SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HỐ PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BÁ THƯỚC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHAI THÁC KÊNH HÌNH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP Ở TRƯỜNG THCS ĐIỀN LƯ, BÁ THƯỚC, THANH HÓA Người thực hiện: Trần Hải Nam Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THCS Điền Lư, Bá Thước SKKN thuộc lĩnh vực: Lịch sử THANH HOÁ, NĂM 2021 STT 1.1 1.2 1.3 1.4 2.1 2.2 2.3 2.4 MỤC LỤC Nội dung Mở đầu Lí chọn đề tài Mục đích nghiên cứu đề tài Đối tượng nghiên cứu đề tài Phương pháp nghiên cứu đề tài Nội dung sáng kiến kinh nghiệm Cơ sở lí luận sáng kiến kinh nghiệm Thực trạng vấn đề trước áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Các giải pháp sử dụng để giải vấn đề Hiệu sáng kiến kinh nghiệm hoạt động giáo dục, với thân, đồng nghiệp nhà trường Đối với hoạt động giáo dục Đối với thân Đối với đồng nghiệp Đối với nhà trường 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 Kết luận, kiến nghị 3.1 Kết luận 3.2 Kiến nghị Tài liệu tham khảo Danh mục đề tài sáng kiến kinh nghiệm Phụ lục Trang 1 2 3 5-15 16 16 17 18 18 18 18 18 Mở đầu 1.1 Lý chọn đề tài Trong phương pháp dạy học tích cực để phát triển lực,phẩm chất cho học sinh đồ dùng dạy học nói chung hệ thống kênh hình SGK lịch sử lớp nói riêng, khơng dừng lại giá trị minh hoạ cho hệ thống kênh chữ, mà thiết bị, đồ dùng dạy học cịn cơng cụ, phương tiện cung cấp kiến thức, nguồn kiến thức cần phải khai thác Nhưng thực tế nay,nhiều giáo viên dạy học hoàn toàn phương pháp truyền thống, chưa phát huy tính tích cực, chủ động học tập học sinh, nhiều học sinh cho môn lịch sử thật khô khan, nhàm chán với kiện diễn khứ Muốn khắc phục vấn đề việc kết hợp nhuần nhuyễn phương pháp dạy học tích cực với việc sử dụng thường xuyên thiết bị đồ dùng dạy học trực quan đồ, lược đồ, tranh ảnh… vào giảng dạy vô cần thiết, để tạo hình ảnh cụ thể sinh động, xác, giúp học sinh dễ hình thành khái niệm lịch sử, hứng thú học tập, nhớ lâu, nhớ kĩ nội dung học [2] Một số viết sách giáo khoa cịn có nhiều nội dung để bỏ ngỏ, yêu cầu học sinh thông qua làm việc với tranh ảnh, lược đồ, sơ đồ để tìm tịi, khám phá kiến thức mới, cần thiết liên quan đến nội dung học Ngoài việc khai thác tốt kênh hình tạo nên khơng gian sinh động học, giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức học sinh nhớ kĩ, hiểu sâu kiến thức học Bên cạnh đó, cịn góp phần phát triển kĩ quan sát, phân tích, nhận xét, đánh giá tư ngơn ngữ cho học sinh Để góp phần vào việc đổi phương pháp dạy học nói chung, dạy học Lịch sử nói riêng, thân tơi xin trình bày kinh nghiệm: Một số giải pháp khai thác kênh hình dạy học Lịch sử lớp trường THCS Điền Lư, huyện Bá Thước, Thanh Hóa Đây lí tơi chọn đề tài 1.2 Mục đích nghiên cứu - Cung cấp tư liệu thực trạng sử dụng đồ dùng trực quan dạy học lịch sử Trường THCS - Nghiên cứu số vấn đề liên quan trực tiếp đến nội dung đề tài: tìm hiểu chức năng, phương pháp, vị trí, nhiệm vụ môn, thái độ tư tưởng học sinh môn… - Đề xuất số giải pháp góp phần gây hứng thú học tập cho học sinh sử dụng đồ dùng trực quan dạy học Lịch sử lớp 9, nâng cao chất lượng dạy học mơn - Mục đích nghiên cứu đề tài hướng đến khơi dậy khả tư duy, sáng tạo học sinh, thông qua kênh hình đồ, sơ đồ, nhân vật lịch sử kiện lịch sử Việt Nam giới, học sinh khắc sâu ghi nhớ nội dung học Từ em có hiểu biết định lịch sử nhân loại, lịch sử giới, thêm yêu quý tự hào trang sử hào hùng dân tộc, tôn thờ ngưỡng mộ danh nhân giới nói chung danh nhân Việt Nam nói riêng - Đưa số giải pháp phục vụ cho việc sử dụng đồ dùng trực quan theo hướng phát huy tính tích cực học sinh dạy học “Bài 8- Nước Mĩ Bài 28 - Xây dựng chủ nghĩa xã hội miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ quyền Sài Gịn miền Nam (1954-1965)” lớp 9, trường THCS 1.3 Đối tượng nghiên cứu - Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu, khai thác kênh hình đồ dùng trực quan, phân tích nội dung ý nghĩa kênh hình, đồ dùng trực quan sách giáo khoa kênh hình sưu tầm bên ngồi có liên quan vào học lịch sử cách phù hợp để tăng tính hấp dẫn học, góp phần phát huy tính tích cực học sinh dạy học lịch sử trung học sở - Kết hợp việc sử dụng đồ, lược đồ hình ảnh minh họa để phân tích nhân vật lịch sử, trận đánh hay kiện lịch sử mà giáo viên trình bày giúp giáo viên gây hứng thú, hướng em đến với nội dung học Học sinh u thích mơn, hứng thú tích cực học tập hơn, cho kết cao - Đối tượng nghiên cứu đề tài học sinh lớp khối trường THCS Điền Lư học kì II năm học: 2018-2019 năm học: 2019 – 2020; Học kì I năm học: 2020-2021 1.4 Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu xây dựng sở lý thuyết.Tham khảo SGK, SGV, sách chuẩn kiến thức kĩ môn Lịch sử - Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát thái độ, mức độ hứng thú học tập học sinh - Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm dạy học: Tích lũy dạy lớp, dự đồng nghiệp, đồng nghiệp dự góp ý - Phương pháp thực nghiệm: Lựa chọn lớp thực nghiệm lớp đối chứng; áp dụng dạy thử nghiệm lớp - Phương pháp phân tích: So sánh chất lượng dạy, lực học, mức độ tích cực học sinh chưa áp dụng SKKN với áp dụng SKKN - Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết học sinh - Phương pháp so sánh, đối chiếu - Thao giảng, dự giờ, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp trình giảng dạy Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 2.1 Cơ sở lí luận sáng kiến kinh nghiệm Bộ môn Lịch sử với đặc trưng riêng có vai trị tác động to lớn việc giáo dục hệ trẻ Tuy nhiên ngày việc học sinh khơng thích học tìm hiểu lịch sử dân tộc ngày nhiều Nhiều em cho mơn học thuộc lịng nhiều thời gian lại khơ khan, nhàm chán Nếu thiếu hiểu biết lịch sử điều vơ nguy hiểm văn hóa Việt Nam, người Việt Nam hội nhập với văn hóa người nhiều dân tộc giới Vậy học sinh lại thiếu hiểu biết khơng thích học Lịch sử ? Cũng có nhiều ngun nhân, song phủ nhận nguyên nhân xuất phát từ việc dạy học Lịch sử từ trước đến nặng cung cấp kiến thức gây tình trạng tải cho học sinh Do đặc điểm việc nhận thức Lịch sử không trực tiếp quan sát kiện, nhân vật từ khứ nên việc tạo biểu tượng yêu cầu quan trọng dạy học môn Việc khai thác kênh hình sách giáo khoa, đồ dùng trực quan biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học, nhiên chưa quan tâm cách đầy đủ Chúng ta quan tâm đến kênh chữ nhiều mà không nhận thấy kênh hình đồ dùng trực quan khơng nguồn kiến thức quan trọng mà cịn phương tiện trực quan có giá trị giúp học lịch sử trở nên sinh động hấp dẫn Trong buổi bồi dưỡng thay sách giáo viên giải thích kênh chữ, nội dung, phương pháp mà chưa bồi dưỡng cụ thể kênh hình Có nhiều kênh hình mà giáo viên chưa thật nắm rõ xuất xứ nội dung [1] Nhiều giáo viên cịn ngại sử dụng kênh hình đồ dùng trực quan sợ thời gian có sử dụng mạng tính chất minh họa cho giảng nên chưa phát huy hết hiệu Với đề tài hy vọng giải cách toàn diện vấn đề sử dụng đồ dùng trực quan việc dạy cụ thể “ Bài 28 - Xây dựng chủ nghĩa xã hội miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ quyền Sài Gịn miền Nam (1954-1965)” lớp 9, trường THCS Vậy với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn lịch sử, thực tiễn giảng dạy học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp tự nghiên cứu tài liệu, xin mạnh dạn đưa số kinh nghiệm: Khai thác kênh hình đồ dùng trực quan dạy học Lịch sử lớp 9, trường THCS Điền Lư, huyện Bá Thước , Thanh Hóa 2.2 Thực trạng vấn đề trước áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Việc đổi phương pháp dạy học với hỗ trợ đắc lực phương tiện kĩ thuật phần đạt yêu cầu đặt ra.Tuy nhiên, phương pháp đòi hỏi nhiều thời gian, trang thiết bị dạy học điều kiện học tập nhà trường chưa trang bị máy chiếu cho tất lớp học tiết học lớp có 45 phút khơng đủ thời gian cho hoạt động [2] Đa số giáo viên thường dạy chay ngại sử dụng đồ dùng dạy học sợ cơng mượn trả phải nghiên cứu kĩ đồ dùng trước dạy Một số giáo viên có sử dụng chưa nghiên cứu sâu không hiểu hết dụng ý đồ dùng trực quan nên hiệu khơng phát huy hết tác dụng.Vì hiệu dạy khơng cao, khơng phát huy tính tự giác tích cực học sinh, khả phát triển phẩm chất lực dạy hạn chế Học sinh cảm thấy chán học môn + Về phía giáo viên: - Nhiều dạy, giáo viên chưa ý đến việc sử dụng đồ dùng trực quan, kênh hình sách giáo khoa Do đó, dẫn đến việc khai thác dạy thiếu tính hệ thống, thiếu chiều sâu, làm cho chất lượng dạy đạt hiệu chưa cao - Khi chuẩn bị đồ dùng trực quan, kênh hình giáo viên thiếu chuẩn bị kĩ càng, hiểu chưa hết nội dung, ý nghĩa kênh hình sử dụng đồ dùng cách tùy hứng dẫn đến hiệu tích hợp khơng cao - Nhiều giáo viên nhận thức đầy đủ giá trị ý nghĩa kênh hình lại ngại sử dụng, sợ thời gian sử dụng mang tính chất hình thức, minh hoạ cho giảng - Có giáo viên lại sưu tầm nhiều hình ảnh sinh động, có nội dung liên quan đến kênh hình sách giáo khoa, mang tính giới thiệu, chưa mang tính chất khai thác để nâng cao chất lượng dạy học + Về phía học sinh: - Tiết học lịch sử thường bị em coi học phụ nên trầm, hăng hái phát biểu ý kiến mà có xung phong đọc nêu kiến thức có sách giáo khoa hay có thầy hỏi trị trả lời Học sinh thảo luận với giáo viên yêu cầu học sinh gặp khó khăn việc đưa ý kiến thân kiện lịch sử Trong năm gần phụ huynh học sinh họ trọng hướng cho em theo học mơn tự nhiên sau khối tự nhiên thi vào đại học nhiều trường lựa chọn Vì em học yếu môn tự nhiên muốn cho theo học Trong nhiều học sinh có tố chất cho môn khoa học xã hội lại bị cấm không cho theo học ôn thi học sinh giỏi môn Trong thực tế, q trình giảng dạy mơn Lịch sử lớp trường THCS Điền Lư năm học: 2018- 2019, 2019-2020, trước áp dụng đề tài nghiên cứu : Bảng số Kết điểm kiểm tra học kì năm học 2018- 2019 năm học 2019 – 2020: Điểm Điểm Tb Điểm Khá Điểm Giỏi Sĩ Tb Năm học số Khối SL % SL % SL1 % SL % Học kì II 78 năm học 36 46.2 26 33.3 13 16.7 3.8 2018-2019 2019- 2020 84 37 44.0 29 34.5 14 16.7 4.8 Bảng số Kết khảo sát mức độ tích cực, chủ động học tập môn Lịch sử học sinh lớp 9A trường THCS Điền Lư qua tiết học: Rất tích Khơng tích Tích cực Bình thường Tổng cực cực Năm học số SL % SL % SL5 % SL % 2018-2019 78 3.9 10 12.8 19 24.4 46 54.8 2019- 2020 84 4,7 12 14,3 23 27.4 45 53.6 Qua khảo sát cho thấy số học sinh giỏi mơn số học sinh trung bình, học sinh yếu yếu cịn nhiều Có thực trạng học sinh khơng chưa thích học lịch sử cịn chiếm số lượng đơng Vì vấn đề đặt để nâng cao chất lượng môn lịch sử cho học sinh lớp dù cuối cấp kiến thức lớp cần thiết cho sau em học học cao hơn, tơi mạnh dạn đưa giải pháp để giải vấn đề sau 2.3 Các giải pháp sử dụng để giải vấn đề Kênh hình sách giáo khoa lịch sử gồm: Bản đồ, lược đồ, biểu đồ , sơ đồ, tranh ảnh Được in, phóng to dùng chung cho lớp gọi đồ dùng dạy học sử dụng mục đích dạy học nhằm phát huy tính tích cực tự giác cho học sinh để phát triển phẩm chất lực môn lịch sử Đồ dùng dạy học có sẳn đồ dùng dạy học tự làm giáo viên cách khai thác, sử dụng khác Để khai thác hiệu kênh hình đồ dùng trực quan học sinh phải nắm vững phương pháp khai thác sau: [1] 2.3.1 Kỹ khai thác kênh hình Để đạt hiệu cao khai thác kênh hình sách giáo khoa Lịch sử nhằm phục vụ cho việc giảng dạy, giáo viên nên u cầu học sinh quan sát tìm hểu thơng tin liên quan đến kênh hình học nhà Đồng thời phải có kế hoạch cụ thể cơng việc thầy trị q trình làm việc lớp Trước hết để khai thác tốt kênh hình SGK phục vụ cho việc giảng dạy môn lịch sử, kinh nghiệm thực tế, xin trình bày số kĩ sau: Thứ 1: Nắm phương pháp khai thác loại kênh hình Về bản, hệ thống kênh hình sách giáo khoa lịch sử nay, gồm có hai loại sau: Loại 1: Lược đồ, biểu đồ Loại 2: Hình ảnh lịch sử Trong loại hình ảnh lịch sử lại có hai nhóm chính: Nhóm1: Hình ảnh minh họa tình hình qn sự, kinh tế, văn hố, trị, khoa học kĩ thuật Nhóm 2: Hình ảnh nhân vật lịch sử Do loại kênh hình thể nội dung khác nhau, nên phương pháp khai thác khác phải phù hợp, cụ thể là: - Loại lược đồ, biểu đồ: Phương pháp khai thác bước vấn đề lịch sử đặt để đến hoàn thiện - Nhóm hình ảnh minh hoạ: Phương pháp khai chi tiết hình ảnh để đến đến hồn thiện - Nhóm hình ảnh nhân vật lịch sử Phương pháp tìm hiểu hoạt động nhân vật lịch sử để đến hoàn thiện Thứ 2: Phải nắm kiến thức kênh hình Việc nắm kiến thức kênh hình đóng vai trò quan trọng, giúp giáo viên chủ động, linh hoạt trình tổ chức khai thác kênh hình lớp Để nắm kiến thức kênh hình, bên cạnh tài liệu loại sách tham khảo, sách giáo khoa, sách giáo viên, sách chuẩn kiến thức kỹ Internet trở thành công cụ đắc lực phổ biến việc khai thác thơng tin, tìm tài liệu hiệu Hầu hết cách kênh hình thơng tin liên quan có số trang Web Internet, nên việc tìm thơng tin Internet, có nhiều lợi ích, như: Hình ảnh màu, sắc nét sinh động hình ảnh sách giáo khoa.Thơng tin phong phú có đánh giá vấn đề lịch sử mang tính đại, phù hợp với quan điểm hơn.Tiết kiệm thời gian tìm kiếm thơng tin Thứ 3: Xác định mục đích cần hướng đến khai thác kênh hình Việc xác định mục đích cần hướng đến khai thác kênh hình, nhằm tránh chệch hướng trình khai thác để đạt hiệu cao sau khai thác Thứ 4: Thiết kế câu hỏi hợp lý, trọng tâm Câu hỏi hợp lý, trọng tâm, có ý nghĩa quan trọng, khơng phát huy tính tích cực, phát triển khả tư học sinh; mà giúp học sinh hiểu sâu, nhớ kĩ kiến thức tìm hiểu 2.3.2 Nguyên tắc khai thác kênh hình Giáo viên đứng lớp cần phải có chuẩn bị chu đáo cẩn thận, nghiên cứu kỹ trước nội dung kênh hình trước lên lớp Chuẩn bị lời nói ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu gây hứng thú cho học sinh Chính u cầu giúp người giáo viên nâng cao ý thức tự giác, tinh thần trách nhiệm lên lớp Để nâng cao hiệu qủa sử dụng kênh hình cần đảm bảo nguyên tắc sau: Một là: Sử dụng mục đích VD: Kênh hình trình bày để minh họa cho giảng việc sử dụng chúng dừng lại việc minh họa cho giảng nhằm làm cho nội dung giảng sinh động, phong phú, hấp dẫn Giáo viên không sử dụng chúng việc củng cố hay kiểm tra, đánh giá kết học tập học sinh Với kênh hình nguồn cung cấp thơng tin kiến thức giáo viên phải gợi mở, yêu cầu học sinh thông qua làm việc với kênh hình để tìm kiến thức lĩnh hội tri thức Hai là: Sử dụng lúc Nghĩa kênh hình lúc phải sử dụng hợp lý nhất, trình bày kiến thức củng cố kiến thức học tập nhà Tóm lại cần đưa học sinh cần minh họa, cần tìm hiểu nội dung học, tránh đưa đồng loạt phân tán ý học sinh Ba là: Sử dụng mức độ, cường độ Tùy vào nội dung, mục đích sử dụng mà giáo viên đưa yêu cầu khác học sinh Trong giảng điều kiện thời gian khơng cho phép giáo viên tập trung giới thiệu, thuyết minh số hình vẽ, sơ đồ, lược đồ, tranh ảnh điển hình ( nhiều tranh ảnh ) Với hình ảnh khác giáo viên dừng lại việc cho học sinh quan sát sơ lược để học sinh nắm biểu tượng ban đầu mà thơi Hoặc với kênh hình để minh họa cho giảng giáo viên không nên cho học sinh đứng lên thuyết trình kênh hình điều vượt q sức học sinh, giáo viên giao cho học sinh tìm hiểu thêm nhà Hơn cần phải bố trí thời gian kênh hình cách hợp lý mà khơng bỏ qua phần kênh chữ Bốn là: Kết hợp sử dụng kênh hình sách giáo khoa với đồ dùng trang bị Như đồ, sơ đồ, tranh ảnh phóng to, tài liệu thành văn có liên quan Với kênh hình khó quan sát, mờ chưa cụ thể, giáo viên phóng to, sưu tầm ảnh màu Internet cụ thể hóa để em dễ nhận biết tiếp thu Năm là: Nội dung thuyết minh kênh hình phải sinh động, hấp dẫn, kết hợp với lời nói truyền cảm có sức thuyết phục cao học sinh Sáu là: Phương pháp thường hay sử dụng để khai thác kênh hình sách giáo khoa lịch sử Hướng dẫn học sinh quan sát ( từ tổng thể đến chi tiết ), kết hợp miêu tả, phân tích, đàm thoại thơng qua hệ thống câu hỏi gợi mở giáo viên để học sinh tự rút ý nghĩa kênh hình Giáo viên tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm, cá nhân tồn lớp… 2.3.3 Giải pháp luyện kĩ thực hành Để luyện kỹ thực hành, trước tiên giáo viên cần nắm rõ loại đồ dùng trực quan dạy học lịch sử Có nhiều cách phân loại đồ dùng trực quan dạy học lịch sử Có ý kiến chia đồ dùng trực quan thành ba nhóm: a- Hiện vật (các di vật văn hóa cịn lưu lại ) b- Đồ dùng tạo hình (tranh ảnh, phim nhựa, phim đèn chiếu, video, đồ phục chế ) c- Đồ dùng trực quan quy ước ( đồ, sơ đồ, đồ thị, niên biểu ) - Hiện vật khứ - Đồ dùng tạo hình minh họa có tính chất tư liệu (ảnh, phim tài liệu ) - Đồ dùng tạo hình nghệ thuật (tranh lịch sử, phim truyện ) - Biếm họa- Bản đồ- Sơ đồ, biểu đồ, đồ thị *Nhóm thứ nhất: Đồ dùng trực quan vật bao gồm di tích lịch sử cách mạng (thành Nhà Hồ, hang Pác Pó, nhà số 5D Hàm Long, ), di vật khảo cổ di vật thuộc thời đại lịch sử gần (công cụ đồ đá núi Đọ, trống đồng Đông Sơn, cọc gỗ Bạch Đằng, trống cờ thời Xô viết Nghệ Tĩnh, truyền đơn cách mạng ) *Nhóm thứ hai: Đồ dùng trực quan tạo hình, bao gồm loại phục chế, mơ hình, sa bàn, tranh ảnh lịch sử Nó có khả khơi phục lại hình ảnh người, đồ vật, biến cố, kiện lịch sử cụ thể sinh động Đồ dùng trực quan tạo hình gồm: a, Mơ hình, sa bàn loại phục chế khác có khả diễn tả đầy đủ bề vật hay kiện lịch sử công cụ lao động, vũ khí chiến dịch hay trận đánh b, Hình vẽ, phim ảnh lịch sử có giá trị tư liệu lịch sử hình vẽ (người săn hươu, nai), (hình vẽ vách hang ), ảnh “ Nguyễn Quốc Đại hội Tua 1920 c, Tranh ảnh, phim truyện lấy chủ đề lịch sử tranh chân dung nhân vật lịch sử, tranh “ chiến sĩ Gia Cô Banh” có tác dụng tạo biểu tượng đặc điểm giai cấp, tầng lớp xã hội *Nhóm thứ ba: Đồ dùng trực quan quy ước, bao gồm loại như: đồ lịch sử, đồ thị sơ đồ, niên biểu loại đồ dùng trực quan tạo cho học sinh hình ảnh đặc trưng, phản ánh mặt chất lượng số lượng trình lịch sử, đặc trưng khuynh hướng phát triển tượng phát triển kinh tế, tri - xã hội đời sống Trong dạy học lịch sử trường THCS thường sử dụng loại đồ dùng trực quan quy ước sau: a- Bản đồ lịch sử: Nhằm xác định địa điểm kiện thời gian không gian định Đồng thời đồ lịch sử giúp học sinh suy nghĩ giải thích tượng lịch sử mối liên hệ nhân quả, tính quy luật trình tự phát triển trình lịch sử, giúp em củng cố, ghi nhớ kiến thức học Về hình thức, đồ lịch sử khơng cần có nhiều chi tiết điều kiện thiên nhiên (khống sản, sơng, núi )mà cần có kí hiệu biên giới quốc gia, phân bố dân cư, thành phố…các minh họa đồ phải đẹp, xác rõ ràng 14 lễ đài ảnh hai vị lãnh tụ vĩ đại giai cấp vô sản quốc tế- Các Mác Lê-nin Chủ tịch đoàn ngồi khán đài Hàng (từ trái sang phải) Lê Duẩn, Hồ Chí Minh, Trường Chinh; hàng thứ hai đại tướng Võ nguyên giáp nhiều đại biểu khác nhà lãnh dạo cao cấp Đảng lao động Việt Nam Chủ tịch Hồ Chí Minh (người đứng ) mặc quần áo kaki màu sáng, cổ áo cài kín, dáng giản dị thản, râu tóc bạc trắng Người đứng trước micro đọc Diễn văn khai mạc Đại hội Trong diễn văn Hồ Chí Minh nêu khái quát nhiệm vụ cách mạng Việt Nam nhấn mạnh: “Đại hội lần Đại hội xây dựng chủ nghĩa xã hội miền Bắc đấu tranh thống nước nhà” Đồng thời Đại hội bầu Ban Chấp hành Trung Ương khóa Hồ Chí Minh bầu lại làm Chủ tịch nước, Lê Duẩn bầu làm Bí thư thứ Ban chấp hành Trung Ương Đảng b/ Phương pháp sử dụng.Tìm hiểu ý nghĩa Đại hội * Sử dụng tiến trình lên lớp - Bước một: GV Tổ chức học sinh quan sát ảnh, Gv giới thiêu ảnh cho học sinh biết - Bước hai: GV tổ chức học sinh thảo luân ý nghĩa Đại hội (6) Hình 63 - Chiến thuật “trực thăng vận” Mĩ Bức ảnh sử dụng dạy học mục V, ý - Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” Mĩ miền Nam a/ Nội dung cần nắm Sau thất bại phong trào “Đồng khởi” 9/1959-1960) miền Nam, Mĩ chuyển sang chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, chiến lược chiến tranh xâm lược kiểu Mĩ, tiến hành quân đội tay sai “cố vấn” Mĩ huy Để thực hiên mưu đồ càn quét bình định miền Nam, chúng thực chiến thuật “trực thăng vận” “thiết xa vận” Chiến thuật trực thăng vận chiến thuật quân Mĩ sử dụng chiến tranh xâm lược Việt nam, dùng máy bay lên thẳng vận chuyển vũ khí qn lính chiến đấu cơng bất ngờ đối phương Trong ảnh cảnh hai trực thăng Mĩ vừa đổ quân xuống chuẩn bị bay lính trang bị đầy đủ quân phục, giày, mũ sắt, lưng đeo ba lơ cịn súng qng vai đưa trước bụng, chạy vội vã phía trước Qua ảnh ta thấy chiến thuật đại, diễn nhanh chóng bất ngờ nhằm tiêu diệt lực lượng đối phương b/ Phương pháp sử dụng Bước một: GV tổ chức quan sát tranh cách quan sát tranh SGK dùng đèn chiếu phóng to tranh lên phông để học sinh dễ quan sát Bước hai: tổ chức học sinh thảo luận: em nhận xét chiến lược chiến tranh này? Nó nguy hiểm chỗ nào? theo em điểm yếu gì? 15 Bước ba: GV miêu tả chốt lại nội dung ảnh (7) Hình 64 - Phá ấp chiến lược khiêng nhà làng cũ Bức ảnh dược sử dụng dạy mục V,ý -“ Chiến đấu chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” Mĩ” a/ Nội dung cần nắm Trong việc tiến hành chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, dựa vào lực lượng quân càn quét, Mĩ - ngụy dáo diết dồn dân lập, “ ấp chiến lược”, chúng dự định dồn 10 triệu dân vào 16000 ấp tổng số 17000 ấp toàn miền Nam thủ đoạn cưỡng trắng trợn Ấp lập đến đâu, địch giăng đồn bốt, bảo an, dân vệ, quyền đến để kìm kẹp Nhân dân “ấp chiến lược” bị kiểm soát gắt gao, ngột ngạt trại tập trung Mĩ - ngụy coi “ấp chiến lược” “quốc sách” lập “ấp chiến lược” chiến tranh tổng lực nhằm đẩy lực lượng cách mạng khỏi xã, ấp, tách dân khỏi cách mạng, tiến tới nắm dân, thực trương trình “bình định” miền Nam Để chống địch “bình định”, đấu tranh ta địch diễn dai dẳng, giằng co liệt lập phá “ấp chiến lược” Đến cuối năm 1962, Mĩ - ngụy huy động gần toàn quân vào càn quét, dồn dân, lập ấp chiến lược chúng thực hiên phần kế hoạch bình định Trên nửa tổng số ấp với gần 70% nông dân (6,5 triệu) toàn miền Nam cách mạng kiểm soát Trong ảnh cảnh nhân dân phá “ấp chiến lược” khiêng nhà làng cũ Nhà làm tre, luồng lợp gianh (rơm, rạ dánh thành tấm) Có đến gần hai chục người ơng già niên tham gia với đội du kích Khơng khí thật khẩn trương, hối tràn đầy tâm, quân với dân ý chí Đó ý chí qn dân miền Nam tâm đánh bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” Mĩ Qua nói lên phần thất bại Mĩ - ngụy chiến lược “chiến tranh đặc biệt” b/ Phương pháp sử dụng Bước một: GV tổ chức học sinh quan sát SGK cách: Quan sát ảnh nhỏ - hình 64 SGK Cũng GV sử dụng đèn chiếu phóng to ảnh lên phông để học sinh tập trung quan sát Bước hai: Gv tổ chức học sinh thảo luận, trả lời câu hỏi gợi mở: Quan sát ảnh em thấy bật lên hình ảnh gì? Tại quân giải phóng lại nhân dân khiêng nhà làng cũ? Qua nói lên điều ? Bước ba: sau học sinh trao đổi phát biểu ý kiến, GV bổ sung chốt lại nội dung ảnh thể 2.4 Hiệu sáng kiến kinh nghiệm hoạt động giáo dục, 16 với thân, đồng nghiệp nhà trường 2.4.1 Đối với hoạt động giáo dục Thơng qua kết học kì II năm học 2018-2019, năm học 2019-2020 học kì I năm học 2020-2021 Khi áp dụng sáng kiến quan sát thái độ học tập lớp học sinh nhận thấy: Học sinh tích cực xây dựng bài, biểu lộ tình cảm, thái độ đắn trình tiếp thu kiến thức Đặc biệt em hứng thú với môn học lịch sử đồng thời liên hệ kiến thức môn học, liên hệ học với thực tiễn sống từ điều chỉnh thái độ hành vi theo chiều hướng tích cực Số học sinh giỏi tăng nhiều so với trước áp dụng sáng kiến, số lượng học sinh giỏi huyện năm sau cao năm trước thể kết cụ thể qua kì thi Học sinh u thích mơn lên lớp, đồng nghiệp nhà trường đánh giá cao - Sau áp dụng SKKN giảng dạy tiết Lịch sử năm học 2018- 2019 kết sau: Bảng số Kết điểm kiểm tra học kì 2, năm học 2019- 2020 kiểm tra học kì I năm học 2020– 2021: Điểm Điểm Tb Điểm Khá Điểm Giỏi Sĩ Tb Lớp Năm học số SL % SL % SL % SL % Học kì II 78 12 15.4 35 44.9 20 25.6 11 14.1 2019-2020 Học kì I 84 11 13.1 38 45.2 23 27.4 12 14.3 2020- 2021 Bảng số Kết khảo sát mức độ tích cực, chủ động học tập môn Lịch sử học sinh lớp trường THCS Điền Lư : Rất tích Khơng tích Tích cực Bình thường Tổng cực cực Năm học số SL % SL % SL % SL % Học kì II 78 13 16.7 20 25.6 33 42.3 12 15.4 2019-2020 Học kì I 84 15 17.8 23 27.4 34 40.5 12 14.3 2020- 2021 Qua so sánh bảng thống kê điểm kiểm tra Lịch sử lớp trường THCS Điền Lư học kì II năm học 2018-2019, học kì I năm học 2019-2020, tơi thấy hiệu học tập học sinh lớp học kì II năm học 2019-2020 học kì I năm học 2020-2021 nâng lên rõ rệt Cụ thể sau: tỉ lệ học sinh đạt điểm khá, giỏi cao hơn, tỉ lệ điểm trung bình giảm rõ rệt (giỏi: từ 3.8% 4.8% tăng lên 14.1% 14.3% ; khá: từ 16.7% tăng lên 25.6% 27.4%; Trung bình từ 33.3% 34.5% tăng 44.9% 45.2%) yếu từ 46.2% 44% giảm 15,4% 13.1%) 17 Bảng 1: Kết bồi dưỡng học sinh giỏi huyện, tỉnh năm 2015-2016 STT Họ tên Giải huyện Giải tỉnh Đơn vị Trường PT Lâm Trường Nguyễn Thị Uyên Nhì Ba Trường PT Lâm Trường Lê Thục Chinh Ba KK Trường PT Lâm Trường Nguyễn Thị Chung KK Trường PT Lâm Trường Lê Văn Nam KK Bảng 2: Kết bồi dưỡng học sinh giỏi huyện, tỉnh năm: 2016-2017 STT Họ tên Giải huyện Giải tỉnh Đơn vị Trường THCS Điền Lư Lê Thị Thu Ba Trường THCS Điền Lư Vũ Đình Tuấn Ba Ba Trường THCS Điền Lư Bùi Thị Thảo KK Bảng 3: Kết bồi dưỡng học sinh giỏi huyện, tỉnh năm: 2017-2018 STT Họ tên Giải huyện Giải tỉnh Đơn vị Trường THCS Điền Lư Hà Phạm Thành Trung Nhì Ba Trường THCS Điền Lư Cao Nguyên Bình Ba Trường THCS Điền Lư Bùi Phương Nam Ba KK Bảng 4: Kết bồi dưỡng học sinh giỏi huyện, tỉnh năm: 2018-2019 STT Họ tên Giải huyện Giải tỉnh Đơn vị Trường THCS Điền Lư Tào Thị Quỳnh Nhì KK Trường THCS Điền Lư Bùi Thùy Châm Ba Trường THCS Điền Lư Trần Thị Nhung KK Trường THCS Điền Lư Bùi Thị Thúy KK Bảng : Kết bồi dưỡng học sinh giỏi huyện, tỉnh năm: 2019-2020 STT Họ tên Giải huyện Giải tỉnh Đơn vị Trường THCS Điền Lư Lê Thị Trang Ba KK Trường THCS Điền Lư Trương Thị Hòa Ba Bảng : Kết bồi dưỡng học sinh giỏi huyện, tỉnh năm: 2020-2021 STT Họ tên Giải huyện Giải tỉnh Đơn vị Trường THCS Điền Lư Kiều Xuân Hùng Nhì KK Trường THCS Điền Lư Lê Phương Thảo Ba Nguyễn Thị Thương Ba 2.4.2 Đối với thân Từ áp dụng giải pháp khai thác kênh hình dạy học thân thấy tự tin hơn, hứng thú dạy học khả chủ động tích cực học sinh việc tiếp thu kiến thức Phát huy phẩm chất lực cho học sinh Từ giải pháp thân sử dụng rộng khối lớp thấy hiệu 2.4.3 Đối với đồng nghiệp Đây cách thức tổ chức dạy học đạt kết tốt đồng 18 nghiệp ủng hộ áp dụng tiết dạy Được đồng nghiệp, ban giám hiêu đánh giá cao xem cách thức cần nhân rộng tổ Thể qua kì thi giáo viên giỏi ban giám khảo hội thi đánh giá cao Từ kết thu tơi nhận thấy việc khai thác kênh hình dạy học cần thiết, đặc biệt môn Lịch sử Nếu tận dụng tốt tiết dạy đem lại hiệu cao, nội dung thể đổi phương pháp dạy học, làm cho kết học tập môn không ngừng nâng cao Qua lần thao giảng tuyến huyện ban giám khảo đánh giá cao 2.4.4 Đối với nhà trường Việc đổi cách thức phương pháp dạy học có phương thức dạy học sử dụng đồ dùng dạy học khai thác kênh hình dạy học lịch sử làm cho chất lượng giảng dạy môn nâng lên rõ rệt Từ góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn Lịch sử nói riêng chất lượng giáo dục nhà trường nói chung Tơi áp dụng biện pháp nhiều bài, nhiều khối lớp khác nhau, kết đạt khả quan, em chăm tơi phân tích, muốn tham gia tìm hiểu, hăng say suy nghĩ phát biểu đưa câu hỏi kiện, vấn đề lịch sử Đặc biệt tiết học có sử dụng nhiều hình ảnh đồ dùng trực quan nhờ hỗ trợ công nghệ thông tin thời gian gần khiến học sinh phấn khởi thích thú nắm nhanh Kết luận, kiến nghị 3.1 Kết luận Với giáo viên Lịch sử, việc kết hợp kĩ khai thác kênh hình sách giáo khoa đồ dùng trực quan phục vụ cho giảng dạy, góp phần tích cực đáp ứng u cầu đổi giáo dục, phát huy tính tích cực học sinh q trình học mơn Qua thực tiễn dạy học áp dụng sáng kiến đơn vị tơi nhận thấy dạy học Lịch sử có chất lượng cao hơn, đặc biệt học sinh chủ động, hăng say hoạt động hứng thú với môn học Các em biết vận dụng kiến thức mơn học có liên quan để giải vấn đề học thực tiễn Kết học tập em chuyển biến rõ nét theo hướng tích cực 3.2 Kiến nghị Đối với giáo viên: Để khai thác hướng dẫn học sinh khai thác tốt kênh hình đồ dùng trực quan thành cơng, giáo viên cần phải thường xun tìm tịi, trau dồi chun mơn nghiệp vụ để có kiến thức chắn, kinh nghiệm thân giảng dạy phong phú hợp lí Về phía giáo viên phải chịu khó học hỏi, nắm bắt cơng nghệ thơng tin, phải trang bị máy tính để chuẩn bị nhà đặc biệt phải sưu tầm nhiều lược đồ, sơ đồ nhiều tài liệu, hình ảnh có liên quan từ sách báo mạng Internet để đưa vào giảng Hơn với môn học Lịch sử cịn có ưu 19 mơn học khác có nhiều tranh ảnh tài liệu phim tư liệu liên quan đến nội dung học để minh họa cho giảng làm tăng tính trực quan sinh động Vì người giáo viên phải phải cập nhật thông tin, chắt lọc thông tin để đưa vào giảng cách hiệu Đối với tổ chuyên môn: Cần đổi sinh hoạt chuyên môn, trọng vào chuyên đề đổi phương pháp, kĩ thuật dạy học Tổ chức dạy mẫu, dạy thực nghiệm nói chung mơn Lịch sử nói riêng để đúc rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng, hiệu dạy học Trên số kinh nghiệm: Một số giải pháp khai thác kênh hình dạy học Lịch sử lớp trường THCS Điền Lư Trong trình áp dụng đơn vị đem lại hiệu rõ rệt Tuy nhiên kinh nghiệm cá nhân nên không tránh khỏi hạn chế thiếu sót, kính mong đóng góp ý kiến bạn đồng nghiệp hội đồng khoa học cấp Xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG Bá Thước, ngày 20 tháng 05 năm 2021 Tơi xin cam đoan SKKN viết, không chép nội dung người khác NGƯỜI THỰC HIỆN Lê Xuân Tráng Trần Hải Nam TÀI LIỆU THAM KHẢO Trịnh Đình Tùng, Hướng dẫn sử dụng kênh hình sách giáo khoa lịch sử trung học sở (phần lịch sử giới) Phan Ngoc Liên-Trần Văn Trị, Phương pháp dạy học lịch sử Một số tư liệu, hình ảnh sưu tầm từ mạng Internet DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SKKN MÀ TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN ĐÁNH GIÁ ĐẠT TỪ LOẠI C TRỞ LÊN Họ tên : Trần Hải Nam Đơn vị công tác: Trường THCS Điền Lư, huyện Ba Thước, Thanh Hóa Số, ngày, tháng, Năm Xếp năm định STT Tên đề tài, Sáng kiến cấp loại công nhận, quan ban hành QĐ QĐ số 743/QĐMột số biện pháp giáo dục học PGD&ĐT ngày cá biệt trường PTCS Lâm 2013 C 16/5/2013 Trường Trưởng Phòng GD&ĐT Bá Thước QĐ số 72/QĐMột số biện pháp giáo dục học PGD&ĐT ngày sinh thường xuyên vi phạm đạo 2015 B 02/6/2015 đức, nề nếp trường THCS Lũng Trưởng phòng Cao GD&ĐT Bá Thước QĐ số 768/QĐUBND ngày Kinh nghiệm sử dụng sơ đồ tư 2017 C 24/5/2017 CT trong dạy học lịch sử UBND huyện Bá Thước QĐ số 945/QĐKinh nghiệm sử dụng số kĩ UBND ngày thuật dạy học tích cực nhằm nâng 2019 B 8/5/2019 CT cao chất lượng dạy học môn lịch UBND huyện Bá sử lớp trường THCS Điền Lư Thước QĐ số 1712/QĐKinh nghiệm khai thác kênh hình UBND ngày đồ dùng trực quan dạy 2021 B 10/5/2021 CT học Lịch sử lớp trường trung UBND huyện Bá học sở Điền Lư, Bá Thước Thước PHỤ LỤC (1) Hình 57: Đồng bào Hà Nội đón đội vào tiếp quản Thủ Đơ (2) Hình 59 - Chủ tịch Hồ Chí Minh Phó Chủ tịch nước Tơn Đức Thắng (7-1960) (3) Hình 60 - Lược đồ phong trào “ Đồng khởi” (4) Hình 61 - Nhân dân dậy Trà Bồng (Quảng Ngãi – năm 1959) Nhân dân dậy Trà Bồng (Quảng Ngãi năm 1959) (5) Hình 62 - Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III Đảng 1960 Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III Đảng Thủ đô Hà Nội 1960 (6) Hình 63 - Chiến thuật “trực thăng vận” Mĩ (7) Hình 64 - Phá ấp chiến lược khiêng nhà làng cũ Ấp chiến lược Phá ấp chiến lược khiêng nhà làng cũ Hiệu áp dụng SKKN- Học sinh tích cực chủ động học tập Kết học tập cao so với trước áp dụng sáng kiến Học sinh giỏi huyện 2021 Học sinh giỏi tỉnh ... học môn lịch sử, thực tiễn giảng dạy học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp tự nghiên cứu tài liệu, xin mạnh dạn đưa số kinh nghiệm: Khai thác kênh hình đồ dùng trực quan dạy học Lịch sử lớp 9, trường. .. UBND ngày thuật dạy học tích cực nhằm nâng 20 19 B 8/5/20 19 CT cao chất lượng dạy học môn lịch UBND huyện Bá sử lớp trường THCS Điền Lư Thước QĐ số 1712/Q? ?Kinh nghiệm khai thác kênh hình UBND ngày... cho học sinh Để góp phần vào việc đổi phương pháp dạy học nói chung, dạy học Lịch sử nói riêng, thân tơi xin trình bày kinh nghiệm: Một số giải pháp khai thác kênh hình dạy học Lịch sử lớp trường