ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC NGUYỄN THỊ ÁNH TUYẾT THỰC TRẠNG CẦU SỬ DỤNG VÀ CUNG CẤP DỊCH VỤ QUẢN LÝ TĂNG HUYẾT ÁP TẠI XÃ CỦA HUYỆN THÔNG NÔNG, TỈNH CAO BẰNG Chuyên ngành: Y học dự phòng Mã số: 60720163 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS Nguyễn Thị Phương Lan THÁI NGUYÊN, 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu kết luận văn trung thực chưa công bố cơng trình khác Thái Ngun, năm 2019 Người cam đoan Nguyễn Thị Ánh Tuyết LỜI CẢM ƠN Tơi xin trân trọng cảm ơn: Ban Giám hiệu, Phịng Đào tạo, thầy cô khoa Y tế công cộng - Trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên Đặc biệt tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Phương Lan - người Thầy tận tình hướng dẫn, bảo, dìu dắt tơi đường nghiên cứu khoa học Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám đốc Sở Y tế Cao Bằng, Tập thể Ban giám đốc cán TTYT huyện Thơng Nơng, Ban đạo chăm sóc sức khỏe nhân dân, TYT 02 xã Lương Can Cần Yên tạo điều kiện giúp đỡ suốt trình triển khai đề tài, học tập nghiên cứu Tôi xin chân thành cảm ơn tới thầy cô Hội đồng khoa học tạo điều kiện, góp nhiều ý kiến qúy báu cho luận văn Tôi chân thành cảm ơn thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp, gia đình người thân giúp đỡ, động viên tinh thần vật chất trình học tập nghiên cứu Thái Nguyên, tháng năm 2019 Nguyễn Thị Ánh Tuyết DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BKLN : Bệnh không lây nhiễm HATT : Huyết áp tâm thu HATTr : Huyết áp tâm trương NVYTTB : Nhân viên y tế thôn TBMMN : Tai biến mạch máu não THA : Tăng huyết áp HAMT : Huyết áp mục tiêu TTYT : Trung tâm y tế TYT : Trạm y tế YTNC : Yếu tố nguy MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ Chương 1: TỔNG QUAN 1.1 Các khái niệm 1.1.1 Khái niệm THA 1.1.2 Khái niệm quản lý tăng huyết áp 1.1.3 Phân loại THA .4 1.1.4 Điều trị THA 1.1.5 Điều trị THA sở .8 1.1.6 Khái niệm cầu cung quản lý THA 10 1.2 Thực trạng cầu quản lý THA 11 1.2.1 Cầu quản lý THA giới 11 1.2.2 Cầu quản lý THA Việt Nam 11 1.3 Thực trạng cung cấp dịch vụ quản lý THA giới Việt Nam 12 1.3.1 Thực trạng cung cấp dịch vụ quản lý THA giới .12 1.3.2 Thực trạng cung cấp dịch vụ quản lý THA Việt Nam 15 1.3.3 Mạng lưới quản lý tăng huyết áp 18 1.3.4 Quản lý tăng huyết áp sở .19 1.3.5 Thực trạng công tác quản lý THA Huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng 20 Chương ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 22 2.1 Đối tượng nghiên cứu .22 2.2 Địa điểm nghiên cứu 22 2.3 Thời gian nghiên cứu 23 2.4 Phương pháp nghiên cứu 23 2.4.1.Thiết kế nghiên cứu 23 2.4.2 Cỡ mẫu chọn mẫu định lượng 23 2.4.3 Cỡ mẫu chọn mẫu định tính 24 2.5 Các số nghiên cứu 25 2.5.1 Nhóm số thu thập từ phía người sử dụng dịch vụ: Đặc điểm nhân học,đặc điểm tình trạng huyết áp quản lý THA, cầu sử dụng dịch vụ quản lý THA .25 2.5.2 Nhóm số sẵn có khả cung cấp dịch vụ từ phía sở y tế công lập huyện Thông Nông tỉnh Cao Bằng 27 2.6 Kỹ thuật thu thập số liệu 28 2.6.1 Số liệu thứ cấp .28 2.6.2 Số liệu định lượng .28 2.6.3 Số liệu định tính 29 2.6.4 Sai số phương pháp khống chế sai số .30 2.7 Phương pháp xử lý số liệu 30 2.8 Vấn đề đạo đức nghiên cứu 30 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 31 3.1 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu 31 3.2 Đặc điểm tình trạng huyết áp quản lý THA đối tượng nghiên cứu32 3.3 Cầu quản lý bệnh tăng huyết áp huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng năm 2018 34 3.4 Thực trạng cung cấp dịch vụ quản lý THA huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng năm 2018 36 Chương 4: BÀN LUẬN 51 4.1 Cầu quản lý THA địa bàn nghiên cứu 51 4.1.1 Cầu sàng lọc THA 51 4.1.2 Cầu điều trị THA thường xuyên, liên tục 52 4.1.3 Cầu việc quản lý thường xuyên liên tục trạm y tế xã 55 4.2 Khả cung cấp dịch vụ quản lý THA huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng năm 2018 56 4.2.1 Cung cấp dịch vụ sàng lọc phát sớm THA 56 4.2.2 Cung cấp dịch vụ điều trị thường xuyên, liên tục bệnh nhân THA để kiểm soát huyết áp dự phòng biến chứng 58 KẾT LUẬN 65 KHUYẾN NGHỊ 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Đặc điểm nhân học 31 Bảng 3.2 Tỷ lệ tăng huyết áp số đối tượng tham gia nghiên cứu .32 Bảng 3.3 Phân bố tỷ lệ THA theo mức độ 32 Bảng 3.4 Tỷ lệ thời điểm phát tăng huyết áp 32 Bảng 3.5 Tỷ lệ bệnh nhân biết bị THA điều trị 33 Bảng 3.6 Tỷ lệ bệnh điều trị sở y tế 33 Bảng 3.7 Tỷ lệ điều trị thường xuyên liên tục số điều trị THA 33 Bảng 3.8 Tỷ lệ bệnh nhân có cầu sàng lọc tăng huyết áp 34 Bảng 3.9: Tỷ lệ bệnh nhân có cầu việc quản lý thường xuyên liên tục nhằm đạt huyết áp mục tiêu 34 Bảng 3.10: Tỷ lệ bệnh nhân có cầu việc quản lý thường xuyên liên tục để đạt HAMT trạm y tế xã 35 DANH MỤC HỘP Hộp 1: Hiểu biết cần thiết phải sàng lọc để phát sớm từ phía người dân 36 Hộp 2: Nhận định bệnh nhân quản lý điều trị THA 37 Hộp 3: Hiểu biết cần thiết phải điều trị mắc THA để kiểm soát huyết áp dự phòng biến chứng 37 Hộp 4: Hiểu biết người dân sở y tế cung cấp dịch vụ sàng lọc THA 38 Hộp 5: Khoảng cách tới sở khám bệnh 38 Hộp 6: Cung cấp dịch vụ sàng lọc phát sớm THA 39 Hộp 7: Cung cấp dịch vụ điều trị thường xuyên, liên tục bệnh nhân THA để kiểm sốt huyết áp dự phịng biến chứng 40 Hộp 8: Công tác quản lý 40 Hộp 9: Tuân thủ kê đơn 41 Hộp 10: Hướng dẫn bệnh nhân điều trị 41 Hộp 11: Công tác quản lý người bệnh THA 42 Hộp 12: Hướng dẫn bệnh nhân điều trị THA 43 Hộp 13: Nhóm thuốc số lượng thuốc THA cung cấp cho người bệnh .43 Hộp 14: Chuyển tuyến bệnh nhân lên tuyến 44 Hộp 15: Nhận định kết điều trị: 44 Hộp 16: Kinh phí quản lý THA tuyến huyện 46 Hộp 17: Kinh phí quản lý THA tuyến xã 47 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Điều trị tăng huyết áp sở Sơ đồ 1.2: Mạng lưới quản lý tăng huyết áp Việt Nam .18 Sơ đồ 1.3 Quản lý tăng huyết áp tuyến sở 19 PHỤ LỤC Phụ lục PHIẾU ĐIỀU TRA HUYẾT ÁP TẠI CỘNG ĐỒNG Số phiếu: Xóm/tổ nhân dân : ……………….…… xã/phường:……… … A THÔNG TIN CHUNG Họ tên: …………………………… … Điện thoại liên lạc:……………… C1 Tuổi (năm)……… C2 Giới: C3 Trình độ học vấn: C4 Nghề nghiệp: Nông nghiệp; C5 Kinh tế hộ gia đình: Khơng nghèo; C6 Đối tượng tốn viện phí khám chữa bệnh: Có thẻ BHYT; Bệnh án nhân trắc huyết áp C7 Cân nặng: C8 Vòng bụng: C9 Huyết áp lần 1: C10 Huyết áp lần 2: C QUẢN LÝ VÀ ĐIỀU TRỊ THA C11 Trước đây, ông/bà đo huyết áp chưa: C C12 Ông/bà phát tăng huyết áp chưa: Đã phát hiện; C13 Ông/bà phát tăng huyết áp hoàn cảnh: Đi khám sức khoẻ định kỳ; Đi khám bệnh khác; C14 Nơi phát ông/bà mắc tăng huyết áp đâu: Nhân viên y tế thôn Bệnh viện huyện; Khám sàng lọc đợt C15 Ông/bà điều trị tăng huyết áp chưa: Đã điều trị; C16 Ông/bà điều trị quản lý tăng huyết áp theo h Khám bệnh kê đơn thuốc;2 Điều trị nội trú bệnh viện; Quản lý điều trị sở y tế hàng tháng Chưa Quản lý chưa điều trị C17 Kết thực điều trị quản lý người tăng huyết áp (dùng thuốc có sổ theo dõi): Tham gia thực điều trị theo đơn Tham gia thực điều trị không theo đơn C18 Ông (bà) quản lý tăng huyết áp : Tuyến trạm y tế xã; Nơi khác C19 Ông/bà nghe tư vấn quản lý điều trị tăng huyết áp chưa? C.20 Nếu có, ơng/bà nghe tư vấn quản lý tăng huyết áp từ đâu? Nhân viên bệnh viện; Nhân viên y tế thôn Bạn bè; C21 Ơng/bà nghe tư vấn lợi ích người tăng huyết áp có thẻ bảo hiểm y tế chưa? Có; C22 Ơng/bà có nhu cầu quản lý tăng huyết áp hi Có; C23 Nếu có, ơng bà có nhu cầu quản lý huyết áp Sàng lọc định kỳ Tư vấn điều trị C24 Ông bà muốn quản lý huyết áp (sàng lọc, tư Trạm y tế xã C25 Ông/bà có sẵn sàng chi trả cho quản lý, điều trị tă Có; C26 Ơng/bà có sẵn sàng sử dụng dịch vụ xã để quản lý xuyên, liên tục khơng ? Có; Người điều tra Ký, ghi rõ họ tên) Phụ lục PHIẾU PHỎNG VẤN TRẠM TRƯỞNG TRẠM Y TẾ XÃ Trạm y tế xã ………………………… I HÀNH CHÍNH Tổng số dân: ……………… … Số người 35 tuổi Tổng số thôn/bản: ……… Họ tên Trạm trưởng: ………………………… Tuổi: ………… II NGUỒN LỰC A Nhân lực TYT: Tổng số CB: ……… đó: … Bác sỹ; … Y sỹ; … Điều dưỡng; … Khác Số CB tập huấn phịng chống THA: …….……, số CB tập huấn năm gần đây: ……… Bản thân Trạm trưởng: a Được tập huấn phòng chống THA b Chưa Nội dung tập huấn: ……………………………………….………….……….……….…………… ………………………………………………………………… ……………… … Cấp tập huấn: a Trung ương b Tỉnh c Thành phố d Các tổ chức phi phủ e Khác (Ghi cụ thể.…………………… …) Khó khăn khám, chẩn đoán, điều trị quản lý THA TYT xã? a Khơng có trang thiết bị máy móc b Khơng đủ tự tin để áp dụng c Số lượng bệnh nhân mặt bệnh hạn chế d Thiếu phương tiện quản lý e Thiếu thuốc điều trị f Khác (Ghi cụ thể …….…………………………………………… …………) B Trang thiết bị y tế TYT xã: Hiện TTB TYT phục vụ cho chẩn đoán điều trị THA gồm có: Tran (1) Máy (2) Huyế (3) Huyế (4) Siêu â (5) Siêu â (6) Xét n (7) Xét n (8) Tủ th Các loại thuốc điều trị THA có trạm y tế xã Các loại tài liệu truyền thơng - GDSK phịng chống THA Các loại tài liệu, sách tham khảo phòng chống THA cho cán y tế Số máy vi tính có hoạt động: Các máy tính có nối mạng khơng? C Tài chính: Ngân sách TYT xã: Kinh phí dành cho phòng chống THA: (Trong kinh phí chương trình/dự án: ) III KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG PHÒNG CHỐNG TĂNG HUYẾT ÁP Kết hoạt động phòng chống THA A Kết hoạt động quản lý bệnh THA TYT xã, phường năm 2016 Số NMTHA quản lý: Số NMTHA điều trị: Số NMTHA khám kiểm tra lại: Số NMTHA đạt HAMT: Số NMTHA bị TBMMN Số NMTHA bị biến chứng khác Số NMTHA bị tử vong B Kết hoạt động khám sàng lọc người mắc THA TYT xã/phường Số người khám sàng lọc Số NMTHA phát THA: Số NMTHA tư vấn điều trị HA Số NMTHA có sổ theo dõi HA Số NMTHA điều trị TYT Số bệnh nhân THA NVYTTB tham gia phát hiện: Số bệnh nhân THA NVYTTB thăm khám lại nhà: Số bệnh nhân THA NVYTTB tư vấn dự phòng nhà: C Kết hoạt động TT - GDSK phòng chống THA địa phương: Số buổi TT - GDSK: … Số người nghe phòng chống THA: Số người tư vấn dự phòng THA: …………………………… … Số người bệnh CB TYT xã tư vấn quản lý điều trị THA: Số người THA NVYTTB đến thăm tư vấn nhà: ……… Số buổi truyền phòng chống THA: ………………………… Số viết phòng chống THA: ………………………………… Số lượt NVYTTB tư vấn phòng chống THA nhà: …………… IV MỘT SỐ NỘI DUNG PHỎNG VẤN SÂU Theo anh/chị yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng quản lý điều trị THA địa phương? Giải pháp để nâng cao chất lượng? ………… ……………………….……………………………………… …………… ….…… … …………… …… …………………………………………… …….………… ………………………………………………………… ……….………………… ……………………………………………… ………….………………………… Để nâng cao lực chuyên môn quản lý điều trị THA cho cán trạm y tế, anh/chị mong muốn đào tạo thêm kiến thức cụ thể nào? Bằng hình thức đào tạo nào? …………………………………………………………………… ……… ….… … …………… … ………………………………………… …………….………… … …………………………………………….… ………… …………………… Anh/Chị cho biết nhận định tình hình THA, quản lý điều trị THA địa phương (Thực trạng, xu hướng, công tác phịng chống, kết thực chương trình phịng chống sao? … ………………………………………………………………………… Trạm trưởng trạm y tế Người điều tra (Ký, ghi rõ họ tên đóng dấu) (Ký, ghi rõ họ tên) Phụ lục BẢN HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN NHÓM (Dành cho cán bệnh viện huyện, trạm trưởng trạm y tế xã) I Hành 1) Hướng dẫn viên: 2) Thư ký: 3) Thời gian: 4) Địa điểm: 5) Thành viên (Ghi rõ họ tên, chức vụ, địa người): II Nội dung: Tập trung vào vấn đề lớn: Thực trạng công tác quản lý điều trị huyết áp huyện Thơng Nơng sao? - Có cung cấp dịch vụ sàng lọc không ? Mô tả ? - Có quản lý điều trị thường xun khơng ? Mô tả ? - Nhân lực sao? Bao nhiêu cán ? Đào tạo ? -Trang thiết bị, phương tiện thực chương trình nào? -Kinh phí sao? - Các hoạt động chương trình hoạt động nào? Kết sao? Yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý điều trị tăng huyết áp y tế sở huyện Thông Nông? - Nguồn lực? -Tổ chức, hoạt động? Các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác quản lý điều trị tăng huyết áp y tế sở huyện Thông Nông - Giải pháp nào? - Làm nào? Xác nhận TTYT Ngày…… tháng…… năm 2018 Phụ lục BẢN HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN NHÓM (Dành cho cán trạm y tế xã nhân viên y tế thơn bản) I Hành 1) Hướng dẫn viên: 2) Thư ký: 3) Thời gian: 4) Địa điểm: 5) Thành viên (Ghi rõ họ tên, chức vụ, địa người): II Nội dung: Tập trung vào vấn đề lớn: Thực trạng hoạt động quản lý điều trị huyết áp tuyến y tế sở sao? - Có cung cấp dịch vụ sàng lọc khơng ? Mơ tả ? - Có quản lý điều trị thường xuyên không ? Mô tả ? - Nhân lực có người ? họ đào tạo ? -Trang thiết bị, phương tiện thực chương trình nào? -Kinh phí sao? - Các hoạt động chương trình hoạt động nào? Kết sao? Yếu tố làm ảnh hưởng đến hoạt động quản lý điều trị tăng huyết áp tuyến y tế sở - Nguồn lực? -Tổ chức, hoạt động? Các giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động quản lý điều trị tăng huyết áp y tế sở TYT xã, phường - Giải pháp nào? - Làm nào? Xác nhận UBND xã Ngày…… tháng…… năm 2018 Phụ lục BẢN HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN NHÓM (Dành cho người bệnh tăng huyết áp) I Hành 1) Hướng dẫn viên: 2)Thư ký: 3) Thời gian: 4) Địa điểm: 5) Thành viên: II Nội dung: Tập trung vào vấn đề lớn: Nhận xét khả quản lý điều trị THA Bệnh viện huyện, TYT xã phường nay: - Điều trị THA sao? Kết nào? - Quản lý THA (mô tả)? Kết nào? - Mức độ hài lòng dịch vụ y tế quản lý điều trị bệnh THA Bệnh viện, TYT xã hay NVYTTB cung cấp? Yếu tố làm ảnh hưởng đến hoạt động quản lý điều trị bệnh tăng huyết áp y tế sở nay? - Khó khăn phịng chống THA? - Khó khăn quản lý, điều trị THA ? Làm để người bệnh THA quản lý điều trị bệnh tốt y tế sở? Xác nhận UBND xã Ngày…… tháng…… năm 2018 Phụ lục BẢN HƯỚNG DẪN THẢO ḶN NHĨM (Dành cho ban đạo chăm sóc sức khỏe nhân dân xã) I Hành 1) Hướng dẫn viên: 2) Thư ký: 3) Thời gian: 4) Địa điểm: 5) Thành viên (Ghi rõ họ tên, chức vụ, địa người): II Nội dung: Tập trung vào vấn đề lớn: Thực trạng hoạt động quản lý điều trị huyết áp tuyến y tế sở sao? - Nhân lực sao? -Trang thiết bị, phương tiện thực chương trình nào? -Kinh phí sao? - Các hoạt động chương trình hoạt động nào? Kết sao? Yếu tố làm ảnh hưởng đến hoạt động quản lý điều trị tăng huyết áp tuyến y tế sở - Nguồn lực? -Tổ chức, hoạt động? Các giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động quản lý điều trị tăng huyết áp y tế sở TYT xã, phường - Giải pháp nào? - Làm nào? Xác nhận UBND xã Ngày…… tháng…… năm 2018 ... 3 .2 Đặc điểm tình trạng huyết áp quản lý THA đối tượng nghiên cứu 32 3.3 Cầu quản lý bệnh tăng huyết áp huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng năm 20 18 34 3.4 Thực trạng cung cấp dịch vụ quản. .. đưa chứng cho nhà quản lý cầu cung cấp dịch vụ quản lý bệnh THA, tiến hành nghiên cứu đề tài ? ?Thực trạng cầu sử dụng cung cấp dịch vụ quản lý THA xã huyện Thông Nông, tỉnh Cao Bằng” Mục tiêu... trạng cầu quản lý THA 11 1 .2. 1 Cầu quản lý THA giới 11 1 .2. 2 Cầu quản lý THA Việt Nam 11 1.3 Thực trạng cung cấp dịch vụ quản lý THA giới Việt Nam 12 1.3.1 Thực trạng cung