Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát
Nghiên cứu đã phân tích quá trình huy động nguồn lực từ cộng đồng nhằm thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tại huyện Trảng Bom trong thời gian qua Kết quả cho thấy sự tham gia tích cực của người dân và các tổ chức địa phương đã góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của khu vực Việc huy động nguồn lực này không chỉ nâng cao nhận thức của cộng đồng về chương trình NTM mà còn tạo ra những cơ hội hợp tác hiệu quả giữa các bên liên quan.
Để huy động hiệu quả nguồn lực cộng đồng cho việc xây dựng nông thôn mới (NTM) tại huyện, cần đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tối ưu hóa sự tham gia của cộng đồng trong quá trình này.
Nội dung nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu, giải quyết các nội dung sau đây:
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về nguồn lực và huy động nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn
- Thực trạng tình hình huy động nguồn lực từ cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới tại 3 xã nghiên cứu
Huy động nguồn lực cộng đồng cho chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Trảng Bom gặp phải nhiều nguyên nhân, điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức Một số nguyên nhân chính bao gồm sự thiếu hụt thông tin và nhận thức của cộng đồng về lợi ích của chương trình Điểm mạnh là sự đoàn kết và tinh thần hợp tác của người dân, trong khi điểm yếu nằm ở việc thiếu kinh nghiệm trong quản lý nguồn lực Cơ hội để phát triển bao gồm sự hỗ trợ từ chính quyền và các tổ chức phi chính phủ, nhưng thách thức lớn là sự thay đổi thói quen và tâm lý của người dân trong việc tham gia vào các hoạt động cộng đồng.
- Một số giải pháp để tăng cường huy động nguồn lực từ cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới tại huyện Trảng Bom.
Kết cấu của luận văn
Luận văn được cấu trúc gồm ba chương chính, bên cạnh phần Mở đầu và Kết luận Chương 1 tập trung vào cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến nguồn lực và việc huy động nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn.
Chương 2: Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGUỒN LỰC VÀ HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
Cơ sở lý luận
1.1.1 Một số lý luận về huy động nguồn lực cộng đồng
1.1.1.1 Khái niệm cộng đồng và nguồn lực cộng đồng
* Khái niệm về cộng đồng:
Cộng đồng là khái niệm đa nghĩa và là đối tượng nghiên cứu của nhiều lĩnh vực khoa học như xã hội học, dân tộc học và y học.
Cộng đồng là khái niệm chỉ một tập hợp người có những đặc điểm khác nhau về quy mô và xã hội Định nghĩa rộng nhất về cộng đồng bao gồm các liên minh lớn như cộng đồng thế giới, châu lục hay khu vực Cộng đồng cũng phản ánh những đặc tính tương đồng về sắc tộc, chủng tộc hay tôn giáo, như cộng đồng người Do Thái hay cộng đồng người Hoa tại Hoa Kỳ Ở cấp độ nhỏ hơn, cộng đồng còn được hiểu qua các đơn vị như làng, xã, huyện, nơi mọi người có chung lý tưởng xã hội, lứa tuổi, giới tính hay thân phận xã hội Theo từ điển tiếng Việt, cộng đồng là tập hợp những người sống trong một xã hội với những điểm tương đồng, gắn bó thành một khối Nói một cách đơn giản, cộng đồng là nhóm người cùng chia sẻ tài nguyên, lợi ích và mục tiêu chung trong một khu vực nhất định.
Nguồn lực từ cộng đồng là tất cả các nguồn lực thực tế trong cộng đồng giúp người dân cải thiện cuộc sống của họ (Cunningham, 2006) Nguồn lực cộng đồng được định nghĩa toàn diện với nhiều thành phần khác nhau.
Các nguồn tài nguyên thiên nhiên, hay còn gọi là vốn tự nhiên, là những tài sản thiên nhiên hiện hữu trong cộng đồng, bao gồm đất nông nghiệp, tài nguyên rừng và nguồn thủy sản.
Các nguồn tài sản vật chất, hay còn gọi là vốn vật chất, bao gồm các công trình xây dựng phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp cho đời sống của người dân trong cộng đồng và các khu vực lân cận Ví dụ điển hình về các nguồn tài sản vật chất là cơ sở hạ tầng như điện, đường, trường học và trạm y tế.
- Các nguồn tài sản về con người (human capitals): gồm các kỹ năng
(skills), kiến thức (knowledge) và năng lực (talent) của các thành viên trong cộng đồng
Các nguồn tài sản xã hội bao gồm mối quan hệ giữa các thành viên trong cộng đồng, trong đó niềm tin và mạng lưới xã hội đóng vai trò quan trọng Niềm tin giúp củng cố sự gắn kết, trong khi mạng lưới xã hội tạo điều kiện cho việc trao đổi thông tin và hỗ trợ lẫn nhau.
Các nguồn tài sản tài chính là những nguồn lực kinh tế hiện hữu trong cộng đồng, bao gồm hệ thống ngân hàng hoạt động trong khu vực và khả năng kinh tế của các thành viên trong cộng đồng.
1.1.1.2 Huy động nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn
* Vai trò của cộng đồng trong phát triển nông thôn:
Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông thôn, là cơ sở cho phát triển nông thôn bền vững vì:
- Họ biết rõ nhất những khó khăn và nhu cầu của mình
- Họ quản lý nguồn tài nguyên như đất đai, nhà xưởng, sản phẩm địa phương mà quá trình phát triển phải dựa vào đó
- Kỹ năng, truyền thống, kiến thức và năng lực của họ là tiềm năng chính để phát triển
- Sự cam kết của họ là sống còn (nếu như họ không ủng hộ một kế hoạch nào, kế hoạch đó sẽ không thực hiện được)
Một cộng đồng phát triển và năng động có khả năng cao trong việc thu hút người dân, giữ chân họ và ngăn chặn việc di chuyển đến nơi khác.
* Phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng
Vai trò của cộng đồng trong phát triển nông thôn là rất quan trọng, với nhiều nguồn lực đa dạng có thể được huy động Do đó, trong những năm gần đây, phương pháp phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng đã được áp dụng rộng rãi trong nhiều chương trình và dự án phát triển nông thôn trên toàn thế giới.
Phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng (Community-Based Rural
Phát triển dựa vào cộng đồng (CBRD) là một phương pháp hiệu quả trong việc phát triển các lĩnh vực khác nhau tại khu vực nông thôn Phương pháp này đã được áp dụng rộng rãi trong nhiều chương trình và dự án nhằm cải thiện đời sống và phát triển bền vững cho cộng đồng nông thôn.
Mỗi chương trình hay dự án đều có mục tiêu riêng, từ việc nâng cao vai trò của phụ nữ trong cộng đồng đến phát triển hệ thống dịch vụ chăm sóc sức khỏe, quản lý nguồn tài nguyên rừng và cải thiện cơ sở hạ tầng nông thôn Điều này dẫn đến nhiều quan niệm khác nhau về phát triển nông thôn dựa vào cộng đồng Tuy nhiên, một vấn đề chính còn gây tranh cãi là cách hiểu đúng về khái niệm "dựa vào cộng đồng".
Phát triển nông thôn ở các nước đang phát triển là vấn đề quan trọng do phần lớn dân cư sống ở khu vực này và chủ yếu hoạt động trong nông nghiệp Nhiều tổ chức, từ nhà nước đến NGO, đã thực hiện các biện pháp phát triển cộng đồng, nhưng hầu hết các nỗ lực này đến từ bên ngoài, khiến cho câu hỏi về sự tham gia và sức mạnh tự quyết của cộng đồng trở nên cấp thiết Khái niệm phát triển nông thôn dựa vào nội lực cộng đồng (ABCD) do Jody Kretzmann và John McKnight đưa ra nhấn mạnh việc sử dụng kỹ năng và sức mạnh hiện có trong cộng đồng, khuyến khích tính chủ động và tự phát triển Điều này trái ngược với cách tiếp cận truyền thống dựa vào nhu cầu, vốn làm cho cộng đồng phụ thuộc vào sự trợ giúp bên ngoài.
1.1.1.3 Sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn
Phát triển nông thôn có sự tham gia của nhiều tác nhân khác nhau, với khái niệm "phát triển nông thôn có sự tham gia" ngày càng phổ biến trên thế giới Theo Cohen và Uphoff (1979), sự tham gia trong phát triển nông thôn bao gồm việc người dân tham gia vào quá trình ra quyết định, thực hiện chương trình, chia sẻ lợi ích và đánh giá các chương trình Các lĩnh vực tham gia có thể thay đổi tùy theo mục tiêu nghiên cứu, nhưng ra quyết định luôn được coi là lĩnh vực quan trọng nhất Cohen và Uphoff đã phát triển khung phân tích để giám sát vai trò của sự tham gia trong các dự án phát triển, xác định bốn lĩnh vực tham gia: ra quyết định, thực hiện, hưởng lợi và đánh giá Ngoài ra, Finsterbusch và Wiclin (1987) đã chỉ ra rằng dự án có ba pha và năm hình thức tham gia, bắt đầu từ lập kế hoạch và thiết kế.
(2) thực hiện (thực hiện và thiết kế lại); (3) bảo dưỡng
Khung phân tích của Cohen và Uphoff tập trung vào mục tiêu tham gia, trong khi khung phân tích của Finsterbusch và Wiclin chú trọng vào mục tiêu dự án Tuy nhiên, cả hai khung này đều tương hợp để phù hợp với thực tế.
Trong nghiên cứu về sự tham gia của địa phương trong phát triển nông thôn Thái Lan, Pong Quan (1992) chỉ ra rằng tham gia bao gồm các yếu tố như đóng góp, hưởng lợi, ra quyết định và đánh giá Sự tham gia thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau, tuy nhiên, việc phân loại các hình thức này không hề đơn giản Oakley (1987) đã tóm tắt rằng có ba dạng chính của sự tham gia trong thực tế: đóng góp, tổ chức và trao quyền, điều này giúp làm rõ hơn khái niệm phức tạp này.
Tổng quan các nghiên cứu liên quan trong và ngoài nước
Công trình "Chính sách nông nghiệp trong các nước đang phát triển" của tác giả Frank Ellis, xuất bản năm 1994 bởi NXB Nông nghiệp, đã nêu bật những vấn đề cơ bản của chính sách nông nghiệp tại các quốc gia đang phát triển Tác giả thực hiện nghiên cứu lý thuyết và khảo sát thực tiễn tại nhiều nước ở Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các thách thức và cơ hội trong lĩnh vực nông nghiệp.
Cuốn sách về Mỹ La Tinh nêu rõ các vấn đề liên quan đến chính sách phát triển vùng, bao gồm hỗ trợ đầu vào và đầu ra cho sản xuất nông nghiệp, chính sách thương mại nông sản, cũng như những thách thức phát sinh trong quá trình đô thị hóa.
Nghiên cứu của Nguyễn Quế Hương (2013) tại Trường Đại học Lâm nghiệp, Hà Nội, chỉ ra rằng sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) ở huyện Đan Phượng bị ảnh hưởng bởi hai nhóm nhân tố chính: mức độ tham gia ra quyết định và tham gia trực tiếp vào các hoạt động cụ thể của chương trình, cùng với chất lượng công tác tuyên truyền, thuyết phục Để thu hút sự đóng góp của người dân, chương trình NTM cần tập trung đầu tư và chỉ đạo quyết liệt, giúp người dân nhận thức rõ lợi ích và vai trò của mình trong việc tham gia xây dựng NTM tại địa phương.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Giang (2013) tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên nghiên cứu về việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc huy động nguồn lực cộng đồng trong quá trình phát triển nông thôn mới, góp phần nâng cao đời sống người dân và cải thiện cơ sở hạ tầng địa phương.
Chương trình xây dựng NTM đóng vai trò quan trọng và quyết định cho sự thành công ở mỗi xã và địa phương Để thực hiện hiệu quả, cần khuyến nghị những giải pháp chủ yếu nhằm huy động tối ưu các nguồn lực từ cộng đồng.
Các công trình nghiên cứu đã cung cấp những luận cứ và dữ liệu quan trọng cho việc hoạch định chính sách phát triển nông nghiệp và nông thôn, cũng như xây dựng nông thôn mới và giải quyết vấn đề của nông dân trong thời kỳ mới tại Việt Nam Kết quả nghiên cứu này là cơ sở lý luận và thực tiễn cần thiết cho việc hoàn thành luận văn.