BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MƠN TIẾNG BAHNAR (Ban hành kèm theo Thơng tư số 34 / 2020/ TT-BGDĐT ngày 15 tháng 09 năm 2020 Bộ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo) Hà Nội, 2020 MỤC LỤC I ĐẶC ĐIỂM MÔN HỌC .3 II.QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH III MỤC TIÊU .4 IV CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH V YÊU CẦU CẦN ĐẠT .9 VI NỘI DUNG GIÁO DỤC .17 VII ĐỊNH HƯỚNG VỀ PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC 37 VIII ĐỊNH HƯỚNG VỀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC 43 IX GIẢI THÍCH VÀ HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH 45 I ĐẶC ĐIỂM MƠN HỌC Tiếng Bahnar mơn học thuộc lĩnh vực giáo dục ngôn ngữ, học từ tiểu học đến trung học phổ thông (theo Kế hoạch giáo dục Chương trình giáo dục phổ thơng – Chương trình tổng thể 2018) Tiếng Bahnar môn học giúp học sinh có phương tiện giao tiếp (đặc biệt ngơn ngữ viết), góp phần bảo tồn ngơn ngữ dân tộc; đồng thời công cụ quan trọng để giáo dục học sinh có ý thức giữ gìn phát huy giá trị ngơn ngữ, văn hóa dân tộc Bahnar Môn Tiếng Bahnar thiết kế phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi tâm sinh lí học sinh phổ thơng có nguyện vọng, nhu cầu học hồn thành chương trình Thơng qua văn Tiếng Bahnar, hoạt động nghe, nói, đọc, viết, mơn Tiếng Bahnar giúp học sinh hình thành phát triển phẩm chất tốt đẹp lực sử dụng ngôn ngữ Tiếng Bahnar; góp phần giúp học sinh hình thành phát triển phẩm chất cần thiết lực cốt lõi để sống làm việc hiệu quả, để học suốt đời Chương trình giáo dục phổ thơng Tiếng Bahnar xây dựng theo hai bậc: bậc A B; bậc A chia trình độ A1 A2; bậc B chỉ có 01 trình độ (trình độ B) Ba trình độ ứng với 03 cấp học Nội dung mơn học bao gồm mạch kiến thức kĩ bản, thiết yếu tiếng Bahnar, nét văn hóa dân tộc Bahnar đáp ứng yêu cầu cần đạt phẩm chất lực học sinh cấp học; phân chia theo hai bậc: Ở bậc A, chương trình thiết kế theo mạch tương ứng với kĩ đọc, viết, nói nghe Kiến thức Tiếng Bahnar đưa vào trình dạy học đọc, viết, nói, nghe Các ngữ liệu lựa chọn xếp phù hợp với khả tiếp nhận học sinh trình độ Mục tiêu giúp học sinh sử dụng Tiếng Bahnar để giao tiếp hiệu sống nhằm bảo tồn tiếng mẹ đẻ văn hóa dân tộc Ở bậc B, chương trình củng cố phát triển kết bậc A, giúp học sinh nâng cao lực sử dụng tiếng mẹ đẻ thông qua kiến thức tiếng Bahnar theo chủ đề văn hóa xã hội địa phương II QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH Chương trình giáo dục phổ thông Tiếng Bahnar tuân thủ quy định nêu Chương trình giáo dục phổ thơng cho 12 năm học Chương trình xây dựng sở lí luận thực tiễn, cập nhật thành tựu nghiên cứu khoa học tâm lí, khoa học ngơn ngữ, khoa học giáo dục Chương trình lấy việc rèn luyện kĩ giao tiếp (đọc, viết, nói nghe) làm trục xun suốt ba trình độ (A1, A2 B) nhằm đáp ứng yêu cầu chương trình phát triển lực Kiến thức Tiếng Bahnar nhận diện sở tích hợp với việc nhận diện kiến thức Tiếng Việt học môn Tiếng Việt môn Ngữ văn nhằm phục vụ cho yêu cầu rèn luyện kĩ đọc, viết, nói nghe Chương trình xây dựng theo hướng mở, thể việc không quy định chi tiết nội dung dạy học mà chỉ quy định yêu cầu cần đạt đọc, viết, nói nghe cho cấp độ; quy định số kiến thức tiếng Bahnar Chương trình vừa đáp ứng yêu cầu đổi mới, vừa trọng kế thừa phát huy ưu điểm chương trình mơn Ngữ văn chương trình mơn Tiếng Bahnar chương trình tiếng dân tộc thiểu số khác mà Bộ Giáo dục Đào tạo ban hành Chương trình đảm bảo phù hợp với quy định pháp luật; khơng có định kiến xã hội giới, sắc tộc, tôn giáo, nghề nghiệp, địa vị III MỤC TIÊU Mục tiêu chung Môn Tiếng Bahnar giúp học sinh phát triển lực ngôn ngữ, lực vận dụng vốn kiến thức học để học môn Tiếng Bahnar; rèn luyện kĩ đọc, viết, nói nghe; có hệ thống kiến thức tiếng Bahnar; vận dụng sáng tạo, linh hoạt tổng hợp bốn kĩ để tiếp nhận tạo lập văn Tiếng Bahnar nói riêng, sản phẩm giao tiếp giá trị thẩm mĩ nói chung sống Góp phần hình thành phát triển cho học sinh phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực trách nhiệm; bồi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách phát triển cá nhân, môn Tiếng Bahnar giúp học sinh có tình u tiếng mẹ đẻ; có ý thức cội nguồn sắc dân tộc, góp phần giữ gìn, phát triển giá trị văn hố ngơn ngữ cộng đồng dân tộc Bahnar dân tộc anh em khác đất nước Việt Nam Góp phần giúp học sinh phát triển lực chung: lực tự chủ tự học, lực giao tiếp hợp tác, lực giải vấn đề sáng tạo Mục tiêu cụ thể a) Mục tiêu trình độ A1 (Cấp tiểu học) – Giúp học sinh bước đầu hình thành lực chung, phát triển lực sử dụng Tiếng Bahnar tất kĩ đọc, viết, nói nghe mức độ bản: nghe hiểu ý kiến người nói; đọc đúng, trơi chảy văn bản, hiểu nội dung, thơng tin văn bản; viết tả, ngữ pháp; viết số câu, đoạn văn ngắn theo chủ đề – Góp phần giúp học sinh hình thành phát triển phẩm chất chủ yếu với biểu cụ thể: yêu thiên nhiên, trường lớp, gia đình, q hương; có ý thức cội nguồn; yêu thích đẹp; thật thà, thẳng học tập đời sống; có ý thức thực trách nhiệm thân, gia đình b) Mục tiêu trình độ A2 (Cấp THCS) – Tiếp tục phát triển lực chung, lực ngơn ngữ hình thành trình độ A1 với yêu cầu cần đạt cao Phát triển lực ngơn ngữ với u cầu: nghe, nói thành thạo: nói dễ hiểu, mạch lạc; có thái độ tự tin, phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp cách thức biểu đạt Tiếng Bahnar; đọc, viết cách tương đối thành thạo: đọc hiểu nội dung văn văn học văn thông tin; viết đoạn văn (văn miêu tả, văn kể chuyện) – Góp phần giúp học sinh tiếp tục phát triển phẩm chất chủ yếu hình thành trình độ A1; nâng cao mở rộng yêu cầu phát triển phẩm chất với biểu cụ thể như: yêu thích lao động; có ý thức trách nhiệm với xã hội mơi trường xung quanh c) Mục tiêu trình độ B (Cấp THPT) – Tiếp tục phát triển lực hình thành bậc A với yêu cầu cần đạt cao hơn: nói nghe linh hoạt, có khả nghe đánh giá nội dung nghe Đọc, viết thành thạo: đọc hiểu nội dung văn với mức độ khó thể qua dung lượng, nội dung yêu cầu đọc; hiểu thông tin bản, chủ đề ý nghĩa văn bản; nhận biết số biện pháp tu từ văn văn học dân gian dân tộc Bahnar Viết văn (bài văn kể tả, văn nghị luận ngắn) – Góp phần giúp học sinh tiếp tục phát triển phẩm chất hình thành bậc A; mở rộng nâng cao yêu cầu phát triển phẩm chất với biểu cụ thể: biết tự hào lịch sử văn hóa dân tộc; tinh thần tự học tự trọng, có ý thức cơng dân, tơn trọng pháp luật IV CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH Cấu trúc Cấu trúc chương trình mơn Tiếng Bahnar theo bậc trình độ Chương trình gồm 02 bậc (Bậc A Bậc B) cấu 03 trình độ đầu ra: – Bậc A có 02 trình độ: Trình độ A1 Trình độ A2 – Bậc B có 01 trình độ: Trình độ B Thời lượng chương trình – Tổng thời lượng: 1085 tiết – Phân phối chương trình: + Trình độ A1: 350 tiết + Trình độ A2: 420 tiết + Trình độ B: 315 tiết Khung kế hoạch dạy học Thời lượng chương trình Bậc Trình độ A1 A 770 tiết 350 tiết A2 420 tiết B 315 tiết Khung kế hoạch dạy học Năm Tiểu học Năm thứ – 70 tiết Lớp Năm thứ hai – 70 tiết Lớp Năm thứ ba – 70 tiết Lớp Năm thứ tư – 70 tiết Lớp Năm thứ năm – 70 tiết Lớp THCS Năm thứ – 105 tiết Lớp Năm thứ hai – 105 tiết Lớp Năm thứ ba – 105 tiết Lớp Năm thứ tư – 105 tiết Lớp THPT Năm thứ – 105 tiết Lớp 10 Năm thứ hai – 105 tiết Lớp 11 Năm thứ ba – 105 tiết Lớp 12 Thời lượng dành cho nội dung giáo dục Thời lượng dành cho nội dung giáo dục tác giả sách giáo khoa giáo viên chủ động xếp vào yêu cầu cần đạt lớp thực tế dạy học Tuy nhiên, cần bảo đảm tỉ lệ hợp lí thành phần sau: – Giữa trang bị kiến thức rèn luyện kĩ (trọng tâm rèn luyện kĩ thực hành, vận dụng) – Giữa kiểu, loại văn dùng làm ngữ liệu để đọc, viết, nói nghe (dành tỉ lệ thời lượng phù hợp cho kiểu loại văn văn học, văn thông tin, văn nghị luận): Trình độ Văn thơng tin Văn văn học A1 Khoảng 40% Khoảng 60% A2 Khoảng 40% Khoảng 60% B Khoảng 50% Khoảng 30 % Văn nghị luận 20% – Thời lượng dành cho kĩ đọc, viết, nói nghe trình độ sau: Trình độ Đọc Viết Nói nghe Kiến thức tiếng Bahnar Trình độ A1 khoảng 50% khoảng 25% khoảng 15% Khoảng 10% Trình độ A2 khoảng 45% khoảng 25% khoảng 20% Khoảng 10% Trình độ B khoảng 40% khoảng 25% khoảng 25% Khoảng 10% – Với thời lượng trên, địa phương tùy vào tình hình lực học sinh, điều kiện sở vật chất,… để có kế hoạch thực bảo đảm yêu cầu bậc, trình độ theo chương trình V YÊU CẦU CẦN ĐẠT Yêu cầu cần đạt phẩm chất chủ yếu lực chung Mơn Tiếng Bahnar góp phần hình thành, phát triển học sinh phẩm chất chủ yếu lực chung theo mức độ phù hợp với môn học, cấp học quy định Chương trình giáo dục phổ thơng Mơn Tiếng Bahnar giúp học sinh phát triển lực ngôn ngữ: rèn luyện kĩ đọc, viết, nói nghe; có hệ thống kiến thức phổ thông tảng tiếng Bahnar, phát triển tư hình tượng tư logic, góp phần hình thành học vấn người có văn hố; biết tạo lập văn thơng dụng Tiếng Bahnar; biết tiếp nhận, đánh giá văn bản, sản phẩm giao tiếp giá trị thẩm mĩ dân tộc Bahnar nói riêng sống nói chung Chương trình mơn Tiếng Bahnar cịn hướng tới hình thành phát triển phẩm chất chủ yếu yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm, tích cực học hỏi, tự hào truyền thống văn hóa dân tộc lực chung: lực tự chủ tự học, lực giao tiếp hợp tác, lực giải vấn đề sáng tạo Sau hoàn thành chương trình, học sinh cần phải thành thục kĩ ngơn ngữ đọc, viết, nói nghe Tiếng Bahnar có hiểu biết văn hóa dân tộc Bahnar thông qua ngôn ngữ, với mức độ phù hợp được quy định cho trình độ Yêu cầu cần đạt lực đặc thù Với đặc điểm môn học thời lượng phân bổ cho môn học (tổng số trình độ 1.085 tiết), yêu cầu cần đạt lực đặc thù chủ yếu đưa yêu cầu cần đạt kĩ năng, kiến thức Tiếng Bahnar tích hợp với kiến thức văn hóa a) u cầu cần đạt kĩ tiếng Bahnar Đọc Bậc A Bậc B Trình độ A1 Trình độ A2 Đọc các tổ hợp phụ âm đơn Đọc tiếng, từ khó, phụ giản; đọc rõ tiếng, từ, câu, văn âm ghép đôi, ghép ba chữ đơn giản Nhận biết dấu âm: “ tắc hầu” Biết phân biệt chữ có kí hiệu gần trước số phụ âm: al, am, an, ang, giống nhau: b, [, d, j,… a`, ar, … Trình độ B Đọc diễn cảm văn bản, nhấn giọng từ ngữ theo yêu cầu Ghi chép vắn tắt ý tưởng, chi tiết quan trọng vào phiếu sổ tay Đọc đúng, rõ ràng, trôi chảy văn Đọc đúng, rõ ràng văn thơ thơ văn xuôi văn xuôi Thuộc bảng chữ tiếng Bahnar Bước đầu biết đọc thầm Đọc hiểu nội dung: Đọc hiểu nội dung: Đọc hiểu nội dung: Đọc hiểu nội dung văn bản, chủ yếu nội dung tường minh; bước đầu hiểu điều tác giả muốn nói qua văn dựa vào gợi ý Biết nêu trả lời câu hỏi nội dung văn như: Ai? Cái gì? Làm gì? Ở đâu? Như nào? Vì sao? Nhận biết nội dung mà tác giả muốn nói qua văn Nhận biết tóm tắt chủ đề văn Văn viết gì? Thơng tin Hiểu cảm nhận giá trị Lưu ý: năm thứ thứ hai, đáng ý? văn hóa truyển thống tốt đẹp dân có yêu cầu đọc hiểu chung; chưa tách Tìm ý đoạn văn tộc qua văn thành yêu cầu đọc hiểu nội dung dựa câu hỏi gợi ý Nêu suy nghĩ thân sau đọc hiểu hình thức Hiểu điều tác giả nói qua văn đọc văn bản 10 Đọc hiểu hình thức Nhận diện kiến thức tiếng Bahnar qua văn kể: Nhận biết mối quan hệ nhân vật câu 2.1 Củng cố kiến thức học cấp độ A2 chuyện thể qua cách xưng hô – Công dụng từ mang tiền âm tiết, từ xem II VIẾT trợ từ (từ kơ) chức trợ từ Quy trình viết – Từ đơn, từ ghép, từ láy Biết viết văn quy trình, bảo đảm bước hình thành rèn luyện năm học trước – Từ loại: danh từ, động từ, tính từ – Câu; thành phần chính, thành phần phụ câu Thực hành viết 2.2 Một đoạn hội thoại ngắn liên quan đến chủ đề Viết đoạn văn thuật lại hoạt động chăm sóc sức khỏe cho đồng bào Trạm y tế xã Mở rộng kiến thức tiếng Bahnar về: Viết đoạn văn việc làm để bảo vệ nguồn nước nơi sinh sống – Hiện tượng ngữ điệu – Tiền tố – – KIẾN THỨC VĂN HÓA Viết văn thuật lại hoạt động phịng tránh thiên tai địa phương – III NĨI Nói rõ ràng, tập trung vào mục đích đề tài, có thái độ tự tin – – Tri thức địa phương đồng bào Bahnar phòng tránh thiên tai (trong điều kiện biến đổi khí hậu nay) kiến thức chăm sóc sức khỏe NGỮ LIỆU Văn học dân gian Bahnar, thơ ca dân gian (thể loại điển hình thơ ca dân gia Bahnar) Nhớ nói việc tham gia IV NGHE Văn thông tin: văn đồng bào Bahnar cách phòng tránh thiên tai bảo vệ sức khỏe điều kiện biến đổi khí hậu Lắng nghe để hiểu rõ thông tin, tập trung vào vấn đề trao đổi, khơng nói lạc chủ đề – 33 – Nghe hiểu chủ đề câu chuyện Năm học thứ 11 I ĐỌC KIẾN THỨC TIẾNG BAHNAR Đọc hiểu nội dung Phương thức cấu tạo từ tiếng Bahnar – Nhận biết tóm tắt chủ đề văn Dấu câu: dấu chấm phẩy Nêu cân chuyện, đoạn thơ mà yêu thích Câu, phân loại câu tiếng Bahnar: phân loại biết giải thích kiểu câu theo cấu trúc ngữ pháp (câu đơn, câu ghép); phân loại câu theo chức (câu kể, câu hỏi, câu khiến, Đọc hiểu hình thức câu cảm) Nhận biết đặc điểm số văn thông tin đơn giản: giới thiệu sách, phim; thông tin kiện Văn theo nội dung chuyên đề\ địa phương – Chủ đề Giáo dục – II VIẾT – Chủ đề Pháp luật đời sống Quy trình viết – Chủ đề sức khỏe Biết viết văn quy trình, bảo đảm bước hình thành rèn luyện năm học trước – Chủ đề sắc văn hóa dân tộc – Chủ đề Quyền nghĩa vụ – Chủ đề Tình đồn kết dân tộc anh em Thực hành viết Viết đoạn văn nêu tình cảm, cảm xúc KIẾN THỨC VĂN HÓA thân nhân vật người thân gần gũi, thân Một số danh lam thắng cảnh địa phương thiết Truyền thống lịch sử: anh hùng dân tộc – NGỮ LIỆU 34 – Viết đoạn văn giới thiệu địa danh lịch sử; Bài thơ cảnh đẹp thiên nhiên địa phương; nêu tình cảm, Văn thông tin: văn giới thiệu sách, phim Các cảm xúc cảnh đẹp thiên nhiên, địa danh lịch sử báo, thơng tin kiện địa phương – Viết đoạn văn anh hùng dân tộc người Bahnar (có thể viết anh hùng dân tộc thời đại, anh hùng theo truyền thuyết) Viết văn nghị luận ngắn làm để bảo vệ rừng địa phương vấn đề có tính thời địa phương – III NÓI – Thực quy định trao đổi, thảo luận: luân phiên lượt lời; tập trung vào vấn đề trao đổi Trình bày việc có tính thời địa phương; nêu suy nghĩ việc – IV NGHE – Nghe hiểu nội dung, chủ đề – Ghi lại ý kiến phát biểu người khác Năm học thứ 12 I ĐỌC KIẾN THỨC TIẾNG BAHNAR Đọc hiểu nội dung Từ đơn, từ ghép, từ láy – Nhận biết tóm tắt nội dung văn 35 – Từ nhiều nghĩa – Hiểu cảm nhận phong tục tập quán tốt đẹp dân tộc qua văn – Các chủ đề: Lao động sản xuất: Nghề truyền thống; phong tục lao động sản xuất – Nêu suy nghĩ thân sau đọc văn Đọc hiểu hình thức – Tài nguyên thiên nhiên Nhận biết trình tự xếp việc câu chuyện theo mối quan hệ nhân – Truyền thống lịch sử – Bảo vệ môi trường; – Bảo vệ tổ quốc II VIẾT Quy trình viết Tri thức địa phương (bản địa) người Bahnar Biết viết văn quy trình, bảo đảm bước chăm sóc sức khỏe, phịng tránh thiên tai… hình thành rèn luyện năm học trước KIẾN THỨC VĂN HÓA – Thực hành viết Nghề truyền thống Viết văn kể lại câu chuyện học, Nghệ nhân dân tộc Bahnar nghe Bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống dân tộc – Viết đoạn văn nghề truyền thống dân tộc Bahnar Bahnar (đan lát, dệt thổ cẩm,…) NGỮ LIỆU – Viết đoạn văn nghệ nhân người Bahnar (người chơi nhạc cụ dân tộc; biểu diễn múa; làm nghề truyền Văn học dân gian Bahnar theo chủ đề, trường ca, truyện cổ thống;…) Văn học dân gian tiêu biểu dân tộc anh em Việt – Viết văn nghị luận ngắn bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch gắn với phát triển kinh tế - xã hội, Nam – Văn thuyết minh giới thiệu nghề truyền thống dân tộc Bahnar nâng cao đời sống cho đồng bào Bahnar III NÓI 36 Nêu nhận định vấn đề gần gũi với Văn bảo tồn giá trị văn hóa, gắn việc bảo tồn văn sống hóa với phát triển sinh kế, phát triển du lịch, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống cho đồng bào Bahnar – Nhớ nói việc tham gia; nêu – cảm xúc cá nhân IV NGHE Biết đóng góp ý kiến sinh hoạt tập thể, thảo luận vấn đề quan trọng mà nhóm, lớp phải thực VII ĐỊNH HƯỚNG VỀ PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC Định hướng chung Chương trình giáo dục phổ thơng Tiếng Bahnar vận dụng phương pháp giáo dục mà chương trình mơn Ngữ văn định hướng phù hợp với đối tượng cấp học ương ứng Theo đó, chương trình vận dụng phương pháp giáo dục theo định hướng chung dạy học tích hợp phân hóa; đa dạng hố hình thức tổ chức, phương pháp phương tiện dạy học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo học tập vận dụng kiến thức, kĩ học sinh Căn vào chương trình, giáo viên chủ động, linh hoạt xây dựng tổ chức học theo định hướng sau: a) Dạy học tích cực Về dạy học tích cực Chương trình Tiếng Bahnar thực quy định Chương trình giáo dục phổ thông: “Các môn học hoạt động giáo dục nhà trường áp dụng phương pháp tích cực hố hoạt động học sinh, giáo viên đóng vai trị tổ chức, hướng dẫn hoạt động cho học sinh, tạo môi trường học tập thân thiện tình có vấn đề để khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào hoạt động học tập, tự phát lực, nguyện vọng thân, rèn luyện thói quen khả tự học, phát huy tiềm kiến thức, kĩ tích luỹ 37 để phát triển.” Tăng cường, phát huy tính tích cực, tự lực học sinh; dành nhiều thời gian cho học sinh nghiên cứu sách giáo khoa tài liệu học tập, luyện tập, thực hành, trình bày, thảo luận, bảo vệ kết học tập để học sinh biết tự đọc, viết, nói nghe theo yêu cầu mức độ khác nhau; kiểm tra, đánh giá việc thực nhiệm vụ học tập học sinh b) Dạy học trải nghiệm Dạy học trải nghiệm thông qua hoạt động học nhiều hình thức ngồi lớp học Phát triển tư duy, rèn luyện kĩ sử dụng phương tiện dạy học cho học sinh, khắc phục tình trạng dạy học theo kiểu đọc chép c) Dạy học tích hợp Theo Chương trình giáo dục phổ thơng, dạy học tích hợp “dạy học giúp học sinh phát triển khả huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng, thuộc nhiều lĩnh vực khác để giải có hiệu vấn đề học tập sống, thực trình lĩnh hội tri thức rèn luyện kĩ năng” Trong mơn Tiếng Bahnar, cần thực tích hợp cách nhẹ nhàng, phù hợp với đặc điểm tâm lí, nhận thức đặc điểm ngôn ngữ học sinh Có thể tích hợp sau: – Tích hợp nội mơn Tiếng Bahnar: Thực u cầu tích hợp kiến thức kĩ Tích hợp kĩ đọc, viết, nói, nghe học; tích hợp kiến thức tiếng Bahnar với kiến thức văn hóa dân tộc – Tích hợp mơn Tiếng Bahnar với môn học khác: sử dụng điều học sinh biết học môn học khác vào môn Tiếng Bahnar (ví dụ: điều học mơn Mĩ thuật, Âm nhạc để nói chủ đề văn hóa dân tộc nhạc cụ dân tộc, hoa văn dân tộc ) – Tích hợp dạy Tiếng Bahnar với giáo dục nhân cách học sinh, giúp em giữ gìn sắc văn hóa dân tộc Định hướng phương pháp hình thành, phát triển phẩm chất chủ yếu lực chung Để hình thành, phát triển phẩm chất chủ yếu lực chung nêu Chương trình giáo dục phổ thơng, giáo viên lựa chọn phương pháp giáo dục phù hợp với môn Tiếng Bahnar đối tượng học sinh; không chỉ thông qua nội dung dạy học đa dạng, phong phú, giàu tính thẩm mĩ - nhân văn mà cịn phương pháp, 38 hình thức tổ chức dạy học cách kiểm tra, đánh giá hoạt động tiếp nhận tạo lập văn với việc trọng phát huy tính chủ động, sáng tạo học sinh a) Phương pháp hình thành, phát triển phẩm chất chủ yếu Thơng qua phương pháp hình thức tổ chức dạy đọc, viết, nói nghe qua ngữ liệu phong phú nội dung lựa chọn kết hợp với hoạt động trải nghiệm, môn Tiếng Bahnar góp phần hình thành phát triển cho học sinh phẩm chất chủ yếu sau đây: – Biết yêu thiên nhiên, yêu đất nước; yêu quý tự hào truyền thống dân tộc; kính trọng, biết ơn người lao động, người có cơng với đất nước, người có cơng việc giữ gìn sắc văn hóa dân tộc; biết trân trọng giữ gìn, phát huy giá trị sắc văn hoá dân tộc Bahnar; biết trân trọng giữ gìn di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh địa phương… – Biết quan tâm đến người thân, tôn trọng bạn bè, thầy cô; biết nhường nhịn, vị tha; biết xúc động trước người việc làm tốt, giữ mối quan hệ hài hoà với người khác; biết cảm thông, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, tình yêu thương người xung quanh nhân vật tác phẩm; tôn trọng khác biệt hồn cảnh văn hố, biết tha thứ, độ lượng với người khác – Có ý thức học Tiếng Bahnar thông qua kênh biến thể ngôn ngữ đài, báo ; thường xuyên hồn thành nhiệm vụ học tập, siêng cơng việc gia đình, nhà trường; u lao động, có ý chí vượt khó; tích cực rèn luyện để chuẩn bị nghề nghiệp cho tương lai – Sống thật thà, thẳng, thành thật với thân người khác; yêu lẽ phải, trọng chân lí; thẳng thắn việc thể suy nghĩ, tình cảm – Có ý thức bảo tồn phát triển ngôn ngữ mẹ đẻ sắc văn hóa dân tộc mình; biết giữ gìn tư cách, sắc người dân tộc Bahnar; đồng thời, biết tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hoá dân tộc Việt Nam b) Phương pháp hình thành, phát triển lực chung 39 Những lực chung môn Tiếng Bahnar hình thành phát triển khơng chỉ thơng qua nội dung dạy học mà cịn thơng qua phương pháp hình thức tổ chức dạy học với việc trọng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo học sinh hoạt động giao tiếp – Năng lực tự chủ tự học Thông qua hoạt động đọc, viết, nói nghe cách tích cực, chủ động, kết hợp học lớp, trải nghiệm tự học, môn Tiếng Bahnar giúp học sinh phát triển vốn sống, biết tự làm chủ để có hành vi phù hợp, có tự tin tinh thần lạc quan học tập đời sống Môn Tiếng Bahnar giúp học sinh có khả suy ngẫm thân, tự nhận thức, tự học tự điều chỉnh để hoàn thiện thân – Năng lực giao tiếp hợp tác Môn Tiếng Bahnar mơn học góp phần nhằm phát triển lực giao tiếp cho học sinh Việc sử dụng thành thạo ngôn ngữ chuẩn Bahnar giúp em có chủ động, tự tin biết kiểm soát cảm xúc, thái độ giao tiếp, thiết lập phát triển mối quan hệ với người khác; phát triển khả làm việc nhóm, tăng hiệu hợp tác – Năng lực giải vấn đề sáng tạo Năng lực giải vấn đề môn Tiếng Bahnar thể khả nhìn nhận, đánh giá vật, tượng; biết đánh giá vấn đề, tình góc nhìn khác Mơn Tiếng Bahnar đề cao vai trò học sinh với tư cách người đọc tích cực, chủ động, khơng chỉ hoạt động tiếp nhận mà việc tạo lập cách sáng tạo văn ngôn ngữ mẹ đẻ Định hướng phương pháp hình thành, phát triển lực đặc thù a) Phương pháp dạy đọc Mục đích chủ yếu dạy đọc Tiếng Bahnar nhà trường phổ thông giúp học sinh biết đọc tự đọc văn bản, thơng qua mà bồi dưỡng, giáo dục phẩm chất, nhân cách học sinh – Dạy phát âm: Học sinh phát âm âm, vần, tiếng, từ Hệ thống ngữ âm Tiếng Bahnar 40 – Dạy đọc văn bản: Khi dạy học đọc hiểu nội dung văn bản, sử dụng đa dạng loại câu hỏi mức độ khác để thực dạy học phân hóa hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản, hình thành kĩ đọc Tùy vào đối tượng học sinh cấp học, lớp học thể loại văn mà vận dụng phương pháp, kĩ thuật hình thức dạy học đọc hiểu cho phù hợp như: đọc diễn cảm, đọc phân vai, kể chuyện, đóng vai để giải tình huống, diễn kịch, sử dụng câu hỏi, hướng dẫn ghi chép tiến trình đọc phiếu ghi chép, phiếu học tập, nhật kí đọc sách, tổ chức cho học sinh thảo luận văn bản, số phương pháp dạy học khác đàm thoại, vấn đáp, diễn giảng, nêu vấn đề, cần vận dụng cách phù hợp theo yêu cầu phát triển lực cho học sinh b) Phương pháp dạy viết Mục đích dạy viết rèn luyện tư cách viết, qua giáo dục phẩm chất phát triển nhân cách học sinh Vì dạy viết, giáo viên trọng yêu cầu tạo ý tưởng biết cách trình bày ý tưởng cách mạch lạc, sáng tạo có sức thuyết phục Giáo viên tập trung vào yêu cầu hướng dẫn học sinh bước tạo lập văn bản, thực hành viết theo bước đặc điểm kiểu văn Sử dụng câu hỏi giúp học sinh xác định mục đích nội dung viết; giới thiệu nguồn tư liệu, hướng dẫn cách tìm ý tưởng phác thảo dàn ý; hướng dẫn học sinh viết văn bản; tự chỉnh sửa trao đổi dựa tiêu chí đánh giá viết Ở tất cấp độ chương trình, dạy viết có hai u cầu: dạy kĩ thuật viết (A1) dạy viết câu, đoạn văn, văn Dạy kĩ thuật viết (tập viết, tả) chủ yếu sử dụng phương pháp thực hành theo mẫu Dạy viết câu văn, đoạn văn cách linh hoạt, sử dụng phương pháp rèn luyện theo mẫu, đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, viết sáng tạo, Yêu cầu viết đoạn văn, văn: giáo viên yêu cầu học sinh thực nhiệm vụ phức tạp thu thập thông tin cho viết từ nhiều nguồn (tài liệu in, tài liệu mạng, vấn, thu thập liệu từ thực tế); thảo luận để triển khai chủ đề; phân tích tiêu chí đánh giá viết; biết tự chỉnh sửa, trao đổi nhóm để hồn thiện viết rút kinh nghiệm sau lần viết bài, 41 Giáo viên sử dụng phương pháp phân tích mẫu, đặt câu hỏi, nêu vấn đề, gợi mở,… để hướng dẫn học sinh hình thành dàn ý, lựa chọn cách triển khai, diễn đạt; tổ chức cho học sinh thực hành viết văn bản, viết phần: mở bài, kết bài, đoạn thân Tổ chức dạy viết đoạn văn thường gồm hoạt động chủ yếu như: nêu nhiệm vụ mà học sinh cần thực hiện; yêu cầu học sinh làm việc cá nhân, cặp đôi theo nhóm; tổ chức trình bày kết làm việc, thảo luận nhiệm vụ giao tự rút nội dung học; nhận xét, đánh giá, ; sau viết xong, học sinh cần có hội nói, trình bày viết c) Phương pháp dạy nói nghe Mục đích dạy nói nghe nhằm giúp học sinh có khả diễn đạt, trình bày ngơn ngữ nói cách rõ ràng, tự tin; có khả hiểu đúng; biết tơn trọng người nói, người nghe; có thái độ phù hợp trao đổi, thảo luận Dạy nói nghe khơng chỉ phát triển lực giao tiếp mà giáo dục phẩm chất nhân cách học sinh Trong dạy nói, giáo viên hướng dẫn cho học sinh quan sát, phân tích mẫu đồng thời hướng dẫn cách làm tổ chức cho học sinh thực hành; hướng dẫn cách thức, quy trình chuẩn bị thuyết trình trình bày trước nhóm, tổ, lớp; cách thức quy trình chuẩn bị thảo luận, tranh luận cách tham gia thảo luận, tranh luận Trong dạy nghe, giáo viên hướng dẫn học sinh cách nắm bắt nội dung nghe, cách hiểu đánh giá quan điểm, ý định người nói; cách kiểm tra thơng tin chưa rõ; có thái độ nghe tích cực tơn trọng người nói, tơn trọng ý kiến khác biệt; cách hợp tác, giải vấn đề với thái độ tích cực Đối với kĩ nói nghe tương tác, giáo viên hướng dẫn học sinh biết lắng nghe biết đặt câu hỏi để hiểu nội dung nghe, biết nói theo lượt lời hội thoại, biết dùng phương tiện nghe nhìn khác để hỗ trợ cho lời trình bày miệng Thực hành nghe nói hoạt động chính, nhằm rèn kĩ nghe nói cho học sinh Để tạo điều kiện cho học sinh thực hành nói, giáo viên linh hoạt việc tổ chức hoạt động học tập như: yêu cầu cặp học sinh nói cho nghe học sinh trình bày nói trước nhóm, lớp; tổ chức cho học sinh thảo luận, tranh luận, qua hiểu tính chất tương tác ngơn ngữ nói hình thành thái độ tích cực, hợp tác trao đổi, thảo luận 42 có khả giải vấn đề qua trao đổi, thảo luận; chia nhóm, lắng nghe nhận xét, rút kinh nghiệm dựa hướng dẫn cụ thể tiêu chí đánh giáo viên cung cấp VIII ĐỊNH HƯỚNG VỀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC Mục tiêu đánh giá Đánh giá kết giáo dục môn Tiếng Bahnar nhằm cung cấp thơng tin xác, kịp thời, có giá trị mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt phẩm chất, lực tiến học sinh suốt q trình học tập mơn học, để hướng dẫn hoạt động học tập, điều chỉnh hoạt động dạy học, quản lí phát triển chương trình, bảo đảm tiến học sinh nâng cao chất lượng giáo dục Căn đánh giá Căn đánh giá kết giáo dục môn Tiếng Bahnar yêu cầu cần đạt phẩm chất, lực học sinh mức độ, trình độ, cấp độ quy định chương trình Nội dung đánh giá Trong mơn Tiếng Bahnar, giáo viên đánh giá phẩm chất, lực chung, lực đặc thù tiến học sinh thơng qua hoạt động đọc, viết, nói, nghe Đánh giá hoạt động đọc: Tập trung vào yêu cầu học sinh đọc hiểu nội dung, chủ đề văn Đánh giá hoạt động viết: Tập trung vào yêu cầu học sinh viết đoạn văn, tạo lập kiểu văn bản: miêu tả, kể, nghị luận Việc đánh giá kĩ viết cần dựa vào tiêu chí chủ yếu nội dung, kết cấu viết, khả biểu đạt, hình thức ngơn ngữ trình bày, Đánh giá hoạt động nói nghe: Tập trung vào yêu cầu học sinh nói chủ đề mục tiêu; tự tin, động người nói; biết ý đến người nghe; biết tranh luận thuyết phục; có kĩ thuật nói thích hợp; biết sử dụng phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ phương tiện công nghệ hỗ trợ Đối với kĩ nghe, yêu cầu học sinh nắm bắt nội dung người khác nói; nắm bắt đánh giá quan điểm, ý định người nói; biết đặt câu hỏi, 43 nêu vấn đề, trao đổi để kiểm tra thơng tin chưa rõ; có thái độ nghe tích cực tơn trọng người nói; biết lắng nghe tôn trọng ý kiến khác biệt Đánh giá phẩm chất chủ yếu lực chung môn Tiếng Bahnar tập trung vào hành vi, việc làm, cách ứng xử, biểu thái độ, tình cảm học sinh đọc, viết, nói nghe; thực chủ yếu định tính, thơng qua quan sát, ghi chép, nhận xét, Cách thức đánh giá Tập trung vào đánh giá thường xuyên học Đánh giá thường xuyên thực liên tục suốt trình dạy học, giáo viên mơn học tổ chức; hình thức đánh giá gồm: giáo viên đánh giá học sinh, học sinh đánh giá lẫn nhau, học sinh tự đánh giá Để đánh giá thường xuyên, giáo viên dựa quan sát ghi chép ngày học sinh, việc học sinh trả lời câu hỏi thuyết trình, làm kiểm tra, làm dự án sưu tầm tư liệu, Việc đánh giá phải bảo đảm nguyên tắc học sinh bộc lộ, thể phẩm chất, lực sử dụng Tiếng Bahnar, biết thể suy nghĩ tình cảm học sinh, khơng chép; khuyến khích viết có cá tính sáng tạo Học sinh cần hướng dẫn tìm hiểu để nắm vững mục tiêu, phương pháp hệ thống tiêu chí dùng để đánh giá phẩm chất, lực Ở địa phương có nhu cầu cấp chứng chỉ cho người học sau hoàn thành cấp độ tổ chức đánh giá định kì Việc tổ chức đánh giá phải quan có thẩm quyền chức thực Đánh giá định kì thơng qua đề kiểm tra, đề thi viết Đề có hình thức viết tự luận, kết hợp hình thức trắc nghiệm khách quan hình thức tự luận (câu hỏi mở) để đánh giá đọc hiểu yêu cầu viết văn chủ đề theo kiểu văn học chương trình Có thể sử dụng hình thức vấn đáp để đánh giá kĩ nói nghe Vấn đề cấp chứng chỉ cần tuân thủ theo văn pháp luật Nhà nước, quy định Bộ Giáo dục Đào tạo quan liên quan 44 IX GIẢI THÍCH VÀ HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH Thuật ngữ Về bản, thống với Chương trình giáo dục phổ thơng mơn Ngữ văn Một số thuật ngữ sử dụng chương trình: Giao tiếp đa phương thức: hình thức giao tiếp sử dụng nhiều phương tiện khác nhau, không chỉ phương tiện ngôn ngữ mà phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ – – Loại văn bản: văn có mục đích giao tiếp chủ yếu, bao gồm: văn văn học (bộc lộ, giãi bày tình cảm), văn nghị luận (thuyết phục), văn thông tin (thông báo, giao dịch,…) – Năng lực ngôn ngữ: khả sử dụng phương tiện ngôn ngữ (ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp,…) để đọc, viết, nói nghe từ âm, chữ văn trích đoạn văn thuộc loại văn thể loại thể hình thức viết, nói đa phương thức, dùng làm chất liệu để dạy học – Ngữ liệu: Thể loại văn học: loại văn văn học bao gồm nhiều thể loại như: thần thoại, cổ tích, truyện ngắn, tiểu thuyết, ca dao, ngâm khúc, bi kịch, hài kịch,… – – Tiếng mẹ đẻ: ngôn ngữ học sử dụng suốt đời, thường tiếng mẹ đẻ – Văn biểu cảm: văn chủ yếu dùng để thể tình cảm, cảm xúc Văn đa phương thức: văn có phối hợp phương tiện ngơn ngữ phương tiện khác kí hiệu, sơ đồ, biểu đồ, hình ảnh, âm – – Văn miêu tả: văn chủ yếu dùng để miêu tả – Văn nghị luận: văn chủ yếu dùng để thuyết phục người đọc (người nghe) vấn đề – Văn thơng tin: văn chủ yếu dùng để cung cấp thông tin – Văn thuyết minh: văn chủ yếu dùng để giới thiệu vật, tượng 45 – Văn tự sự: văn chủ yếu dùng để kể lại việc Ngữ liệu Ngữ liệu cần đảm bảo tính khoa học, tính sư phạm; phù hợp với quy định pháp luật; khơng có định kiến xã hội giới, sắc tộc, tôn giáo, nghề nghiệp, địa vị Ngữ liệu phù hợp với chủ điểm, chủ đề học phù hợp với tâm lý, nhận thức học sinh Nguồn ngữ liệu chủ yếu lấy từ ngôn ngữ thông dụng, văn học dân gian (sử thi, truyện cổ, ca dao, dân ca, ), văn học viết người Bahnar phản ánh đời sống, người, văn hóa dân tộc Bahnar; số văn nghị luận, nghiên cứu khoa học kiến thức phòng tránh thiên tai, chăm sóc sức khỏe cho đồng bào điều kiện biến đổi khí hậu văn cách thức bảo tồn văn hóa truyền thống đồng bào gắn với phát triển sinh kế cho người Bahnar Ngồi ra, nguồn ngữ liệu cịn lấy từ số văn bản, tác phẩm văn học tiêu biểu dân tộc anh em đất nước Việt Nam Điều kiện thực chương trình Để đạt mục tiêu chương trình, cần đảm bảo số điều kiện sau: – Dạy học tiếng Bahnar cần dựa nguyện vọng, nhu cầu học tiếng Bahnar học sinh – Riêng với tiếng Bahnar, hệ thống ngữ âm chữ viết, hệ thống âm vần thực sau: Để thuận tiên cho việc biên soạn sách giáo khoa sách cơng cụ khác, cần có thống chữ tiếng Bahnar tỉnh có đồng bào Bahnar sinh sống (chủ yếu tỉnh Gia Lai Kon Tum) Sự thống cần thực trước biên soạn sách giáo khoa Khi thống nhất, cần sử dụng “Yếu tố hợp lí” chữ theo tất văn có – Biên soạn sách giáo khoa theo chương trình sau ban hành thức Để biên soạn sách giáo khoa cho chương trình Tiếng Bahnar, cần tham khảo sách giáo khoa dạy học Tiếng Bahnar, sách công cụ như: từ điển, sổ tay từ ngữ, sổ tay phương ngữ; sách tham khảo, truyện tranh tiếng Bahnar có – 46 Các cấp quản lí từ trung ương đến địa phương, nhà trường, giáo viên cần nhận thức giáo dục Tiếng dân tộc thiểu số sách có tính chiến lược phát triển, bảo tồn bền vững văn hóa dân tộc thiểu số để từ có quan tâm đầu tư thich đáng – Tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho học sinh, phụ huynh cộng đồng học Tiếng Bahnar để từ tăng việc lựa chọn mơn học trường phổ thông – Giáo viên phải có hiểu biết thơng thạo Tiếng Bahnar, có lực sư phạm phương pháp dạy học Tiếng Bahnar – – Có đủ tài liệu: sách giáo khoa (sách cho học sinh), sách hướng dẫn giảng dạy (sách giáo viên), tài liệu tham khảo, bổ trợ (từ điển, sách ngữ pháp, truyện kể, ca dao, tục ngữ ) Tiếng Bahnar – Thiết bị dạy học: Có trang thiết bị đồ dùng dạy học phù hợp với môn Tiếng Bahnar, theo danh mục thiết bị dạy học tối thiểu Bộ Giáo dục Đào tạo ban hành 47 ... dân tộc Bahnar nghe Bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống dân tộc – Viết đoạn văn nghề truyền thống dân tộc Bahnar Bahnar (đan lát, dệt thổ cẩm,…) NGỮ LIỆU – Viết đoạn văn nghệ nhân người Bahnar. .. chung Môn Tiếng Bahnar giúp học sinh phát triển lực ngôn ngữ, lực vận dụng vốn kiến thức học để học môn Tiếng Bahnar; rèn luyện kĩ đọc, viết, nói nghe; có hệ thống kiến thức tiếng Bahnar; vận dụng... thiệu,…; số cách nói riêng biệt người Bahnar hồn cảnh khác – – Phong cách ngôn ngữ loại hội thoại viết văn cảnh khác * Chữ viết tiếng Bahnar 15 – Bộ chữ Bahnar gồm chữ cái: a, ă, â, b, [, ],