THƯ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ THANH TRÀ MỘT SỐ PHẨM CHẤT TÂM LÝ CƠ BẢN CỦA HƯỚNG DẪN VIÊN DU LỊCH CHUYÊN NGÀNH: TÂM LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS Hoàng Tâm Sơn TP.HỒ CH1 MINH, 2010 LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời biết ơn chân thành sâu sắc đến:  PGS.TS Hoàng Tâm Sơn – người hướng dẫn khoa học, tận tình hướng dẫn, gắn bó, động viên, khích lệ tơi suốt trình thực đề tài  Quý Thầy, Cơ giảng dạy, hướng dẫn, góp ý khoa học cho toàn thể học viên lớp cao học tâm lý K18 Xin gửi lời cảm ơn đến:  Ban Giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Du lịch trường Đại học dân lập Văn Lang;  Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Du lịch trường Đại học Tôn Đức Thắng;  Ban Giám đốc công ty du lịch Nam Long, Sai Gon Tourist, Fiditour, Lửa Việt Tavitour;  Cùng bạn sinh viên học tập hai trường đại học trên; tạo điều kiện, nhiệt tình hỗ trợ tích cực tham gia chúng tơi q trình thực đề tài, góp phần quan trọng để đề tài nghiên cứu triển khai có kết Tôi xin gửi lời cảm ơn Anh, Chị, Bạn bè khóa học; đồng nghiệp; người thân gia đình động viên, giúp đỡ tơi suốt trình học tập trình thực luận văn Thành phố Hồ Chí Minh, tháng năm 2010 Trần Thị Thanh Trà DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL&ĐT : Cán quản lý đào tạo ĐLC : Độ lệch chuẩn HD : Hướng dẫn HDV : Hướng dẫn viên HDVDL : Hướng dẫn viên du lịch P : Mức ý nghĩa PC : Phẩm chất PCTL : Phẩm chất tâm lý SV : Sinh viên TB : Trung bình MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Cùng với phát triển vũ bão khoa học kỹ thuật vào cuối kỷ 20 đầu kỷ 21 làm tăng suất lao động, đời sống vật chất người đáp ứng đầy đủ, thời gian lao động giảm bớt Ngày có nhiều người thường xuyên rời khỏi nơi cư trú để đến nơi khác, để hịa vào thiên nhiên, khám phá điều lạ, để phục hồi sức khỏe hay để thỏa mãn nhu cầu tìm hiểu, thưởng thức ngon, vật lạ… Tất điều góp phần thúc đẩy nhu cầu đời sống tinh thần người, du lịch trở thành nhu cầu thiếu đời sống văn hóa – xã hội Ngành du lịch xem ngành cơng nghiệp khơng khói đa số nước khu vực giới quan tâm phát triển từ sớm Nhận thức tiềm to lớn nó, Việt Nam đặc biệt quan tâm đầu tư phát triển du lịch, năm gần đây, dẫn đến hệ nhu cầu lao động ngành du lịch tăng cao Đây hội thách thức cho người quan tâm, u thích muốn thử thách ngành công nghiệp mẻ Việt Nam Nước ta lại thời kỳ xây dựng phát triển theo hướng cơng nghiệp hóa, đại hóa nhằm đưa Việt Nam trở thành nước cơng nghiệp văn minh, đại Việc Việt Nam gia nhập tổ chức Thương mại quốc tế WTO vào ngày tháng 11 năm 2006 mở hội mở rộng thị trường, thu hút đầu tư, tranh thủ công nghệ để phát triển thay đổi mặt, cách nhìn bạn bè quốc tế đất nước người Việt Nam Thông qua du lịch hoạt động du lịch, phần làm điều Bên cạnh đó, khoa học tâm lý rằng, hoạt động người muốn đạt hiệu cao đòi hỏi chủ thể có phẩm chất tương ứng đáp ứng yêu cầu hoạt động đó, với hoạt động có tính chất chun mơn Hoạt động du lịch Trong hoạt động du lịch, vai trị HDVDL cần thiết Đó “sứ giả văn hóa” mắt du khách trong, ngồi nước Đó đại diện cho tổ chức du lịch trực tiếp điều hành, hướng dẫn, phục vụ du khách chuyến tham quan du lịch Chất lượng chuyến du lịch nào, sản phẩm du lịch nào, hình ảnh cơng ty du lịch khách hàng sao…tùy thuộc nhiều vào khả lao động HDVDL Hoạt động HDVDL có ảnh hưởng lớn trực tiếp tới hình ảnh, người, phong tục, tập quán văn hóa địa phương; hoạt động coi loại nghề đặc biệt có yêu cầu với chủ thể PCTL để vừa hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, vừa thực tốt kỹ nghề nghiệp, vừa để khắc phục tượng tâm lý tiêu cực xảy q trình hoạt động Việc nghiên cứu, tìm hiểu xác định PCTL HDVDL có ý nghĩa quan trọng để làm sở cho việc tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng sử dụng nguồn lực HDV Nếu HDV khơng đảm bảo PC mà nghề địi hỏi – PCTL - hiệu hoạt động nghề hạn chế, tình hình HDV khơng có kiến thức, khơng có trình độ, khơng có kỹ năng, khơng có lực…ngày nhiều, dẫn đến sản phẩm du lịch mà tạo cố gắng tạo hồn tồn vơ nghĩa Trong thực tiễn, ngày nhiều ý kiến cho muốn trở thành HDVDL cần có khả nói lưu lốt, có ngoại hình, có khả sử dụng trình độ ngoại ngữ phạm vi đó, biết cười liên tục …là làm HD Và thực tế, khơng HDV Ngoài việc thiếu hiểu biết, thiếu kiến thức chuyên môn nghề nghiệp, số HDV dễ dàng bị lôi kéo, dụ dỗ vào tệ nạn xã hội, làm tư cách, đạo đức HDV nói riêng hình ảnh đại diện đất nước nói chung Xuất phát từ phân tích trên, cho việc nghiên cứu đề tài: “Một số phẩm chất tâm lý hướng dẫn viên du lịch” cần thiết, vừa mang ý nghĩa lý luận, vừa có gía trị thực tiễn Nghiên cứu góp phần đáp ứng nhu cầu việc tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ HDVDL có đầy đủ PCTL nghề nghiệp, đạo đức, tác phong công xây dựng hình ảnh, quảng bá đất nước người Việt Nam thị trường giới với phát triển không ngừng ngành công nghiệp không khói Mục đích nghiên cứu Trên sở kết nghiên cứu lý luận thực tiễn, luận văn làm rõ PCTL cần có HDVDL Từ đề xuất số ý kiến nhằm định hướng phát triển PCTL phù hợp với nghề, góp phần nâng cao hiệu hoạt động HDVDL Đối tượng khách thể nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Một số PCTL HDVDL 3.2 Khách thể nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhóm: - Hướng dẫn viên du lịch công tác công ty lữ hành - Khách du lịch - Sinh viên năm thứ tư thuộc chuyên ngành HD học tập trường ĐH Tôn Đức Thắng ĐHDL Văn Lang Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1 Hệ thống hóa số vấn đề lý luận thực tiễn vấn đề nghiên cứu 4.2 Nghiên cứu thực trạng số phẩm chất tâm lý HDVDL yếu tố ảnh hưởng tới hình thành, phát triển PCTL họ 4.3 Đề xuất số giải pháp nhằm nâng cao việc rèn luyện phát triển PCTL theo yêu cầu ngành nghề Giả thuyết nghiên cứu 5.1 Không phải tất PCTL cần có theo yêu cầu ngành nghề PCTL HDVDL 5.2 Khơng có khác biệt nhóm khách thể lựa chọn PCTL cần có HDVDL Phạm vi nghiên cứu Tập trung nghiên cứu PCTL người HDVDL tìm giải pháp hợp lý để nâng cao việc rèn luyện phát triển PCTL HDVDL Phương pháp nghiên cứu Để nghiên cứu đề tài này, sử dụng phối hợp phương pháp sau: 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: sử dụng phương pháp đọc, phân tích, khái quát tài liệu văn nhằm nhằm xây dựng sở lý luận vấn đề cần nghiên cứu 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: sử dụng phương pháp: 7.2.1 Phương pháp điều tra phiếu câu hỏi với mẫu điều tra 300 cho nhóm khách thể nghiên cứu: SV, HDVDL, KDL 7.2.2 Phương pháp quan sát 7.2.3 Phương pháp vấn sâu: dành cho nhóm Cán quản lý Đào tạo 7.3 Phương pháp xử lý số liệu thống kê phần mền SPSS for Windows 11.5 Đóng góp đề tài 8.1 Về mặt lý luận: Dựa việc tổng hợp, hệ thống hóa sở lý luận tâm lý học đại PCTL nói chung tìm PCTL HDVDL 8.2 Về thực tiễn: Dựa việc nghiên cứu thực tiễn định hình PCTL bản, cần thiết cho HDVDL góp phần nâng cao hiệu hoạt động HDVDL CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề Khi xuất phân công lao động đồng thời xuất đòi hỏi khác chủ thể hoạt động lĩnh vực phân cơng Cùng với phát triển xã hội, phân công lao động mang tính chun mơn hóa ngày cao nghiên cứu phân cơng lao động xã hội xác định loại hình nghề nghiệp Nhằm phục vụ cho việc nâng cao hiệu lao động người, hợp lý hóa q trình sản xuất tiết kiệm đào tạo nghề, có nhiều tác giả nước nghiên cứu vấn đề PCTL bình diện khác 1.1.1 Phẩm chất tâm lý qua nghiên cứu tác giả nước Ngay từ thời Cổ đại, triết gia Arixtốt (384 – 322 TCN) có quan niệm “phẩm hạnh” giới thượng đẳng; nội dung phẩm hạnh biết định hướng, biết làm việc, biết tìm tịi, Người có phẩm hạnh thu hút, điều khiển người khác họ cao thượng, đáng kính Ngay việc tuyển chọn người vào phục vụ cung đình phải trải qua tuyển chọn khắt khe kỹ lao động, phục tùng, tính nhẫn nhục chịu đựng, lịng dũng cảm, tinh thần khắc phục khó khăn Các triết gia Trung hoa Cổ đại Khổng Tử, Mạnh Tử, Tuân Tử có quan niệm “trí” “đức” người “quân tử” Khổng Tử cho rằng, người quân tử phải “trên thông thiên văn, tường địa lý”, lấy chữ “đức” làm trọng, thu phục nhân tâm làm việc lớn, lòng thẳng, đức độ khoan dung… Kể tham mưu việc tuyển chọn chức sắc tham gia việc triều chính, Gia Cát Lượng thơng qua số tiêu chí, PCTL xem vấn đề để tuyển chọn: hỏi lẽ thị phi để xem chí hướng, hỏi mưu kế để xem nhận thức, nói trước tai họa để xem dũng cảm, làm cho say rượu để xem tính tình, cân lợi lộc để xem liêm khiết, đặt kỳ hạn cơng việc để xem xét chữ tín…[ 30,tr.10] Năm 1983, nhà TLH người Anh F.Galton dùng test chẩn đoán nhân cách để phục vụ cho việc tư vấn nghề; năm 1908, nhà TLH người Mỹ F.Parsons dùng test bảng hỏi anket để nghiên cứu lực học sinh nhằm mục đích hướng nghiệp Ở Liên Xô (trước đây), từ năm 20 kỷ 20, việc nghiên cứu tâm lý phục vụ cho tuyển chọn, tư vấn đào tạo nghề trọng Năm 1921, phịng thí nghiệm tâm lý chun nghiên cứu nhân cách học sinh phục vụ hướng nghiệp thành lập viện nghiên cứu lao động trung ương tâm sinh lý lao động tuyển chọn nghề tổ chức Matxcơva, nhiều nhà TLH tiếng như: K.K Platônôv, G.G.Gôlubev, E.A.Climov, V.I.Segurova…đã sâu nghiên cứu xu hướng, hứng thú nghề nghiệp PC định hiệu hoạt động nghề Trong lĩnh vực nghiên cứu phẩm chất nghề nghiệp phát triển nghề có nhiều tác giả quan tâm, nghiên cứu cơng trình như: R.Parsons (1942), I.C.Diggory (1966), I.G.Bachman (1977) Các nghiên cứu phát số kỹ nghề nghiệp hình thành phát triển kỹ q trình lao động Họ đưa tiêu chí đánh giá người lao động đặc biệt kỹ lao động Trên sở để tuyển chọn huấn luyện người lao động đem lại hiệu kinh tế lợi nhuận cho nhà tư Một số tác giả khác nghiên cứu hình thành nghề PCTL nghề trọng đến mặt động (R.A.Roe 1914) hay đặc điểm trình nhận thức nghề cá nhân (D.E.Super 1958) Nhà TLH R.M.Stogdill nghiên cứu sâu PC người lãnh đạo xác định người lãnh đạo cần có đặc điểm thể chất (chiều cao, ngoại hình, sức khỏe,…), đặc điểm tri thức, 16 đặc điểm nhân cách, đặc điểm xã hội đặc điểm tính cách… Ơng cho rằng, đặc điểm riêng lẽ khơng có ý nghĩa, nhóm đặc điểm liên quan chặt chẽ với thành công Stogdill khẳng định rằng: “có mối tương quan định đặc điểm thông minh, uyên bác, đáng tin cậy, trách nhiệm, tham gia xã hội, địa vị kinh tế - xã hội người lãnh đạo so với người lãnh đạo” [30, tr.11] Tác giả Ph.N.Gơnơbơlin với cơng trình “Những phẩm chất tâm lý người giáo viên” nêu lên PCTL phù hợp với công việc giảng dạy giáo dục học sinh Đó PC như: đạo đức, chí hướng, hứng thú, lực, q trình nhận thức, hoạt động trí tuệ, tình cảm, PC ý chí [13] Tóm lại, qua nghiên cứu số tác giả nước cho thấy vấn đề PCTL hoạt động nghề từ lâu nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu Xuất phát từ đặc điểm hoạt động, từ yêu cầu công việc địi hỏi chủ thể phải có PCTL để đáp ứng Đồng thời hoạt động lại điều kiện để hình thành phát triển PCTL mà hoạt động địi hỏi Những kết nghiên cứu tác giả nước PCTL hoạt động nghề nói chung cung cấp sở quan trọng giúp định hướng trình nghiên cứu 1.1.2 Phẩm chất tâm lý qua nghiên cứu tác giả nước Ở Việt Nam, từ lâu cha ông ta ý tới PCTL sử dụng người: Trong “binh thư yếu lược”, vị anh hùng dân tộc – nhà quân kiệt xuất – Trần Quốc Tuấn nêu phương pháp để chọn người làm tướng, phương pháp nhằm xác định PCTL là: linh hoạt (biến hóa), khả diễn đạt, lịng trung thành, tư cách đạo đức (đức hạnh), tính liêm khiết (thanh liêm), tác phong đứng đắn, lòng dũng cảm, khả tự chủ [8] Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở cán phải tự tu dưỡng, trau dồi PC cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, “đạo đức gốc người làm cách mạng”; Người cịn cho rằng: đường để hình thành phát triển phẩm chất người giáo dục, tự giáo dục tự rèn luyện “Hiền phải đâu tính sẵn Phần nhiều giáo dục mà nên” “Sống đời người Gian nan rèn luyện thành công” Tác giả Khăm Kẹo Vơng Phi La cơng trình nghiên cứu PC nhân cách người hiệu trưởng trường tiểu học cho người hiệu trưởng tiểu học cần phải có ba nhóm PC: nhóm PC đạo đức, nhóm PC tư tưởng – trị, nhóm PC cơng việc Trong đó, nhóm PC đạo đức giữ vị trí quan trọng hàng đầu [16] Tác giả Phạm Tất Dong nhiều cơng trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề PC cá nhân đáp ứng yêu cầu nghề tuyển chọn tâm lý nghề, đặc biệt nghề y, địi hỏi phải có PC: tinh thần trách nhiệm; tận tình; thơng cảm; quan tâm; lòng từ thiện [5], [6], [7], [8] Trong luận án tiến sĩ “Cơ sở tâm lý học hình thành phát triển nhân cách người thầy thuốc quân đội tương lai ”của mình, tác giả Nguyễn Sinh Phúc đưa mơ hình PC nhân cách bác sỹ quân y gồm 15 PC sau: Năng lực tổ chức huy; Năng lực chuyên mơn; Lịng nhân ái; Lập trường tư tưởng; Sẵn sàng nhận nhiệm vụ; Khả giao tiếp; Tinh thần trách nhiệm; Nhiệt tình cơng tác, Tính kỷ luật; Uy tín; Trung thực; Ham nghiên cứu khoa học, Khiêm tốn; Tính tập thể; Tính sáng tạo [21] Tác giả Trần Trọng Thủy đề cập nhiều đến việc xây dựng họa đồ nghề nghiệp cho nghề (Professiogramme) trọng vấn đề mô tả đặc điểm tâm lý nghề họa đồ tâm lý mà phần quan trọng PCTL đáp ứng đòi hỏi nghề [31] Trong lĩnh vực nghiên cứu PC PCTL đáp ứng yêu cầu nghề cụ thể có nhiều tác giả nghiên cứu sâu số PCTL đáp ứng yêu cầu nghề như: Tác giả Nguyễn Thị Phương Anh (1966) nghiên cứu: “Một số đặc điểm tâm lý - xã hội nhà doanh nghiệp”, phân tích đặc điểm hoạt động kinh doanh nêu 14 PCTL nhà doanh nghiệp Việt Nam hoạt động kinh doanh Đó là: Bền bỉ; Cần cù; Có chí; Dám mạo hiểm; Có đầu óc tính tốn kinh doanh; ham học hỏi, hiểu biết; Linh hoạt, động; Nhạy bén; Óc sáng kiến, sáng tạo; Quảng giao; Quyết đốn; Thạo việc, Có kinh nghiệm lĩnh vực kinh doanh; Thận trọng; Thơng minh; Tự tin [1] Tác giả Nguyễn Thị Kim Phương (1996) “Nghiên cứu số đặc điểm tâm lý – xã hội giới doanh nghiệp trẻ Việt Nam” chia PC thành nhóm: khả năng, kỹ PCTL đặc trưng có giới doanh nghiệp trẻ Việt Nam có 60 PC cụ thể [22] Trên lĩnh vực tâm lý học quân có nhiều tác giả nghiên cứu PCTL người quân nhân lĩnh vực khác hoạt động quân sự, như: Tác giả Nguyễn Mai Lan xác định 22 PCTL đặc trưng Mã dịch viên thuộc nhóm: Xu hướng, Tính cách, Năng lực, Khí chất bao gồm PCTL: Tuyệt đối trung thành với nghiệp bảo vệ bí mật quốc gia; Tin tưởng vào lãnh đạo Đảng, Nhà nước phát triển ngành Cơ yếu; Tinh thần trách nhiệm cao cơng việc; Tính kỷ luật cao; Bản lĩnh trị vững vàng theo chủ nghĩa Mac-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Ý thức trau dồi PC đạo đức trình độ chun mơn mã dịch; Tính cẩn thận xác; Kỹ ghi nhớ nhóm ký tự; Kỹ thao tác máy mã; Kỹ xử lý thông tin; Kỹ tri giác vận động; Tính độc lập cơng việc; Gắn bó với nghề; Tính kín đáo; Năng động, hoạt bát; Tư từ ngữ; Điềm tĩnh; Vốn từ chuyên môn phong phú, Khả kiềm chế; Nhạy cảm; Khả thích nghi tình nghề nghiệp [17] Tác giả Đỗ Văn Thọ sở phân tích đặc điểm hoạt động Cảnh sát hình nêu lên hai nhóm đặc điểm tâm lý (biểu thơng qua tính tích cực tiêu cực) 22 PCTL cần có chiến sĩ cơng an: Lịng u nghề, hứng thú với nghề; Lòng trung thành với Đảng CSVN, với nhà nước CHXHCN Việt Nam; Tinh thần đấu tranh bảo vệ lẽ phải; Tinh thần chịu đựng gian khổ, nỗ lực vượt khó; Khả tư linh hoạt, nhanh nhạy; Trí nhớ tốt; Khả thích nghi cao, dễ hịa nhập; Khả giao tiếp tốt; Khả phản ứng nhanh; Lòng dũng cảm; Tính kiên quyết; Tính đốn; Tính độc lập; Khả tự chủ, tự kiềm chế; Tính thận trọng; Tính kiên trì; Tính trung thực; Khả phán đốn tốt; Có lịng tin vào điều tốt đẹp; Khả quan sát tốt; Tính kỷ luật (cao); Tinh thần trách nhiệm (cao) Tác giả Nguyễn Văn Tập cơng trình nghiên cứu xác định 28 PCTL cần có cán quản giáo hoạt động cải tạo phạm nhân: Nhận thức sâu sắc Chủ nghĩa Mac-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Lập trường tư tưởng, trị vững vàng; Nắm vững đường lối, sách, pháp luật; Trung thành với Đảng, với chế độ XHCN; Tính giáo dục; Tính vị tha, nhân ái; Liêm khiết; Tận tụy với công việc; Tinh thần trách nhiệm cao; Tính cơng tâm (cơng bằng); Tính kế hoạch; Tính kỷ luật; Tính đồn kết; Tính ngun tắc; Tính trung thực; Tính cương quyết; Tính kiên trì; Tính dũng cảm; Tính nghị lực; Tính tự chủ; Tính đoán; Năng lực nghiệp vụ CA; Năng lực tổ chức; Năng lực sư phạm; Năng lực giao tiếp; Thói quen nói lịch sự, có văn hóa; Tác phong đàng hoàng, đĩnh đạc; Tác phong sâu sát, cụ thể, rõ ràng [25] Các tác giả nói người đầu, đột phá việc nghiên cứu tâm lý nghề nghiệp Việt Nam Tuy kết nghiên cứu nữa, chắn tác giả với - - - - - Bồi dưỡng doanh nghiệp - - - - Mẫu 1b: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho HDV, KDL & SV) Kính gửi: ………………………………………………………… Nhằm xác định phẩm chất tâm lý cần thiết Hướng dẫn viên du lịch (Những phẩm chất mà thiếu yếu, Hướng dẫn viên không thực không hồn thành nhiệm vụ mình), mong Anh/ Chị đóng góp ý kiến với chúng tơi cách trả lời câu hỏi Nội dung trả lời khơng hạn chế góc độ mà phụ thuộc vào ý kiến riêng Nếu có nhiều ý kiến, Anh/Chị vui lòng viết tiếp mặt sau Chúng xin chân thành cảm ơn! Câu 1: Những phẩm chất tâm lý cần thiết Hướng dẫn viên du lịch: Về mặt trị - đạo đức: - - - - - - Về mặt trí tuệ - lực: - - - - - - Về mặt ý chí – tính cách: - - - - - - Câu 2: Những yếu tố ảnh hưởng đến hình thành phẩm chất tâm lý Hướng dẫn viên du lịch? Câu 3: Theo Anh, Chị làm để đảm bảo phát huy phẩm chất cho Hướng dẫn viên? Tuyển chọn Trong nhà trường: Tại doanh nghiệp Đào tạo Trong nhà trường Tại doanh nghiệp Bồi dưỡng doanh nghiệp Phụ lục PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho Sinh viên) Các bạn sinh viên thân mến! Nhằm xác định phẩm chất tâm lý Hướng dẫn viên du lịch (Những phẩm chất mà thiếu yếu, Hướng dẫn viên khơng thực khơng hồn thành nhiệm vụ mình); mong bạn đóng góp ý kiến với chúng tơi cách: đánh dấu (X) vào cột thích hợp với suy nghĩ thân Xin chân thành cảm ơn! Phần 1: Thông tin cá nhân: Giới tính: Nam  Nữ  Sinh viên trường: ………………………………………………………… Phần 2: Nội dung Dưới số PCTL cần có HDVDL Bạn chọn mức độ mà bạn cho phù hợp theo qui ước sau: 1: Hồn tồn khơng cần thiết 4: Cần thiết 2: Ít cần thiết 5: Rất cần thiết 3: Bình thường STT PHẨM CHẤT TÂM LÝ Lòng yêu quê hương đất nước Trung thành với đường lối sách Đảng Nhà nước Tinh thần trách nhiệm cao Trí nhớ tốt Tận tâm với cơng việc Lịng u nghề Tư nhanh nhạy Tính thận trọng Xử lý tình tốt 10 Khả ngôn ngữ tốt 11 Khả lắng nghe tốt 12 Khả nói trước đám đơng tốt 13 Khả truyền đạt tốt 14 Khả thuyết phục cao 15 Tính kế hoạch 16 Nắm bắt tâm lý khách hàng tốt 17 Năng lực tổ chức, quản lý đồn tốt 18 Khả phán đốn tốt 19 Lịch với khách hàng 20 Thân thiện, lịch thiệp tạo tin Mức độ cần thiết tưởng nơi khách hàng 21 Tính khiêm tốn 22 Tính ham học hỏi 23 Tính trung thực 24 Tính hài hước, hóm hỉnh 25 Chu đáo với khách hàng 26 Vui vẻ, hoạt bát 27 Khả thích nghi, hịa nhập cao 28 Tinh thần chịu đựng gian khổ 29 Tôn trọng khách hàng 30 Tôn trọng đồng nghiệp 31 Tôn trọng pháp luật 32 Thông minh 33 Tính kiên nhẫn 34 Khả quan sát tốt 35 Tinh thần cầu tiến 36 Năng động 37 Tác phong đứng đắn 38 Tôn trọng nghề 39 Tư sáng tạo 40 Tính độc lập 41 Tinh thần đồng đội cao 42 Ý thức cộng đồng cao Bạn cho biết mức độ ảnh hưởng yếu tố sau việc hình thành phát triển PCTL HDVDL theo qui ước: 1: Hồn tồn khơng ảnh hưởng 4: Ảnh hưởng 2: Ít ảnh hưởng 5: Ảnh hưởng nhiều 3: Bình thường STT Mức độ ảnh hưởng CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG Điều kiện làm việc Đặc điểm đối tượng khách trực tiếp hướng dẫn 3 Bầu khơng khí tâm lý nơi làm việc Điều kiện kinh tế trị xã hội Chế độ đãi ngộ doanh nghiệp nơi HDV công tác Quản lý đào tạo từ doanh nghiệp mà HDV công tác Công tác giáo dục Kinh nghiệm hướng dẫn đoàn Vốn hiểu biết văn hóa 10 Hồn cảnh gia đình 11 Tuổi đời 12 Tình trạng sức khỏe 13 Giới tính 14 Trình độ đào tạo 15 Thành tích doanh nghiệp mà HDV công tác 16 Năng khiếu thân 17 Tính cách cá nhân 18 Tác động từ đồng nghiệp 19 Ảnh hưởng từ thầy, cô 20 Hoạt động thực nhiệm vụ HDVDL 21 Khác ………………………………………… ………………………………………… ………………………… Phụ lục PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho Hướng dẫn viên) Kính gửi: …………………………………………………………………… Nhằm xác định phẩm chất tâm lý Hướng dẫn viên du lịch (Những phẩm chất mà thiếu yếu, Hướng dẫn viên không thực khơng hồn thành nhiệm vụ mình); kính mong Anh/ Chị đóng góp ý kiến với chúng tơi cách: đánh dấu (X) vào cột thích hợp với suy nghĩ thân Xin chân thành cảm ơn! Phần 1: Thơng tin cá nhân: Nam  Giới tính: Nữ  25  Tuổi: 25 – 40  40 – 60  60 trở lên  Hướng dẫn khách: Nội địa  Quốc tế  Thâm niên công tác: Dưới năm  – năm  – 10 năm  Trên 10 năm  Phần 2: Nội dung Dưới số PCTL cần có HDVDL Anh/chị chọn mức độ mà cho phù hợp theo qui ước sau: 1: Hoàn toàn khơng cần thiết 4: Cần thiết 2: Ít cần thiết 5: Rất cần thiết 3: Bình thường STT PHẨM CHẤT TÂM LÝ Lòng yêu quê hương đất nước Trung thành với đường lối sách Đảng Nhà nước Tinh thần trách nhiệm cao Trí nhớ tốt Mức độ cần thiết 5 Tận tâm với cơng việc Lịng u nghề Tư nhanh nhạy Tính thận trọng Xử lý tình tốt 10 Khả ngơn ngữ tốt 11 Khả lắng nghe tốt 12 Khả nói trước đám đơng tốt 13 Khả truyền đạt tốt 14 Khả thuyết phục cao 15 Tính kế hoạch 16 Nắm bắt tâm lý khách hàng tốt 17 Năng lực tổ chức, quản lý đoàn tốt 18 Khả phán đoán tốt 19 Lịch với khách hàng 20 Thân thiện, lịch thiệp tạo tin tưởng nơi khách hàng 21 Tính khiêm tốn 22 Tính ham học hỏi 23 Tính trung thực 24 Tính hài hước, hóm hỉnh 25 Chu đáo với khách hàng 26 Vui vẻ, hoạt bát 27 Khả thích nghi, hịa nhập cao 28 Tinh thần chịu đựng gian khổ 29 Tôn trọng khách hàng 30 Tôn trọng đồng nghiệp 31 Tơn trọng pháp luật 32 Thơng minh 33 Tính kiên nhẫn 34 Khả quan sát tốt 35 Tinh thần cầu tiến 36 Năng động 37 Tác phong đứng đắn 38 Tôn trọng nghề 39 Tư sáng tạo 40 Tính độc lập 41 Tinh thần đồng đội cao 42 Ý thức cộng đồng cao Anh/chị cho biết mức độ ảnh hưởng yếu tố sau việc hình thành phát triển PCTL HDVDL theo qui ước: 1: Hồn tồn khơng ảnh hưởng 4: Ảnh hưởng 2: Ít ảnh hưởng 5: Ảnh hưởng nhiều 3: Bình thường STT Mức độ ảnh hưởng CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG Điều kiện làm việc Đặc điểm đối tượng khách trực tiếp hướng dẫn Bầu khơng khí tâm lý nơi làm việc Điều kiện kinh tế trị xã hội Chế độ đãi ngộ doanh nghiệp nơi HDV công tác Quản lý đào tạo từ doanh nghiệp mà HDV công tác Công tác giáo dục Kinh nghiệm hướng dẫn đoàn Vốn hiểu biết văn hóa 10 Hồn cảnh gia đình 11 Tuổi đời 12 Tình trạng sức khỏe 13 Giới tính 14 Trình độ đào tạo 15 Thành tích doanh nghiệp mà HDV công tác 16 Năng khiếu thân 17 Tính cách cá nhân 18 Tác động từ đồng nghiệp 19 Ảnh hưởng từ thầy, cô 20 Hoạt động thực nhiệm vụ HDVDL 21 Khác ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… …………………… Phụ lục PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho Khách du lịch) Kính gửi: …………………………………………………………………… Nhằm xác định phẩm chất tâm lý Hướng dẫn viên du lịch (Những phẩm chất mà thiếu yếu, Hướng dẫn viên khơng thực khơng hồn thành nhiệm vụ mình); kính mong q vị đóng góp ý kiến với chúng tơi cách: đánh dấu (X) vào cột thích hợp với suy nghĩ thân Xin chân thành cảm ơn! Phần 1: Thông tin cá nhân: Nam  Nữ  25  25 – 40  40 – 60  60 trở lên  Giới tính: Tuổi: Mức độ thường xuyên du lịch: Hiếm  Thỉnh thoảng  Thường xuyên  Rất thường xuyên  Phần 2: Nội dung Dưới số PCTL cần có HDVDL Quý vị chọn mức độ mà cho phù hợp theo qui ước sau: 1: Hồn tồn khơng cần thiết 2: Ít cần thiết 4: Cần thiết 5: Rất cần thiết 3: Bình thường STT PHẨM CHẤT TÂM LÝ Lòng yêu quê hương đất nước Trung thành với đường lối sách Đảng Nhà nước Tinh thần trách nhiệm cao Trí nhớ tốt Tận tâm với cơng việc Lịng u nghề Tư nhanh nhạy Tính thận trọng Xử lý tình tốt 10 Khả ngôn ngữ tốt 11 Khả lắng nghe tốt 12 Khả nói trước đám đơng tốt 13 Khả truyền đạt tốt 14 Khả thuyết phục cao 15 Tính kế hoạch 16 Nắm bắt tâm lý khách hàng tốt 17 Năng lực tổ chức, quản lý đồn tốt 18 Khả phán đốn tốt 19 Lịch với khách hàng 20 Thân thiện, lịch thiệp tạo tin tưởng nơi khách hàng 21 Tính khiêm tốn 22 Tính ham học hỏi 23 Tính trung thực 24 Tính hài hước, hóm hỉnh 25 Chu đáo với khách hàng 26 Vui vẻ, hoạt bát Mức độ cần thiết 27 Khả thích nghi, hịa nhập cao 28 Tinh thần chịu đựng gian khổ 29 Tôn trọng khách hàng 30 Tôn trọng đồng nghiệp 31 Tôn trọng pháp luật 32 Thông minh 33 Tính kiên nhẫn 34 Khả quan sát tốt 35 Tinh thần cầu tiến 36 Năng động 37 Tác phong đứng đắn 38 Tôn trọng nghề 39 Tư sáng tạo 40 Tính độc lập 41 Tinh thần đồng đội cao 42 Ý thức cộng đồng cao Quý vị cho biết mức độ ảnh hưởng yếu tố sau việc hình thành phát triển PCTL HDVDL theo qui ước: 1: Hồn tồn khơng ảnh hưởng 4: Ảnh hưởng 2: Ít ảnh hưởng 5: Ảnh hưởng nhiều 3: Bình thường STT Mức độ ảnh hưởng CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG Điều kiện làm việc Đặc điểm đối tượng khách trực tiếp hướng dẫn Bầu không khí tâm lý nơi làm việc Điều kiện kinh tế trị xã hội Chế độ đãi ngộ doanh nghiệp nơi HDV công tác Quản lý đào tạo từ doanh nghiệp mà HDV công tác Công tác giáo dục Kinh nghiệm hướng dẫn đoàn Vốn hiểu biết văn hóa 10 Hồn cảnh gia đình 11 Tuổi đời 12 Tình trạng sức khỏe 13 Giới tính 14 Trình độ đào tạo 15 Thành tích doanh nghiệp mà HDV công tác 16 Năng khiếu thân 17 Tính cách cá nhân 18 Tác động từ đồng nghiệp 19 Ảnh hưởng từ thầy, cô 20 Hoạt động thực nhiệm vụ HDVDL 21 Khác ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… …………………… Phụ lục 5: Một số bảng kết thống kê Bảng 1: So sánh đánh giá nhóm khách thể mức độ cần thiết 31 PCTL đánh giá Điểm đánh giá mức Khác độ STT cần thiết Phẩm chất tâm lý SV HDVD L P KDL F biệt (α = 0.05) KHÁC Lòng yêu quê hương đất nước 3.87 4.29 4.24 4.686 0.010 Tinh thần trách nhiệm cao 4.33 4.36 4.39 0.091 0.913 KHÔNG Tận tâm với cơng việc 4.16 4.11 4.23 0.345 0.709 KHƠNG Lịng u nghề 4.22 4.30 4.06 1.345 0.262 KHƠNG Tư nhanh nhạy 3.97 4.05 3.86 0.878 0.417 KHÔNG Xử lý tình tốt 4.29 4.41 4.31 0.515 0.598 KHƠNG Khả ngơn ngữ tốt 4.23 4.52 4.44 3.483 0.032 KHÁC Khả lắng nghe tốt 4.09 4.43 4.38 4.347 0.014 KHÁC Khả nói trước đám đơng 4.26 4.32 4.43 0.922 0.399 KHƠNG 10 Khả truyền đạt tốt 4.42 4.39 4.43 0.084 0.919 KHÔNG 11 Khả thuyết phục cao 4.16 4.31 4.23 0.818 0.442 KHƠNG 12 Tính kế hoạch 3.78 4.11 3.87 3.062 0.048 13 Nắm bắt tâm lý khách hàng 3.93 4.15 4.13 1.923 0.148 KHÔNG 3.97 4.14 3.86 2.393 0.093 KHÔNG KHÁC tốt 14 Năng lực tổ chức, quản lý đoàn 15 Lịch với khách hàng 3.93 4.21 4.25 2.991 0.052 KHÔNG 16 Thân thiện tạo ………… 3.94 4.19 4.17 2.099 0.124 KHƠNG 17 Tính trung thực 3.92 3.94 4.09 0.851 0.428 KHƠNG 18 Tính hài hước, hóm hỉnh 4.08 3.76 3.94 3.018 0.050 KHÔNG 19 Chu đáo với khách hàng 4.12 4.13 4.13 0.004 0.996 KHÔNG 20 Vui vẻ, hoạt bát 4.13 3.99 4.27 2.467 0.087 KHÔNG 21 Khả thích nghi,…… 3.93 4.24 4.03 2.799 0.062 KHƠNG 22 Tinh thần chịu đựng gian khổ 3.65 3.95 3.78 2.236 0.109 KHƠNG 23 Tơn trọng khách hàng 4.09 4.22 4.22 0.633 0.532 KHƠNG 24 Tơn trọng pháp luật 3.92 4.18 4.25 3.469 0.032 25 Tính kiên nhẫn 3.75 3.78 3.76 0.022 0.978 KHÔNG 26 Khả quan sát tốt 3.83 3.85 4.00 0.975 0.378 KHÔNG 27 Năng động 4.17 4.09 3.94 1.688 0.187 KHÔNG 28 Tác phong đứng đắn 3.87 4.16 4.01 2.202 0.112 KHƠNG 29 Tơn trọng nghề 3.94 4.28 4.01 3.699 0.026 30 Tính độc lập 3.62 3.77 3.78 0.774 0.462 KHÔNG 31 Ý thức cộng đồng cao 3.76 3.96 3.89 1.063 0.347 KHÔNG KHÁC KHÁC Bảng 2: Kiểm nghiệm khác biệt nhóm PC STT Nội dung TB F P Nhóm PCTL thuộc đạo đức 4.09 2.933 0.055 Nhóm PCTL thuộc trí tuệ - lực 4.18 0.484 0.617 Nhóm PCTL thuộc ý chí – tính cách 4.01 1.766 0.173 Bảng 3: Đánh giá mức độ ảnh hưởng yếu tố đến hình thành, phát triển PCTL HDVDL ST T AHRN Mức độ ảnh hưởng Hoạt động thực các… Vốn hiểu biết văn hóa Chế độ đãi ngộ doanh …… AH BT IAH HTKAH TB SL % SL % SL % SL % SL % 152 50.7 121 40.3 27 9.0 0 0 4.42 139 46.3 114 38 27 9.0 14 4.7 4.22 119 39.7 110 36.7 42 14 22 7.3 2.3 4.04 Tb Tình trạng sức khỏe 129 43 98 32.7 42 14 14 4.7 17 5.7 4.03 Điều kiện làm việc 99 33 133 44.3 44 14.7 22 7.3 0.7 4.02 Bầu khơng khí tâm lý 91 30.3 131 43.7 53 17.7 18 6.0 2.3 3.94 100 33.3 125 41.7 46 15.3 14 4.7 15 5.0 3.94 97 32.3 115 38.3 63 21 17 5.7 2.7 3.92 90 30 118 39.3 70 23.3 19 6.3 1.0 3.91 68 22.7 123 41 83 27.7 20 6.7 3.76 nơi…… Trình độ đào tạo Quản lý đào tạo từ …… Kinh nghiệm hướng dẫn đoàn 10 Đặc điểm đối tượng khách … 10 11 Công tác giáo dục 60 20 113 37.7 98 32.7 14 4.7 3.67 11 12 Tác động từ đồng nghiệp 43 14.3 138 46 99 33 17 5.7 3.67 11 13 Điều kiện KT CT - XH 59 19.7 114 38 93 31 24 10 3.3 3.63 12 14 Năng khiếu thân 55 18.3 116 38.7 98 32.7 23 7.7 2.7 3.62 13 15 Thành tích DN…… 32 10.7 96 32 116 38.7 36 12 20 6.7 3.28 14 16 Ảnh hưởng từ thầy, cô 51 17 76 25.3 86 28.7 61 20.3 26 8.7 3.21 15 17 Tuổi đời 38 12.7 76 25.3 103 34.3 51 17 32 10.7 3.12 16 18 Hồn cảnh gia đình 32 10.7 70 23.3 107 35.7 56 17.7 35 11.7 3.03 17 19 Tính cách cá nhân 23 7.7 69 23 100 33.3 69 23 39 13 2.89 18 20 Giới tính 29 9.7 55 18.3 95 31.7 59 19.7 62 20.7 2.77 19 ... Độ lệch chuẩn HD : Hướng dẫn HDV : Hướng dẫn viên HDVDL : Hướng dẫn viên du lịch P : Mức ý nghĩa PC : Phẩm chất PCTL : Phẩm chất tâm lý SV : Sinh viên TB : Trung bình MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Cùng... nhiều phẩm chất tư tưởng trị, đạo đức, lực phẩm chất tâm lý khác [28] Tác giả Nguyễn Mai Lan luận án Tiến sĩ: “Những phẩm chất tâm lý đặc trưng Mã dịch viên? ?? định nghĩa: phẩm chất tâm lý thuộc... cương giảng Tâm lý du khách nghệ thuật giao tiếp, Viện Đại học Mở Hà Nội, Hà Nội [27]  Tổng cục du lịch (1997), Nghiệp vụ hướng dẫn du lịch - tài liệu bồi dưỡng hướng dẫn viên du lịch - lưu hành