Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc DANH MC Kí HIU CC CH VIT TT Stt Ch vit tt í ngha 1 CtyCP Cụng ty c phn 2 CNH-HH Cụng nghip hoỏ, hin i hoỏ 3 CPH C phn hoỏ 4 DNNN Doanh nghip nh nc 5 DNV&N Doanh nghip va v nh 6 NHTM Ngõn hng thng mi 7 TTGDCK Trung tõm giao dch chng khoỏn 8 TTCK Th trng chng khoỏn 9 Tp. HCM Thnh ph H Chớ Minh 10 UBCKNN U ban chng khoỏn nh nc GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc PHN M U 1. S cn thit ca ti nghiờn cu. Th trng chng khoỏn Vit Nam sau hn 5 nm trin khai v i vo hot ng, nhng kt qu t c bc u l khụng th ph nhn, tuy nhiờn hot ng ca th trng cng cũn nhiu tn ti v bt cp. Thc t hin nay, TTGDCK Tp.H Chớ Minh ó bc u n nh, m ra mt kờnh huy ng vn trung v di hn cho cỏc doanh nghip núi riờng v cho nn kinh t núi chung. Tuy nhiờn, th trng ny mi ch ỏp ng cho cỏc doanh nghip cú vn ln trờn 10 t ng, v cú kh nng ỏp ng nhng yờu cu kht khe c niờm yt trờn Trung tõm, nh vy quy mụ ca th trng cũn rt nh bộ. Trong khi hin nay cỏc DNV&N nc ta chim t trng tng i ln, khong 88% tng s doanh nghip hin cú, úng gúp khong 45% GDP cho nn kinh t. Nhng thc t cỏc doanh nghip ny ang gp khú khn rt ln v vn u t m rng v tip tc sn xut. TTGDCK H Ni cng ó chớnh thc i vo hot ng, to iu kin cho cỏc doanh nghip DNV&N c tham gia vo th trng chng khoỏn cú th tip cn c ngun vn trung v di hn. Song quy mụ th trng cũn rt nh, hng hoỏ ớt, cha thu hỳt c nhiu cỏc doanh nghip, c bit l cỏc DNV&N tham gia th trng mc dự cỏc quy nh niờm yt ó c ni lng hn rt nhiu so vi trờn TTGDCK Tp.HCM. Trong khi ú, th trng t do li hot ng khỏ sụi ng, cú quy mụ khỏ ln song li tim n nhiu yu t ri ro v v lõu di khú m bo c tớnh bn vng. Vic t chc v phỏt trin th trng chng khoỏn cho DNV&N l ũi hi bc xỳc c v lý lun v thc tin. Vỡ vy, em ó chn Phỏt trin th trng chng khoỏn ca cỏc doanh nghip va v nh Vit Nam lm ti nghiờn cu. GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc 2. Mc tiờu nghiờn cu. - H thng hoỏ cỏc vn lý lun c bn v vic phỏt trin TTCK ca cỏc DNV&N. - ỏnh giỏ thc trng ca TTCK ca cỏc DNV&N Vit Nam. - xut h thng cỏc gii phỏp phỏt trin TTCK ca cỏc DNV&N. 3. i tng, phm vi nghiờn cu. - i tng nghiờn cu: ti tp trung nghiờn cu c s lý lun v thc tin th trng c phiu ca cỏc DNV&N Vit Nam. - Phm vi nghiờn cu: ti tp trung nghiờn cu phỏt trin th trng c phiu ca cỏc DNV&N trờn TTGDCK H Ni. 4. Phng phỏp nghiờn cu. ti s dng phng phỏp nghiờn cu duy vt bin chng v duy vt lch s lm cn bn. ng thi kt hp vi cỏc phng phỏp c th nh phõn tớch, ỏnh giỏ 5. Kt cu ca ti. Ngoi phn m u, kt lun, danh mc ti liu tham kho, ti gm 3 chng: Chng 1: Nhng vn c bn v TTCK ca cỏc DNV&N. Chng 2: Thc trng TTCK ca cỏc DNV&N Vit Nam hin nay. Chng 3: Gii phỏp phỏt trin TTCK ca cỏc DNV&N Vit Nam. GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc CHNG 1 NHNG VN C BN V TH TRNG CHNG KHON CA CC DOANH NGHIP VA V NH 1.1. Tng quan v chng khoỏn v th trng chng khoỏn. 1.1.1. Khỏi quỏt s hỡnh thnh v phỏt trin ca th trng chng khoỏn TTCK c xem l c trng c bn, l biu tng ca nn kinh t hin i. Vi t cỏch l mt b phn cu thnh ca th trng ti chớnh, TTCK c hiu mt cỏch chung nht l ni din ra cỏc giao dch mua bỏn chng khoỏn-cỏc hng hoỏ v dch v ti chớnh gia cỏc ch th tham gia, theo nhng quy tc n nh trc. TTCK ra i xut phỏt t nhu cu phỏt trin tt yu ca nn kinh t. Mt nn kinh t mun phỏt trin, tng trng nhanh v bn vng trc ht phi ỏp ng nhu cu v vn u t. Ti mt lỳc no ú, nhu cu vn ny vt quỏ kh nng ỏp ng ca cỏc kờnh huy ng truyn thng. M trờn thc t, ang tn ti mt lng vn rt ln trong cng ng dõn c cha tham gia vo hot ng sn xut kinh doanh, gõy mt cõn i trong nn kinh t, ú l nhng ngi cú c hi u t sinh li thỡ thiu vn, trỏi li nhng ngi cú vn nhn ri thỡ li khụng cú c hi u t, dn n vn b ng, gõy lóng phớ. Xut phỏt t nghch lý ny, TTCK ó ra i úng vai trũ l kờnh dn vn quan trng, gúp phn thỳc y quỏ trỡnh tớch t, tp trung, phõn phi vn mt cỏch hiu qu trong nn kinh t. Hỡnh thc s khai ca TTCK ó xut hin cỏch õy hng trm nm vo khong th k 15, cỏc thnh ph trung tõm thng mi ca cỏc nc phng Tõy. Cho n nay, quỏ trỡnh phỏt trin ca nú ó tri qua nhiu bc thng trm. Lch s ó ỏnh du hai t khng hong ln, ú l khi cỏc TTCK ln M, Tõy u, Nht Bn b sp ch trong vi gi vo ngy th 5 en ti, 29/10/1929 v ngy th 2 en ti, 19/10/1987. Song, cựng vi yờu cu phỏt trin ca nn kinh GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc t, th trng ó c phc hi, tip tc phỏt trin v tr thnh mt th ch ti chớnh khụng th thiu ca kinh t th trng. 1.1.2. Khỏi nim v vai trũ ca th trng chng khoỏn. 1.1.2.1. Khỏi nim th trng chng khoỏn. TTCK c hiu mt cỏch chung nht l ni din ra cỏc giao dch mua bỏn, trao i cỏc chng khoỏn. Ngha l õu cú giao dch mua bỏn chng khoỏn thỡ ú l hot ng ca TTCK. Chng khoỏn c hiu l cỏc loi giy t cú giỏ hay bỳt toỏn ghi s, nú cú kh nng chuyn nhng, xỏc nh s vn u t, cho phộp ch s hu cú quyn yờu cu v thu nhp v ti sn ca t chc phỏt hnh. Cỏc quyn yờu cu ny cú s khỏc nhau gia cỏc loi chng khoỏn, tu theo tớnh cht s hu ca chỳng. Cú nhiu cỏch phõn loi chng khoỏn da theo cỏc tiờu thc khỏc nhau. Nu da theo tớnh cht ca chng khoỏn thỡ hng hoỏ trờn th trng bao gm hai loi ch yu l chng khoỏn vn v chng khoỏn n. Vi chng khoỏn vn, m i din l c phiu, nú xỏc nhn s gúp vn v quyn s hu phn vn gúp ú ca c ụng i vi ti sn ca cụng ty c phn. C ụng cú th tin hnh mua bỏn, chuyn nhng cỏc c phiu trờn th trng th cp theo quy nh ca phỏp lut. Ngoi ra, c ụng cũn cú quyn tham gia qun lý cụng ty thụng qua quyn tham gia v b phiu ti i hi c ụng, quyn mua trc i vi c phiu phỏt hnh mi. Vi chng khoỏn n, in hỡnh l trỏi phiu, l loi chng khoỏn quy nh ngha v ca t chc phỏt hnh phi tr cho ch s hu chng khoỏn ton b giỏ tr cam kt bao gm c gc v lói sau mt thi hn nht nh. Vi cỏc c tớnh trờn, chng khoỏn c xem l cỏc ti sn ti chớnh m giỏ tr ca nú ph thuc vo giỏ tr kinh t c bn ca cỏc quyn ca ch s hu i vi t chc phỏt hnh. GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc c im c bn nht ca TTCK l th trng t do, t do nht trong cỏc loi th trng. TTCK khụng cú s c oỏn, can thip cng ộp v giỏ. Giỏ mua bỏn hon ton do quan h cung cu trờn th trng quyt nh. Cỏc giao dch mua bỏn, trao i chng khoỏn cú th din ra th trng s cp hay th trng th cp, ti S giao dch hay ti th trng giao dch qua quy, th trng giao ngay hay th trng kỡ hn. Cỏc quan h mua bỏn trao i lm thay i ch s hu ca chng khoỏn, thc cht õy chớnh l quỏ trỡnh vn ng ca t bn, chuyn t t bn s hu sang t bn kinh doanh. Quỏ trỡnh vn ng ca t bn c thc hin xut phỏt t chc nng kinh t nũng ct ca th trng ti chớnh trong vic dn vn t nhng ngi tm thi d tha vn sang nhng ngi cn vn. S chuyn dch vn c th hin qua s H1.1 GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Ngi cho vay vn 1. H gia ỡnh 2. Doanh nghip 3. Chớnh ph 4. Nc ngoi Cỏc trung gian ti chớnh - Ngõn hng thng mi - Bo him, qu hu trớ - T chc nhn tin gi v cho vay Ti tr giỏn tip Ngi i vay vn 1. H gia ỡnh 2. Doanh nghip 3. Chớnh ph 4. Nc ngoi Th trng ti chớnh - Th trng tin t - Th trng vn Vn Vn v n Ti tr trc tip Vốn Vốn S 1: Cỏc dũng vn qua h thng ti chớnh Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc Qua s trờn ta thy, s chuyn dch vn c thc hin qua hai con ng trc tip v giỏn tip. Nhng ngi cn vn cú th huy ng trc tip t nhng ngi tm d tha vn bng cỏch bỏn cỏc chng khoỏn cho h. Hoc con ng th hai dn vn l thụng qua cỏc trung gian ti chớnh, õy l mt b phn ó chuyn ti mt khi lng ỏng k ngun tit kim a vo u t v gúp phn tớch cc trong vic y nhanh tc lu chuyn vn. Nh vy, th trng ti chớnh cú vai trũ ht sc quan trng trong vic tớch t, tp trung, phõn phi vn mt cỏch hiu qu trong nn kinh t. c xem l c trng c bn ca th trng vn, TTCK l th trng m giỏ c ca chng khoỏn (hng hoỏ trờn th trng) chớnh l giỏ c ca vn u t, vỡ vy, TTCK c coi l hỡnh thc phỏt trin bc cao ca nn kinh t th trng. 1.1.2.2. Vai trũ ca TTCK Xu th hi nhp v quc t hoỏ nn kinh t ũi hi t bn thõn mi quc gia phi thỳc y phỏt trin kinh t vi tc v hiu qu cao. Mt th trng ti chớnh nng ng cú kh nng lm tng thờm sc mnh cho nn kinh t hn bt c mt loi ti nguyờn no, m trong ú TTCK l mt nh ch ti chớnh rt quan trng. Thc t phỏt trin kinh t cỏc quc gia trờn th gii ó khng nh vai trũ quan trng ca TTCK trong phỏt trin kinh t: Th nht, TTCK cựng vi s vn hnh ca mỡnh ó to ra cỏc cụng c cú tớnh thanh khon cao, cú th tớch t, tp trung v phõn phi, chuyn thi hn ca vn phự hp vi yờu cu phỏt trin ca nn kinh t. Yu t thụng tin v yu t cnh tranh trờn th trng s m bo cho vic phõn phi vn mt cỏch cú hiu qu. Th hai, TTCK to iu kin cho vic tỏch bit gia s hu v qun lý doanh nghip, t ú nõng cao hiu qu hot ng ca ton doanh nghip. Vi c ch thụng tin hon ho ó to kh nng giỏm sỏt cht ch ca TTCK ó lm gim tỏc ng ca cỏc tiờu cc trong qun lý, m bo phõn b li ớch mt cỏch hi ho GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc gia ngi s hu, nh qun lý v ngi lm cụng n lng. ng thi, TTCK ó to iu kin thỳc y quỏ trỡnh c phn hoỏ DNNN. Th ba, TTCK gúp phn thc hin tỏi phõn phi cụng bng hn, thụng qua vic buc cỏc tp on gia ỡnh tr phỏt hnh chng khoỏn ra cụng chỳng, t ú phõn tỏn quyn lc kinh t trong tay mt s tp on, trỏnh hin tng c quyn, song vn tp trung vn cho phỏt trin kinh t. Vic gii to tp trung quyn lc kinh t cng to iu kin cnh tranh cụng bng hn, qua ú to hiu qu v tng trng kinh t. Th t, TTCK to c hi cho Chớnh ph cú th huy ng c cỏc ngun ti chớnh phc v cho cỏc mc ớch ca mỡnh m khụng to ỏp lc v lm phỏt, hn na, hot ng ca TTCK cũn giỳp tng thu ngõn sỏch cho Nh nc, ng thi to cỏc cụng c cho vic thc hin chớnh sỏch ti chớnh tin t ca Chớnh ph. Th nm, vic m ca TTCK lm tng tớnh lng v cnh tranh trờn th trng quc t hay núi khỏc i mun khng nh n tớnh hiu qu ca quc t hoỏ TTCK. iu ny cho phộp cỏc cụng ty cú th huy ng c mt lng vn u t ln th trng ngoi nc, bờn cnh ú m rng cỏc c hi kinh doanh cho cỏc cụng ty trong nc, cho phộp cỏc cụng ty cú th huy ng ngun vn c r hn. Th sỏu, TTCK cung cp mt d bỏo tuyt vi v cỏc chu k kinh doanh trong tng lai. Vic giỏ chng khoỏn lờn xung cú xu hng i trc chu k kinh doanh ó a ra mt d bỏo giỳp cho Chớnh ph v cỏc cụng ty cú k hoch phõn b cỏc ngun lc ca h. Nh vy, TTCK cng to iu kin tỏi cu trỳc nn kinh t. Ngoi nhng tỏc ng tớch cc trờn, hot ng ca TTCK cng cú nhng tỏc ng tiờu cc nht nh. Ta bit rng, th trng hot ng da trờn c s thụng tin hon ho, tuy nhiờn hu ht cỏc th trng khụng phi nh u t no cng cú kh nng tip cn thụng tin y v nh nhau, vỡ vy vic a ra cỏc quyt nh u t khụng hon ton da trờn vic x lý thụng tin, dn ti vic giỏ c chng khoỏn khụng phn ỏnh chớnh xỏc giỏ tr cụng ty v cha phõn b mt cỏch hiu qu cỏc ngun lc. Ngoi ra, cũn cú mt s hin tng tiờu cc khỏc trờn TTCK nh GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc hin tng u c, mua bỏn ni giỏn, xung t quyn lcgõy tõm lý e ngi cho cỏc nh u t. Thc t ny t lờn vai cỏc nh qun lý th trng phi cú nhng bin phỏp hiu qu gim thiu n mc ti a cỏc tiờu cc trờn th trng nhm m bo cho tớnh hiu qu ca th trng, ng thi bo v quyn li cho cỏc nh u t. Nh vy ta thy vai trũ ca TTCK ó c th hin di nhiu gúc khỏc nhau. Vai trũ ny cú thc s c phỏt huy hay khụng nú ph thuc vo s qun lý ca Nh nc v cỏc ch th tham gia th trng. 1.1.3. Cỏc ch th tham gia TTCK TTCK l mt thc th phc tp m hot ng ca th trng cú nhiu loi ch th khỏc nhau tham gia. Cỏc ch th ny hoc l bỏn chng khoỏn, hoc l mua chng khoỏn, hoc ch l trung gian mụi gii cho hai bờn mua bỏn hng hoa hng. Bờn cnh ú cũn cú cỏc ch th qun lý l Nh nc v cỏc t chc ph tr. 1.1.3.1. Ch th qun lý Ch th qun lý cú ngha v bo m cho TTCK hot ng theo ỳng cỏc quy nh ca phỏp lut, nhm bo m cho vic mua bỏn chng khoỏn trờn th trng din ra mt cỏch cụng khai, cụng bng, trỏnh nhng yu t tiờu cc cú th xy ra, t ú bo v li ớch ca ngi u t. Hin nay hu ht cỏc nc cú TTCK u cú c quan qun lý v giỏm sỏt v chng khoỏn v TTCK. Vi nhng tờn gi khỏc nhau (tu theo mi nc) nhng thng l UBCK Quc gia, bờn cnh ú cũn cú Hip hi kinh doanh chng khoỏn, cỏc S giao dch chng khoỏn. mi quc gia, vi nhng c trng riờng cú m cú nhng hỡnh thc qun lý khỏc nhau v thit lp nờn nhng c quan qun lý khỏc nhau. Vit Nam hin nay, UBCKNN ang trc thuc B Ti chớnh l c quan qun lý cao nht v chng khoỏn v TTCK. Theo ú, UBCKNN s nghiờn cu vch k hoch, d tho cỏc vn bn phỏp lut v cỏc th l ch v t chc v GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44 Chuyên đề tốt nghiệp Trần Thị Bích Ngọc hot ng TTCK trỡnh cp cú thm quyn quyt nh ban hnh. ng thi qun lý, giỏm sỏt hot ng ca TTCK, a ra cỏc gii phỏp hu hiu m bo th trng hot ng tt. Ngoi UBCKNN, cỏc c quan qun lý khỏc nh Ngõn hng Nh nc, cỏc B, c bit l Hip hi cỏc nh kinh doanh chng khoỏn cng cú vai trũ rt ln trong hot ng qun lý cỏc thnh viờn tham gia th trng, v bo v li ớch cho cỏc thnh viờn. 1.1.3.2. Ch th kinh doanh ( Trung gian ti chớnh ) Cỏc trung gian ti chớnh l mt ch th quan trng ca TTCK, TTCK hot ng hiu qu mt phn l nh s th vai tt ca cỏc trung gian ny. Vi t cỏch l nh kinh doanh chng khoỏn, h thc hin vic mua bỏn chng khoỏn cho chớnh bn thõn mỡnh nhm mc tiờu li nhun. Bờn cnh ú, h cũn úng vai trũ l thnh viờn h tr cho hot ng ca th trng thụng qua cỏc nghip v i lý bóo lónh phỏt hnh, t vn v mụi gii chng khoỏn, qun lý danh mc u t. Trờn thc t, cỏc cụng ty chng khoỏn tham gia vi vai trũ l nh mụi gii kinh doanh chng khoỏn thng lm c hai nghip v l mụi gii hng hoa hng v t doanh tỡm chờch lch giỏ. S tham gia ca cỏc cụng ty chng khoỏn ny ó gúp phn lm cho hot ng ca th trng din ra liờn tc, thỳc y s phỏt trin ca th trng. 1.1.3.3. Cỏc nh u t Ch th u t l nhng ngi cú tin nhn ri, s dng tin u t vo TTCK bng cỏch thc s mua cỏc chng khoỏn ang c phỏt hnh nhm hng lói v li nhun. Ch th u t trờn th trng cú th l t chc u t hoc cỏc nh u t cỏ nhõn. Nh u t cỏ nhõn chớnh l cụng chỳng, mt loi ch th cú kh nng cung cp mt khi lng tin t rt ln. Cụng chỳng khi cú vn tm thi nhn ri, h tham gia mua chng khoỏn vi mc ớch u t kim li. Khi cú nhu cu vn h em bỏn li cỏc chng khoỏn ó mua trờn th trng th cp. H tham gia th trng bng nhiu cỏch khỏc nhau cú th l trc tip hoc giỏn tip thụng qua cỏc nh u t cú t chc, cỏc trung gian ti chớnh. GVHD: ThS. Lê Trung Thành Lớp TTCK 44