Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH TS NGUYÊN THỊ NGỌC TRANG KIỂM SỐT DỊNG VỐN QUỐC TỂ TRONG Lộ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TỂ • • • QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ M ã số: B2005-22-80 THƯ VIÊN Ì P.SG BAI HOE N G O A I ThUOỈiõ Ụịf0\9f TP.HỒ CHÍ MINH Năm 2006 Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH TS NGUYỄN THỊ NGỌC TRANG KIỂM SỐT DỊNG VĨN QUỐC TỂ TRONG Lộ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TỂ • • • QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ M ã số: B2005-22-80 Thành viên đề tài: TS NGUYỄN THỊ UYÊN UYÊN TS PHAN THỊ BÍCH NGUYỆT ThS DƯƠNG KHA ThS VŨ VIỆT QUẢNG ThS LÊ ĐẠT CHÍ ThS NGUYỄN KHẮC QUỐC BẢO TP.HỒ CHÍ MINH Năm 2006 i mé đầu, Tháo gỡ rào cản đối v i luồng chu chuyển v ố n quốc tế tài khoản vốn, điều kiện để V N gia nhập vào W T O hội nhập vào kinh tế toàn cầu Hệ thống pháp luật quy định k i ể m soát v ố n nước t a chưa chặt chẽ bộc l ộ nhiều sơ hở Đây tác động tiềm ừn đến dòng v ố n quốc tế vào k h ỏ i quốc gia không loại trừ nguy tiềm ừn khủng hoảng tương lai Hiện nhiều quan điểm khác phương thức n i lỏng k i ể m soát v ố n quan chức B ộ Kế hoạch Đ ầ u tư, B ộ Tài Chính N H N N Những đánh giá đặt trước yêu cầu phải nghiên cứu đề tài " K i ể m sốt dịng vốn quốc tế l ộ trình h ộ i nhập k i n h tế VN", v i hy vọng đóng góp thêm vào vấn đề lý luận thực tiễn điều hành sách vĩ m ô phù hợp v i l ộ trình hội nhập k i n h tế quốc tế VN Ngồi ra, nghiên cứu k i ể m sốt v ố n bối cảnh có nhiều sơ h hệ thống ngân hàng pháp luật chắn tạo tranh luận thú vị nhà nghiên cứu, chuyên gia hoạch định sách k i n h tế vĩ m ô nhà đầu tư nước nước l ộ trình k i ể m sốt v ố n mức độ nới lỏng k i ể m sốt vốn Có câu hỏi quan trọng m đặt k h i tiếp cận nghiên cứu đề tài này: • • Hiện p h ủ tiến hành k i ể m soát v ố n mức độ nào? Những v ấ n đề sách đặt l ộ trình t ự hóa dịng chu chuyển v ố n nước ta gì? Đ ê trả l i cho hai câu h ỏ i này, nhóm đề tài tiến hành nghiên c ứ u sau đây: • Các tranh luận k i ể m soát v ố n quốc gia g i i q u a n điểm riêng k i ể m soát v ố n k h i nghiên cứu trường hợp V N • • Phân tích thực nghiệm hiệu k i ể m soát v ố n V N thời gian qua Đ ề xuất v ấ n đề sách việc n i lỏng k i ể m sốt v ố n l ộ trình hội nhập k i n h tế quốc tế VN ii Phương pháp nghiên cứu Chúng bắt đầu nghiên cứu lý luận tổng kết từ kinh nghiệm nước giới, kinh nghiệm hiển nhiên đến mức độ có băng chứng xác thực rõ ràng, thông qua khủng hoảng tài xảy gần ố nước khu vực Tuy nhiên, Những học kinh nghiệm chi phù họp với đặc thù quốc gia riêng biệt, chúng tơi tiến hành phân tích thực nghiệm vấn đề kiểm sốt vốn trường họp VN, để đánh giá mức vị mức độ kiểm soát vốn Với cách tiếp cận đó, chúng tơi tiến hành đánh giá kiểm sốt vốn ố nước ta thơng qua so sánh thị trường: (1) thị trường onshore (2) thị toàng cross-border (3) thị trường chuẩn Các đánh giá định lượng m ô hình kinh tế, thơng qua phương pháp thống kê m ô hĩnh hồi quy bàng phần mềm SPSS Excel Các số liệu nghiên cứu đề tài, chủ yếu số liệu thứ cấp, thu thập từ cơng bố thức IMF, WB, ADB từ nguồn khác từ nước nước ngồi Ngồi ra, khó khăn tiếp cận số liệu nên có số tiêu chúng tơi phải tự tiến hành tính tốn thêm dựa quy định quan chức năng, ví dụ tỷ giá kỳ hạn qua thời kỳ v.v Nội dung đề tài Đe tài có khối lượng 62 trang, không kể phần phụ lục, bao gồm bảng, hình, danh mục tài liệu tham khảo phụ lục Đe tài có kết cấu sau: Chương 1: Tổng luận kiểm soát vốn Chương 2: Đánh giá mức độ hiệu kiểm soát vốn Chương 3: Kiểm soát vốn: Một so đề xuất Ngồi kết cơng bố thức đề tài dạng rút gọn, chúng tơi cịn bổ sung số vấn đề có liên quan đến kiểm sốt vốn phần phụ lục iii MỤC LỤC Lời mở đầu i Mục lục iii Danh mục hình vi Danh mục bảng vii Danh mục từ viết tắt Chương viii 1: Tổng luận kiểm soát vốn Ì 1.1 Các quan điểm mục tiêu kiểm sốt vốn Ì 1.2 Các phương thức kiểm sốt vốn 1.3 Hiệu giá phải trả kiểm soát vốn 1.3.1 H i ệ u k i ể m soát v ố n 1.3.2 Giá phải trả k i ể m soát v ố n 1.4 Các sách kiểm sốt vốn 1.4.1 Chính sách đối v i dịng v ố n vào Ì 4.2 Chính sách đối v i dòng v ố n 1.5 Tác động kiếm soát vốn đến hành v i cơng ty, cá nhân phủ 1.5.1 Hành v i công ty 1.5.2 Hành v i cá nhân 1.5.3 Hành v i Chính phủ tính kỷ luật thữ trường 1.6 Nói lỏng kiểm sốt vốn d ự t r ữ ngoại hối lo 1.6.1 Những chứng thực nghiệm l o Ì 6.2 Lý n i lỏng k i ể m soát v ố n để tăng nhanh d ự trữ ngoại h ố i l i 1.7 Những học kiểm soát vốn t kinh nghiệm nước phát triển 13 Kết luận chương Ì Chương 2: Đánh 14 giá mức độ hiệu kiểm soát vốn 75 2.1 Kiểm soát vốn V N 16 2.2 Kiểm đữnh ngang giá lãi suất V N 21 2.3 Đánh giá lệch chuẩn so với ngang giá lãi suất 25 2.3.1 Lệch chuẩn trường họp ngang giá lãi suất khơng phịng ngừa rủi ro - UIP 25 2.3.2 Lệch chuẩn đối vói ngang giá lãi suất có phịng ngừa rủi ro - IRP 26 iv 2.4 Kết thực nghiệm 2.4.1 Lệch chuẩn từ ngang giá lãi suất có phịng ngừa rủi ro - Kết so sánh 29 2.4.2 ước lượng tác động thay đổi kiểm sốt vốn đến chi phí giao dịch 2.5 Kiểm định tác động kiểm soát vốn đến chu chuyển vốn bất hợp pháp 2.5.1 Kiểm định giả thuyết hệ số tương quan tuyến tính r 32 33 35 2.5.2 M hình hồi quy đơn tuyến tính kiểm sốt vốn chuyển vốn bất hắp pháp 38 2.6 Các hàm ý sách 40 Kết luận chương 40 Chương ổ: Kiêm sốt vịn - sô đê xuât 42 3.1 Các điều kiện để kiểm sốt vốn có hiệu 42 3.2 Tự hóa tài khoản vốn có kiểm sốt 43 3.2.1 Vì phải tự hóa tài khoản vốn có kiểm sốt? 44 3.2.2 Đ ề xuất 45 3.2.3 Tính khả thi 46 3.2.4 Kết luận 47 3.3 Kiểm soát vốn để hạn chế dòng vốn vào ngắn hạn 47 3.3.1 Động cho phủ nước kiểm sốt dòng vốn vào ngắn hạn 48 3.3.2 Các biện pháp kiểm sốt dịng vốn vào ngắn hạn 48 3.2.3 Tính khả thi 49 3.4 Kiểm soát vốn để hạn chế đảo ngược dịng vốn 3.4.1 Kiểm sốt dịng vốn 3.4.2 Tính khả thi 3.5 Chính sách thận trắng kiểm sốt vốn 50 50 51 53 3.5.1 Chính sách thận trắng gì? 53 3.5.2 Nội dung sách thận trắng 53 3.5.3 Chính sách thận trắng ngân hàng thương mại 54 3.6 Chính sách tài MNC 55 3.6.1 Chính sách tiền tệ 55 3.6.2 Chính sách tài khoa 56 3.7 Những trụ cột sách tài tiền tệ dòng vốn quốc tế 3.7.1 Tiếp cận dịng vốn tồn cầu tránh nguy hiểm 57 58 V 3.7.2 Đ ố i phó với dịng chảy vốn thời kỳ đầu tự hóa 58 3.7.3 Kiềm chế bùng nổ cho vay 59 3.7.4 Thị trường vốn vận hành tốt giảm rủi ro thu hút đầu tư gián tiếp 59 3.7.5 Thiết lập thiết bị đàn hồi tốt 60 3.7.6 Công khai minh bạch thông tin 60 3.8 Những nghiên cứu 61 Kết luận chương 62 Kết luận 63 Danh mục tài liễu tham khảo 64 Phụ lục Ì: Thực trạng dịng vốn quốc tế V N Ì Phụ lục 2: Chứng lưu ký chứng khốn phương thức thu hút dịng vốn quốc tế cho doanh nghiễp V N 24 Phụ lục 3: Dịng tài vào nước phát triển - xu hướng gần viễn cảnh tương lai gần 32 Phụ lục 4: Tập hợp số liễu Phụ lục 5: Tiến trình nới lỏng sách kiểm sốt vốn 43 55 vi DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1: Quan hệ tương quan chênh lệch lãi suất VND - USD biến động tỷ giá giao tương lai kỳ vọng USD 24 Hình 2.2: Lệch chuẩn khỏi ngang giá lãi suất thị trường, Ql/1999 - Q3/2005 28 Hình 2.3: Chi phí giao dịch: Giá trị tuyệt đối lệch chuẩn, Ql/1999 - Q3/2005 29 Hình 2.4: Dãi băng chi phí giao dịch thị trường Onshore 30 Hình 2.5: Dãi băng chi phí giao dịch thị trường Cross.-Boder 30 Hình 2.6: Dãi băng chi phí giao dịch thị trường chuẩn (Hồng Kơng) 31 Hình 2.7: Chênh lệch chi phí giao dịch thị trường onshore thị trường cross-border mối tương quan với chu chuyển vốn bất h p pháp 34 vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Mục đích kiểm sốt dịng vốn Bảng 1.2: Các số tài Bảng 1.3: Các cơng cụ quản lý dịng vốn vào Bảng 2.1: Lãi suất, tỷ giá giao tỷ giá kỳ hạn VND USD tò Ql/1999 đến Q3/2005 ' 23 Bảng 2.2: Kiểm soát vốn chi phí giao dịch Việt Nam, Q4/1999 - Q4/2004 (%) Bảng 2.3: Tổng kim ngạch XNK sai số thống kê Việt nam từ Ql 1999 - Q4 2002 34 .. .Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH TS NGUYÊN THỊ NGỌC TRANG KIỂM SỐT DỊNG VỐN QUỐC TỂ TRONG Lộ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TỂ • • • QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM Đề tài nghiên cứu khoa. .. NGUYỄN THỊ NGỌC TRANG KIỂM SỐT DỊNG VĨN QUỐC TỂ TRONG Lộ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TỂ • • • QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ M ã số: B2005-22-80 Thành viên đề tài: TS NGUYỄN THỊ UYÊN... dịng vốn quốc tế l ộ trình hội nhập kinh tế quốc tế V i ệ t Nam Bảng 1.1: Mục đích kiểm sốt dịng vốn Mục đích kiểm sốt dòng vốn Phương pháp thực Thu hút Vốn/ Tài trợ K i ể m sốt d ị n g vốn cho