MỤC LỤC MỤC LỤC MỞ ĐẦU PHẦN A: TỔNG QUAN VỀ ỨNG DỤNG TIN HỌC TRONG ĐCCT-ĐKT PHẦN B: CƠ SỞ LÝ THUYẾT XÁC SUẤT THỐNG KÊ VÀ TIN HỌC HĨA CÁC BÀI TỐN ĐCCT-ĐKT Chương CƠ SỞ LÝ THUYẾT XÁC SUẤT THỐNG KÊ 1.1 GIỚI THIỆU 1.2 TẬP HỢP 1.3 PHÉP XÁC ĐỊNH VÀ SAI SỐ CỦA PHÉP XÁC ĐỊNH 1.4 ĐẠI LƯỢNG NGẪU NHIÊN VÀ DÃY PHÂN PHỐI THỰC NGHIỆM 1.5 DÃY PHÂN PHỐI THỰC NGHIỆM LIÊN TỤC 10 1.6 XÁC SUẤT VÀ CÁC PHÂN PHỐI XÁC SUẤT 12 1.7 ƯỚC LƯỢNG THAM SỐ CỦA PHÂN PHỐI (ESTIMATION) 20 1.8 TƯƠNG QUAN VÀ HỒI QUY (CORRELATION AND REGRESSION) 21 1.9 PHỤ LỤC TRA CỨU TRONG CÁC PHÂN PHỐI XÁC SUẤT 30 1.10 TÀI LIỆU THAM KHẢO 32 1.11 CÂU HỎI 32 Chương CƠ SỞ TIN HỌC HÓA CÁC BÀI TOÁN ĐCCT-ĐKT 33 2.1 GIỚI THIỆU 33 2.2 XỬ LÝ KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM CÁC CHỈ TIÊU CƠ LÝ ĐẤT ĐÁ 33 2.3 XÁC ĐỊNH MỐI QUAN HỆ TƯƠNG QUAN VÀ QUY LUẬT BIẾN ĐỔI KHÔNG GIAN CÁC THÔNG SỐ ĐCCT-ĐKT 45 2.4 TÀI LIỆU THAM KHẢO 49 2.5 BÀI TẬP 49 Chương THỂ HIỆN NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ĐCCT-ĐKT QUA PHỤ LỤC HÌNH VẼ 50 3.1 GIỚI THIỆU 50 3.2 THỂ HIỆN SƠ ĐỒ VỊ TRÍ CÁC CƠNG TRÌNH KHẢO SÁT ĐCCT-ĐKT 50 3.3 THỂ HIỆN HÌNH TRỤ VÀ MẶT CẮT ĐCCT-ĐKT 52 3.4 THỂ HIỆN BẢN ĐỒ, SƠ ĐỒ ĐỊA CHẤT - ĐỊA CHẤT CƠNG TRÌNH 59 3.5 TÀI LIỆU THAM KHẢO 64 3.6 CÂU HỎI 64 PHẦN C: HƯỚNG DẪN CÁC PHẦN MỀM TIN HỌC CƠ BẢN ỨNG DỤNG TRONG ĐCCT-ĐKT 65 Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | Chương MICROSOFT WORD 2013 65 4.1 GIỚI THIỆU 65 4.2 TỔNG QUAN GIAO DIỆN MICROSOFT WORD 2013 66 4.3 SOẠN THẢO VĂN BẢN 72 4.4 HIỆU CHỈNH VĂN BẢN 76 4.5 LÀM VIỆC VỚI BẢNG BIỂU 84 4.6 CHÈN CÁC ĐỐI TƯỢNG VÀO VĂN BẢN 92 4.7 IN ẤN 104 4.8 TÀI LIỆU THAM KHẢO 106 4.9 BÀI TẬP 107 Chương MICROSOFT EXCEL 2013 109 5.1 GIỚI THIỆU 109 5.2 TỔNG QUAN GIAO DIỆN MICROSOFT EXCEL 2013 109 5.3 THAO TÁC VỚI BẢNG TÍNH 117 5.4 LÀM VIỆC VỚI DỮ LIỆU 130 5.5 SỬ DỤNG CÔNG THỨC VÀ HÀM 135 5.6 IN ẤN 139 5.7 PHỤ LỤC TRA CỨU HÀM TRONG EXCEL 143 5.8 TÀI LIỆU THAM KHẢO 153 5.9 BÀI TẬP 153 Chương AutoCAD 2015 154 6.1 GIỚI THIỆU 154 6.2 TỔNG QUAN GIAO DIỆN AUTOCAD 2015 155 6.3 THIẾT LẬP MÔI TRƯỜNG AUTOCAD CƠ BẢN 156 6.4 THAO TÁC TÙY CHỌN VỀ FILE BẢN VẼ 157 6.5 THAO TÁC THIẾT LẬP THÔNG SỐ CƠ BẢN CHO BẢN VẼ 158 6.6 THIẾT LẬP CÁC HỆ TỌA ĐỘ TRONG BẢN VẼ 160 6.7 THAO TÁC QUẢN LÝ BẢN VẼ THEO LAYER 160 6.8 THAO TÁC CÁC LỆNH DỰNG HÌNH CƠ BẢN 162 6.9 THAO TÁC CÁC LỆNH HIỆU CHỈNH CƠ BẢN 165 6.10 THAO TÁC NHẬP VÀ HIỆU CHỈNH VĂN BẢN 170 6.11 PHỤ LỤC TRA CỨU LỆNH CƠ BẢN TRONG AUTOCAD 171 6.12 TÀI LIỆU THAM KHẢO 179 6.13 BÀI TẬP 180 Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | MỞ ĐẦU Tin học ngày chứng tỏ vị trí tất ngành nghề, lĩnh vực đời sống xã hội Nó trở thành cơng cụ khơng thể thiếu làm thay đổi phương thức sản xuất, nghiên cứu, quản lý, hoạt động xã hội, trao đổi thông tin xã hội đại Lĩnh vực Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật (ĐCCT-ĐKT) khơng nằm ngồi xu Ứng dụng hiệu tin học hoạt động nghiên cứu, phục vụ sản xuất cho phép tiết kiệm thời gian, công sức, nâng cao hiệu suất lao động tạo điều kiện giải toán, vấn đề ĐCCT-ĐKT phức tạp Giáo trình Tin học ứng dụng cho ĐCCT-ĐKT biên soạn với mục tiêu trang bị kiến thức ứng dụng tin học cho sinh viên để giải vấn đề kỹ thuật nghiên cứu địa chất cơng trình Giáo trình sử dụng giảng dạy môn học Tin học ứng dụng cho sinh viên chuyên ngành ĐCCT-ĐKT tài liệu tham khảo cho sinh viên chuyên ngành khác liên quan Ngồi phần Mở đầu, Giáo trình Tin học ứng dụng cho ĐCCT-ĐKT gồm 03 phần 06 chương Phần A Tổng quan ứng dụng Tin học ĐCCT-ĐKT Phần B gồm 03 chương: Chương - Cơ sở lý thuyết xác suất thống kê; Chương - Cơ sở Tin học hóa Bài tốn ĐCCT-ĐKT; Chương - Thể nội dung nghiên cứu ĐCCT-ĐKT qua phụ lục hình vẽ Phần C gồm chương thể phần hướng dẫn Phần mềm tin học ứng dụng ĐCCT-ĐKT Bao gồm phần mềm Micorsoft Word 2013 (Chương 4), Microsoft Exel 2013 (Chương 5), AutoCAD 2015 (Chương 6) Đây phần mềm phổ biến nay, giúp trang bị cho sinh viên kiến thức cơng cụ hữu ích cơng tác tính tốn, xử lý, trình bày, thiết lập báo cáo kết nội dung nghiên cứu ĐCCT-ĐKT Nội dung kiến thức cấu trúc Giáo trình hình thành sở tổng hợp, phân loại loại hình nhiệm vụ nghiên cứu ĐCCT-ĐKT thực tế kiến thức chương trình đào tạo bậc đại học Trong phát triển nhanh chóng đa dạng công cụ tin học giới nguồn lực kinh tế cho quyền hạn hẹp, Giáo trình Tin học ứng dụng cho ĐCCT-ĐKT tài liệu học tập giúp sinh viên vận dụng cách hợp lý công cụ tin học cho hoạt động chuyên ngành Hợp lý tối ưu yêu cầu kỹ thuật, xu hướng phát triển, tính người dùng, tính tương thích kế thừa môi trường sử dụng thực tế Các công cụ tin học giới thiệu Giáo trình cập nhật cho phiên thời điểm Bên cạnh lý thuyết tính sử dụng phần mềm thông dụng Phần C, hướng dẫn thao tác sử dụng phần mềm giúp người học vận dụng cụ thể vào nhiệm vụ nghiên cứu ĐCCT-ĐKT thông qua sở lý thuyết thống kê tin học hóa tốn ĐCCT-ĐKT Phần B Kiến thức chương tóm tắt nội dung mục đích trước phần câu hỏi, tập củng cố trước kết thúc chương Trong trình biên soan, tác giả nhận đóng góp tận tình thầy cô giáo, nhà khoa học, cán giảng dạy có nhiều năm kinh nghiệm mơn ĐCCT-ĐKT, Trường Đại học Mỏ - Địa chất Hà Nội đơn vị khác Tác giả xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, 2016 Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | PHẦN A: TỔNG QUAN VỀ ỨNG DỤNG TIN HỌC TRONG ĐỊA CHẤT CƠNG TRÌNH - ĐỊA KỸ THUẬT Lĩnh vực Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật (ĐCCT-ĐKT) lĩnh vực khoa học kỹ thuật mà phạm vi nghiên cứu trải rộng khắp vị trí địa lý tồn trái đất Do đó, phương thức nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu, trình độ, điều kiện ứng dụng tin học cho lĩnh vực khu vực đa đạng Tin học phát triển mạnh mẽ với nhiều công nghệ đại ứng dụng cho hầu hết ngành khoa học Tuy nhiên, khơng thể thay hồn tồn được người, cơng cụ trợ giúp người mà cụ thể kỹ sư ĐCCT-ĐKT giải vấn đề, tốn địa chất cơng trinh - địa kỹ thuật cách hiệu Giúp tiết kiệm thời gian, công sức, nâng cao hiệu suất lao động tạo điều kiện giải toán phức tạp Thực tế khơng có phần mềm tin học giải tất vấn đề lĩnh vực nghiên cứu Một số phần mềm chuyên ngành cho mạnh, cơng nhận rộng rãi, có hàm lượng khoa học cao đủ khả giải số phần coi chủ yếu tốn phức tạp chúng thường có giá thành cao Ngược lại có nhiều phần mềm có mã nguồn mở cho phép người dùng phát triển chia sẻ lẫn nhau, phần mềm miễn phí, hay phần mềm phổ thơng (khơng mang tính chun ngành) có nhiều tính kèm mà hồn tồn sử dụng để giải toán nhỏ khác tổng thể toán lớn Điều rõ ràng đòi hỏi người kỹ sư ĐCCT-ĐKT phải trang bị kiến thức chun mơn lẫn tin học để vận dụng cách hợp lý công cụ tin học vào nhiệm vụ, yêu cầu cụ thể điều kiện kinh tế cho phép Trên sở đó, phần giới thiệu tổng quan tốn ĐCCT-ĐKT thực tế sản xuất giải tin học chương trình, phần mềm ứng dụng tiêu biểu, hợp lý Tính tiêu biểu, hợp lý chúng xác định cách hài hòa tiêu chí ứng dụng:  Tính năng, phạm vi áp dụng chương trình: tiền đề cho việc lựa chọn, ứng dụng sử dụng công cụ tin học để giải toán yêu cầu  Tính kinh tế, giá thành chương trình: vấn đề quan trọng khơng hợp lý lợi nhuận từ việc ứng dụng công cụ tin học để giải tốn ĐCCT-ĐKT lại khơng đủ chi phí quyền Một số phiên bẻ khóa cơng cụ lại khơng đảm bảo độ xác kết tính tốn dẫn đến việc kết không chấp nhận sử dụng Các phầm mềm người dùng chia sẻ mã mở có tính tốt nên ưu tiên sử dụng  Tính phổ biến, dễ sử dụng chương trình: điều thuận lợi cơng cụ có tính phổ biến cao nghĩa có nhiều người sử dụng Do việc tiếp cận cơng cụ, phần mềm dễ dàng hơn, việc trao đổi kết sử dụng thuận lợi Thơng thường phần mềm có tính phổ biến rộng giá thành thấp sản phẩm tính mà tính phổ biến Một cách khái quát, ứng dụng tin học ĐCCT-ĐKT tùy yêu cầu, vấn đề cần giải quyết, điều kiện kinh tế lựa chọn sử dụng phần mềm ứng dụng sử dụng ngôn ngữ lập trình để thành lập, phát triển chương trình riêng cho mục đích Các phần mềm ứng dụng sử dụng phần mềm chuyên ngành đặc thù (giá thành cao) mơđun gói phần mềm phổ thông (giá thành hạ) để giải tốn nhỏ Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | sau kết hợp lại để có kết tổng hợp Một số ứng dụng đánh giá phù hợp thực tế sau: Bảng A-1 Các phần mềm phù hợp ứng dụng khảo sát ĐCCT-ĐKT - Lập kế hoạch, đề cương, báo cáo, hồ sơ kết - Microsoft Word chương trình xử khảo sát lý văn khác - Tính tốn, lập biểu bảng số liệu khảo sát - Microsoft Exell - Xử lý thống kê kết thí nghiệm - Microsoft Exell, SPSS, Statistica - Phân tích, xác định quy luật biến đổi không - Các hệ thống GIS gian thông số ĐCCT-ĐKT - Lập đồ vị trí khảo sát, phân vùng ĐCCT - Lập mặt cắt, hình trụ hố khoan - Autocad, Mapinfo, GIS, RS (giải đoán ảnh), Microsoft Exell - Báo cáo, bảo vệ đề cương, kết khảo sát - Microsoft Powerpoint - Quản lý, lưu trữ số liệu khảo sát - Hệ QT CSDL Access, SQL Bảng A-2 Các phần mềm phù hợp ứng dụng tính tốn ĐCCT-ĐKT - Xác định mối quan hệ tương quan giũa đối - Microsoft Exell, SPSS, Statistica, tượng, thông số ĐCCT-ĐKT (theo chiều hệ thống GIS (cho không gian) không gian) - Phân tích ứng suất - biến dạng môi - SIGMA, PLAXIS, Microsoft Exell (thủ trường đất đá (bao gồm tốn lún) cơng) - Phân tích thấm ổn định thấm môi - SEEP, PLAXIS, Microsoft Exell (thủ trường đất đá cơng) - Phân tích ổn định mái dốc đơn (tỉ lệ lớn) - SLOPE, Microsoft Exell (thủ công) - Đánh giá khả trượt lở, xói mịn cho khu - GIS RS vực (tỉ lệ nhỏ) - Phân tích ổn định nền, hố đào, tường chắn - PLAXIS Microsoft Exell (thủ cơng) Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | PHẦN B: CƠ SỞ LÝ THUYẾT XÁC SUẤT THỐNG KÊ VÀ TIN HỌC HĨA CÁC BÀI TỐN ĐCCT-ĐKT Chương CƠ SỞ LÝ THUYẾT XÁC SUẤT THỐNG KÊ 1.1 GIỚI THIỆU Trong lý thuyết xác suất nghiên cứu mô hình tốn học các tượng ngẫu nhiên lý thuyết thống kê nghiên thơng tin từ liệu quan sát, nhằm giải toán từ sống thực Do vậy, thống kê toán học khoa học thu thập, tổ chức xếp, tổng hợp, phân tích rút kết luận từ liệu thực nghiệm Đối tượng thống kê tốn gồm hai lĩnh vực:  Thống kê mơ tả: nội dung gồm việc thu thập số liệu, tổ chức xếp, tổng hợp, phân tích biểu diễn số liệu thực nghiệm  Các kết luận thống kê bao gồm: thiết kế kết luận thống kê, kiểm định giả thiết, xác định quan hệ tương quan, ước lượng dự báo Qua lịch sử 300 năm, nội dung phương pháp xác suất thống kê phong phú, áp dụng rộng rãi nhiều lĩnh vực Trong lĩnh vực ĐCCT-ĐKT, lý thuyết xác suất thống kê công cụ giúp xác định chất tự nhiên quan hệ đối tượng nghiên cứu, dự báo q trình tượng xảy Q trình thường phức tạp tốn nhiều công sức nên việc ứng dụng tin học vào trình mang lại hiệu to lớn Các phân tích thống kê tích hợp phần mềm giải toán chuyên ngành làm cho chúng trở nên thông minh phù hợp với thực tế Chương thể sở lý thuyết xác suất thống kê để vận dụng xác định chất tự nhiên, quan hệ, trình tượng ĐCCT-ĐKT 1.2 TẬP HỢP Số liệu thực nghiệm (dữ liệu) thường nhận thông qua phép xác định Trong lý thuyết thống kê gọi tập hợp bao gồm tập hợp tổng quát tập hợp mẫu 1.2.1 Tập hợp tổng quát (vô hạn) Tập hợp tổng quát tập hợp kết số vô lớn phép xác định tính chất đối tượng nghiên cứu Bảng 1-1 Liên hệ tập hợp tổng quát ĐCCT-ĐKT Trong lớp đất đá: - Tập hợp tất giá trị độ ẩm - Tập hợp tất giá trị khối lượng thể tích tự nhiên : w1, w2, w3, wn :  w1 ,  w2 ,  w3 ,  wn 1.2.2 Tập hợp mẫu (hữu hạn) Tập hợp mẫu tập hợp kết số phép xác định định (hữu hạn) lấy từ tập hợp tổng quát Là tập hợp tập hợp tổng quát Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | Bảng 1-2 Liên hệ tập hợp mẫu ĐCCT-ĐKT Trong lớp đất đá: - Tập hợp 35 giá trị độ ẩm : w1, w2, w3, w35 - Tập hợp 60 giá trị khối lượng thể tích tự nhiên :  w1 ,  w2 ,  w3 ,  w60 1.3 PHÉP XÁC ĐỊNH VÀ SAI SỐ CỦA PHÉP XÁC ĐỊNH Các cơng tác xác định tính chất đối tượng nghiên cứu điều tra, quan trắc, đo đạc, thí nghiệm gọi phép xác định Kết phép xác định phụ thuộc vào dụng cụ, thiết bị phương pháp xác định mà phụ thuộc vào chất đối tượng xác định, tức chất đại lượng nghiên cứu 1.3.1 Phép xác định ngẫu nhiên Phép xác định ngẫu nhiên phép xác định tính chất độc lập tập hợp tính chất độc lập đối tượng nghiên cứu có khả xác định (các yếu tố tác động vào kết phép xác định hoàn toàn ngẫu nhiên) Bảng 1-3 Liên hệ phép xác định ngẫu nhiên ĐCCT-ĐKT Các thí nghiệm (trong phịng, ngồi trời) xác định tiêu lý đất đá phép xác định ngẫu nhiên Các tiêu lý có khả để xác định hồn tồn khách quan, khơng phụ thuộc vào ý muốn chủ quan người 1.3.2 Sai số phép xác định Bất kỳ kết phép xác định nào, dù trực tiếp hay gián tiếp, thu giá trị gần lân cận giá trị trung bình Khoảng sai lệch chúng sai số Các sai số cần phát loại trừ kịp thời trước tính tốn, phân tích  Sai số nhầm lẫn: - Sai số nhầm lẫn sai số người thực phép xác định nhầm lẫn gây ước lượng khơng xác, quan sát khơng đúng, việc tiến hành thí nghiệm, tính tốn thiếu cẩn thận - Giá trị tuyệt đối sai số nhầm lẫn thường vượt độ xác phép đo thường lớn (nhỏ) hẳn giá trị bình thường khác Do vậy, vào giá trị riêng biệt loại bỏ dễ dàng sai số Bảng 1-4 Liên hệ sai số nhầm lẫn ĐCCT-ĐKT Trong ĐCCT-ĐKT, nguyên nhân trên, sai số cịn gây nên phân chia đơn ngun địa chất cơng trình khơng có thấu kính hay phân lớp loại đất khác lẫn vào làm cho kết thí nghiệm đặc trưng lý từ mẫu lấy dị thường khơng tn theo quy luật thơng thường mà ta khơng phát Vì cần phải xem xét cách rõ ràng, cụ thể  Sai số hệ thống: - Đây loại sai số phổ biến gây nên sai số máy móc, cố tật hay khả hạn chế thân người thực phép xác định tạo có tính chất hệ thống Loại sai số Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | thường tích luỹ tỉ lệ theo hệ số nhân với quy luật định, dấu (tăng/giảm dần) nên tăng/giảm nhanh theo số lần đo - Khi biết quy luật biến đổi tích luỹ, ta xác định giá trị dấu tương ứng theo số lần đo, để từ hiệu chỉnh kết xác định, loại bỏ trực tiếp sai số giá trị riêng lẻ Bảng 1-5 Liên hệ sai số hệ thống ĐCCT-ĐKT Khi thí nghiệm nén mẫu đất trục cấp áp lực, ngồi biến dạng mẫu đất, có biến dạng riêng máy gây Áp lực tăng, biến dạng riêng máy lớn theo quy luật tăng dần, sai số hệ thống Để loại bỏ sai số hệ thống, phải tiến hành xác định định kỳ giá trị biến dạng riêng máy theo cấp áp lực cách nén vật cứng (không biến dạng) đo biến dạng máy cấp áp lực tương ứng để xây dựng bảng hiệu chỉnh máy Căn vào để loại bỏ sai số hệ thống kết thí nghiệm  Sai số ngẫu nhiên: - Sai số ngẫu nhiên loại sai số mang tính phổ biến tập hợp thống kê tránh trình thực nghiệm - Nguyên nhân gây nên sai số tác động yếu tố khách quan thể trạng người thực phép xác định, độ xác bị hạn chế máy móc, tác động ngẫu nhiên mơi trường xung quanh đặc biệt chất tồn vốn có đại lượng ngẫu nhiên - Tất loại sai số làm cho số giá trị riêng lẻ tập hợp thống kê sai lệch hẳn so với giá trị trung bình Vì vậy, trước xác định đặc trưng thống kê cần phải loại trừ giá trị riêng lẻ có sai số lớn dãy phân phối, làm cho tập hợp số liệu đưa vào thống kê bao gồm giá trị riêng lẻ phản ánh đắn đặc tính đại lượng ngẫu nhiên Tuy nhiên, việc loại bỏ giá trị tiến hành cách tuỳ tiện mà cần phải dựa vào tiêu chuẩn thống kê định Tuỳ thuộc vào phương pháp tính, sử dụng phương pháp loại trừ khác nhau, đảm bảo cho giá trị riêng lẻ tin cậy đưa vào tính tốn Bảng 1-6 Liên hệ sai số ngẫu nhiên ĐCCT-ĐKT Đối với kết xác định tính chất ĐCCT-ĐKT đối tượng địa chất, nguyên nhân gây nên sai số ngẫu nhiên chủ yếu tính chất khơng đồng nhất, không đẳng hướng biến đổi môi trường địa chất Những đặc tính định trình hình thành biến đổi phức tạp đất đá tự nhiên  Sai số quy tròn: - Trong phép xác định, bước tính toán trung gian gặp nhiều chữ số đáng nghi nên phải làm tròn số cách bỏ vài chữ số cuối cho gọn Khi đó, sai số phát sinh gọi sai số quy trịn, hiệu số quy trịn số chưa quy trịn Trị tuyệt đối gọi sai số quy tròn tuyệt đối - Qui tắc quy tròn chọn cho sai số quy tròn tuyệt đối nhỏ tốt Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 1.4 ĐẠI LƯỢNG NGẪU NHIÊN VÀ DÃY PHÂN PHỐI THỰC NGHIỆM 1.4.1 Đại lượng ngẫu nhiên biến ngẫu nhiên Đa ̣i lươ ̣ng ngẫu nhiên (ĐLNN) có thể hiể u là mô ̣t đa ̣i lương liên quan đế n mô ̣t thí nghiê ̣m (phép xác định ngẫu nhiên) xét, nó nhâ ̣n giá tri ̣ nào không biế t trước đươ ̣c có thể biế t tâ ̣p hơ ̣p tấ t cả các giá tri ̣mà nó có thể nhâ ̣n và xác suấ t tương ứng Các giá trị tập giá trị nhận gọi biến ngẫu nhiên Căn cứ vào tâ ̣p hơ ̣p giá tri ̣có thể nhâ ̣n, phân ĐLNN làm loa ̣i:  ĐLNN rời rạc: tập giá trị hữu hạn (vô hạn) đếm biến ngẫu nhiên  ĐLNN liên tục: tập giá trị biến ngẫu nhiên lấp đầy khoảng trục số (số phần tử vô hạn, không đếm theo lý thuyết số) Như vậy, miền giá trị ĐLNN rời rạc dãy số (hữu hạn vô hạn), miền giá trị ĐLNN liên tục khoảng giá trị (cũng hữu hạn vô hạn) 1.4.2 Dãy phân phối thực nghiệm Dãy phân phối thực nghiệm (PPTN) dãy trị số biến ngẫu nhiên xếp theo trật tự định (từ nhỏ đến lớn từ lớn đến nhỏ) Tương ứng với ĐLNN, dãy PPTN phân thành loại dãy PPTN rời rạc dãy PPTN liên tục Bảng 1-7 Liên hệ đại lượng ngẫu nhiên rời rạc ĐCCT-ĐKT - Các tính chất ĐCCT-ĐKT đối tượng địa chất xác định qua thí nghiệm (phép xác định ngẫu nhiên, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan người) ĐLNN VD: - Gọi  w là sớ kết (10 kết quả) thí nghiệm khối lượng tự nhiên loại đất,  w là một ĐLNN và  w có thể nhận các giá tri ̣ là: 1.80, 1.89, 1.81, 1.82, 1.84, 1.82, 1.83, 1.84, 1.87, 1.86 - Dãy 10 kết thí nghiệm khối lượng thể tích xếp theo thứ tự tăng giảm dãy phân phối thực nghiệm: 1.80, 1.81, 1.82, 1.82, 1.83, 1.84, 1.84, 1.86, 1.87, 1.89 - Số lần sạt, lở mái dốc năm hay khoảng thời gian ĐLNN rời rạc - Dao động mực nước ngầm, áp lực nước lỗ rỗng đất, hay giá trị kết xác định tiêu lý đất đá ĐLNN liên tục Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 6.9.5 Các lệnh biến đổi hình Lệnh di chuyển đối tượng MOVE - Nhập lệnh Command: M () - Click chuột chọn đối tượng () - Click chọn điểm sở để di chuyển - Click chọn điểm sở để di chuyển - Kéo chuột đến điểm muốn đặt đối tượng click chuột để đặt đối tượng Lệnh chép đối tượng COPY - Nhập lệnh Command: CO () - Click chuột chọn đối tượng () - Click chọn điểm sở để copy - Rê chuột để di chuyển đối tượng tới vị trí muốn chép đối tượng Có thể chép nhiều đối tượng - Enter (hoặc ESC) để kết thúc Lệnh xoay đối tượng - Nhập lệnh - Click chuột chọn đối tượng () - Click chọn điểm sở để xoay - Nhập giá trị góc muốn xoay - Enter để thực lệnh ROTATE Command: RO () Lệnh phóng to hay thu nhỏ đối SCALE tượng theo tỷ lệ nhập vào - Nhập lệnh Command: SC () - Click chuột chọn đối tượng () - Click chọn điểm sở để thu/phóng - Nhập vào giá trị muốn thu/phóng - Enter để thực lệnh Lệnh phóng to hay thu nhỏ đối SCALE tượng theo tỷ lệ nhập vào - Nhập lệnh Command: SC () - Click chuột chọn đối tượng () - Click chọn điểm sở để thu/phóng - Nhập vào giá trị muốn thu/phóng - Enter để thực lệnh Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 168 Lệnh Đối xứng đối tượng qua MIRROR đường thẳng làm gương - Nhập lệnh Command: Mi () - Click chuột chọn đối tượng () - Click chọn đầu đường thẳng để làm gương đối xứng - Kéo trỏ chuột sang đầu đường thẳng làm gương đối xứng click chuột trái để thực lệnh - Chọn xóa hay giữ đối tượng nguồn Lệnh Kéo giãn dài thu ngắn STRETCH đối tượng - Nhập lệnh Command: S () - Click chuột chọn đối tượng () - Click chuột quét qua đầu đối tượng cần kéo - Click điểm bên đối tượng để làm điểm gốc kéo Nếu chọn tất đối tượng, lệnh khơng có hiệu lực dài thu ngắn đối tượng Lệnh chép mảng - Nhập lệnh - Click chuột chọn đối tượng () - Chọn loại mảng, nhập B () - Click chọn điểm sở - Enter để kết thúc ARRAY Command: AR () 6.9.6 Các lệnh quan sát vẽ Lệnh thu phóng - Nhập lệnh - Chọn loại thu phóng - Enter để kết thúc ZOOM Command: Z () - All: Quan sát tất đối tượng có vẽ - Center: Phóng to hình quanh điểm tâm giới hạn khung hình khoảng cách xác định - Dynamic: Zoom theo khung hình mẫu - Extents: Zoom tới giới hạn đối tượng - Scale: Zoom theo tỷ lệ - Window: Zoom theo khung nhìn - Object: Zoom đối tượng chọn Lệnh di chuyển hình PAN - Nhập lệnh Command: P () - Click giữ chuột trái hình làm việc để di chuyển hình làm việc Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 169 6.10 THAO TÁC NHẬP VÀ HIỆU CHỈNH VĂN BẢN 6.10.1 Thiết lập kiểu chữ Text Style  Nhập lệnh  Các tùy chọn Text Style: Command: ST () - Thẻ style: Hiện kiểu chữ có sẵn kiểu chữ tạo - Thẻ Font: chọn tên kiểu font chữ - Thẻ Size: chọn kích cỡ chữ - Thẻ Affects: hiệu ứng chữ - Width factor: Độ đậm chữ - Oblique Angle: Góc nghiêng chữ - Nút New …: tạo Text style 6.10.2 Viết chữ văn vào vẽ Nhập đoạn chữ - Nhập lệnh - Click chọn định vị vị trí đoạn chữ TEXT Command: Text () - Nhập vào chiều cao đoạn chữ (có thể rê chuột click để định vị) - Nhập độ nghiêng chữ - Nhập đoạn chữ muốn viết vào vẽ Có thể tiếp tục nhập đoạn văn cách click chuột vào vị trí Để lệnh bạn nhấn vào phím Esc Nhập đoạn văn MTEXT - Nhập lệnh Command: MT () - Click chọn điểm thức vùng nhập văn - Quét chuột chọn điểm đối diện định vị vùng nhập văn - Nhập đoạn văn vào vùng vừa định vị - Để tăng khoảng cách vùng nhập văn cho đoạn văn dài, click chuột vào vùng kéo để mở rộng giới hạn vùng văn - Để chỉnh sửa đoạn văn hay đoạn Text, click đúp chuột vào xóa thêm phần vào - Trong phiên autocad 2015, muốn sửa hay chỉnh văn bản, click đúp chuột vào đoạn văn Ribbon xuất vùng Text Editor thuộc thẻ Text Editor với nhiệm vụ chức thẻ Text Editor tương tự phần mềm Microsoft word Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 170 6.11 PHỤ LỤC TRA CỨU LỆNH CƠ BẢN TRONG AUTOCAD 6.11.1 Lệnh AutoCAD vần A Lệnh (vần A) Công dụng About Hiển thị thông tin phần mêm autocad Adeenter (Ctrl+2) Quản lí nội dung autocad Adenavigate Chỉ dẫn trực tiếp autocad DesignCenter theo tên file, địa thư mục, đường dẫn mạng Align Sắp xếp đối tượng (dời quay) Aperture Chỉnh độ lớn ô vuông truy bắt Arc Vẽ cung trịn Area Tính diện tích Array Sao chép dãy(polar rectangular array) Attdef Tạo thuộc tính block Attdisp Kiểm tra hiển thị thuộc tính block Attedit Hiệu chỉnh thuộc tính block Attext Trích thuộc tính file Attredef Định nghĩa lại block có thuộc tính Audit Chẩn đốn sửa chữa lỗi vẽ 6.11.2 Lệnh AutoCAD vần B Lệnh (vần B) Công dụng Base Tạo điểm chuẩn chèn file Bhatch Vẽ mặt cắt Blipmode Điều khiển xuất dấu blips vẽ Block Tạo block Blockicon Tạo hình ảnh xem trước cho block tạo autocad version trước Boundary Tạo đa tuyến kín, region đường bao Break Xén phần đối tượng hai điểm chọn 6.11.3 Lệnh AutoCAD vần C Lệnh (vần C) Công dụng Cal Cơng cụ tính hàm biểu thức trợ giúp bắt điểm Chamfer Vát mép cạnh Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 171 Lệnh (vần C) Cơng dụng Change Thay đổi bán kính đường trịn, đỉnh đoạn thẳng, hiệu chỉnh text, hiệu chỉnh tính chất đối tượng, thay đổi góc quay block Chprop Thay đổi tính chất đối tượng Cirele Vẽ đường trịn Close Đóng file vẽ hành Color Gắn màu hành cho đối tượng Convert Chuyển đối tượng mặt cắt đa tuyến trước autocad14 thành đối tượng 14, 2000, 2004 Copy Sao chép đối tượng Copybase Sao chép đối tượng vào clipboard với điểm chuẩn chèn định Copyclip(Ctrl+C) Sao chép đối tượng vào windows clipboard Copyhist Sao chép tồn dịng lệnh dòng nhắc vào clipboard Copylink Sao chép vào windows clipboard Cutelip(Ctrl+X) Cắt đối tượng vào windows clipboard 6.11.4 Lệnh AutoCAD vần D Lệnh (vần D) Công dụng Dblist Liệt kê thông tin tất đối tượng vẽ Ddedit Hiệu chỉnh nội dung văn bản,hiệu chỉnh nội dung thuộc tính Ddim Hộp thoại Dimension Styles Ddptype Hộp thoại Point Styles Ddselect Chọn đối tượng thành nhóm Dimaligned Ghi kích thước có đường kính thước song song với chiều dài cần ghi c Dimangualar Ghi kích thước góc Dimbaseline Ghi chuỗi kích thước song song Dimcenter Vẽ đường tâm,dấu tâm Dimcontinue Ghi chuỗi kích thước nối tiếp Dimdiameter Ghi kích thước đường kính Dimedit Hiệu chỉnh chữ số kích thước Dimlinear Ghi kích thước thẳng Dimordinate Ghi kích thước toạ độ điểm Dimoverride Hiệu chỉnh kích thước cách ghi chồng biến kích thước Dimradius Ghi kích thước bán kính Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 172 Dimstyle Tạo kiểu kích thước Dimtedit Dời quay chữ số kích thước Dist Tính khoảng cách góc hai điểm Divide Chia đối tượng thành nhiều đoạn điểm chia chèn điểm block Donut Vẽ hình vành khăn,có tơ đen Draworder Sắp xếp đối tượng chồng theo thứ tự Dsettings Chỉ định thiết lập cho phương thức Snap,Grid,và polar object snap tracking Dsviewer Quan sát vẽ Aerial View Window Dwgprops Gán hiển thị tính chất vẽ hành 6.11.5 Lệnh AutoCAD vần E Lệnh (vần E) Công dụng Ellipse Vẽ đường trịn hình chiếu trục đo, vẽ đường cung elip Erase Xoá đối tượng Exit Thoát khỏi autocad Explode Phá vỡ đối tượng, phá vỡ block,phá vỡ kích thước liên kết Export Xuất file vẽ sang định dạng khác Extend Kéo dài đối tượng đến đối tượng chọn Extrim Xén nhóm đối tượng 6.11.6 Lệnh AutoCAD vần F Lệnh (vần F) Công dụng Fill Điều khiển hiển thị đối tượng tô Fillet Vẽ nối tiếp hai đối tượng cung trịn Find Tìm kiếm, thay thế, chọn thu phóng dòng text định Filter Tạo lọc đối tượng dựa theo tính chất chúng 6.11.7 Lệnh AutoCAD vần G Lệnh (vần G) Công dụng Graphser Chuyển đổi Text window hình đồ hoạ Grid Tạo điểm lưới giới hạn vẽ Group Nhóm đối tượng thành group Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 173 6.11.8 Lệnh AutoCAD vần H Lệnh (vần H) Công dụng Hatch Vẽ mặt cắt Hatchedit Hiệu chỉnh mặt cắt Help (F1) Lệnh tra cứu lệnh biến autocad 6.11.9 Lệnh AutoCAD vần I Lệnh (vần I) Tính tọa độ điểm Id Vẽ mặt cắt Insert Chèn block file, Chèn block với thuộc tính Insertobj Dán thông tin vào vẽ Intersect Giao regions 6.11.10 Lệnh AutoCAD vần L Lệnh (vần L) Công dụng Layer Quản lí lớp tính chất lớp Layout Tạo layout đổi tên, chép, ghi xóa layout có Layoutwizard Bắt đầu layiut wizard mà bạn thiết lập trang in cho layout Leader Ghi kích thước theo đường dẫn Lengthen Thay đổi chiều dài đối tượng Limits Định giới hạn vẽ Line Vẽ đoạn thẳng Linetype Nhập tạo dạng đường vẽ List Liệt kê thơng tin đối tượng chọn Logfileoff Đóng log file Logfileon Ghi dòng nhắc lệnh vẽ thành file Ltscale Định tỉ lệ cho dạng đường Lweight Gán chiều rộng nét in hành, lựa chọn hiển thị đơn vị chiều rộng nét in Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 174 6.11.11 Lệnh AutoCAD vần M-N Lệnh (vần M-N) Cơng dụng Matchprop Gán tính chất đối tượng chọn thứ sang đối tượng chọn tiếp Maxsort Biến quy định số tối đa đối tượng đặt tên Measure Chia đối tượng thành nhiều đoạn có chiều dàI cho trước điểm chia chèn block điểm Menu Điều khiển danh mục Minsert Chèn block theo dãy Mirror Phép đối xứng qua trục Mledit Hiệu chỉnh đường mline Mline Vẽ đường thẳng song song Mlstyle Tạo kiểu mline Model Chuyển từ layout tab sang Model tab Move Dời đối tượng Mspace Chuyển sang floating model space Mtext Nhập đoạn văn vào vẽ Multiple Thiết lập thực lặp lại lệnh Mview Tạo khung nhìn động Mvsetup Thiết lập xếp vẽ New (Ctrl+N) Tạo vẽ 6.11.12 Lệnh AutoCAD vần O Lệnh (vần O) Công dụng Offset Tạo đối tượng song song với đối tượng sẵn có Olelinks Quản lí đối tượng Ole OLEscale Hiển thị hộp thoại OLE Properties Oops Phục hồi đối tượng bị xoá Open(Ctrl+o) Mở vẽ sẵn có Options Tạo nên thiết lập autocad theo yêu cầu Ortho Định chế độ vẽ đường ngang thẳng đứng Osnap Gắn chế độ truy bắt điểm thường trú Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 175 6.11.13 Lệnh AutoCAD vần P Lệnh (vần P) Công dụng Pagesetup Định dạng layout page, thiết bị in, khổ giấy in thiết bị cho layout Pan Di chuyển toàn vẽ hình Partiaload Tải thêm đối tượng hình học vào file vẽ mở phần Partialopen Tải đối tượng từ khung ảnh (view) lớp Pasteblock Dán block chép vào văn hành Pasteclip (Ctrl+V) Dán đối tượng từ windows clipboad vào vẽ Pasteorig Dán đối tượng chép vào vẽ sử dụng tọa độ từ file vẽ gốc Pastspec Dán đối tượng từ windows clipboad vào vẽ Pcinwizard Hiển thị wizard để nhập file PCP, PC2 vào model tab/ layout hành Pedit Hiệu chỉnh đa tuyến Pline Vẽ đa tuyến Plot (Ctrl+P) Xuất vẽ giấy Plotstyle Gán kiểu in hành cho đối tượng đối tượng chọn Plottermanager Hiển thị Plotter Manager Point Vẽ điểm Polygon Vẽ hình đa giác Preview Quan sát vẽ trước in Properties (Ctrl+1) Hiệu chỉnh tính chất đối tượng sẵn có, hiệu chỉnh block, hiệu chỉnh tính chất viewport Propertiesclose Đóng Properties window Psetupin Nhập thiết lập trang xác định người sử dụng vào layout vẽ Pspace Chuyển từ floatinh model space sang paper space Purge Tẩy xoá đối tượng thừa 6.11.14 Lệnh AutoCAD vần Q Lệnh (vần Q) Cơng dụng Qdim Tạo kích thước cách nhanh chóng Qleader Tạo đường dẫn dịng thích cách nhanh chóng Qsave Lưu vẽ hành cách nhanh chóng Qselect Tạo nhóm đối tượng chọn cách nhanh chóng dựa theo tiêu chuẩn lọc đối tượng Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 176 Qtext Điều khiển hiển thị dịng text Quit Thốt khỏi autocad 6.11.15 Lệnh AutoCAD vần R Lệnh (vần R) Công dụng Ray Vẽ nửa đường thẳng Recover Phục hồi liệu vẽ Retang Vẽ hình chữ nhật Redo (Ctrl + Y) Phục hồi lệnh vừa xoá lệnh U Redraw Vẽ lại vẽ để xoá dấu blipmode Redefine Phục hồi lệnh sở autocad Refedit Chọn tham khảo để hiệu chỉnh Refeclose Ghi ngược trở lại bỏ qua thay đổi thời gian hiệu chỉnh tham khảo vẽ Refset Thêm bớt đối tượng từ working set thời gian hiệu chỉnh tham khảo vẽ Regen Tái tạo lại vẽ Regenall Tái tạo lại vẽ tất khung nhìn Regenauto Gán chế độ tự động tái tạo hình Region Tạo miền Reinit Khởi tạo (cập nhật) thiết lập vừa thay đổi Rename Đổi tên đối tượng Rotate Quay đối tượng chung quanh điểm 6.11.16 Lệnh AutoCAD vần S Lệnh (vần S) Công dụng Stretch Kéo dãn dời đối tượng Style Tạo kiểu chữ Stylesmanager Hiển thị Plot Style Manager Subtract Trừ regions Syswindows Sắp xếp file vẽ mở Save (Ctrl + S) Ghi vẽ hành Saveas Ghi vẽ hành với tên khác Savetime Biến quy định khoảng thời gian tự động ghi vẽ Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 177 Scale Phép biến đổi tỉ lệ Select Chọn đối tượng thành nhóm Shademode Tơ bóng đối tượng viewport hành Shell Tạm thời thoát khỏi autocad thực lệnh hệ điều hành Sketch Vẽ phác thảo tay Snap Định bước nhảy chạy Solid Vẽ miền tô Spell Kiểm tra lỗi tả Spline Vẽ đường cong bậc cao Splinedit Hiệu chỉnh đường spline Status Liệt kê trạng thái vẽ 6.11.17 Lệnh AutoCAD vần T Lệnh (vần T) Công dụng Text Nhập dịng chữ vào vẽ Textfill Tơ đậm nét chữ Textser (F2) Mở autocad text window Time Chỉ định thời gian Tolerance Ghi dung sai hình dạng vị trí Toolbar Hiển thị, che, thay đổi toolbar theo yêu cầu Trace Vẽ đoạn thẳng có chiều rộng Treestart Hiện thị thông tin spatial index hành Trim Xén phần đối tượng nằm hai đối tượng 6.11.18 Lệnh AutoCAD vần U Lệnh (vần U) Công dụng UCS Tạo dời quay gốc toạ độ UCSicon Điều khiển hiển thị biểu tượng gốc tọa độ Undefine Cho phép ghi chồng lệnh chương trình ứng dụng lên lệnh sở autocad Undo, U (Ctrl + Z) Huỷ bỏ lệnh vừa thực Union Cộng region Units Định đơn vị vẽ Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 178 6.11.19 Lệnh AutoCAD vần V Lệnh (vần V) Công dụng View Tạo phần ảnh cho vẽ hành Viewres Điều chỉnh độ phân giải đường tròn cung trịn hình Vpclip Xén đối tượng viewport theo đường bao kín Vplayer Quản lí lớp viewport Vports Tạo tiled floating viewport xếp liền 6.11.20 Lệnh AutoCAD vần W Lệnh (vần W) Công dụng Wblock Ghi block thành file Whohas Hiển thị thông tin người sở hữu vẽ mở 6.11.21 Lệnh AutoCAD vần X Lệnh (vần X) Công dụng Xattach Gắn xref vào vẽ Xbind Chuyển xref thành block vẽ Xclip Hiển thị phần xref thành đường bao xén Xline Vẽ đường thẳng Xplode Phá vỡ đối tượng phức Xref Quản lí tham khảo 6.11.22 Lệnh AutoCAD vần Z Lệnh (vần Z) Cơng dụng Zoom Thu phóng hình 6.12 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tơ Xn Vu, Hồng Kim Bảng Bài giảng Tin học Ứng dụng trường Đại học Mỏ Địa chất Lê Trọng Thắng Phương pháp xử lý kết thí nghiệm tiêu lý đất đá thống kê toán học Bài giảng dành cho sinh viên ngành Địa chất cơng trình AutoCad 2015 Help AutoDesk, 2015 Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 179 6.13 BÀI TẬP  Sử dụng AutoCad thể phụ lục hình vẽ theo nội dung sau: Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 180  Quy định Cỡ giấy: - A4 dọc, lề phải 3,5 cm, trái 1,5 cm, 2,5 cm Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 181 ... cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | PHẦN A: TỔNG QUAN VỀ ỨNG DỤNG TIN HỌC TRONG ĐỊA CHẤT CƠNG TRÌNH - ĐỊA KỸ THUẬT Lĩnh vực Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật (ĐCCT-ĐKT) lĩnh vực khoa học kỹ thuật. .. 2,3620 2,5670 Giáo trình Tin học ứng dụng Địa chất cơng trình - Địa kỹ thuật Trang | 31 1.10 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tơ Xn Vu, Hồng Kim Bảng Bài giảng Tin học Ứng dụng trường Đại học Mỏ Địa chất Tiêu... tạp Giáo trình Tin học ứng dụng cho ĐCCT-ĐKT biên soạn với mục tiêu trang bị kiến thức ứng dụng tin học cho sinh viên để giải vấn đề kỹ thuật nghiên cứu địa chất cơng trình Giáo trình sử dụng