1 Bộ giáo dục đào tạo Bộ văn hoá, thể thao du lịch Trường Đại học Văn hoá Hµ Néi PHẠM THỊ HẢI HUYỀN PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN – THƯ VIỆN TI TH VIN TNH BC GIANG luận văn thạc sỹ khoa häc th­ viƯn Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: TS LÊ VĂN VIẾT Hµ Néi – 2009 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNH Cơng nghiệp hố HĐH Hiện đại hố TV Thư viện TT Thơng tin CSDL Cơ sở liệu CNTT Công nghệ thông tin I LIB Phần mềm hệ quản trị sở liệu TT - TV Thông tin - thư viện MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: THƯ VIỆN TỈNH BẮC GIANG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY VÀ HỆ THỐNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN – THƯ VIỆN 1.1 Thư viện tỉnh Bắc Giang giai đoạn ……………… 1.1.1 Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Giang giai đoạn ……………………………………………………………… 1.1.2 Vai trò Thư viện tỉnh Bắc Giang trình phát triển kinh tế - xã hội …………………………………………………………………… 1.1.3 Chức năng, nhiệm vụ Thư viện tỉnh Bắc Giang………………… 11 1.1.4 Tổ chức Thư viện tỉnh Bắc Giang …………………………………… 12 1.1.5 Cơ sở vật chất Thư viện tỉnh Bắc Giang ………………………… 15 1.1.6 Đặc điểm hoạt động thông tin – thư viện …………………………… 18 1.2 Hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện ………… 32 1.2.1 Khái niệm sản phẩm thông tin – thư viện …………………………… 1.2.2 Khái niệm dịch vụ thông tin – thư viện ……………………………… 34 38 1.2.3 Vai trị sản phẩm dịch vụ thơng tin – thư viện ……………… 39 1.2.4 Mối quan hệ sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện ………… 41 1.3 Yêu cầu hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện 43 1.3.1 Yêu cầu sản phẩm thông tin – thư viện ……………………… 1.3.2 Yêu cầu dịch vụ thông tin – thư viện ……………………… 44 46 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ HỆ THỐNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN – THƯ VIỆN CỦA THƯ VIỆN TỈNH BẮC GIANG HIỆN NAY 2.1 Hệ thống sản phẩm thông tin – thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang …………………………………………………………… 49 2.1.1 Hệ thống mục lục truyền thống thư viện ………………………… 49 2.1.2 Ấn phẩm thông tin – thư viện ……………………………………… 50 2.1.3 Cơ sở liệu ………………………………………………………… 54 2.2 Hệ thống dịch vụ thông tin – thư viện ……………………………… 59 2.2.1 Dịch vụ cung cấp tài liệu phòng đọc ………………………… 60 2.2.2 Dịch vụ cung cấp tài liệu phòng mượn …………………………… 69 2.2.3 Dịch vụ tra cứu tin …………………………………………………… 70 2.2.4 Dịch vụ trao đổi thông tin …………………………………………… 72 2.2.5 Dịch vụ thông tin – thư mục ………………………………………… 75 2.3 Tiêu chí đánh giá chất lượng hiệu hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện ……………………… 79 2.4 Đánh giá chung hệ thống phẩm dịch vụ thông tin – thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang 83 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN – THƯ VIỆN TẠI THƯ VIỆN TỈNH BẮC GIANG 3.1 Các xu phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện giai đoạn …………………………………………… 87 3.2 Các giải pháp hoàn thiện phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang…………………… 92 3.2.1 Giải pháp củng cố tăng cường nguồn lực thông tin, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thơng tin ………………………………………………… 92 3.2.2 Giải pháp hồn thiện, phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – thư viện ……………………………………………………………… 98 3.2.3 Nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán 108 thông tin thư viện đào tạo người dùng tin ……………………………… 3.2.4 Ứng dụng marketing cho hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin – 113 thư viện …………………………………………………………………… KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU Lý lựa chọn đề tài TV có lịch sử lâu đời, từ khoảng 2500 năm trước công nguyên Kể từ kỷ XX đến nay, phát triển khoa học cơng nghệ xu hướng tồn cầu hố tác động mạnh mẽ đến phát triển lĩnh vực hoạt động người có hoạt động TV Trên giới, kinh tế tri thức hình thành, xã hội TT định hình ngày rõ ràng Sự chuyển biến từ xã hội hậu công nghiệp sang xã hội TT với kinh tế dựa tri thức phát triển không ngừng CNTT truyền thông đặt cho công tác TV nhiều thời thách thức TT tri thức ngày đóng vai trị quan trọng phát triển xã hội lồi người Trước thực tế đó, hoạt động TV có bước chuyển biến mạnh mẽ nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu TT tri thức ngày cao xã hội với hỗ trợ tích cực lĩnh vực khoa học kỹ thuật có liên quan ( CNTT, viễn thơng…) Hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV ngày trở nên phong phú đa dạng Từ đầu năm 90 kỷ XX, xuất khái niệm như: TV điện tử, TV số, TV ảo… TV thực chất quan thực dịch vụ TT nhằm giúp NDT sử dụng tài nguyên TT TV thông qua mạng máy tính Nhờ việc khai thác sử dụng nguồn tài nguyên TT không bị phụ thuộc vào khoảng cách địa lý NDT với quanTT - TV TV tỉnh Bắc Giang thư viện đứng đầu hệ thống TV tồn tỉnh, mắt xích quan trọng hệ thống thư viện Việt Nam Vốn tài liệu có TV quan trọng hoạt động nghiên cứu nhà khoa học, nhà lãnh đạo, cán bộ, học sinh, sinh viên đơng đảo quần chúng nhân dân Có thể nói, công cụ phát huy giá trị vốn tài liệu TV hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV Các sản phẩm TT - TV đóng vai trị trung gian tài liệu NDT Chúng có ý nghĩa quan trọng việc TT tài liệu cung cấp TT nhanh chóng, xác đầy đủ mang tính hệ thống cho NDT, góp phần phục vụ cho công xây dựng đổi đất nước, giai đoạn Được quan tâm Đảng, Nhà nước quyền địa phương năm qua, TV tỉnh Bắc Giang đạt kết định việc thực chức năng, nhiệm vụ như: Chức văn hoá, chức năngTT, chức giáo dục, chức giải trí Cụ thể, TV tỉnh Bắc Giang phần khẳng định vị trí, vai trị việc tun truyền đường lối, sách Đảng Nhà nước tới tầng lớp nhân dân, phổ biến giá trị văn hoá giáo dục định hướng tư tưởng, tiếp thu giá trị văn hoá, góp phần nâng cao dân trí Hơn nữa, thư viện cầu nối khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến với nhà chuyên môn, người sản xuất trực tiếp địa phương phục vụ đắc lực cho cơng tác địa chí Đứng trước u cầu đẩy mạnh cơng nghiệp hố, đại hoá đất nước, TV tỉnh Bắc Giang tự đổi để đáp ứng kịp thời với phát triển mặt đất nước nói chung tỉnh Bắc Giang nói riêng Trước đổi địi hỏi thư viện phải thực nhiều vấn đề khác để tăng cường khả phục vụ, hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang khơng ngừng hồn thiện, nhằm tăng cường khả thoả mãn nhu cầu đọc NDT Tuy nhiên, hệ thống sản phẩm dịch vụ TT TV hạn chế: CSDL cịn ít, chưa bao qt hết nguồn tài liệu có thư viện; công tác tuyên truyền giới thiệu sách phát triển chưa vào chiều sâu; chưa ứng dụng marketing cho sản phẩm dịch vụ TT - TV… Để khắc phục hạn chế đồng thời đưa giải pháp hoàn thiện phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV nhằm thoả mãn NCT ngày cao đa dạng NDT, nâng cao hiệu hoạt động TV tỉnh Bắc Giang, chọn đề tài “Phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin - thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang” làm đề tài luận văn nghiên cứu tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành khoa học thư viện mình, hy vọng luận văn đóng góp số giải pháp coi cần thiết việc phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang Tình hình nghiên cứu Trong thư viện hay quan TT hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV ln đóng vai trị quan trọng định đến hiệu hoạt động TV quan TT Theo hướng nghiên cứu đề tài, vấn đề lý luận hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV có nhiều cơng trình nghiên cứu với mức độ khác có số giáo trình, báo đăng tạp chí chuyên ngành nhiều tác giả khác như:  Giáo trình “Sản phẩm Dịch vụ thơng tin – thư viện” (1998) tác giả Trần Mạnh Tuấn  “Sản phẩm dịch vụ thông tin - thư viện thực trạng vấn đề” tác giả Trần Mạnh Tú (Số – 2003 – Tạp chí thông tin khoa học xã hội)  “Về hệ thống Sản phẩm Dịch vụ thông tin” tác giả Trần Mạnh (Số – 2003 – Tạp chí thơng tin khoa học xã hội)… Đặc biệt năm gần có số luận văn thạc sĩ khoa học thư viện như:  “Sản phẩm Dịch vụ thông tin – thư viện Trung tâm Thông tin – Thư viện nghiên cứu khoa học, Văn phòng Quốc hội” Trịnh Giáng Hương (2006)  “Nghiên cứu hoàn thiện hệ thống Sản phẩm Dịch vụ Thông tinThư viện Trung tâm Thông tin – Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội” Phạm Thị Yên (2005)  “Nghiên cứu hoàn thiện sản phẩm thông tin Trung tâm thông tin dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia” Nguyễn Thị Hồng (2005) Về công trình nghiên cứu đề cập tới vấn đề sản phẩm dịch vụ TT - TV mang tính đặc thù số địa bàn cụ thể Tại TV tỉnh Bắc Giang có cơng trình nghiên cứu khía cạnh khác như: Phát triển nguồn lực thơng tin, cơng tác địa chí Cho đến nay, theo tài liệu mà bao qt chưa có cơng trình nghiên cứu cách có hệ thống tồn diện sở lý luận thực trạng hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang Đây vấn đề hoàn toàn mới, khơng trùng lặp với cơng trình nghiên cứu Vì tơi chọn vấn đề làm vấn đề nghiên cứu với hy vọng kế thừa thành nghiên cứu tác giải trước đồng thời vận dụng kiến thức học kinh nghiệm làm việc thân để từ đưa giải pháp hồn thiện, phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày cao đa dạng NDT nâng cao hiệu hoạt động TV tỉnh Bắc Giang giai đoạn Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang 3.2 Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang từ năm 2000 Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu 4.1 Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu, khảo thực trạng hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TTV tỉnh Bắc Giang Từ kết nghiên cứu đó, đánh giá ưu, nhược điểm hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV mức độ đáp ứng nhu cầu TT NDT thư viện tỉnh Đề xuất số giải pháp nhằm phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang 4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu 4.2.1 Nghiên cứu đặc điểm NCT NDT TV tỉnh Bắc Giang 4.2.2 Nghiên cứu, khảo sát, phân tích thực trạng hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV có TV tỉnh Bắc Giang 4.2.3 Nghiên cứu việc tổ chức khai thác, đánh giá hiệu sử dụng hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang 4.2.4 Đề xuất giải pháp hoàn thiện, phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV TV tỉnh Bắc Giang Phương pháp nghiên cứu 10 Trong trình nghiên cứu, đề tài chủ yếu sử dụng số phương pháp cụ thể sau: - Phương pháp quan sát khoa học - Phương pháp thu thập, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp tài liệu - Phương pháp vấn, điều tra phiếu hỏi - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế Những đóng góp Luận văn 6.1 Về lý luận - Góp phần làm rõ thêm vai trị, tác dụng sản phẩm dịch vụ TT -TV thông qua hoạt động TV tỉnh Bắc Giang - Khẳng định cần thiết giải pháp tăng cường mở rộng hệ thống sản phẩm dịch vụ TT -TV TV tỉnh Bắc Giang 6.2 Về thực tiễn Đưa giải pháp khả thi, mở rộng, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ TT – TV Luận văn dùng làm tài liệu tham khảo cho lãnh đạo thư viện, quan chuyên môn cán thư viện vận dụng vào việc hoàn thiện phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ TT - TV; nâng cao hiệu hoạt động TV tỉnh Bắc Giang; đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển kinh tế, văn hoá, giáo dục, khoa học kỹ thuật tỉnh giai đoạn Bố cục Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo phụ lục, Luận văn gồm chương: ... phát triển hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin - thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang 12 Chương THƯ VIỆN TỈNH BẮC GIANG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY VÀ HỆ THỐNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN - THƯ VIỆN... HỆ THỐNG SẢN PHẨM VÀ DỊCH VỤ THÔNG TIN – THƯ VIỆN CỦA THƯ VIỆN TỈNH BẮC GIANG HIỆN NAY 2.1 Hệ thống sản phẩm thông tin – thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang …………………………………………………………… 49 2.1.1 Hệ thống. .. 11 Chương 1: Thư viện tỉnh Bắc Giang giai đoạn hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin - thư viện Chương 2: Thực trạng hệ thống sản phẩm dịch vụ thông tin thư viện Thư viện tỉnh Bắc Giang Chương