PHÁT TRIỂN TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH LỚP THÔNG QUA PHIẾU BÀI TẬP MÔN TIẾNG VIỆT Mục tiêu nguyên tắc xây dựng Phiếu tập Tiếng Việt nhằm phát triển Tư Phản Biện cho học sinh lớp Mục tiêu Bổ sung thêm tài liệu dạy học Tiếng Việt Tiểu học nhằm tích cực hoá phát triển TDPB cho học sinh lớp Các tập phiếu tập Tiếng Việt nhằm phát triển Tư Phản biện cho học sinh lớp coi tập tư chuyên sâu để gây dựng tảng phát triển TDPB cho học sinh dựa tảng chủ điểm chương trình Tiếng Việt Trong Phiếu tập này, tác giả chủ yếu tập trung khai thác, khơi gợi mở rộng vấn đề theo chủ điểm thông qua dạng tập Đọc hiểu Tập làm văn Lựa chọn thiết kế phiếu tập Tiếng Việt theo chủ điểm để phát triển TDPB cho phải dựa tảng sở kiến thức, kĩ Tiếng Việt cung cấp theo chủ điểm, HS đưa quan điểm riêng đồng thời có cách nhìn nhận tác phẩm, sống theo cách riêng Bên cạnh đó, muốn thời gian làm phiếu tập không dài nhận thấy hai phân môn Đọc hiểu Tập Làm Văn có nhiều hội để thiết kế tập phát triển tư duy, đặc biệt Tư Phản biện nên Phiếu Bài tập Tiếng Việt này, tập trung vào hai phân môn Các yêu cầu tập Đọc hiểu nêu vấn đề để em có hội thực hành tư đa chiều, trao đổi, tranh luận sau tự rút ra, hồn chỉnh hiểu biết Cịn Tập làm văn không giúp em thoả sức sáng tạo thể suy nghĩ mà cịn tạo hội rèn luyện rèn luyện thực hành tư Bồi dưỡng làm gia tăng tính tích cực, tự giác, tự lập cho HS học tập Khi HS thực hiểu tác phẩm, HS biết cách tự điều chỉnh suy nghĩ, hành vi cách phù hợp Ngồi ra, q trình HS học cách tư phản biện, HS hình thành kỹ tự đặt câu hỏi, tìm hiểu chọn lọc thơng tin Đó kĩ tuyệt vời giúp HS thuận lợi trình tự học Nguyên tắc xây dựng Nguyên tắc bám sát mục tiêu, chương trình Tiếng Việt Tiểu học Các Phiếu tập Tiếng Việt xây dựng tài liệu tăng cường dạng tập chủ yếu Đọc hiểu, Tập làm văn dạng trắc nghiệm khách quan tự luận chắt lọc dựa nội dung kiến thức, kĩ chương trình Tiếng Việt lớp Cứ sau ba tuần học kiến thức, kĩ Tiếng Việt chủ điểm có phiếu Tiếng Việt rèn luyện phát triển TDPB tương ứng Nguyên tắc phát triển tư Các tập phiếu học tập thiết kế dựa thang đánh giá tư Bloom’s Taxanomy coi trọng việc phát triển tư duy, đặc biệt Tư Duy Phản Biện Các kiến thức Tiếng Việt phương tiện để phát triển tư duy, đặc biệt tư phản biện cho học sinh Nguyên tắc tích cực hố hoạt động học sinh Theo ngun tắc tích cực hố hoạt động học sinh, phiếu học tập xây dưng hệ thống câu hỏi, tập dướng dẫn học sinh thực hoạt động nhằm phát triển tư kĩ liên quan q trình sử dụng Tiếng Việt Ví dụ, Phiếu tập có yêu cầu hướng dẫn HS đặt vào vai trị người đọc để tự chỉnh sửa chỉnh sửa lẫn dựa tiêu chí đánh giá viết Nguyên tắc giao tiếp Phiếu Bài tập tập trung quan tâm đến việc đơn vị, kiểu loại ngôn ngữ dùng để làm gì, dùng cho hiệu hoạt động giao tiếp Điều có nghĩa phiếu tập tối giản hoá trình nhận diện, phân loại, phân tích đơn vị ngơn ngữ Thay vào đó, tập xây dựng Phiếu trọng việc hướng dẫn để HS biết cách tập trung vào chủ đề mục tiêu nói viết Ngun tắc tích hợp Tích hợp nghĩa tổng hợp đơn vị học, chí tiết học hay tập nhiều mảng kiến thức kĩ liên quan với nhằm tăng cường hiệu giáo dục tiết kiệm thời gian cho người học Quan điểm tích hợp dạy học Tiếng Việt thể hai yêu cầu: tích hợp ngang ( đồng quy) tích hợp dọc ( đồng tâm) Theo yêu cầu tích hợp ngang, kiến thức Tiếng Việt tích hợp với mảng kiến thức văn học, thiên nhiên, người xã hội theo nguyên tắc đồng quy Đồng thời, đơn vị kiến thức kĩ tích hợp kiến thức kĩ học trước theo nguyên tắc đồng tâm: Kiến thức kĩ lớp bao hàm kiến thức kĩ lớp cao hơn, sâu Điểm khác biệt Phiếu tập Tiếng Việt phát triển Tư Phản biện cho học sinh lớp với Phiếu tập luyện tập Tiếng Việt Mục tiêu Phiếu tập luyện tập Tiếng Việt Phiếu tập Tiếng Việt phát triển TDPB Tập trung phát triển lực văn học, lực ngôn ngữ: tiếp cận nội dung, rèn luyện kĩ Tiếng Việt Tập trung rèn luyện, phát triển tư duy, đặc biệt TDPB cho học sinh thông qua kiến thức, kĩ Tiếng Việt Hướng nhiều vào cách thức, phương pháp tiếp cận, tiếp nhận văn bản, tức làm để thấy hay, đẹp - Khơi gợi để học sinh thể thái độ hay nói lựa chọn hành xử có đặt vào hoàn cảnh nhân vật, liên hệ bối cảnh tác phẩm với trải nghiệm thân Cấu trúc Bài tập phân bố theo đầy đủ phân mơn Tiếng Việt: Tập đọc, Chính tả, Tập làm văn Luyện từ câu Chỉ lựa chọn số phân môn Tiếng Việt, tập trung vào: Đọc – Hiểu, Tập Làm Văn để thiết kế phiếu tập Số lượng tập đa dạng yêu cầu mức độ tư thấp Thường cấp độ nhận biết, tái kiến thức, vận dụng đơn - Giảm số lượng tập nhận diện, phân loại, phân tích đơn vị ngơn ngữ Do đó, số lượng tập yêu cầu tư mức độ cao giản Nội dung - Mỗi phiếu tập tập trung rèn luyện, củng cố kiến thức, kĩ Tiếng Việt tuần - Chỉ lựa chọn số nội dung dạy học chủ điểm có khả hỗ trợ tích cực phát triển lực tư Thời gian - Phiếu tập sử sử dụng dụng suốt tuần Trung bình phiếu tuần - Phiếu tập sử dụng để tổng kết chủ điểm Thường sử dụng vào tuần cuối kết thúc chủ điểm Tức tuần, HS làm phiếu Cách thức chữa GV chữa HS trao đổi, thảo luận kết - Câu hỏi có đáp án cụ với bạn thể Câu hỏi mở nên khơng có đáp án cụ thể, có gợi ý Học sinh đặt vào vai trị người đọc để tự chỉnh sửa, chỉnh sữa lẫn - GV đóng vai trị người chứng thực kết quả, tôn trọng ý kiến HS Tuy nhiên, tôn trọng khơng có nghĩa chấp nhận ý vớ vấn, thiếu cứ, phản khoa học, thiếu thẩm mỹ, tính nhân văn Xây dựng số Phiếu tập Tiếng Việt nhằm phát triển TDPB cho học sinh lớp PHIẾU BÀI TẬP SỐ Chủ điểm Thương người thể thương thân (Tuần – 3) Mục tiêu • • • • Đọc hiểu: Hiểu rõ lòng vị tha Kĩ viết: Tìm hiểu văn kể chuyện Phát triển lực TDPB: Hiểu hàm ý câu nói người khác Tìm mối liên hệ thơng tin Cân nhắc để đưa lựa chọn, định Diễn đạt rõ ràng, hợp logic ý kiến đưa Bài Đọc câu chuyện sau trả lời câu hỏi kèm theo: Câu chuyện 1: Câu chuyện túi khoai tây Ở lớp nọ, thầy giáo mang vào lớp nhiều túi nhựa bao khoai tây thật to Thầy bảo với học sinh rằng: cảm thấy ốn giận khơng muốn tha thứ lỗi lầm cho ai, viết tên người lên củ khoai tây cho vào túi nhựa Ban đầu, học sinh vơ thích thú viết tên người không ưa hay ghét hận cho vào túi Túi căng nặng, đầy khoai tây Sau đó, thầy lại yêu cầu học sinh mang theo bên túi khoai tây nơi đâu lúc thời gian tuần lễ Chỉ sau thời gian ngắn, bắt đầu cảm thấy mệt mỏi phiền toái lúc có túi khoai tây nặng nề, thối rữa, rỉ nước kè kè bên cạnh Cuối cùng, học sinh định xin thầy cho quẳng hết số khoai tây cảm thấy thật nhẹ nhàng, thoải mái lòng Lúc ấy, thầy giáo từ tốn nói: “Các em thấy khơng, lịng ốn giận hay thù ghét người khác làm cho thật nặng nề khổ sở! Càng oán ghét không tha thứ cho người khác, ta giữ lấy gánh nặng khó chịu lịng Lịng vị tha, cảm thông với lỗi lầm người khác khơng q q giá để ta trao tặng người, mà cịn q tốt đẹp dành tặng cho thân mình” (Theo Hạt giống tâm hồn) Viết câu tóm tắt lời thầy giáo cách điền vào chỗ trống: Lời thầy giáo Khi ta tha thứ cho lỗi lầm người khác ta cảm thấy …………… ………………………………………… Câu chuyện 2: Lỗi lầm biết ơn Hai bạn Hùng Dũng qua sa mạc Trong chuyến đi, hai người xảy tranh cãi gay gắt Hùng không kiềm chế nặng lời miệt thị Dũng Dũng cảm thấy bị xúc phạm, anh khơng nói gì, viết lên cát: “Hôm nay, người bạn tốt làm khác tơi nghĩ” Họ tiếp tục bước nhìn thấy ốc đảo, nơi họ định dừng chân tắm mát Dũng bị sa lầy lún dần xuống, Hùng tìm cách cứu anh Thốt khỏi vũng lầy, Dũng lấy miếng kim loại khắc lên tảng đá dòng chữ: “Hôm nay, người bạn tốt cứu sống tơi” Theo em, cứu Dũng khắc chữ lên đá mà người khác xúc phạm anh lại viết cát? Chất liệu gì? Được cứu Khắc chữ lên đá Sự khác chúng? Bị xúc phạm Viết lên cát Hàm ý gì? ………………………………………………………………… ……… Viết vào khoảng giao hai vòng tròn điểm chung cách ứng xử nhân vật Dũng câu chuyện số thầy giáo câu chuyện số Cách ứng xử nhân vật Dũng Cách ứng xử nhân vật thầy giáo Những nếp nhăn, bà ạ! Chuyện xảy bà cậu khơng an ủi, động viên kịp thời? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………… Nếu bị người khác giễu cợt, trêu trọc khác biệt mình, theo em, nên phản ứng nào? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………… Câu chuyện gửi cho thơng điệp gì? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………… Bài 2: Đặt vào vai sống khắc khoải thường xuyên bị phá hoại, em viết thư kể lại thay đổi sống nói lên mong ước PHIẾU BÀI TẬP SỐ Chủ điểm Những người cảm (Tuần 25 – 27) Mục tiêu Đọc hiểu: Biết phân biệt lòng dũng cảm với liều mạng để hiểu lòng dũng cảm Kĩ viết: Miêu tả cối Phát triển lực TDPB: • • • • Đưa phán đốn dựa lý trí Hiểu hàm ý câu nói người khác Diễn đạt rõ ràng, hợp logic ý kiến đưa Đặt vào vị trí người khác để có nhìn đa chiều Bài Đọc câu chuyện sau trả lời câu hỏi kèm theo: Dũng cảm? Bên hồ cá sấu, ba viên sĩ quan tranh cãi xem lính dũng cảm Vị thứ lệnh cho người lính mình: Hãy bơi qua hồ này! Anh lính ngại tuân lệnh bơi thật nhanh qua hồ, thoát hiểm Chẳng mảy may ấn tượng, sĩ quan thứ hai hét lên với cấp mình: Nhảy xuống hồ trụ lại 10 phút! Mặt dù sợ anh lính miễn cưỡng làm theo lệnh Sau 10 phút đánh với đàn cá sấu, may mắn lên bờ Theo em, hành động nhảy xuống hồ của hai người lính có coi dũng cảm khơng? Vì sao? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………………………… Viên sĩ quan thứ ba lên tiếng với người lính mình: Hãy nhảy xuống chứng minh anh dũng cảm họ! Người lính tiến lên dằn tiếng vào mặt đám sĩ quan: Tơi xuống hồ giết lũ cá sấu, mệnh lệnh ngu ngốc, hy sinh vô nghĩa Tôi - không - xuống! Vị sĩ quan thứ ba mỉm cười trước ngạc nhiên hai người kia: Tôi cho thực dũng cảm! Theo báo VnExpress Theo em, vị sĩ quan thứ ba lại cho anh lính thực dũng cảm? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………………………… Từ câu chuyện SGK, chuyện nghe, đọc, em hiểu dũng cảm? Hãy nêu ví dụ minh hoạ …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………………………… Bài 2: Có lồi lồi hoa gắn bó với người người bạn thân thiết Em thay lời loài hoa mà em u thích nói lên cảm nhận mà người dành cho …………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………… PHIẾU BÀI TẬP SỐ Chủ điểm Khám phá giới (Tuần 29 – 31) Mục tiêu Đọc hiểu: Thiên nhiên kì diệu học sẻ chia Kĩ viết: Miêu tả vật Phát triển lực TDPB: • • • Tìm mối liên hệ thông tin, kết nối ý tưởng Diễn đạt rõ ràng, hợp logic ý kiến đưa Đặt vào vị trí người khác để có nhìn đa chiều Bài Đọc mẩu tin sau trả lời câu hỏi kèm theo: Hai biển hồ Ở bên Palestine có hai biển hồ Biển hồ thứ gọi biển Chết Đúng tên gọi nó, nước cực đắng mặn gấp mười lần độ mặn nước biển bình thường, hồn tồn khơng giống muối ăn Khơng có sống bên xung quanh biển hồ Cá sống với nuớc hồ người uống phải thứ nước hồ có cảm giác uống axit Khơng muốn sống gần Biển hồ thứ hai Galilee Nước mát rượi, người uống mà cá sống Nhà cửa xây cất nhiều nơi Những nhà mọc san sát vườn quanh năm tươi tốt, tạo nên tranh thiên nhiên bình dị, mộc mạc yên bình Nhưng điều kỳ lạ hai biển hồ đón nhận nguồn nước từ sông Jordan Nước sông Jordan chảy vào Biển Chết Biển Chết đón nhận giữ lại riêng cho mình, khơng san sẻ với sơng hay dịng chảy nào, nên có lẽ nước Biển Chết dần trở nên mặn chát Ngược lại, biển hồ Galilee sau đón nhận nguồn nước từ sơng Jordan hào phóng san sẻ với hồ nhỏ quanh đó, nhờ nước biển hồ mang lại sống cho mn lồi Biển Chết biển hồ Galilee có điểm giống khác nhau? Biển Chết Biển hồ Galilee Tại lại có khác đó? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ……… Từ thực tế tự nhiên, rút học gì? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ……… Bài 2: Con người sống giới đại, văn minh đầy đủ tiện nghi Nhu cầu khơng cịn dừng lại ăn, uống, nơi mà vươn tới đẹp, quyền lực, sở thích cá nhân… Điều khơng xấu vơ tình biến thiên nhiên, có lồi động vật trở thành nạn nhân Để thỏa mãn ích kỷ số người, nạn săn bắn trộm đời, hàng trăm ngàn loài động vật quý ngã xuống hai chữ “lợi nhuận” Em đóng vai vật u thích để tự giới thiệu thân (đặc điểm, trạng thái) nói lời yêu cầu, đề nghị chấm dứt nạn săn bắn, bảo vệ môi trường sống cho động vật …………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………… …………………………………………………………… ……… …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ……… …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ……… …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ……… PHIẾU BÀI TẬP SỐ 10 Chủ điểm Tình yêu sống (Tuần 32 – 34 ) Mục tiêu Đọc hiểu: Lạc quan, yêu đời nhờ biết thay đổi để thích nghi Kĩ viết: Miêu tả vật => Năng lực TDPB: • Diễn đạt rõ ràng, hợp logic ý kiến đưa • Đặt vào vị trí người khác để hiểu tâm trạng người khác • Đưa dự đốn có lý tính • Hiểu hàm ý câu nói người khác Bài Đọc câu chuyện sau trả lời câu hỏi kèm theo: Cây xương rồng Ngày xưa, xương rồng tất lồi khác, có xanh to quạt, trông vô đáng u Một lần, xương rồng nói lời làm Thượng Đế tức giận nên bị đưa đến sống sa mạc Thời tiết nơi khắc nghiệt, khí hậu nóng lạnh thất thường Ở khơng có cối, nguồn nước ỏi, ánh nắng bỏng rát chiếu suốt ngày, khơng có mưa Gió cát ngày làm tàn phai vẻ đẹp xương rồng Bạn bè xương rồng cho xương rồng không qua khỏi nạn Đặt vào vai xương rồng, em dự đốn diễn biến tâm trạng xương rồng bị đày xuống sinh sống sa mạc? Sắp xếp diễn biến tâm trạng sau theo trình tự hợp lý Khóc lóc, sợ hãi Than trách đời thật đáng thương Bình tĩnh định thay đổi Phàn nàn bất lợi môi trường sống Diễn biến tâm lý xương rồng: ….,….,… Giải thích lý em lại xếp theo trật tự vậy? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… Theo em, xương rồng biết than trách gặp phải cảnh ngộ chuyện xảy ra? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… Đọc tiếp câu chuyện trả lời câu hỏi: Một ngày, xương rồng thầm nghĩ: “Lẽ chịu thua sao? Khơng! Cuộc sống cịn bao điều thú vị phía trước, định phải kiên trì sống tiếp.” Nó biết rằng, sa mạc ln thiếu nước, mà to khơng ngừng bốc nước Nếu muốn giữ nước cho thể, cần ngăn chặn bốc nước cây, khơng nước chết khơ Vì vậy, để thích nghi với nơi mới, xương rồng bắt đầu thu nhỏ q trình biến đổi vơ đau đớn Nhiều năm sau, xương rồng biến thành gai nhỏ kim, vừa nhọn vừa cứng phủ kín thân Từ sau, sa mạc khơ hanh trở thành nhà xương rồng, chúng sinh sống tồn ngoan cường từ hệ đến hệ khác ngày Suy nghĩ: “Lẽ chịu thua sao? Khơng! Cuộc sống cịn bao điều thú vị phía trước, định phải kiên trì sống tiếp” cho thấy xương rồng người nào? Suy nghĩ:”Lẽ mình… ” Em học tập điều xương rồng? …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… Bài 2: Em thử tạo thú cưng Đó lồi vật có thật với lực siêu phàm hay loài vật hư cấu Trước viết phác hoạ ghi thú cưng em vào khung đây: Thú cưng thuộc giống lồi gì? Chú to cỡ nào? Màu sắc sao? Thú cưng có cánh khơng? Chú di chuyển nào? Thú cưng có lực siêu đẳng? Trên có hoạ tiết khơng? Hãy dùng từ ngữ vẽ nên tranh sống động thú cưng em để bạn bè hình dung xác …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… …………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………… ... lớp bao hàm kiến thức kĩ lớp cao hơn, sâu Điểm khác biệt Phiếu tập Tiếng Việt phát triển Tư Phản biện cho học sinh lớp với Phiếu tập luyện tập Tiếng Việt Mục tiêu Phiếu tập luyện tập Tiếng Việt. .. thang đánh giá tư Bloom’s Taxanomy coi trọng việc phát triển tư duy, đặc biệt Tư Duy Phản Biện Các kiến thức Tiếng Việt phương tiện để phát triển tư duy, đặc biệt tư phản biện cho học sinh Nguyên... Phiếu tập Tiếng Việt phát triển TDPB Tập trung phát triển lực văn học, lực ngôn ngữ: tiếp cận nội dung, rèn luyện kĩ Tiếng Việt Tập trung rèn luyện, phát triển tư duy, đặc biệt TDPB cho học sinh