phát từ tính chất tạm thời của nguồn vốn mà ngân hàng sử dụng để cho vay, chủ yếu là vốn huy động từ khách hàng gửi tiền Do đó, sau một thời gian nhất định, khách hàng vay tiền phải hoàn trả lại cho ngân hàng.
Mười ngân hàng đã hoàn trả tiền cho khách hàng gửi tiết kiệm Bản chất của tín dụng là mối quan hệ chuyển nhượng tạm thời quyền sử dụng vốn vay, do đó, sau một thời gian nhất định, khách hàng cần hoàn trả cả gốc và lãi của khoản vay.
1.2.3 Các hình thức tín dụng ngân hàng a Căn cứ theo thời hạn tín dụng
Tín dụng ngắn hạn là loại hình tín dụng có thời gian vay từ 01 năm trở xuống, thường được doanh nghiệp sử dụng để bù đắp thiếu hụt vốn lưu động và đáp ứng nhu cầu chi tiêu ngắn hạn của cá nhân.
Tín dụng trung hạn có thời gian vay từ 1 đến 5 năm, chủ yếu phục vụ cho việc đầu tư mua sắm tài sản cố định, nâng cấp hoặc đổi mới thiết bị và công nghệ Loại hình tín dụng này cũng được sử dụng để mở rộng sản xuất kinh doanh và xây dựng các dự án mới có quy mô nhỏ.
Tín dụng dài hạn là loại hình tín dụng có thời hạn trên 5 năm, chủ yếu phục vụ cho các nhu cầu dài hạn như xây dựng nhà xưởng, đầu tư vào thiết bị vận tải quy mô lớn và xây dựng xí nghiệp mới Tuy nhiên, loại tín dụng này đi kèm với mức rủi ro rất cao, do đó cần căn cứ vào mức độ tín nhiệm của khách hàng để đánh giá khả năng trả nợ.
Tín dụng không có đảm bảo là hình thức cho vay không yêu cầu tài sản thế chấp, cầm cố hay sự bảo lãnh từ người thứ ba, mà hoàn toàn dựa vào uy tín cá nhân của khách hàng.
Tín dụng có đảm bảo là hình thức cho vay yêu cầu người vay phải có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh từ bên thứ ba Điều này giúp giảm rủi ro cho bên cho vay và đảm bảo rằng khoản vay sẽ được thanh toán.
Chất lượng tín dụng của ngân hàng thương mại
1.3.1 Khái niệm chất lượng tín dụng
Chất lượng là một khái niệm phổ biến và thường xuyên được nhắc đến trong các tài liệu kinh tế tại Việt Nam và trên toàn cầu Tuy nhiên, khái niệm này cũng gây ra nhiều tranh cãi và có thể được hiểu khác nhau tùy thuộc vào đối tượng sử dụng.
“chất lượng” có ý nghĩa khác nhau Hiện nay chưa có một định nghĩa thống nhất nào về chất lượng
Theo ISO, chất lượng được định nghĩa là khả năng của một tập hợp các đặc tính của sản phẩm, hệ thống hoặc quá trình trong việc đáp ứng yêu cầu của khách hàng và các bên liên quan.
Các ngân hàng thương mại (NHTM) là tổ chức kinh tế chủ chốt trong nền kinh tế, luôn chú trọng đến chất lượng hoạt động kinh doanh, đặc biệt là chỉ số chất lượng tín dụng (CLTD) CLTD thấp không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến ngân hàng mà còn tác động đến nền kinh tế nói chung Chỉ số này phản ánh các đặc tính của tín dụng, thể hiện khả năng đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đồng thời đảm bảo sự phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu phát triển của ngân hàng qua từng giai đoạn lịch sử.
CLTD của NHTM là chỉ tiêu tổng hợp thể hiện hoạt động tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu và lợi ích của khách hàng, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh doanh và sự phát triển bền vững của ngân hàng Điều này không chỉ nâng cao thu nhập mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội Khi đánh giá chất lượng hoạt động tín dụng, cần xem xét ba yếu tố chính: khách hàng, ngân hàng và hiệu quả kinh tế - xã hội.
Thứ nhất, CLTD xét từ góc độ ngân hàng
Các chỉ tiêu như quy mô tín dụng, nợ xấu, lợi nhuận và thu nhập từ hoạt động tín dụng là những yếu tố quan trọng phản ánh chất lượng tín dụng (CLTD) của ngân hàng Để đảm bảo hoạt động cho vay hiệu quả và an toàn, ngân hàng cần cho vay phù hợp với cơ cấu nguồn vốn huy động, đồng thời cam kết hoàn trả vốn và lãi vay đúng hạn theo hợp đồng tín dụng Một hoạt động tín dụng tốt không chỉ nâng cao uy tín mà còn củng cố vị thế của ngân hàng trong cạnh tranh.
Thứ hai, CLTD xét từ góc độ khách hàng
CLTD cần có thủ tục đơn giản và thuận tiện, với lãi suất và kỳ hạn hợp lý, đồng thời vẫn đảm bảo nguyên tắc tín dụng Điều này giúp đáp ứng nhu cầu vốn của khách hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh, trong khi vẫn coi lợi ích của ngân hàng là mục tiêu hàng đầu.
Thứ ba, CLTD xét từ góc độ kinh tế - xã hội
Tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sản xuất và lưu thông hàng hóa, từ đó tạo ra việc làm và khai thác tiềm năng kinh tế Nó cũng thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, đồng thời giúp cân bằng mối quan hệ giữa tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng kinh tế.
CLTD là một chỉ tiêu tổng hợp quan trọng, phản ánh khả năng thích nghi của ngân hàng với sự phát triển của môi trường bên ngoài Nó cũng thể hiện sức mạnh cạnh tranh của ngân hàng trong quá trình tồn tại và phát triển.
CLTD được xác định bởi nhiều yếu tố quan trọng như thu hút khách hàng chất lượng, thủ tục đơn giản và thuận tiện, tỷ lệ nợ xấu thấp, cùng với chính sách Marketing phù hợp với từng giai đoạn phát triển của ngân hàng Để nâng cao CLTD, cần thực hiện các biện pháp quản lý chất lượng đồng bộ, nhằm không chỉ đảm bảo CLTD mà còn đáp ứng tốt hơn yêu cầu của khách hàng Mỗi thành viên trong tổ chức ngân hàng cần hiểu và thực hiện hiệu quả quy trình quản lý tín dụng để đạt được mục tiêu này.
Như vậy: CLTD được hiểu dưới nhiều góc độ xem xét, nhìn nhận trên nhiều phương diện khác nhau từ khách hàng, NHTM, xã hội:
Khách hàng vay vốn được phục vụ tốt nhất với thủ tục nhanh chóng, quy mô tín dụng linh hoạt, thời gian xét duyệt và giải ngân hiệu quả, cùng với lãi suất hợp lý Sự hài lòng trong phục vụ và đáp ứng nhu cầu kinh doanh không chỉ mang lại hiệu quả cao cho khách hàng mà còn tạo cơ hội phát triển bền vững.
Nền kinh tế đang trải qua sự tăng trưởng mạnh mẽ về cả tốc độ và cơ cấu ngành, đồng thời góp phần kiềm chế lạm phát và hỗ trợ thực hiện các mục tiêu kinh tế của Nhà Nước.
Ngân hàng thương mại cần đảm bảo khả năng an toàn tài chính bằng cách thu hồi vốn vay đúng hạn và duy trì khả năng thanh khoản tốt Đồng thời, ngân hàng cũng phải đạt được khả năng sinh lợi, tức là thu hồi đủ lãi suất từ các khoản cho vay và thu hút thêm dịch vụ khác để tạo nguồn thu nhập cao và ổn định Những mục tiêu này là rất quan trọng và có tính tổng quát, có thể được hiểu rõ hơn qua các chỉ tiêu phản ánh chất lượng tài chính của ngân hàng thương mại.
CLTD có thể được hiểu qua các lĩnh vực cơ bản, với sự gắn kết chặt chẽ với bối cảnh, điều kiện và tác dụng của từng lĩnh vực cũng như từng giai đoạn lịch sử cụ thể, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi xem xét chỉ số CLTD từ góc độ của các ngân hàng thương mại (NHTM) Mục tiêu chính của NHTM là tối đa hóa lợi nhuận cho chủ ngân hàng trong khi vẫn đảm bảo an toàn Do đó, đảm bảo an toàn và tăng khả năng sinh lời là hai mục tiêu cốt lõi trong hoạt động tín dụng của NHTM Chỉ số CLTD là thước đo cho mức độ hoàn thành các mục tiêu này Qua chỉ số CLTD, ta có thể đánh giá khả năng thích nghi của ngân hàng với môi trường bên ngoài và tiềm lực cạnh tranh để tồn tại và phát triển Vì vậy, việc nâng cao chỉ số CLTD là yêu cầu cấp thiết cho mọi ngân hàng trong mọi giai đoạn phát triển.
1.3.2 Các chỉ tiêu cơ bản đánh giá chất lượng tín dụng ngân hàng
1.3.2.1 Các chỉ tiêu định tính
Các chỉ tiêu định tính là những tiêu chí tương đối, khó xác định, thường được sử dụng để đánh giá tổng quát chất lượng tín dụng Những chỉ tiêu này thường bao gồm các yếu tố như uy tín, năng lực quản lý và khả năng thanh toán.