TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC BÁO CÁO TIỂU LUẬN MÔN TRIẾT HỌC Đề tài: CHỨNG MINH SỰ RA ĐỜI CỦA TRIẾT HỌC MÁC ĐÃ TẠO BƯỚC NGOẶC CÁCH MẠNG TRONG LỊCH SỬ TRIẾT HỌC GVHD : TS BÙI VĂN MƯA SVTH : NGUYỄN THỊ DIỆU KHÁNH LỚP CAO HỌC D1 K19 MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU Chương SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC MAC - LÊNIN I Những điều kiện lịch sử đời triết học Mác I.1 Điều kiện kinh tế - xã hội I.1.1 Sự củng cố phát triển phương thức sản xuất tư chủ nghĩa điều kiện cách mạng công nghiệp I.1.2 Sự xuất giai cấp vô sản vũ đài lịch sử I.2 Nguồn gốc lí luận tiền đề khoa học tự nhiên I.2.1 Nguồn gốc lí luận I.2.2 Tiền đề khoa học tự nhiên .5 II Quá trình hình thành phát tri ển triết học Mác – Lênin II.1 Giai đoạn chuyển biến tư tưởng Các Mác Ph.Ăng ghen từ chủ nghĩa tâm dân chủ cách mạng sang chủ nghĩa vật cộng sản chủ nghĩa .5 II.1.1 Sự chuyển biến tư tưởng Các Mác II.1.2 Sự chuyển biến tư tưởng Ph.Ăngghen II.2 Giai đoạn hình thành nguyên lý triết học vật biện chứng vật lịch sử II.3 Giai đoạn Các Mác Ph.Ăngghen bổ sung phát triển lý luận triết học .10 III.1 Triết học chủ nghĩa Mác chủ nghĩa vật .11 III.2 Học thuyết giá trị thặng dư .12 III.3 Học thuyết đấu tranh giai cấp 13 IV Thực chất ý nghĩa cách mạng triết học Các Mác Ph.Ănggen thực 15 IV.1 Thực chất .15 IV.2 Ý nghĩa cách mạng triết học Các Mác Ph Ăngghen thực 16 Chương SỨC SỐNG CỦA TRIẾT HỌC MÁC TRONG XÃ HỘI HIỆN ĐẠI .17 I Bản chất khoa học cách mạng triết học Mác 17 I.1 Thế giới quan phương pháp luận triết học Mác - kim nam cho hoạt động nhận thức cải tạo xã hội 18 I.2 Chủ nghĩa vật lịch sử - hai phát kiến vĩ đại C.Mác 20 II Vai trò triết học Mác xã hội đại .21 III Vận dụng phát triển triết học Mác – Lênin điều kiện giới nay22 KẾT LUẬN 27 TÀI LIỆU THAM KHẢO 28 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa LỜI MỞ ĐẦU Nhà triết học vĩ đại Canto (thế kỷ XVIII) xem triết học khơng l trình độ tư lý luận cao nhất, mà đồng thời “thiên hướng tự nhiên tâm hồn” vốn có tất người, người với trình độ khác Do người không cần thứ “duy l bánh mì” để sống Nó muốn vươn lên thường nhật, quan sát giới v từ phía khác, suy ngẫm sống, mục đích cuối c ùng xuất phát Mỗi ng ười có phát triển mặt tinh thần mức độ nhà triết học ít, ch ưa nghe đến từ triết học Trong suốt lịch sử đại Châu Âu v vào cuối kỷ XVIII, nước Pháp nơi diển chiến chống tất c ả rác rưởi thời trung cổ, chống chế độ phong kiến thiết chế v tư tưởng, có chủ nghĩa vật triết học triệt để, trung th ành với tất học thuyết khoa học tự nhiên, thù địch với mê tín, với thói đạo đức giả… Ch o nên kẻ thù phái dân chủ tìm cách “bác bỏ”, phá hoại, vu cáo chủ nghĩa vật, chúng b ênh vực loại chủ nghĩa tâm triết học l chủ nghĩa, cách hay cách khác, b ênh vực hay ủng hộ tôn giáo Triết học M ác chủ nghĩa vật triết học hồn bị, cung cấp cho lồi người giai cấp công nhân công cụ nhận thức vĩ đại Bước vào kỷ mới, lúc băn khoăn truyền thống đại, phương Đông phương Tây, khoa h ọc công nghệ nhân văn, trị kinh tế, nhận rằng, Mác với tư cách nhà tư tưởng vĩ loại kỷ XX, tư tưởng triết học sâu xa Ng ười tỏa sáng khác thường kỷ XXI, để lại cho xã hội loài người thời đại ngày di sản tư tưởng vô quý báu Trong tiểu luận này, chứng minh đời triết học Mác tạo bước ngoặc cách mạng lịch sử triết học SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học Chương GVHD: TS Bùi Văn Mưa SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC MAC - LÊNIN Triết học Mác - Lênin đời từ nửa cuối kỷ XIX phát triển ngày Từ đời, triết học Mác - Lênin tạo cách mạng lịch sử triết học trở thành giới quan, phương pháp luận hoạt động nhận thức hoạt động thực tiễn ng ười I Những điều kiện lịch sử đời triết học Mác I.1 Điều kiện kinh tế - xã hội I.1.1 Sự củng cố phát triển phương thức sản xuất tư chủ nghĩa điều kiện cách mạng công nghiệp Vào năm 40 kỷ XIX tác động cách mạng công nghiệp làm cho lực lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ Ph ương thức sản xuất tư chủ nghĩa củng cố vững trở thành xu phát triển sản xuất xã hội Nước Anh hồn thành cách mạng cơng nghiệp v trở thành cường quốc công nghiệp Ở Pháp, cách mạng công nghiệp v giai đoạn hoàn thành Sự phát triển lực l ượng sản xuất làm cho quan hệ sản xuất tư củng cố tạo sở kinh tế xã hội tư phát triển kèm theo mâu thuẫn xã hội thêm gay gắt bộc lộ ngày rõ rệt; phân hóa giàu nghèo tăng lên, bất công xã hội tăng Những xung đột giai cấp vô sản với t sản phát triển thành đấu tranh giai cấp I.1.2 Sự xuất giai cấp vô sản vũ đài lịch sử Giai cấp vô sản giai cấp tư sản đời lớn lên với hình thành phát triển phương thức sản xuất tư chủ nghĩa Khi chế độ t chủ nghĩa xác lập, giai cấp tư sản trở thành giai cấp thống trị xã hội, giai cấp vô sản trở thành bị trị mâu thuẫn vơ sản với tư sản vốn mang tính đối kháng phát triển SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa trở thành đấu tranh giai cấp Cuộc khởi nghĩa thợ dệt th ành phố Liông (Pháp) năm 1831 b ị đàn áp lại bùng nổ tiếp vào năm 1834 Ở Anh có phong trào Hiến chương vào cuối năm 30 kỷ XIX, l phong trào cách mạng to lớn có tính chất quần chúng v có hình thức trị Nước Đức lên phong trào đấu tranh thợ dệt Xil êdi mang tính giai cấp Trong hồn cảnh lịch sử đó, giai cấp t sản khơng cịn đóng vai trò giai cấp cách mạng Ở Anh, Pháp giai cấp t sản nắm quyền thống trị, lại hoảng sợ trước đấu tranh giai cấp vơ sản n ên khơng cịn vị trí tiên phong trình cải tạo dân chủ trước Còn giai cấp tư sản Đức lớn lên lòng xã hội phong kiến, vốn khiếp sợ bạo lực cách mạng nh ìn vào gương Cách mạng tư sản Pháp 1789, lại th êm sợ hãi trước phát triển phong tr công nhân Đức Vì vậy, giai cấp vơ sản xuất tr ên vũ đài lịch sử với sứ mệnh xoá bỏ xã hội tư trở thành lực lượng tiên phong đấu tranh cho dân chủ tiến xã hội Như vậy, thực tiễn xã hội, thực tiễn phong trào đấu tranh giai cấp vơ sản địi hỏi phải soi sáng hệ thống lý luận, học thuyết triết học Học thuyết phải xuất để định h ướng phong trào đấu tranh nhanh chóng đạt thắng lợi Sự xuất giai cấp vô sản tr ên vũ đài lịch sử phong trào đấu tranh họ tạo nguồn tư liệu quý báu thực tiễn x ã hội để Các Mác Ph Ăngghen khái quát xây d ựng quan điểm triết học I.2 Nguồn gốc lí luận tiền đề khoa học tự nhiên I.2.1 Nguồn gốc lí luận Để xây dựng học thuyết m ình ngang tầm với trí tuệ nhân loại, Các Mác Ph.Ăngghen kế thừa thành tựu lịch sử tư tưởng nhân loại Triết SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa học Đức với hai nhà triết học tiêu biểu Hêghen Phoiơbắc nguồn gốc trực tiếp triết học Mác Các Mác Ph.Ăngghen đ ã người theo học triết học Hêghen nghiên cứu triết học Phoiơbắc Qua đó, hai ơng nhận thấy: Tuy học thuyết triết học Hêghen mang quan điểm chủ nghĩa tâm nh ưng chứa đựng “hạt nhân hợp lý” phép biện chứng C òn học thuyết triết học Phoi ơbắc mang nặng quan niệm siêu hình nội dung lại thấm nhuần quan điểm vật Các Mác Ph.Ăngghen đ ã kế thừa “hạt nhân hợp lý” H êghen cải tạo, lột bỏ vỏ thần bí để xây dựng nên lí luận phép biện chứng Hai ơng đ ã kế thừa chủ nghĩa vật Phoi ơbắc, khắc phục tính siêu hình hạn chế lịch sử khác để xây dựng nên lí luận chủ nghĩa vật Từ tạo c sở để hai ông xây dựng nên học thuyết triết học mới, chủ nghĩa vật v phép biện chứng thống cách hữu c Việc kế thừa cải tạo kinh tế trị học với đại biểu xuất sắc l A.Smít Đ.Ricácđơ khơng nh ững nguồn gốc để xây dựng học thuyết kinh tế m cịn tiền đề lý luận để hình thành quan điểm triết học Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp với đại biểu tiếng nh Xanh Ximông S.Phuriê ba nguồn gốc lí luận triết học Mác Các Mác Ph.Ăng ghen kế thừa quan điểm tiến chủ nghĩa x ã hội không tưởng Pháp (quan điểm vai tr ò sản xuất x ã hội, quan điểm sở hữu v.v ) khắc phục tính khơng tưởng thiếu điều kiện lịch sử cụ thể để xây dựng quan điểm vật lịch sử Vì vậy, tìm hiểu nguồn gốc lí luận triết học Mác cần t ìm hiểu khơng triết học Đức mà chủ nghĩa xã hội khơng tưởng Pháp kinh tế trị học Anh SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa I.2.2 Tiền đề khoa học tự nhiên Giữa triết học với khoa học nói chung v khoa học tự nhiên nói riêng có mối quan hệ khăng khít Sự phát triển t triết học phải dựa sở tri thức khoa học cụ thể đem lại Vì thế, khoa học có phát minh mang tính chất vạch thời đại tạo thay sđổi triết học Trong năm đầu kỷ XIX, khoa học tự nhi ên phát triển mạnh với nhiều phát minh quan trọng: Định luật bảo to àn biến hóa lượng, Thuyết tế bào, thuyết tiến hóa Những phát minh khoa học đ ã vạch mối liên hệ thống vật, h ình thức vận động khác tính thống vật chất giới, vạch tính biện chứng vận động v phát triển Đồng thời làm bộc lộ rõ tính hạn chế bất lực phương pháp tư siêu hình tư tưởng biện chứng cổ đại nh phép biện chứng Hêghen Từ đặt yêu cầu tư nhân loại cần phải xây dựng ph ương pháp tư thật khoa học Với phát minh m ình, khoa học cung cấp tri thức để Các Mác v Ph.Ăng ghen khái quát xây d ựng phép biện chứng vật Như vậy, triết học Mác đời nh tất yếu lịch sử khơng v ì đời sống thực tiễn mà cịn tiền đề lý luận, xã hội khoa học mà nhân loại tạo II Quá trình hình thành phát tri ển triết học Mác – Lênin II.1 Giai đoạn chuyển biến tư tưởng Các Mác Ph.Ăng ghen t chủ nghĩa tâm dân chủ cách mạng sang chủ nghĩa vật cộng sản chủ nghĩa SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa II.1.1 Sự chuyển biến tư tưởng Các Mác Các Mác (5/5/1818 - 14/3/1883) sinh trưởng gia đình trí thức (bố luật sư) thành phố Tơrevơ, tỉnh Ranh, vùng có nhiều ảnh hưởng cách mạng tư sản Pháp đạo Kitô tôn giáo độc tôn Những ảnh hưởng tốt giáo dục gia đ ình, nhà trường quan hệ xã hội khác giúp Các Mác hình thành tinh th ần nhân đạo xu hướng u tự Phẩm chất khơng ngừng đ ược bồi dưỡng trở thành định hướng cho đời sinh viên đưa Các Mác tới chủ nghĩa dân chủ cách mạng Cũng v ì thế, tình hình lúc đó, triết học Hêghen với tinh thần biện chứng cách mạng đ ược Các Mác xem chân lý Trong th ời gian học khoa Luật tr ường Đại học Tổng hợp Béc lin (1836 - 1841) ông say mê nghiên cứu triết học, nhằm giải đáp vấn đề giải phóng người, thực dân chủ, v ươn tới tự Năm 1837 Các Mác tập trung nghiên cứu triết học Hêghen tham gia nhóm “Hêghen tr ẻ” Sau nhận tiến sỹ triết học (8/1841), Các Mác chuẩn bị v giảng dạy triết học trường đại học dự định xuất tạp chí với t ên gọi “Tư liệu chủ nghĩa vô thần” Nh ưng dự định khơng thực nhà nước phong kiến Phổ thực sách đ àn áp người dân chủ cách mạng Ông số người theo phái “Hêghen trẻ” chuyển sang hoạt động trị đấu tranh chống lại chủ nghĩa chuyên chế Phổ giành lại quyền tự dân chủ; đánh dấu bước ngoặt quan trọng t tưởng ông Như lúc này, tư tưởng Các Mác có mâu thuẫn giới quan tâm với tinh thần dân chủ cách mạng vô thần Mâu thuẫn bước đầu giải Các Mác l àm việc báo Sông Ranh, lúc đầu cộng tác viên sau trở thành linh hồn tờ báo ơng làm cho trở thành quan ngôn luận phái dân chủ cách mạng Thực tiễn đấu tranh báo chí đ ã làm cho tư tưởng dân chủ cách mạng Các Mác có nội dung rõ ràng hơn, đấu tranh cho lợi ích quần chúng lao động Lúc tư tưởng cộng sản chủ nghĩa ch ưa hình thành, ông đấu tranh bảo vệ “quần chúng nghèo khổ bất hạnh” tinh thần nhân đạo Với tinh thần nhân đạo, SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa ơng tập trung phê phán sách c nhà nước Phổ, nhà nước “cơ quan đại diện đẳng cấp lợi ích cá nhân” Trong tr ình phê phán Các Mác nhận thấy hoạt động nhà nước thân tinh thần tuyệt đối Hêghen chứng minh Như vậy, qua thực tiễn, nguyện vọng muốn cắt nghĩa thực, xác lập lý tưởng tự thực tế đ ã giúp Các Mác hình thành khuynh h ướng vật, nhận thấy mặt hạn chế quan điểm tâm Lúc n ày tinh thần dân chủ cách mạng sâu sắc không dung hợp với triết học tâm t biện Vì sau báo Sông Ranh bị cấm (1843), Các Mác đặt cho m ình nhiệm vụ duyệt lại cách có ph ê phán quan niệm tâm Hêghen trước hết xã hội nhà nước Ông viết tác phẩm “góp phần phê phán triết học pháp quyền H êghen” để phê phán chủ nghĩa tâm Hêghen Trong thực phê phán ông nồng nhiệt tiếp nhận quan điểm vật triết học Phoi Ơ Bắc Song với tinh thần phê phán ông thấy mặt hạn chế, việc xa rời vấn đề trị nóng hổi Phoi Ơ Bắc Sự phê phán sâu rộng triết học Hêghen, việc khái quát kinh nghiệm lịch sử với ảnh hưởng quan điểm vật v nhân văn triết học Phoi Ơ Bắc tăng cường mạnh mẽ xu hướng vật quan điểm triết học Các Mác Cuối tháng 10 - 1843, Các Mác sang Pari đây, khơng khí trị sơi sục tiếp xúc với đại biểu giai cấp vô sản đ ã dẫn đến bước chuyển biến dứt khoát quan điểm ông sang chủ nghĩa vật v chủ nghĩa cộng sản Trong b ài báo “lời nói đầu sách góp phần ph ê phán triết học pháp quyền Hêghen”, Các Mác phân tích cách sâu sắc theo quan điểm vật ý nghĩa hạn chế cách mạng t sản “cuộc cách mạng phận”; đồng thời ông khẳng định, có cách mạng giai cấp vô sản thực l “cuộc cách mạng triệt để” Các Mác n rõ: “Giống triết học thấy giai cấp vơ sản l vũ khí vật chất mình, giai cấp vơ sản thấy triết học vũ khí tinh thần mình” Với báo số báo khác đăng tạp chí Niên giám Đức - SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa với người lao động Các học thuyết x ã hội chủ nghĩa bắt đầu mọc ra, l phản ánh phản đối ách áp Nh ưng chủ nghĩa xã hội lúc đầu chủ nghĩa xã hội khơng tưởng Nó trích, lên án nguyền rủa xã hội tư bản; mơ ước xố bỏ xã hội tưởng tượng chế độ tốt đẹp h ơn; tìm cách thuyết phục người giàu để họ thấy bóc lột l khơng có đạo đức Nhưng chủ nghĩa xã hội không tưởng vạch đ ược lối thực Nó khơng giải thích chất chế độ l àm thuê chế độ tư bản, không phát quy luật phát triển chế độ t khơng tìm lực lượng xã hội có khả trở thành người sáng tạo xã hội Không thắng lợi tự trị giành từ tay giai cấp chủ nô, m lại không gặp sức phản kháng liệt Không n ước tư chủ nghĩa thành lập sở nhiều tự do, dân chủ, mà lại khơng có đấu tranh sống mái giai cấp khác x ã hội tư Thiên tài Mác chỗ ông người từ rút triệt để vận dụng kết luận lịch sử to àn giới Kết luận học thuyết đấu trah giai cấp Chừng n người ta chưa biết phân biệt lợi ích giai cấp n ày hay giai cấp khác, qua câu nói, lời tuyên bố lời hứa hẹn có tính chất đạo đức, tơn giáo, trị xã hội, trước sau người ta kẻ ngốc nghếch bị người khác lừa dối tự lừa dối trị Muốn đập tan phản kháng giai cấp thống trị ấy, th ì có cách là: tìm xã hội xung quanh chúng ta, lực lượng - và, địa vị xã hội mà phải - trở thành lực lượng có khả quét cũ v tạo mới, giáo dục tổ chức lực lượng để đấu tranh Chỉ có chủ nghĩa vật triết học Mác cho giai cấp vơ sản đ ường khỏi chế độ nơ lệ tinh thần, tất giai cấp bị áp đ ã sống lay lắt từ trước tới SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 14 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa IV Thực chất ý nghĩa cách mạng triết học Các Mác Ph.Ănggen thực IV.1 Thực chất Sự đời triết học Mác tạo n ên biến đổi có ý nghĩa cách mạng lịch sử triết học Mác Triết học Mác tạo hình thức phát triển cao chủ nghĩa vật chủ nghĩa vật biện chứng v hình thức phát triển cao phép biện chứng phép biện chứng vật Triết học Mác thực khắc phục tách rời giới quan vật v phép biện chứng lịch sử phát triển triết học Cố nhiên, chủ nghĩa vật trước Mác chứa đựng khơng luận điểm riêng biệt thể tinh thần biện chứng; song hạn chế điều k iện xã hội trình độ phát triển khoa học n ên tính siêu hình nhược điểm chung Do vậy, quan điểm vật học thuyết th ường thiếu triệt để Đây điểm yếu để chủ nghĩa tâm lợi dụng tiến h ành đấu tranh chống lại Còn phép biện chứng lại phát triển vỏ bọc tâm thần bí ti biểu triết học H êghen Cho nên, nội dung phép biện chứng ch ưa phản ánh giới thực Các Mác Ph.Ăngghen cải tạo chủ nghĩa vật cũ, khắc phục hạn chế siêu hình; cải tạo phép biện chứng, giải khỏi vỏ tâm Từ khái quát xây dựng học thuyết triết học - chủ nghĩa vật biện chứng Trước triết học Mác, có số học thuyết triết học b àn đến vấn đề xã hội; song hạn chế giới quan phương pháp luận nên học thuyết nghiên cứu lĩnh vực lĩnh vực mà chưa nghiên cứu toàn diện mặt xã hội Do khơng thể tìm quy luật phát triển chung xã hội loài người Các Mác Ph.Ăngghen vận dụng lý luận vật biện chứng để nghi ên cứu lĩnh vực xã hội, tìm quy luật phát triển chung xã hội lồi người tiến trình phát triển tất yếu tự nhiên Từ xây SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 15 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa dựng, sáng lập chủ nghĩa vật lịch sử với tính cách phận triết học Mác Chủ nghĩa vật lịch sử l thành tựu vĩ đại tư tưởng khoa học Đó cách mạng thực triết học Từ chủ nghĩa vật lịch sử đời loại bỏ sở tồn cuối chủ nghĩa tâm Những học thuyết triết học tr ước triết học Mác thường dừng lại việc giải thích giới, họ chưa đề cập đến vai trò hoạt động thực tiễn lý luận, lý luận thường tách rời với thực tiễn Do vậy, không tránh khỏi t ình trạng rơi vào quan điểm tâm xã hội Ngay triết học Phoi ơbắc coi vấn đề người trung tâm người túy mặt sinh vật, chưa phải người với tính cách chủ thể hoạt động cải tạo giới Còn triết học Mác xác định rõ: Nhiệm vụ khơng dừng lại giải thích giới mà chủ yếu tìm phương tiện, biện pháp để cải tạo giới cách mạng Triết học Mác th ường lấy hoạt động thực tiễn cải tạo x ã hội, cải tạo giới ng ười điểm xuất phát thông qua tŕnh hoạt động thực tiễn để hoàn thiện hệ thống lý luận m ình Như vậy, lần lịch sử triết học, triết học Mác đ ã tạo gắn kết chặt chẽ lý luận với thực tiễn Lý luận xuất phát từ thực ti ễn, chịu định thực tiễn; đời, lý luận định hướng hoạt động thực tiễn V ì thế, so với học thuyết triết học khác triết học Mác ln ln bổ xung hoàn thiện IV.2 Ý nghĩa cách mạng triết học Các Mác Ph.Ăngghen thực Khi đời triết học Mác trở thành giới quan khoa học giai cấp vô sản, giai cấp vơ sản có c sở lý luận khoa học để nhận thức thực tiễn x ã hội; từ định đường lối chiến lược đề biện pháp đấu tranh cải biến xã hội có hiệu Sự kết hợp lý luận triết học Mác với phong tr vô sản tạo nên bước chuyển biến chất phong tr từ trình độ tự phát lên tự giác Triết SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 16 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa học Mác cịn vũ khí tư tưởng để đấu tranh chống lại hệ t tưởng tư sản, chủ nghĩa xét lại, hội chủ nghĩa giáo điều, góp phần quan trọng tạo thống phong trào đấu tranh giai cấp vô sản Triết học Mác chấm dứt tham vọng nhiều triết học coi triết học l "khoa học khoa học" đứng tr ên khoa học, Các Mác Ph.Ăngghen xây dựng lý luận triết học m ình sở khái quát thành tựu khoa học tự nhiên khoa học xã hội Đến lượt mình, triết học Mác đời trở thành giới quan khoa học phương pháp luận chung định hướng phát triển khoa học phương pháp luận chung định hướng phát triển khoa học Như vậy, triết học Mác phân định rõ ranh giới triết học với khoa học khác thiết lập mối quan hệ chặt chẽ chúng, nh xác định rõ đối tượng nghiên cứu triết học tìm quy luật vận động, phát triển chung nhát tự nhiên, xã hội tư Chương SỨC SỐNG CỦA TRIẾT HỌC MÁC TRONG X Ã HỘI HIỆN ĐẠI I Bản chất khoa học cách mạng triết học Mác SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 17 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa I.1 Thế giới quan phương pháp luận triết học Mác - kim nam cho hoạt động nhận thức cải tạo xã hội Phép biện chứng vật tinh hoa trí tuệ nhân loại C.Mác Ph.Ăngghen đúc kết V.I.Lênin phát triển sở thành tựu cao triết học, khoa học đại thực tiễn xã hội - lịch sử toàn nhân loại Những khái niệm, phạm trù nguyên lý, quy luật phương pháp luận mang tính phổ qt Chúng bao qt, tác động, chi phối giới tự nhi ên, đời sống xã hội tư người nơi giai đoạn lịch sử Chính v ì vậy, phép biện chứng vật trở th ành giới quan phương pháp luận cho hoạt động nhận thức hoạt động thực tiễn Nói ngắn gọn l kim nam cho suy nghĩ hành động Gần kỷ qua, kể từ phép biện chứng vật đời nay, nhân loại chứng kiến biến đổi lớn lao khoa học nh đời sống xã hội Những thành tựu khoa học công nghệ (thuyết tương đối Anhxtanh, thuyết vụ nổ lớn, di truyền học, học lượng tử, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ nanơ ) khơng đóng vai trị trọng yếu sản xuất x ã hội, mà tác động trực tiếp đến ng ười, làm biến đổi lĩnh vực đời sống x ã hội Có thể nói, thời đại ngày khoa học thực chất, trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp nh dự báo C.Mac cách kỷ r ưỡi Có thể nói, phát triển vũ bão khoa học công nghệ cần chứng minh tính đắn phép biện chứng vật làm sâu sắc thể cách sinh động tính vật chất tính biện chứng giới, đồng thời, đặt sở điều kiện đòi hỏi triết học Mác phải khái quát, phải bổ sung phát triển nữa, Ph.Ăngghen nhận xét, có SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 18 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa phát minh lớn khoa học tự nhi ên chủ nghĩa vật khơng tránh khỏi phải thay đổi hình thức Từ nửa sau kỷ XX trở lại đây, chủ nghĩa t đại có bước phát triển từ chủ nghĩa tư độc quyền Nhà nước phạm vi quốc gia v khu vực sang chủ nghĩa tư độc quyền Nhà nước phạm vi toàn cầu (CNTB tồn cầu hố) CNTB đại có điều chỉnh, cải cách nội để thích nghi với hoàn cảnh mới, tận dụng tối đa thành tựu cách mạng khoa học - công nghệ đại biết sử dụng CNTB toàn cầu hố cơng cụ điều tiết vĩ mơ, vận hành kinh tế theo quy luật khách quan n ên đạt thành tựu to lớn phương diện kinh tế Trong thập kỷ tới, chủ nghĩa tư đại có khả tự điều chỉnh v thích ứng với yêu cầu phát triển lực lượng sản xuất vậy, cịn tiếp tục đem lại thành kinh tế to lớn cho nhân loại Mặc dù có bước phát triển đạt thành tựu to lớn, song chất bóc lột bất cơng chủ nghĩa tư không thay đổi, m ngày thể cách tinh vi v sâu sắc Chủ nghĩa tư tồn cầu phát triển tính phân cực mặt đối lập, mâu thuẫn v khuyết tật vốn có thêm trầm trọng (lao động bóc lột, giàu nghèo, thất học, thất nghiệp, khủng hoảng môi tr ường, chiến tranh ) Trong khuôn khổ CNTB, vấn đề giải Nói cách khác CNTB đại chuẩn bị điều kiện cần thiết để b ước thay nó, phủ định phương thức thích hợp Như nói, phát triển CNTB đại với th ành tựu to lớn mâu thuẫn, khuyết tật khơng tránh khỏi đ ã khơng khơng thể làm lu mờ mà trái lại, làm phong phú hơn, sâu sắc SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 19 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa ngun lý quy luật phép biện chứng vật Đồng thời c ịn cung cấp tư liệu quý báu, đòi hỏi phải thẩm định khái quát mặt triết học I.2 Chủ nghĩa vật lịch sử - hai phát kiến vĩ đại C.Mác Nó sở giới quan phương pháp luận khoa học hoạt động nhận thức cải tạo xã hội đại Từ thập ni ên cuối kỷ XX đến năm đầu kỷ XXI, giới đ ã có biến đổi to lớn đáng kinh ngạc sức sống dai dẳng CNTB đại với th ành tựu to lớn nó, sụp đổ cua chế độ XHCN Liên Xô Đông Âu Sự đời kinh tế tri thức đánh dấu b ước chuyển từ văn minh công nghiệp sang văn minh trí tuệ, k iên trì đường xã hội chủ nghĩa số n ước thành công vượt bậc nghiệp cải cách, đổi Trung Quốc Việc Nam: vai trò ngày tăng với tốc độ liên tục cửa khoa học công nghệ, cách khủng hoảng kinh tế khu vực, chủ nghĩa khủng bố, xung đột sắc tộc tôn giáo v chiến tranh khu vực Tất biến đổi khơng mâu thuẫn v xung đột với nguyên lý quy luật chủ nghĩa vật lịch sử với tư cách sở giới quan phương pháp luận nhận thức cải tạo xã hội Trong xã hội đại, sản xuất vật chất l tảng dời sống xã hội Nhân tố định lịch sử, xét đến c ùng sản xuất tái sản xuất đời sống xã hội Nguồn gốc động lực phát triển to àn đời sống xã hội, xét đến tác động biện chứng lực l ượng sản xuất quan hệ sản xuất, sở hạ tầng kiến trúc thượng tầng, tồn xã hội ý thức xã hội Ngồi ra, xã hội có giai cấp đấu tranh giai cấp động lực phát triển xã hội Sự phát triển xã hội từ hình thái kinh tế - xã hội sang hình thái kinh tế - xã hội khác thực thông qua cách mạng x ã hội (với hình thức phương pháp cách mạng phong phú thích hợp) Nói cách ngắn gọn, quan điểm triết học Mác hình thái kinh tế - xã hội, giai cấp SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 20 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa đấu tranh giai cấp, cách mạng x ã hội, Nhà nước, người sở khoa học cho việc xem xét v giải vấn đề x ã hội đại II Vai trò triết học Mác xã hội đại Như nhận xét, giới đã, có biến đổi lớn lao nhanh chóng, lĩnh vực xã hội ln có diễn biến phức tạp Q tr ình đặt vấn đề thiết thúc đẩy triết học phải v ượt lên để giải đáp Mặt khác, tạo tiền đề điều kiện để triết học thực đ ược vai trị Trong xã hội đại, vai trò triết học Mác thể tập trung điểm chủ yếu sau:  Nhận thức cách mạng khoa học - công nghệ đại thành tựu nó, tìm chất đích thực cách mạng n ày, xem xét quy luật phát triển dự báo tương lai Trên sở đó, khái quát lý luận, bổ sung v phát triển hệ thống phạm trù, khái niệm, nguyên lý quy luật phép biện chứng vật  Nhận thức chủ nghĩa tư đại, chủ nghĩa tư toàn cầu hoá (về chất, quy luật, khả điều chỉnh v thích ứng mâu thuẫn, xu hướng vận động khủng hoảng trình phủ định biện chứng để chuyển sang CHXH)  Nhận thức khủng hoảng CHXH thực (th ành tựu khuyết tật, nguyên nhân khủng hoảng, đường giải pháp thoát khỏi khủng hoảng) Nhận thức phong trào cộng sản cơng nhân quốc tế, "ba dịng thác cách mạng" giới dự báo phong trào cách mạng Đồng thời nhận thức sâu sắc trình cải cách, đổi CHXH số n ước đưa dự báo tương lai SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 21 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa III Vận dụng phát triển triết học Mác – Lênin điều kiện giới Đặc điểm thời đại l tương tác hai q trình cách mạng - cách mạng khoa học cơng nghệ v cách mạng xã hội, tạo nên biến đổi động đời sống xã hội Trong điều kiện đó, q tr ình tạo tiền đề chủ nghĩa xã hội diễn nước tư phát triển đẩy mạnh xu hướng khách quan Sự đời công ty cổ phần từ cuối kỷ tr ước Các Mác xem "hình thái độ từ phương thức sản xuất tư chủ nghĩa" sang "phương thức sản xuất tập thể" Song, thực khách quan đ ã vượt khỏi giới hạn nhận thức chật hẹp chủ nghĩa giáo điều tồn số ng ười Tính biện chứng tiến hóa x ã hội diễn mâu thuẫn v thông qua mâu thuẫn chủ nghĩa tư nguồn gốc nảy sinh khuynh hướng sai lầm khác nhau, chí tới "xét lại" phong tr cộng sản công nhân giới Điều Lênin phân tích, rõ: Do khơng nắm vững phép biện chứng vật, có cá nhân hay nhóm ng ười ln phóng đại đặc điểm này, đặc điểm phát triển tư chủ nghĩa; "bài học" này, "bài học" phát triển ấy, th ành lý thuyết phiến diện, thành hệ thống sách lược phiến diện Sự khủng khoảng chủ nghĩa x ã hội làm cho yêu cầu phát triển triết học Mác - Lênin trở nên cấp bách Thực tiễn đấu tranh bảo vệ th ành mà chủ nghĩa xã hội giành được, đấu tranh bảo vệ đưa nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội vượt qua thách thức to lớn v tiếp tục tiến lên, đòi hỏi Đảng cộng sản phải nắm vững lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung triết học Mác - Lênin nói riêng Trước hết phải thấm nhuần giới quan vật phép biện chứng khoa học Hiện nước Đảng cộng sản nắm quyền l ãnh đạo thực trình đổi tạo số thành công gặp không thất bại Cả th ành SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 22 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa cơng thất bại địi hỏi phải kiên đấu tranh chống chủ nghĩa xét lại, khắc phục bệnh giáo điều việc vận dụng lý luận Phải biết tổng kết thành tựu khoa học đại, khái quát phát triển lịch sử x ã hội, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn qua công đổi để bổ sung, ho àn thiện triết học Mác Lênin Chúng ta đổi thành công xa rời lập trường chủ nghĩa Mác - Lênin, rơi vào chủ nghĩa xét lại Như vậy, phát triển lý luận triết học Mác - Lênin đổi chủ nghĩa xã hội thực tiễn trình thống nhất, "Thống lý luận thực tiễn nguyên tắc chủ nghĩa Mác - Lênin" Chúng ta đạt số thành tựu định đổi t lý luận Cụ thể là: Trong nhận thức CNXH có nhiều điểm sáng tỏ h ơn, thấy nhiều sai nhận thức cũ CNXH B ước đầu hình thành quan điểm nguyên tắc đạo nghiệp đổi n ước ta Tư kinh tế có đổi quan trọng Triết học đóng góp định vào kết chung đổi tư lý luận Có thể nói, triết học đ ã tạo sở lý luận phương pháp luận cho trình đổi tư lý luận, tư triết học, hạt nhân lý luận cho h ình thành tư CNXH, tư kinh tế tư trị Để thực nghiên cứu đây, việc nghiên cứu giảng dạy triết học từ Đại hội VI đến đ ã có đổi định Hoạt động nghi ên cứu khn sáo hơn, cởi mở hơn, mạnh dạn hơn, tính chất minh họa, xi chiều tơ hồng giảm bớt, có thay đổi đáng kể việc đánh giá tr lưu triết học ngồi mácxít, ý đến quan điểm cá nhân gắn với thực tiễn CNXH nghiên cứu Những thay đổi phản ánh Tạp chí, sách báo Giữa quan nghiên cứu triết học có phối hợp tốt h ơn Số cán triết học có học hàm, học vị tăng lên nhiều Công tác giảng dạy triết học có chuyển biến theo hướng đổi nội dung phương pháp dạy học, khắc phục bước – lạc hậu lĩnh vực Trước hết, đổi bước đầu chương trình sách giáo khoa triết học theo hướng tăng thêm nhiều kiến thức lịch sử triết học, thống SVTH: Nguyeãn Thị Diệu Khánh Trang 23 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa CNDV biện chứng CNDV lịch sử, giảm bớt việc trích kinh điển, trích nghị giảm bớt việc minh họa quan điểm trị Đảng ý gắn chặt h ơn với thực tiễn CNXH, với thời đại, ý khai thác nhiều h ơn ý nghĩa phương pháp luận quy luật, phạm tr ù triết học Mác-Lênin… Đã tổ chức nhiều tập huấn chương trình triết học cho giảng viên triết học hệ thống trường đại học trường Đảng Về phương pháp giảng dạy, giảm bớt tính chất áp đặt, chiều tr ình bày, tăng thêm tính gợi mở, khả suy nghĩ độc lập sáng tạo cho ng ười học Có thể nói h ơn năm đổi mới, triết học phát huy vai trị hàng chục năm trước Như thực tiễn đổi nước ta năm qua khẳng định vai trò triết học Mác-Lênin, khẳng định ý nghĩa giới quan v phương pháp luận Chủ nghĩa Mác-Lênin có triết học l học thuyết tiến nhất, chưa học thuyết thay được, tảng tư tưởng kim nam cho nhận thức hành động cách mạng chúng ta, vũ khí tinh thần giai cấp vơ sản nh Mác nói cách 150 năm Sự nghiệp đổi với tính chất mẻ, khó khăn v phức tạp địi hỏi phải có lý luận khoa học soi sáng Sự khám phá lý luận phải trở thành tiền đề điều kiện làm sở cho đổi hoạt động thực tiễn Phải khắc phục tình trạng trước thường vắng bóng lý luận thơng qua định quan trọng buộc phải định tr ên sở túy kinh nghiệm Phải tạo sở giới quan khoa học, tạo niềm tin cho cán bộ, Đảng vi ên trình đổi theo định hướng XHCN trước biến động sâu sắc, đầy kịch tính thời đại Muốn cần phải có triết học khoa học Khơng thể đổi th ành công thiếu mặt tư triết học sâu sắc Triết học Mác –Lênin sở giới quan phương pháp luận cho công đổi Nếu nh chủ nghĩa Mác-Lênin khoa học giải phóng v phát triển người lồi người biết học Mác-Lênin triết lý giải phóng Triết học l phản tư thời đại, nắm bắt thời chiều sâu t tưởng Vì Engen SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 24 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa khẳng định dân tộc muốn đứng vững tr ên đỉnh cao lý luận phải có triết học Bởi triết học sở loại tư (tư kinh tế, tư trị, tư văn hóa, tư pháp lu ật ) Trong năm qua, triết học cổ đổi định v đóng góp vào q trình đổi đất nước Tuy nhiên điều bước đầu cịn hạn chế, có cần phải có cịn khoảng cách xa Lý luận triết học c òn xa rời với sống, chưa nhạy cảm trước biến đổi n ước giới Nhiều vấn đề triết học sống đặt ch ưa có giải đáp thỏa đáng, cịn có biểu giáo ðiều bảo thủ lý luận, hiểu biết v ê lịch sử triết học triết học ngồi mácxít đại cịn ỏi, có chuyên gia giỏi người uyên bác lĩnh vực triết học Nguyên nhân tình trạng có nhiều Có phần điều kiện lịch sử khách quan, có phần l ãnh đạo, có phần bàn thân nhà triết học Sắp tới để phát huy mạnh mẽ v có hiệu qủa vai trò triết học vào nghiệp đổi mới, cần phải giải vấn đề sau đây:  Triết học thực tiễn: Phải tạo bước ngoặt triết học hướng thực tiễn, coi trọng tổng kết thực tiễn v muốn vậy, phải tạo chế liên hệ nhà triết học với thực tiễn phải có chế độ, sách, kinh phí thỏa đáng để thực tế Người làm triết học cần thơng tin tình hình nước giới kịp thời, khơng khó khăn tài mà cắt bỏ sách báo nước ngồi Phải xóa bỏ tình trạng giới triết học nước ta bị tách biệt với giới cách tạo điều kiện nghi ên cứu tài liệu triết học nước tư cho sang nước để tìm hiểu tình hình đất nước họ trao đổi, tiếp xúc với giới triết học (cả mácxít v ngồi mácxít)  Triết học trị: Chúng ta thấy tác hại việc đồng triết học với trị, song mối quan hệ phức tạp tế nhị đòi hỏi phải xử lý đắn để đảm bảo phát huy tính sáng tạo ng ười làm triết học theo định hướng trị đắn Phải có c chế dân chủ nghiên cứu SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 25 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa nhà lý luận dám nói thật ý nghĩ m ình mà khơng sợ bị "mất an toàn" Phải thật tự tư tưởng nghiên cứu khơng có tự tư tưởng khơng có sáng tạo khoa học Tất nhiên điều địi hỏi người làm triết học phải có đầy đủ ý thức trách nhiệm công dân, ý thức trách nhiệm nhà khoa học chân chính, lại trách nhiệm nhà triết học mácxít  Xây dựng đội ngũ: Đội ngũ người làm triết học nước ta vừa bị phân tán, xé lẻ, vừa bị đóng cửa với giới b ên ngồi, có đầu đàn chuyên gia, cấu cân đối khơng đồng bộ, số ng ười có học hàm học vị cịn Cần nhanh chóng khắc phục t ình trạng đây, không rơi vào nguy lý luận lạc hậu khắc phục đ ược lạc hậu Phải đẩy mạnh việc đào tạo đào tạo lại cán triết học nhiều ph ương diện khác Phải vào quy, vào b ằng cấp khơng nên cường điệu cấp Phải mạnh dạn tuyển chọn ng ười trẻ tuổi có khả tư lý luận để đào tạo lâu dài tạo thành nòng cốt cho đội ngũ triết học tương lai SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 26 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa KẾT LUẬN Triết học theo nghĩa đó, khoa học tư duy, tư tư Tư triết học chiết xuất, tinh túy tư lý luận Vì triết học phải tự đổi làm cơng cụ để đổi tư nói chung Với ý nghĩa trước hết phải đổi tư triết học l tư kinh tế Nhờ có tư triết học mácxit hiểu v phân tích phép biện chứng b ước ngoặt, nắm bắt xử lý đắn mối quan hệ biện chứng vốn có sống quan hệ kinh tế trị, kinh tế xã hội, kinh tế tư tưởng, tập trung dân chủ, đổi kế thừa, trung thành sáng tạo… Và có khắc phục bệnh chủ quan ý chí, bệnh cực đoan phiến diện v chủ nghĩa chiết trung Thông qua triết học m tư người rèn luyện nâng cao Theo Engen, lực tư lý luận bẩm sinh dạng khả năng, muốn phát triển tư lý luận phải có điều kiện rèn luyện Một cách tốt để rèn luyện lực tư lý luận, nghiên cứu triết học lịch sử triết học Hiện với sụp đổ chế độ XHCN Li ên xô Đông Âu, chủ nghĩa Mác-Lênin đứng trước thử thách khắc nghiệt lịch sử Khơng kế thừa chủ nghĩa Mác mà có nhiều người ngày hơm qua cịn coi người mácxít sức xun tạc, cơng kích, bác bỏ chủ nghĩa Mác -Lênin lý luận chủ nghĩa x ã hội khoa học, kinh tế trị, m triết học, quan điểm vật lịch sử trở th ành đối tượng phê phán, phủ nhận Trong tình hình việc nắm vững phép biện chứng mácxít lại c àng quan trọng vũ khí để đấu tranh tư tưởng, đồng thời công cụ để triết học tự bảo vệ phát triển lên giai đoạn trước ngưỡng cửa kỷ XXI SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 27 Tiểu luận triết học GVHD: TS Bùi Văn Mưa TÀI LIỆU THAM KHẢO C.Mác, Ph.Ăngghen Tồn t ập Nxb Chính trị quốc gia, HN, 1998 Giáo trình triết học Mác – Lênin Nxb Chính trị quốc gia, HN, 2006 Những vần đề trị, xã hội 2005 Giáo dục, số 3, tháng Ba, 1913 Bản dịch nhà xuất Sự thật Hà Nội SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang 28 ... này, chứng minh đời triết học Mác tạo bước ngoặc cách mạng lịch sử triết học SVTH: Nguyễn Thị Diệu Khánh Trang Tiểu luận triết học Chương GVHD: TS Bùi Văn Mưa SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC... Thực chất ý nghĩa cách mạng triết học Các Mác Ph.Ănggen thực IV.1 Thực chất Sự đời triết học Mác tạo n ên biến đổi có ý nghĩa cách mạng lịch sử triết học Mác Triết học Mác tạo hình thức phát... thế, so với học thuyết triết học khác triết học Mác ln ln bổ xung hồn thiện IV.2 Ý nghĩa cách mạng triết học Các Mác Ph.Ăngghen thực Khi đời triết học Mác trở thành giới quan khoa học giai cấp