ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ QUANG THẮNG XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG TRUNG ĐÔNG, NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG VÀ MỘT SỐ GỢI Ý VỀ CHÍNH SÁCH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI HÀ NỘI, 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ QUANG THẮNG XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG TRUNG ĐÔNG, NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG VÀ MỘT SỐ GỢI Ý VỀ CHÍNH SÁCH Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 62.31.01.06 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Hà Văn Hội PGS.TS Đỗ Đức Định HÀ NỘI, 2015 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 11 1.1 Tổng quan cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Luận án 11 1.1.1 Những nghiên cứu tình hình xuất Việt Nam sang thị trường Trung Đông 12 1.1.2 Những nghiên cứu nhân tố tác động đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông 16 1.1.3 Những nghiên cứu sách Việt Nam việc thúc đẩy xuất hàng hóa Việt Nam sang Trung Đơng 30 1.2 Đánh giá cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 32 CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA MỘT QUỐC GIA 36 2.1 Các khái niệm liên quan đến xuất nhân tố tác động đến xuất hàng hóa 36 2.1.1 Khái niệm xuất 36 2.1.2 Khái niệm nhân tố tác động đến xuất 36 2.2 Các lý thuyết liên quan đến xuất, nhập 37 2.2.1 Lý thuyết trọng thương 37 2.2.2 Lý thuyết lợi tuyệt đối Adam Smith 38 2.2.3 Lý thuyết lợi so sánh David Ricardo 40 2.2.4 Lý thuyết Heckscher-Ohlin (H-O) 42 2.2.5 Lý thuyết lợi cạnh tranh quốc gia M Porter 44 2.2.6 Lý thuyết lực hấp dẫn thương mại quốc tế 47 2.3 Các nhân tố tác động đến xuất hàng hóa quốc gia 49 2.3.1 Các nhân tố từ phía nước xuất 49 2.3.2 Các nhân tố từ phía nước nhập 58 2.3.3 Các nhân tố quốc tế 65 CHƯƠNG XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG TRUNG ĐÔNG VÀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG CHỦ YẾU 69 3.1 Thực trạng xuất hàng hóa Việt Nam sang Trung Đông 69 3.1.1 Về quy mô tốc độ xuất 69 3.1.2 Về cấu mặt hàng xuất 75 3.1.3 Nhận xét chung 79 3.2 Phân tích nhân tố tác động tới xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đơng 83 3.2.1 Các nhân tố từ phía Việt Nam 83 3.2.2 Các nhân tố thuộc Trung Đông 102 3.2.3 Các nhân tố quốc tế 117 CHƯƠNG MỘT SỐ GỢI Ý VỀ CHÍNH SÁCH NHẰM THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM SANG TRUNG ĐÔNG 124 4.1 Quan điểm, định hướng triển vọng xuất hàng hóa Việt Nam sang Trung Đông 124 4.1.1 Quan điểm, định hướng Nhà nước Việt Nam xuất hàng hóa sang Trung Đơng 124 4.1.2 Triển vọng xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông 126 4.2 Một số gợi ý Nhà nước doanh nghiệp nhằm đẩy mạnh xuất hàng hóa Việt Nam sang Trung Đông 129 4.2.1 Những gợi ý sách Nhà nước 129 4.2.2 Đề xuất giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam 143 KẾT LUẬN 160 DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 163 CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 163 TÀI LIỆU THAM KHẢO 165 PHỤ LỤC 177 PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết ý nghĩa vấn đề nghiên cứu Trong bối cảnh kinh tế giới với xu mở rộng, quan hệ hợp tác kinh tế quốc gia giới ngày gia tăng, Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh quan hệ kinh tế đối ngoại nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển bền vững đất nước, tăng cường vị Việt Nam khu vực toàn cầu Đặc biệt, kể từ Việt Nam thức gia nhập WTO, quan hệ kinh tế, thương mại Việt Nam với nước mở rộng, Việt Nam có nhiều hội mở rộng thị trường quốc tế, đẩy mạnh xuất hàng hóa Đối với Việt Nam, phát triển thị trường xuất hàng hóa nội dung quan trọng đường lối phát triển, góp phần nâng cao khả cạnh tranh kinh tế, công cụ quan trọng để Việt Nam hội nhập nâng cao vị trường quốc tế Đây mục tiêu chiến lược lâu dài Việt Nam giai đoạn đẩy mạnh Cơng nghiệp hố - Hiện đại hố đất nước Xuất động lực tăng trưởng kinh tế Việt Nam gần 30 năm đổi Mọi biến động hoạt động xuất ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng triển kinh tế Vì vậy, nâng cao chất lượng tăng trưởng hoạt động xuất yêu cầu cấp bách kinh tế Việt Nam điều kiện Việt Nam mở rộng chiến lược xuất hàng hóa phục vụ cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nước, việc đẩy mạnh xuất vào khu vực thị trường giải pháp quan trọng Từ Đại hội Đảng lần thứ VII tháng năm 1991 đến nay, Đảng ta xác định chủ trương: Một mặt cần phải bước nâng cao khả chiếm lĩnh thị trường truyền thống, thị trường có Mặt khác cần phải tìm cách thâm nhập vào khu vực thị trường mới, thị trường tiềm năng, giảm tập trung mức vào thị trường truyền thống bão hịa Trong đó, Trung Đơng phủ Việt Nam đánh giá có tầm quan trọng, thị trường tiềm Việt Nam kể từ năm 2008 Tầm quan trọng thể thông qua ˝Chương trình hành động thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam – Trung Đông giai đoạn 2008 – 2015˝ phủ Việt Nam Trong năm qua, kinh tế giới phải đối mặt với nhiều cú sốc làm ảnh hưởng xấu đến kinh tế giới, đặc biệt cú sốc bắt nguồn từ kinh tế lớn phát triển Mỹ, EU Điển hình khủng hoảng kinh tế tồn cầu cuối năm 2008 Mỹ vấn đề khủng hoảng nợ công châu Âu năm 2012 tác động tiêu cực cho kinh tế Mỹ EU quốc gia khác giới như: Các doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, sa thải lao động, tỷ lê thất nghiệp gia tăng, qua tiêu dùng hộ gia đình phải thắt lưng buộc bụng, cắt giảm chi tiêu, tiêu dùng giảm, hàng hóa ế thừa thu hẹp thị trường nước xuất sang Mỹ, EU, Nhật Bản có hàng hóa xuất Việt Nam Hơn nữa, hàng hóa xuất Việt Nam sang thị trường lớn truyền thống Mỹ, EU, Nhật Bản bị hạn chế rào cản kỹ thuật quy định tiêu chuẩn chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, vấn đề chống bán phá giá, thuế quan, hạn ngạch chịu cạnh tranh gay gắt từ đối thủ cạnh tranh Nhận thức tầm quan trọng việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm bớt tập trung mức vào thị trường truyền thống bão hịa Đảng, Nhà nước Chính phủ Việt Nam đánh giá thị trường Trung Đơng có tầm quan trọng, thị trường nhiều tiềm Việt Nam có bổ sung cấu kinh tế Tầm quan trọng thể thông qua ˝Chương trình hành động thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam – Trung Đông giai đoạn 2008 – 2015˝ phủ Việt Nam Khu vực Trung Đơng có vị trí địa lý chiến lược, nằm án ngữ đường giao thương Châu Âu, Châu Á Châu Phi, bao gồm 16 quốc gia: Arab Saudi, Baranh, Quata, UAE, Kuwait, Gioocđani, Iran, Iraq, Israel, Libăng, Oman, Palextin, Sip, Thổ Nhĩ Kỳ, Xiri Yêmen Đây 16 nước nêu đề án thúc đẩy quan hệ Việt Nam – Trung Đông giai đoạn 2008 – 2015 theo định số 8563/QĐ – BCT ngày 15/12/2008 Do đặc điểm cuả nhân tố vị trí địa, nhân tố điều kiện tự nhiên - khí hậu, nhân tố dân số sức mua người tiêu dùng Trung Đông khu vực dự trữ lớn nguồn tài nguyền dầu lửa, có nguồn tài dồi dào, thu nhập bình quân đầu người thuộc hàng cao giới Tuy nhiên, Trung Đông khu vực khô cằn, nguồn nước khan hiếm, khí hậu nóng khắc nghiệt, đất đai bị sa mạc hóa nên khơng phát triển sản xuất nông nghiệp nên Trung Đông thị trường có sức mua lớn lâu dài nhập hàng hóa nơng nghiệp Hơn nữa, với ngành cơng nghiệp chủ đạo dầu lửa, ngành công nghiệp phi dầu lửa không phát triển nên Trung Đông phụ thuộc lớn vào nhập sản phẩm phi dầu mỏ sản phẩm dệt may, giày dép, điện thoại di động, sản phẩm điện tử, máy tính, xe máy, ơtơ Trong đó, với đặc điểm nhân tố vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên - khí hậu, nhân tố nguồn nhân lực dồi nên Việt Nam có lợi sản xuất sản phẩm nông nghiệp, may mặc, giày dép, thủ cơng mỹ nghệ Thêm vào phát triển khoa học công nghệ nước với nguồn lao động trẻ dồi dào, đặc biệt Việt Nam điểm đến doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước (FDI) sản xuất, lắp ráp sản phẩm điện thoại di động, điện tử, máy vi tính, hàng dệt may, xe máy, ơtơ Với nhân tố công nghệ nhân tố lao động dồi giúp Việt Nam thúc đẩy xuất sản phẩm điện thoại di động, điện tử, máy vi tính, hàng dệt may, xe máy…ra thị trường nước ngồi Đây lợi mà hàng hóa Việt Nam thâm nhập vào thị trường Trung Đông Tuy nhiên, để đảm bảo cho luồng hàng hóa xuất Việt Nam sang thị trường Trung Đông tăng trưởng ổn dịnh bền vững, việc nghiên cứu nhận biết nhân tố tác động đến mặt hàng xuất Việt Nam sang thị trường cần thiết Đó lý việc lựa chọn luận án tiến sĩ: “Xuất hàng hoá Việt Nam sang thị trường Trung Đông: Nhân tố tác động số gợi ý sách” 1.2 Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu Thông qua việc phân tích, đánh giá ảnh hưởng nhân tố tác động đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông, Luận án đề xuất số gợi ý sách Việt Nam, góp phần thúc đẩy xuất hàng hóa sang thị trường Để đạt mục tiêu nêu trên, vấn đề sau cần giải đáp: i) Tại Việt Nam cần đẩy mạnh xuất hàng hóa sang thị trường Trung Đơng? ii) Thực trạng xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông thời gian qua nào? iii) Hàng hóa Việt Nam xuất sang thị trường Trung Đông chịu tác động nhân tố nào? iv) Nhà nước doanh nghiệp Việt Nam cần có giải pháp để phát huy nhân tố tích cực, hạn chế tác động nhân tố cản trở để đẩy mạnh xuất hàng hóa sang thị trường Trung Đông thời gian tới? 1.2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Để luận giải rõ ràng câu hỏi nghiên cứu nêu trên, luận án có nhiệm vụ: Luận giải cần thiết việc đẩy mạnh xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đơng Làm rõ nhân tố bên trong, bên ngồi tác động đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông Luận giải tác động, ảnh hưởng nhân tố đến xuất hàng hố Việt Nam sang Trung Đơng Đưa số gợi ý sách, đảm bảo tính khả thi phù hợp với Việt Nam nhằm thúc đẩy xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông 1.3 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu nhân tố (bên trong, bên ngoài) ảnh hưởng đến xuất hàng hóa Việt Nam sang số quốc gia có quan hệ thương mại chủ yếu Việt Nam thị trường Trung Đông 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 1.3.2.1 Phạm vi nội dung Luận án không nghiên cứu ảnh hưởng nhân tố tới xuất dịch vụ mà tập trung nghiên cứu nhân tố tác động đến xuất hàng hóa hữu hình Việt Nam sang thị trường Trung Đông 1.3.2.2 Phạm vi mặt thời gian Luận án tập trung nghiên cứu hoạt động xuất Việt Nam sang thị trường Trung Đông khoảng thời gian từ năm 2008 đến Đây năm thực ˝Chương trình hành động thúc đẩy quan /hệ hợp tác Việt Nam – Trung Đông giai đoạn 2008 – 2015˝ phủ Việt Nam theo định số 8563/QĐ – BCT ngày 15/12/2008 1.4 Phương pháp nghiên cứu 1.4.1 Quy trình nghiên cứu Quy trình nghiên cứu nhân tố tác động đến xuất hàng hóa sang thị trường Trung Đông thể sơ đồ đây: Cơ sở lý luận Cơ sở thực tiễn  Các quan điểm lý thuyết  Các nhân tố tác động đến  Sự cần thiết từ lý luận xuất hàng hóa quốc gia Các nhân tố tác đơng đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông Các nhân tố từ nước xuất (Việt Nam) Các nhân tố từ Các nhân tố từ thị trường Trung Đông Quốc tế Tác động tiêu cực (Cản trở) Tác động tích cực (Thúc đẩy) Giải pháp thúc đẩy xuất sang Trung Đông Sơ đồ 1.1: Quy trình nghiên cứu luận án (Nguồn: Nghiên cứu sinh tự thiết kế) 1.4.2 Cách tiếp cận nghiên cứu 1.4.2.1 Cách tiếp cận hệ thống Với phương pháp tiếp cận luận án nghiên cứu: i) Hoạt động xuất hàng hoá Việt Nam sang thị trường Trung Đông mối quan hệ mật thiết với hoạt động xuất Việt Nam giới; ii) Hoạt động xuất hàng hoá Việt Nam sang thị trường Trung Đông phục vụ cho 85 Brown Roland (1995), Research Paper, Economic Research Service, USA 86 World Bank (2007), World Economic Forum on the Middle East, Dead Sea 87 World Bank (2007), Global Economic Prospects: Managing the Next Wave of Globalization, New York 88 World Bank (2003), Trade, Investment and Development in the Middle East and North Africa: Engaging with the World, NewYork Press 89 World Bank (2007) “World Economic Forum on the Middle East, Dead Sea, 18-20/5/2007” C Các thông tin đăng tải Internet 90 Bộ công thương 2014, Tổng quan tình hình xuất nhóm hàng nơng sản thủy sản Việt Nam năm 2013 [Ngày truy cập: Ngày 12/03/2014] 91 Cổng thông tin điện tử thành phố Đà Nẵng, 2014, Tình hình biến đổi khí hậu giới tác hại < http://www.danang.gov.vn/portal/page/portal/danang/chuyen_de/dn_tpmt/ktm t?p_pers_id=&p_folder_id=14197682&p_main_news_id=29776798&p_year _sel= >, [cập nhập ngày 23/9/2014]) 92 Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, 2012 Nước an ninh lương thực [cập nhập ngày 22/3/2012]) 93 Bộ tài nguyên mơi trường, 2014 Biến đổi khí hậu tác hại [cập nhập ngày 17/10/2014]) 94 Hải quan Việt Nam, 2012 Tình hình xuất nhập hàng hóa Việt Nam tháng 172 tháng năm 2012 [Ngày truy cập: 17/08/2012] 96 Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam,2014 [Ngày truy cập: 13/11/2014] 97 Bộ công thương, Quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Đông phát triển nhanh [Ngày truy cập: 26/9/2013]) 98 Cổng điện tử báo mới, 2013 Quan hệ kinh tế Thương mại Việt Nam Trung Đông: Những bước phát triển mới, , [Ngày truy cập: 23/5/2011] 99 Đài tiếng nói Việt Nam, 2014 Hội thảo Triển vọng kinh doanh đầu tư với nước châu Phi Trung Đông http://vov.vn/kinh-te/trien-vong-kinhdoanhdau-tu-voi-cac-nuoc-chau-phitrung-dong-334652.vov [Ngày truy cập: 25/6/2014] 100.Cổng thông tin điện tử Trung tâm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tỉnh Quảng Nam, 2014 Thực trạng giải pháp phát triển nhân lực Việt Nam http://nhanlucquangnam.org.vn/index.php?option=com_content&view=article &id=1251:thc-trng-va-gii-phap-v-phat-trin-nhan-lc-vit-nam&catid=250:vitnam&Itemid=532, [Ngày truy cập: 13/9/2014] 101 Bộ công thương, 2014 Mười mặt hàng xuất sang Trung Đơng tháng đầu năm 2014, , [Ngày truy cập: 16/10/2014] 102 Bộ Công thương, 2014 10 Văn pháp luật Bộ Công thương Việt Nam thị trường 173 Trung Đông , [Ngày truy cập: 16/10/2014] 103 Guang Pan, Middle East Forum 2014, China's Success in the Middle East < [Ngày truy cập: 16/10/2014] 104 Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đơng, 2011, Biến động trị Bắc Phi – Trung Đơng nhìn từ đề án Đại Trung Đông Mỹ http://iames.gov.vn/iames/tap-chi-nghien-cuu-chau-phi-va-trung-dong/biendong-chinh-tri-xa-hoi-o-bac-phi-va-trung-dong-nhin-tu-ldquo-de-an-daitrung-dong-rdquo-cua-my-333.html> [Ngày truy cập: 16/10/2013] 105 Khu công nghiệp Long Hậu, 2014 Việt Nam: Tương lai sản xuất khu vực Đông Nam Á [Ngày truy cập: 8/9/2014] 106 Hội nhập quốc tế: Một số vấn đề lý luận thực tiễn theo http://nghiencuubiendong.vn/toan-cau-hoa-hoi-nhap-kinh-te/2014-hoi-nhapquoc-te-mot-so-van-de-ly-luan-va-thuc-tien%20-%20_ftn9] [Ngày truy cập: 18/8/2014] 107 Tồn cầu hóa kinh tế theo http://truongchinhtrina.gov.vn/ArticleDetail.aspx?_Article_ID=350 [Ngày truy cập: 18/62014] 108 Việt Nam tập trung giải pháp thu hút đầu tư nước vào lĩnh vực http://cafef.vn/vi-mo-dau-tu/viet-nam-tap-trung-giai-phap-thu-hut-dau-tunuoc-ngoai-vao-4-linh-vuc-201410281127020773.chn 13/3/2014] 174 [Ngày truy cập: 109 Dân số Việt Nam đạt ngưỡng 90 triệu người theo: http://www.vietnamplus.vn/dan-so-viet-nam-chinh-thuc-dat-nguong-90-trieunguoi/227875.vnp [Ngày truy cập: 18/2/014] 110 Thu hút FDI để phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam http://taniza.vn/TinTucChiTiet.aspx?id=133 [Ngày truy cập: 12/8/2014] 111 Doanh nghiệp vận tải biển: Đành bán tàu để sốnghttps://www.shs.com.vn/News/2011823/726733/doanh-nghiep-van-taibien-danh-ban-tau-de-song.aspx [Ngày truy cập: 11/6/2014] 112 Nguyễn Vũ Khánh, tình hình khai thác sử dụng loại tài nguyên, theo tổng cục thống kê http://www.gso.gov.vn/Modules/Doc_Download.aspx?DocID=3115 [Ngày truy cập: 10/2/2014] 113 Thị trường lao động Trung Đơng bối cảnh khủng hoảng tài tồn cầu theo http://dangcongsan.vn/cpv/Modules/Preview/PrintPreview.aspx?co_id=0&cn _id=441756[Ngày truy cập: 6/3/2014] 117 Quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Đông phát triển nhanh theo http://www.vietrade.gov.vn/kien-thuc-kinh-doanh/3915-quan-h-thng-mi-vitnam-trung-ong-phat-trin-nhanh-phn-3.html [Ngày truy cập: 22/10/2013] 118 Lao động giá rẻ lợi cạnh tranh theo http://www.tapchitaichinh.vn/Trao-doi-Binh-luan/Lao-dong-gia-re-khongphai-loi-the-canh-tranh/53770.tctc [Ngày truy cập: 18/9/2014] 119 Báo cáo đánh giá tác động hiệp định thương mại tự kinh tế Việt Nam http://www.vnep.org.vn/Upload/FTA- theo HOR%20FIinal%20report_VIE.pdf [Ngày truy cập: 18/6/2011] 120 PGS.,TS LÊ XUÂN TRƯỜNG, Xóa bỏ hàng rào thuế quan phi thuế quan: Xu tất yếu trình hội nhập http://www.tapchitaichinh.vn/Trao-doi-Binh-luan/Xoa-bo-hang-rao-thue175 theo quan-va-phi-thue-quan-Xu-the-tat-yeu-cua-qua-trinh-hoi-nhap/50823.tctc cập nhập ngày [27/06/2014] 121 TS Nguyễn Xuân Quang, Tác động TPP với định hướng phát triển công nghiệp Hải Phòng theo http://haiphong.gov.vn/PortalFolders/ImageUploads/ttkhxhvnv/2026/TÁC ĐỘNG CỦA TPP Ngyễn Xuân Quang.3.doc 26/2/2015 Ngày truy cập [23/3/2014] 122 Sơ tình hình xuất khẩu, nhập hàng hóa Việt Nam tháng tháng năm 2014, http://www.customs.gov.vn/Lists/ThongKeHaiQuan/ViewDetails.aspx?ID=6 89&Category=Tin%20v%E1%BA%AFn%20th%E1%BB%91ng%20k%C3% AA&Group=Ph%C3%A2n%20t%C3%ADch Ngày truy cập [26/10/2014] 123 Ngành dệt may doanh nghiệp FDI kiểm soát 70% kim ngạch xuất lẫn nhập theo http://cafef.vn/doanh-nghiep/nganh-det-may-doanhnghiep-fdi-kiem-soat-60-70-kim-ngach-nhap-khau-lan-xuat-khau2014110201093741016.chn Ngày truy cập [26/9/2014] 176 PHỤ LỤC Các sản phẩm sau nhà nước Hồi giáo Trung Đông cho phép nhập phù hợp với quy định kinh Cơran (Thực phẩm Halal): Sữa (từ bị, cừu, lạc đà dê) Mật ong Cá Đồ tự nhiên tươi rau đông lạnh Rau tươi hoa khô Rau đậu loại hạt đậu phộng, hạt điều, hạt phỉ Các loại ngũ cốc lúa mì, gạo, lúa mạch đen, yến mạch, lúa mạch Động vật bò, cừu, dê, hươu, nai, gà, chim, vịt Halal, chúng phải giết mổ theo nghi thức Hồi giáo để phù hợp cho tiêu thụ Danh sách sản phẩm cấm nhập vào thị trường Trung Đơng khơng phù hợp với quy định kinh Cơran: Lợn (heo), chó làm hay chiết xuất từ chúng Động vật có móng vuốt nanh sư tử, hổ, gấu, rắn, khỉ loài động vật khác tương tự Lồi chim săn mồi có móng vuốt đại bàng, kền kền, loài chim tương tự khác Vật gây hại chuột, rết, bọ cạp động vật tương tự khác Động vật cấm bị giết đạo Hồi: kiến, ong, chim gõ kiến Động vật coi bẩn chấy, ruồi, giòi động vật tương tự khác Động vật vừa sống đất liền vừa sống nước (động vật lưỡng cư) ếch, cá sấu động vật tương tự khác Con la lừa nước Tất chất độc hại loài thuỷ sản nguy hiểm 177 10 Bất kỳ lồi động vật khác khơng giết mổ theo luật Hồi giáo 11 Động vật chết nghẹt thở, bị đập vào đầu, bị rơi, bị công động vật khác 12 Máu 13 Một phần phận thể người thai 14 Bất kỳ chất lỏng hay rắn xuất từ người động vật nước tiểu, phân, chất nôn mủ 15 Chất gây nghiện, thực vật nguy hại, trừ trường hợp độc tố mối nguy hiểm loại bỏ q trình chế biến 16 Đồ uống có cồn (bia, rượu rượu mạnh.) 17 Tất loại đồ uống gây say nguy hại 18 Tất phụ gia thực phẩm có nguồn gốc từ chất liệt kê 19 Bất kỳ hóa chất độc hại, nguy hiểm khoáng chất thiên nhiên Thực phẩm sản phẩm xác nhận Halal có ý nghĩa đặc biệt cho kinh doanh thị trường nước Hồi giáo nước có nhiều người theo đạo Hồi Nó hình thức chứng minh nghĩa vụ xã hội làm tăng tin tưởng khách hàng Đối với người Hồi giáo, sản phẩm mà họ mua để sử dụng cho người (như đồ uống, thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm ) phải gắn nhãn Halal Và họ ưu tiên lựa chọn mua sản phẩm có dấu Halal Để cấp chứng nhận Halal phải đáp ứng u cầu Thứ nhất, q trình sản xuất sản phẩm không sử dụng thành phần mà luật Shari'ah cấm kết xét nghiệm sản phẩm không chứa thành phần Haram (Haram tiếng Arập nghĩa bị cấm) Thứ hai, điều kiện để sản xuất sản phẩm phải tinh khiết đảm bảo vệ sinh Điều cho thấy, chứng nhận Halal chứng nhận mặt tôn giáo để cộng đồng người Hồi giáo sử dụng được, khơng phải chứng nhận mặt chất lượng hay môi trường Trước hết muốn chứng nhận Halal cho doanh nghiệp thân tổ chức chứng nhận phải tuân thủ 178 chuẩn mực thừa nhận trước, khơng chứng Halal khơng thừa nhận Điều doanh nghiệp nắm vơ hình chung làm cho hoạt động chứng nhận Halal trở thành bất hợp pháp khơng thừa nhận Nguồn: Văn phịng chứng nhận Halal Việt Nam Hà nội Office:Lầu 6, DinhLe Building, 123B Trần Đăng Ninh, Quận Cầu Giấy, Hà Tel: (+84) 462693741 * Fax: (+84)04 62671285 Website: http://halal.vn/ 179 Nội, Việt Nam LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận án: “Xuất hàng hố Việt Nam sang thị trường Trung Đơng: Nhân tố tác động số gợi ý sách” cơng trình nghiên cứu khoa học riêng Kết nghiên cứu, đánh giá chưa cơng bố cơng trình khác Các số liệu trung thực, có nguồn gốc rõ ràng từ tài liệu tham khảo trích dẫn luận án nêu rõ xuất xứ ghi danh mục tài liệu tham khảo Tôi xin chịu trách nhiệm lời cam đoan trên! Hà Nội, Ngày 13 tháng năm 2015 Nghiên cứu sinh 180 LỜI CẢM ƠN Để hồn thành Luận án “Xuất hàng hố Việt Nam sang thị trường Trung Đông: Nhân tố tác động số gợi ý sách”, tơi nhận hướng dẫn, giúp đỡ góp ý quý báu Thày, Cô Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội Trước hết, trân trọng gửi lời biết ơn sâu sắc tới tập thể Thày, Cô Trường Đại học Kinh tế nói chung Khoa Kinh tế Kinh doanh quốc tế nói riêng Tơi xin trân trọng gửi lời biết ơn tới Thầy PGS.TS Hà Văn Hội, giáo viên hướng dẫn PGS.TS Đỗ Đức Định giáo viên hướng dẫn thứ hai hướng dẫn tận tình để tơi hồn thành Luận án Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới lãnh đạo viện, lãnh đạo tạp chí, lãnh đạo thư viện tồn thể cán Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông tạo điều kiện tốt để tiếp cận nguồn tài liệu tham khảo hữu ích Trung Đông quan hệ hợp tác Việt Nam – Trung Đông Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới chuyên gia viện nghiên cứu, giảng viên trường Đại học, doanh nghiệp xuất hàng hóa sang thị trường Trung Đơng giúp đỡ thực vấn công việc liên quan để tơi hồn thành tốt Luận án Tơi xin cảm ơn tới gia đình, tạo điều kiện tốt để tơi hồn thành khóa đào tạo Tiến sỹ Luận án Mặc dù thân cố gắng có hướng dẫn tận tình Thầy giáo hướng dẫn Luận án khơng tránh khỏi thiếu sót Tơi mong nhận đóng góp q báu, cảm thông từ Thầy, Hà Nội, ngày 13 tháng Nghiên cứu sinh Lê Quang Thắng 181 năm 2015 DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT TT Ký hiệu viết tắt ASEAN ACFTA AKFTA AIFTA Nguyên nghĩa Tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt The Association of Southeast Hiệp hội quốc gia Asian Nations Đông Nam Á Asean – China Free trade Hiệp định Thương mại tự agreement ASEAN – Trung Quốc Asean – Korea Free trade Hiệp định Thương mại tự agreement ASEAN – Hàn Quốc Asean – India Free trade Hiệp định Thương mại tự agreement ASEAN – Ấn Độ Hiệp định Thương mại tự AANZFTA Asean, Australia and New ASEAN - Australia Zealand Free Trade Area New Zealand Khu vực thương mại tự ASEAN AFTA CIS Commonwealth Independent States CAD Cash Against Document Trả tiền đổi chứng từ CU Custom Union Liên minh thuế quan 10 DRC Domestic Resource Cost Chi phí nguồn lực nước 11 EU European Union Liên minh châu Âu 12 FTA Free Trade Area Khu vực thương mại tự 13 FDI Foreign direct investment Đầu tư trực tiếp nước FAO Food and Agriculture Tổ chức Lương thực Organization of the United Nông nghiệp Liên Hiệp Nations Quốc 14 ASEAN Free Trade Area 182 of Cộng đồng quốc gia độc lập Gulf Cooperation Council Hội đồng hợp tác vùng Vịnh GNP Gross national product Tổng sản phẩm quốc dân 17 GDP Gross domestic product Tổng sản phẩm quốc nội 18 HCA Halal Certification on Agency Văn phòng chứng nhận Halal 19 IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế 20 ILO International Labour Organization Tổ chức lao động quốc tế 21 L/C Letter of credit Thư tín dụng 22 MFN Most favoured nation Quy chế Tối huệ quốc 23 MENA 24 RCA Revealed Comparative Advantage Lợi cạnh tranh 25 R&D Research & Development Nghiên cứu phát triển 26 TPP The Trans-Pacific Partnership Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương 27 USITC 28 UAEs 29 VCCI The Vietnam Chamber of Phòng Thương mại Commerce and Industry công nghiệp Việt Nam 30 VJEPA Agreement between Japan Hiệp định Nhật Bản and the socialist republic of Việt Nam Viet Nam 31 VASS Viet Nam Academy of Social Viện Hàn lâm Khoa học Sciences Xã hội Việt Nam 32 WB 33 WTO 15 GCC 16 The Middle East and North Khu vực Bắc Phi Trung Africa Đông United States International Ủy ban thương mại quốc Trade Commission tế Hoa Kỳ Các tiểu vương quốc Arab United Arab Emirates thống World Bank Ngân hàng giới World Trade Organization Tổ chức Thương mại 183 giới 34 WEF World Economic Forum Diễn đàn kinh tế giới Giải nghĩa tiếng Việt 35 ĐCS Đảng Cộng sản 36 ĐHQG Đại học Quốc gia 37 ĐPT Điểm phần trăm 38 LHQ Liên hợp quốc 39 NHNN Ngân hàng nhà nước 40 NHTM Ngân hàng Thương mại 41 NXB 42 QĐ-BCT Quyết định – Bộ công thương 43 QĐ/TTg Quyết định/ Thủ tướng 44 KHXH Khoa học xã hội Nhà xuất 184 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU TT Số hiệu Trang Nội dung Tổng kim ngạch xuất Việt Nam Bảng 3.1 tổng kim ngạch nhập Trung Đông 71 từ năm 2008 đến năm 2013 Bảng 3.2 So sánh tỷ trọng xuất hàng hóa 71 Việt Nam sang Trung Đơng Bảng 3.3 Bảng 3.4 Bảng 3.5 Bảng 3.6 Bảng 3.7 Bảng 3.8 Bảng 3.9 Kim ngạch xuất hàng hóa Việt Nam sang Trung Đông từ năm 2008 đến tháng đầu năm 2014 Kim ngạch xuất số mặt hàng chủ lực Việt Nam sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2008 – tháng đầu năm 2014 So sánh tỷ giá Hối đoái số ngoại tệ so với VND năm 2005, 2013 năm 2014 Top 10 doanh nghiệp xuất dệt may lớn tháng đầu năm 2014 Tốc độ tăng tổng sản phẩm nước GDP theo giá so sánh 2010 (Năm trước = 100) GDP, kim ngạch xuất dầu Trung Đông (2009-2011) Thực trạng thu nhập quốc gia Trung Đông năm 2012 185 73 77 89 94 96 115 116 DANH MỤC CÁC BIỂU, SƠ ĐỒ TT Số hiệu Sơ đồ 1.1 Sơ đồ quy trình phương pháp nghiên cứu Sơ đồ 2.1 Mơ hình Kim cương Porter Biểu đồ 3.1 Tổng xuất hàng hóa Việt Nam năm 2013 Kim ngạch xuất 10 mặt hàng lớn Việt Nam tính đến tháng 8/2014 Chỉ số giá lương thực giới từ năm 2001 – 2013 Biểu đồ 3.2 Biểu đồ 3.3 Nội dung 186 Trang 45 70 98 122 ... lý luận thực tiễn nhân tố tác động đến xuất hàng hóa quốc gia Chương 3: Xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông nhân tố tác động chủ yếu Chương 4: Một số gợi ý sách nhằm đẩy mạnh xuất. .. tích cực đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông Những nhân tố có tác động tiêu cực đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đơng gồm: 1 )Nhân tố vị trí địa lý Việt Nam với nước... đánh giá ảnh hưởng nhân tố tác động đến xuất hàng hóa Việt Nam sang thị trường Trung Đông, Luận án đề xuất số gợi ý sách Việt Nam, góp phần thúc đẩy xuất hàng hóa sang thị trường Để đạt mục tiêu