LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến: Các giảng viên của trường Đại học Vinh, đặc biệt là các giảng viên chuyên ngành Quản lý Giáo dục của nhà trường đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ và chỉ dẫn tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin cảm ơn Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Mỹ Trinh, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện luận văn. Cảm ơn các đồng chí trong Ban Giám đốc, Phòng Kế hoạch Tài chính, Phòng Trung học, Phòng Tổng hợp Hành chính, Phòng Giáo dục chuyên nghiệp – GDTX và các phòng ban khác của Sở Giáo dục - Đào tạo Bắc Ninh, phòng GD-ĐT Thuận Thành, lãnh đạo và giáo viên Trung tâm Giáo dục TX Thuận Thành, lãnh đạo và giáo viên các trường THPT, THCS huyện Thuận Thành, các đồng nghiệp, đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi hoàn thành bản luận văn này. Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi có thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy giáo, Cô giáo, các bạn đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm tới luận văn này. Tác giả Lê Thanh Hải i MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN i MỤC LỤC .ii DANH MỤC CÁC BẢNG .vi CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN .vii MỞ ĐẦU .1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu .2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .2 4. Giả thuyết khoa học .3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3 6. Phạm vi nghiên cứu .3 7. Phương pháp nghiên cứu .3 8. Đóng góp mới của đề tài .3 9. Cấu trúc luận văn .4 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI .5 1.1.Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề 5 1.1.1. Sơ lược tình hình nghiên cứu ở ngoài nước 5 1.1.2. Sơ lược về tình hình nghiên cứu ở trong nước 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản 10 1.2.1. Hướng nghiệp 10 1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp .11 1.2.3. Quản lý 15 1.2.4. Quản lý công tác GDHN .19 1.2.5. Trung tâm GDTX .20 1.3. Công tác GDHN tại trung tâm GDTX 21 1.3.1. Mục đích của công tác GDHN 21 ii 1.3.2. Nội dung của công tác giáo dục HN 24 1.3.3. Hình thức tổ chức công tác giáo dục HN 26 1.4. Quản lý công tác GDHN tại trung tâm GDTX .30 1.4.1. Lập kế hoạch công tác giáo dục HN .30 1.4.2. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch GDHN 35 1.4.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả GDHN 37 1.5. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng công tác GDHN tại các TTGDTX. .38 1.5.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về Giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh .38 1.5.2. Yêu cầu của công tác hướng nghiệp trong mục tiêu chiến lược phát triển giáo dục (2009 - 2020) 39 1.5.3. Trung tâm GDTX thực hiện nhiệm vụ HN - Mô hình quá độ của Bắc Ninh khi tiến hành PCGD bậc trung học .42 Kết luận chương 1 .43 Chương 2: 44 THỰC TRẠNG QUẢN LÍ CÔNG TÁC GDHN .44 Ở TRUNG TÂM GDTX THUẬN THÀNH, BẮC NINH 44 2. 1. Giới thiệu khái quát về huyện Thuận Thành, Bắc Ninh và trung tâm GDTX Thuận Thành .44 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc ninh .44 2.1.2. Trung tâm GDTX Thuận Thành 47 2.2. Thực trạng công tác giáo dục hướng nghiệp ở Trung tâm GDTX Thuận Thành .50 2.2.1. Thực trạng phân luồng học sinh tốt nghiệp các cấp trên địa bàn trong 5 năm qua (2005 - 2010) 50 2.2.2. Thực trạng công tác GDHN tại trung tâm GDTX Thuận Thành 55 2.3. Thực trạng quản lý công tác GDHN tại Trung tâm GDTX Thuận Thành .63 iii 2.3.1. Nhận thức của các đối tượng tham gia công tác GDHN 63 2.3.2. Thực trạng lên kế hoạch công tác GDHN .68 2.3.3. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo 71 2.3.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá kết quả .72 2.4. Đánh giá chung về thực trạng .74 2.4.1. Thành công 74 2.4.2. Hạn chế 75 2.4.3. Nguyên nhân 75 Kết luận chương 2 .76 Chương 3: .76 MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG .76 CÔNG TÁC GDHN Ở TRUNG TÂM GDTX THUẬN THÀNH 76 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp 76 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu 76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học .76 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả 77 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .78 3.2. Một số biện pháp quản lý nâng cao chất lượng công tác giáo dục hướng nghiệp tại Trung tâm GDTX Thuận Thành, Bắc Ninh .78 3.2.1. Nâng cao nhận thức của các đối tượng có liên quan .78 3.2.2. Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ làm công tác giáo dục hướng nghiệp .84 3.2.3. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp .89 3.2.4. Tăng cường quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho công tác GDHN .95 3.2.5. Tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho học sinh 99 3.3. Thăm dò tính cần thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất 104 iv 3.3.1. Nội dung và đối tượng khảo nghiệm .104 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm .105 Kết luận chương 3 .108 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .109 1. Kết luận .109 2. Kiến nghị .110 2.1. Đối với Bộ GD - ĐT 110 2.2. Đối với Sở GD - ĐT Bắc Ninh .111 2.3. Đối với lực lượng xã hội và cha mẹ học sinh .111 TÀI LIỆU THAM KHẢO .113 v DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Qui mô đào tạo, bồi dưỡng giai đoạn 2005 - 2010 49 (đơn vị tính: học viên) .49 Bảng 2.2. Thống kê học sinh tốt nghiệp THCS vào THPT huyện Thuận Thành giai đoạn 2005 - 2010 50 Bảng 2.3. Thống kê học sinh tốt nghiệp THCS và tốt nghiệp THPT vào Trung cấp và dạy nghề huyện Thuận Thành giai đoạn 2005 - 2010 52 Bảng 2.4. Thống kê học sinh tốt nghiệp THPT huyện Thuận Thành vào Cao đẳng, Đại học giai đoạn 2005 - 2010 .53 Bảng 2.5.Thống kê số học sinh huyện Thuận Thành tốt nghiệp THCS, THPT đi vào lao động sản xuất giai đoạn 2005 - 2010 54 Bảng 2.6. Kế hoạch tuyển sinh học hướng nghiệp và nghề phổ thông giai đoạn 2010 - 2015 .56 Bảng 2.7. Thống kê số học sinh tuyển sinh học hướng nghiệp trong 5 năm 2005 - 2010 57 Bảng 2.8. Tổng hợp kế hoạch tuyển sinh giai đoạn 2005 – 2010 .57 Bảng 2.9. Thống kê trình độ đội ngũ cán bộ - giáo viên .61 Bảng 2.10. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn nghề của học sinh 63 Bảng 2.11. Kết quả thăm dò ý kiến HS về HN và nghề phổ thông .65 Bảng 2.12. Hiểu biết của PHHS về nghề định chọn cho con em mình .67 Bảng 2.13. Thống kê một số nghề đang có nhu cầu nhân lực của huyện 69 Bảng 2.14. Kết quả kiểm tra hồ sơ chuyên môn từ năm 2005 đến 2010 .73 Bảng 3. 1. Kế hoạch đào tạo CBQL và GV giai đoạn 2010 – 2015 87 Bảng 3.2. Kế hoạch bồi dưỡng CBQL và GV giai đoạn 2010 – 2015 88 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .105 Bảng 3.4. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp 106 vi CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN 1. CBQL Cán bộ quản lí 2. CĐ Cao đẳng 3. CSVC Cơ sở vật chất 4. CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá 5. DN Dạy nghề 6. ĐH Đại học 7. GD - ĐT Giáo dục và Đào tạo 8. GDHN Giáo dục hướng nghiệp 9. HN Hướng nghiệp 10. GDTX Giáo dục thường xuyên 11.KHKT Khoa học kĩ thuật 12.KT - XH Kinh tế - Xã hội 13.KTTH Kĩ thuật tổng hợp 14.KTTH - HN - DN Kĩ thuật tổng hợp - hướng nghiệp - Dạy nghề 15.LĐSX Lao động sản xuất 16.PT Phổ thông 17.THCN Trung học chuyên nghiệp 18.THCS Trung học cơ sở 19.THPT Trung học phổ thông 20.UBND Uỷ ban nhân dân 21.XHCN Xã hội chủ nghĩa 22.LĐ - TBXH Lao động - Thương binh xã hội vii MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Cùng những thành công của công cuộc đổi mới, giáo dục Việt Nam đã có những chuyển biến rất cơ bản. Ngay từ đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII năm 1996 Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ đổi mới “Cùng với khoa học và công nghệ, Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. (Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng cộng sản Việt Nam). Giáo dục phổ thông và giáo dục HN có vai trò quan trọng để chuẩn bị nguồn nhân lực có chất lượng cho xã hội. Trong báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng lần thứ IX đó chỉ rõ: “ . coi trọng công tác HN và phân luồng học sinh trung học, chuẩn bị cho thanh thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương . ”. Trong thời kỳ đổi mới của đất nước, Thuận Thành là một trong những huyện đạt được sự tăng trưởng kinh tế quan trọng của Bắc Ninh, có nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp . Tình hình đó đòi hỏi phải có kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng tốt sự phát triển đa dạng của nền kinh tế trong thời kỳ đổi mới, để xây dựng tỉnh Bắc Ninh nói chung và Thuận Thành nói riêng. Hàng năm, Thuận Thành có khoảng 5000 học sinh tốt nghiệp THCS và THPT, trong đó có khoảng 90% số học sinh tốt nghiệp THCS được học lên THPT, khoảng 60% học sinh tốt nghiệp THPT vào học ở các trường dạy nghề, Cao đẳng và Đại học, số còn lại trực tiếp tham gia vào cuộc sống lao động sản xuất trong các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân. Trong điều kiện đó, việc quản lí tổ chức hoạt động dạy nghề và HN cho học sinh phổ thông một cách khoa học 1 nhằm trang bị những kiến thức tối thiểu về các ngành nghề để chuẩn bị cho các em có định hướng đúng trong việc lựa chọn các nghề phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước, đồng thời phù hợp với khả năng, sở trường của mỗi em là một yêu cầu cấp thiết. Nếu tổ chức tốt các hoạt động HN cho học sinh, không những góp phần đẩy nhanh sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và của đất nước mà còn tránh lãng phí về nguồn lực cho cả xã hội do lựa chọn nhầm nghề. Nhiệm vụ quan trọng và nặng nề nói trên được giao cho các Trung tâm GDTX trong đó có trung tâm GDTX Thuận Thành. Trong thời gian qua, mặc dù được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và địa phương, nhưng công tác GDHN tại trung tâm GDTX Thuận Thành còn nhiều tồn tại như: nhận thức về công tác HN của xã hội chưa đầy đủ, phiến diện; sự quan tâm đầu tư cho công tác HN còn hạn chế; đội ngũ cán bộ quản lí trung tâm GDTX còn thiếu kinh nghiệm, năng lực quản lý công tác HN còn yếu kém. Vì thế công tác HN của trung tâm GDTX Thuận Thành còn chưa đạt được chất lượng và hiệu quả như yêu cầu. Từ những lý do nói trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: "Biện pháp quản lý nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh” 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất những biện pháp quản lí nhằm nâng cao chất lượng công tác GDHN, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của trung tâm GDTX huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Quản lý công tác GDHN của trung tâm GDTX - Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý nâng cao chất lượng công tác GDHN ở trung tâm GDTX huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 2 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và thực hiện được các biện pháp quản lý có tính khoa học, khả thi thì có thể nâng cao chất lượng công tác GDHN tại trung tâm GDTX huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí công tác GDHN tại các trung tâm GDTX. 5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lí công tác GDHN ở trung tâm GDTX huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 5.3. Đề xuất và thăm dò tính cần thiết, khả thi của những biện pháp quản lí nâng cao chất lượng công tác GDHN ở trung tâm GDTX huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 6. Phạm vi nghiên cứu - Đánh giá thực trạng QL công tác GDHN trong giai đoạn 2005- 2010 - Những biện pháp quản lý công tác GDHN ở trung tâm GDTX huyện Thuận Thành giai đoạn 2010 - 2020. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Sử dụng phương pháp phân tích- tổng hợp; phân loại- hệ thống hóa và cụ thể hóa lý thuyết để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi; Phỏng vấn; Tổng kết kinh nghiệm giáo dục nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. 7.3. Phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu được. 8. Đóng góp mới của đề tài Về mặt lý luận, những kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng nhằm xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng các biện pháp HN cho học sinh THPT. 3