ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KHOA ĐỊA LÝ ĐỖ THỊ LÀI ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG NƢỚC SÔNG VU GIA ĐOẠN CHẢY QUA HUYỆN ĐẠI LỘC, TỈNH QUẢNG NAM THEO CHỈ SỐ WQI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CỬ NHÂN SƢ PHẠM ĐỊA LÝ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC ThS NGUYỄN THỊ KIM THOA Đà Nẵng, năm 2015 MỤC LỤC A PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Mục tiêu đề tài Nhiệm vụ nghiên cứu Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu 4.2 Phạm vi nghiên cứu Lịch sử nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1 Phƣơng pháp nghiên cứu, tổng hợp tài liệu 6.2 Phƣơng pháp hồi cứu số liệu 6.3 Phƣơng pháp điều tra, khảo sát thực địa 6.4 Phƣơng pháp tính tốn đánh giá số chất lƣợng nƣớc (WQI) 10 6.5 Phƣơng pháp đồ, biểu đồ 10 B PHẦN NỘI DUNG 11 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 11 1.1.Khái niệm chất lƣợng nƣớc vai trò nƣớc mặt đời sống sản xuất ngƣời 11 1.1.1.Khái niệm số chất lƣợng nƣớc(WQI) 11 1.1.2.Vai trò nƣớc mặt đời sống sản xuất ngƣời 11 1.2 Nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nƣớc 13 1.2.1 Do hoạt động kinh tế - xã hội 13 1.2.2 Do tác động tự nhiên 15 1.3 Tổng quan số chất lƣợng nƣớc 15 1.3.1 Tình hình nghiên cứu số chất lƣợng nƣớc giới 15 1.3.1.1 Chỉ số chất lƣợng nƣớc Canada 16 1.3.1.2 Chỉ số chất lƣợng nƣớc Mỹ 16 1.3.1.3 Chỉ số chất lƣợng nƣớc Malaysia 16 1.3.1.4 Chỉ số chất lƣợng nƣớc áp dụng số quốc gia Châu Âu 16 1.3.1.5 Chỉ số WQI Ủy ban sông Mekong 17 1.3.2 Tình hình nghiên cứu áp dụng số chất lƣợng Việt Nam 17 1.3.2.1 Giới thiệu sơ lƣợc số chất lƣợng nƣớc (WQI) 17 1.3.2.2 Tình hình nghiên cứu áp dụng số chất lƣợng Việt Nam 18 1.4 Một số lý luận chung nƣớc sông 24 1.5 Chất lƣợng nƣớc sông 27 CHƢƠNG 2: ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG NƢỚC SÔNG VU GIA 29 ĐOẠN CHẢY QUA HUYỆN ĐẠI LỘC, TỈNH QUẢNG NAM THEO CHỈ SỐ WQI 29 2.1 Tổng quan lƣu vực sông Vu Gia 29 2.1.1 Điều kiện tự nhiên 29 Hình 1.1 Bản đồ hành huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam 30 2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 31 2.2 Đánh giá trạng diễn biến chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia đoạn chảy qua huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam 31 2.3 Cơ sở đánh giá 32 2.4 Hiện trạng chất lƣợng nƣớc 33 2.5 Áp dụng phƣơng pháp tính WQI chất lƣợng nƣớc sơng Vu Gia đoạn chảy qua huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam 33 2.5.1 Tính giá trị WQI 36 2.5.2 Đánh giá chất lƣợng nƣớc theo số chất lƣợng nƣớc WQI theo giá trị WQI 39 CHƢƠNG 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ SỬ DỤNG HỢP LÝ MÔI TRƢỜNG NƢỚC SÔNG VU GIA ĐOẠN CHẢY QUA HUYỆN ĐẠI LỘC, 55 TỈNH QUẢNG NAM 55 3.1.Cơ sở đề xuất giải pháp 55 3.2 Đề xuất giải pháp 56 3.2.1 Giải pháp quy hoạch 56 3.2.2 Tăng cƣờng công tác tuyên truyền, nâng cao lực nhận thức bảo vệ môi trƣờng 56 3.2.3 Tăng cƣờng hiệu lực, lực quản lý 57 3.2.4 Tổ chức thực chƣơng trình, dự án bảo vệ môi trƣờng 57 3.2.5 Tăng cƣờng nguồn lực đầu tƣ 58 3.2.6 Giải pháp kỹ thuật 58 C KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 59 Kết luận 59 Kiến nghị 59 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Mức hƣớng dẫn thông số 17 Bảng 1.2 Phân loại mức độ ảnh hƣởng dựa vào điểm số WQI 17 Bảng 1.3 Những thông số chất lƣợng nƣớc quan trọng với trọng số………………………14 Bảng 1.4 Phân loại chất lƣợng nƣớc theo số WQI 19 Bảng 1.5 Bảng quy định giá trị qi, BPi 21 Bảng 1.6 Bảng quy định giá trị BPi qi DO% bão hòa 22 Bảng 1.7 Bảng quy định giá trị BPi qi thông số pH 23 Bảng 1.8 Phân loại chất lƣợng nƣớc theo số chất lƣợng nƣớc WQI 23 Bảng 2.1 Giá trị giới hạn thông số chất lƣợng nƣớc mặt 32 Bảng2.2 Bảng quy định giá trị qi, BPi 34 Bảng 2.3 Bảng quy định giá trị BPi qi DO% bão hòa 35 Bảng 2.4 Bảng quy định giá trị BPi qi thông số pH 35 Bảng 2.5 Phân loại chất lƣợng nƣớc theo số chất lƣợng nƣớc WQI 36 Bảng 2.6 Các thông số số chất lƣợng nƣớc khu vực qua năm (2010-2013) 36 Bảng 2.7 Các thông số số chất lƣợng nƣớc khu vực qua năm (2010-2013) đƣợc xử lí 38 Bảng 2.8 Chỉ số WQI qua năm 2010 đến 2013 39 Bảng 2.9 Chất lƣợng nƣớc sông thơng qua tiêu lý hóa trạm qua năm (mùa mƣa) 40 Bảng 2.11 Chỉ số WQI qua năm 2010 đến 2013 54 Bảng 2.12 Phân loại chất lƣợng nƣớc theo số chất lƣợng nƣớc WQI 55 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 Hàm lƣợng TSS khu vực qua năm (mùa mƣa) 41 Biểu đồ 2.2 Hàm lƣợng COD khu vực qua năm (mùa mƣa) 42 Biểu đồ 2.3 Hàm lƣợng Amoni khu vực qua năm (mùa mƣa) 43 Biểu đồ 2.4 Hàm lƣợng P-PO4- khu vực qua năm (mùa mƣa) 44 Biểu đồ 2.5 Hàm lƣợng Coliform khu vực qua năm (mùa mƣa) 45 Biểu đồ 2.6 Hàm lƣợng DO khu vực qua năm (mùa mƣa) 46 Biểu đồ 2.7 Hàm lƣợng TSS khu vực qua năm (mùa khô) 48 Biểu đồ 2.8 Hàm lƣợng COD khu vực qua năm (mùa khô) 49 Biểu đồ 2.9 Hàm lƣợng amoni khu vực qua năm (mùa khô) 50 Biểu đồ 2.10 Hàm lƣợng P-PO4- khu vực qua năm (mùa khô) 51 Biểu đồ 2.11 Hàm lƣợng coliform khu vực qua năm (mùa khô) 52 Biểu đồ 2.12 Hàm lƣợng DO khu vực qua năm (mùa khô) 53 Bảng 2.11 Chỉ số WQI qua năm 2010 đến 2013 54 Biểu đồ 2.13 Chỉ số WQI khu vực qua năm 54 WQI DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT : Chỉ số chất lƣợng nƣớc CLN KCN : Chất lƣợng nƣớc : Khu công nghiệp BVMT QĐ-TCMT TSS QCVN : Bảo vệ môi trƣờng : Quyết định Tổng Cục Môi Trƣờng : Tổng chất rắn lơ lửng : Quy chuẩn Việt Nam COD NO3-, -N PO4-,-P : Nhu cầu oxy hóa học : Nitrat : Phosphat QCVN 08 : 2008/BTNMT : Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia chất lƣợng nƣớc mặt M1 M2 : trạm quan trắc gần thị trấn Ái Nghĩa : trạm quan trắc gần cầu Nông Sơn LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô Th.S Nguyễn Thị Kim Thoa, ngƣời tận tình hƣớng dẫn giúp đỡ tơi suốt thời gian làm khóa luận tốt nghiệp Đồng thời, xin gởi lời cảm ơn đến tất thầy cô giáo khoa Địa Lý- Trƣờng Đại Học Sƣ Phạm- Đại Học Đà Nẵng đẫ tạo điều kiện cho tơi hồn thành khóa luận Cuối xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè động viên, giúp đỡ chúng tơi suốt q trình thực khóa luận Đà Nẵng , ngày 05 tháng 05 năm 2015 Sinh viên thực Đỗ Thị Lài A PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Hiện nay, chất lƣợng nƣớc vấn đề thu hút quan tâm nhiều nhà khoa học, tổ chức môi trƣờng giới nhƣ quốc gia Để đánh giá tổng quát định lƣợng chất lƣợng nƣớc, nhiều quốc gia giới sử dụng Chỉ số chất lƣợng nƣớc (Water Quality Index - WQI) WQI thơng số "tổ hợp" đƣợc tính tốn từ nhiều thơng số chất lƣợng nƣớc riêng biệt theo phƣơng pháp xác định Thang điểm WQI thƣờng từ (ứng với chất lƣợng xấu nhất) đến 100 (ứng với chất lƣợng nƣớc tốt nhất) Mới đây, Việt Nam, ngày 01/7/2011, Tổng cục môi trƣờng ban hành Quyết định số 879/QĐ-TCMT ban hành sổ tay hƣớng dẫn tính tốn số chất lƣợng nƣớc áp dụng cho đánh giá trạng chất lƣợng môi trƣờng nƣớc mặt lục địa Việt Nam Với WQI, giám sát diễn biến tổng quát chất lƣợng nƣớc, so sánh đƣợc chất lƣợng nƣớc sông, thông tin cho cộng đồng nhà hoạch định sách hiểu chất lƣợng nƣớc, đồ hóa chất lƣợng nƣớc Với ƣu điểm đó, WQI đƣợc xem công cụ hữu hiệu quản lý nguồn nƣớc Sông Vu Gia nhánh sông quan trọng hệ thống sông Thu Bồn, nơi lƣu trữ nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, cấp nƣớc cho hoạt động công nghiệp, nông nghiệp sinh hoạt địa bàn huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam Đại Lộc huyện gần nhƣ nằm trọn lƣu vực sông Vu Gia Tuy nhiên, tiếp nhận nƣớc thải công nghiệp, nƣớc thải sinh hoạt nhƣ chất thải từ hoạt động dọc hai bờ sông với phát triển kinh tế xã hội huyện Đại Lộc, hầu hết điều kiện nghèo, đông dân, công nghệ lạc hậu với thiếu ý thức ngƣời làm suy giảm nghiêm trọng chất lƣợng nƣớc, ảnh hƣởng tới cảnh quan lƣu vực Trên sở đó, đề tài " Đánh giá chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia đoạn chảy qua huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam theo số WQI" đƣợc lựa chọn với mục đích đánh giá tổng quan chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia dựa phƣơng pháp mới, có nhiều ƣu điểm phục vụ công tác quản lý môi trƣờng đề xuất biện pháp quản lý môi trƣờng nƣớc địa bàn huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam Mục tiêu đề tài - Đánh giá chất lƣợng nƣớc theo phƣơng pháp tính số chất lƣợng nƣớc (WQI) - Tìm hiểu nguyên nhân gây ô nhiễm chất lƣợng nƣớc để từ đề xuất giải pháp quản lý môi trƣờng nƣớc lƣu vực sông Vu Gia đoạn chảy qua địa bàn huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam phù hợp Nhiệm vụ nghiên cứu - Thu thập thơng tin, số liệu quan trắc để phân tích diễn biến chất lƣợng nƣớc lƣu vực sông Vu Gia đoạn chảy qua địa bàn huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam phƣơng pháp tính số chất lƣợng nƣớc (WQI) - Khảo sát thực tế, vấn trực tiếp cộng đồng cán địa phƣơng để xác định nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nƣớc sông - Đề xuất số giải pháp giảm thiểu ô nhiễm Đối tượng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu - Chất lƣợng nƣớc lƣu vực sông Vu Gia - Bộ số WQI 4.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Sông Vu Gia đoạn chảy qua địa bàn huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam - Phạm vi thời gian: từ năm 2010 đến 2013 Lịch sử nghiên cứu Đã có nhiều đề tài tác giả dùng số chất lƣợng nƣớc để đánh giá chất lƣợng nƣớc sông từ đƣa giải pháp bảo vệ hiệu quả, kể đến số đề tài nhƣ: - Tổng cục mơi trƣờng (6.2011), Phƣơng pháp tính tốn số chất lƣợng nƣớc (WQI) áp dụng cho lƣu vực sông Việt Nam, Hà Nội Thông qua phƣơng pháp tính tốn số chất lƣợng nƣớc lƣu vực sông Việt Nam mà ngƣời ta phản ánh trạng diễn biến chất lƣợng môi trƣờng, đảm bảo tính phịng ngừa cơng tác bảo vệ môi trƣờng, cung cấp thông tin cho ngƣời ngƣời quản lý, nhà hoạch định sách cân nhắc vấn đề môi trƣờng phát triển kinh tế xã hội để đảm bảo phát triển bền vững thông tin cho cộng đồng chất lƣợng môi trƣờng, nâng cao nhận thức bảo vệ môi trƣờng cho cộng đồng - Nghiên cứu trạng chất lƣợng nƣớc sông Công đoạn từ hạ lƣu hồ Núi Cốc đến điểm hợp lƣu sông Cầu đề xuất giải pháp bảo vệ Phạm Thị Thanh Thúy, nhằm khảo sát chất lƣợng nƣớc sông Công đoạn sau điểm hợp lƣu với suối tiếp nhận nƣớc thải bãi rác Nam Sơn thƣờng xuyên có hoạt động khai thác cát sỏi, giao thông thuỷ dẫn đến hàm lƣợng TSS nƣớc sông tăng cao Từ năm 2010-2011 diễn biến chất lƣợng nƣớc sơng Cơng có xu hƣớng tốt dần lên có kiểm sốt chặt chẽ chất lƣợng nguồn thải từ hoạt động sản xuất, khai thác khoáng sản hoạt động dân sinh khác trƣớc đổ thải xuống sông Kết nghiên cứu xác định đƣợc nguồn ô nhiễm đến chất lƣợng nƣớc sông đề xuất biện pháp thiết thực nhằm sử dụng hợp lí nguồn nƣớc bảo vệ nguồn nƣớc phục vụ cho đời sống sản xuất ngƣời dân sinh sống quanh lƣu vực - Nhằm mục đích điều tra khảo sát chất lƣợng nƣớc mặt hệ thống sơng Đồng Nai – Sài Gịn, từ năm 1999 đến năm 2003, Phân Viện Khảo sát Quy hoạch Thủy lợi Nam Bộ đƣợc Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn giao cho nhiệm vụ thực dự án Điều tra thủy lợi “ Giám sát chất lƣợng nƣớc hạ lƣu sông Đồng Nai – Sài Gòn” nhằm giám sát, đánh giá diễn biến nguồn nƣớc mặt vùng hạ lƣu hệ thống sông Đồng Nai sơng Sài Gịn ảnh hƣởng hoạt động phát triển kinh tế xã hội lƣu vực sông Kết nghiên cứu đánh giá nguồn nhiễm bẩn tiềm tàng nhằm đề xuất phƣơng hƣớng sử dụng bảo vệ nguồn nƣớc phƣơng án quy hoạch thủy lợi giúp công tác quản lý hiệu Phương pháp nghiên cứu 6.1 Phƣơng pháp nghiên cứu, tổng hợp tài liệu Là phƣơng pháp thu thập toàn tài liệu, thơng tin có liên quan đến đề tài nhƣ điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế xã hội vấn đề liên quan đến chất lƣợng nƣớc lƣu vực sơng Vu Gia Sau tác giả chọn lọc, tổng hợp tài liệu quan trọng đánh giá chúng 6.2 Phƣơng pháp hồi cứu số liệu Để tiến hành nghiên cứu đề tài tác giả hồi cứu số liệu từ sở Tài Nguyên Môi Trƣờng tỉnh Quảng Nam chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia trạm trạm gần thị trấn Ái Nghĩa trạm gần cầu Nông Sơn từ năm 2010 đến năm 2013 tiến hành phân tích 6.3 Phƣơng pháp điều tra, khảo sát thực địa Điều tra, khảo sát thực địa phƣơng pháp tốt để kiểm chứng độ xác tài liệu, số liệu thu thập đƣợc Đồng thời phƣơng pháp giúp thu thập thông tin bổ sung cần thiết cho đề tài mà phƣơng pháp thu thập chƣa đạt yêu cầu Trong trình thực đề tài tơi khảo sát trạng chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia vấn đề khác có liên quan 6.4 Phƣơng pháp tính tốn đánh giá số chất lƣợng nƣớc (WQI) Là phƣơng pháp quan trọng đề tài này, từ việc phân tích đến việc đánh giá số chất lƣợng nƣớc nhằm phát kiểm tra chất lƣợng nƣớc sơng Vu Gia từ có phát vấn đề liên quan đến chất lƣợng nguồn nƣớc để có biện pháp cụ thể nhằm ngăn chặn tình trạng nhiễm nguồn nƣớc 6.5 Phƣơng pháp đồ, biểu đồ Đây phƣơng pháp quan trọng thiếu công tác nghiên cứu địa lý Bản đồ đƣợc sử dụng suốt q trình thực đề tài Bản đồ khơng có tác dụng cụ thể hóa vấn đề nghiên cứu mà cịn có tác dụng thúc đẩy cho cơng tác nghiên cứu địa lý tiến triển tốt 10 Mg/l 0,96 0,49 0,34 0,16 QCVN 08:2008/BTNMT Hạng A2:0,2mg/l 0,31 0,22 0,08 0,02 Năm Biểu đồ 2.9 Hàm lượng amoni khu vực qua năm (mùa khô) Theo kết bảng 2.10 biểu đồ 2.9 hàm lƣợng amoni trung bình khu vực nghiên cứu dao động từ 0,02-0,96 mg/l, cao khu vực M1(năm 2011) với hàm lƣợng amoni trung bình 0,96 mg/l, thấp khu vực M2 (năm 2013) 0,02mg/l So sánh với QCVN 08:2008/BTNMT, quy định giới hạn cho phép amoni nƣớc mặt dành cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt, tƣới tiêu bảo tồn thủy sinh 0,2 mg/l khu vực M2 (năm2010) vƣợt 1,7 lần, khu vực M1 (năm 2011) vƣợt 4,8 lần, khu vực M2 (năm 2011) vƣợt 1,1 lần, khu vực M1(năm 2012) vƣợt 2,5 lần, khu vực M2 (năm 2012) vƣợt 1,5 lần Còn khu vực M1 (năm 2010) khu vực năm 2013 nằm giới hạn cho phép 50 Mg/l 0,24 0,15 QCVN 08:2008/BTNMT Hạng A1:0,1mg/l 0,13 0,1 0,05 0,04 0,03 0,02 Năm Biểu đồ 2.10 Hàm lượng P-PO4- khu vực qua năm (mùa khô) Theo kết bảng 2.10 biểu đồ 2.10 hàm lƣợng P-PO4- trung bình khu vực nghiên cứu dao động từ 0,02-0,24 mg/l, cao khu vực M1(năm 2010) với hàm lƣợng P-PO4- trung bình 0,24 mg/l, thấp khu vực M2 (năm 2012) 0,02mg/l So sánh với QCVN 08:2008/BTNMT, quy định giới hạn cho phép P – PO4- nƣớc mặt dành cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt, tƣới tiêu bảo tồn thủy sinh 0,1 mg/l khu vực M1 (năm2010) vƣợt 2,4 lần, khu vực M2 (năm 2010) vƣợt 1,5 lần, khu vực M1 (năm 2011) vƣợt 1,1 lần Còn khu vực năm 2012 năm 2013 nằm giới hạn cho phép 51 Mg/l 2277 QCVN 08:2008/BTNMT Hạng A1: 2215 2500MPN/ 100ml 1602 695 518 562 593 511 Năm Biểu đồ 2.11 Hàm lượng coliform khu vực qua năm (mùa khô) Theo kết bảng 2.10 biểu đồ 2.11 hàm lƣợng coliform trung bình khu vực nghiên cứu dao động từ 511- 2277 MPN/100ml, cao khu vực M2(năm 2012) với hàm lƣợng coliform trung bình 2277 MPN/100ml, thấp khu vực M1(năm 2012) 511 MPN/100ml Hàm lƣợng coliform khu vực M1 qua năm có tăng nhẹ thấp nhiều so với khu vực M2 qua năm So sánh với QCVN 08:2008/BTNMT, quy định giới hạn cho phép coliform nƣớc mặt dành cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt, tƣới tiêu bảo tồn thủy sinh 2500MPN/100ml khu vực qua năm nằm giới hạn cho phép 52 Mg/l 6,6 6,5 6,3 6,3 5,9 5,9 QCVN 08:2008/BTNMT Hạng A1: 6mg/l 5,7 5,6 Năm Biểu đồ 2.12 Hàm lượng DO khu vực qua năm (mùa khô) Theo kết bảng 2.10 biểu đồ 2.12 hàm lƣợng DO trung bình khu vực nghiên cứu dao động từ 5,6-6,6mg/l, cao khu vực M2(năm 2011) với hàm lƣợng DO trung bình 6,6 mg/l, thấp khu vực M2 (năm 2010) 5,6 mg/l Hàm lƣợng DO khu vực qua năm có biến động thất thƣờng, tăng giai đoạn 2010-2011 sau giảm xuống giai đoạn 2012-2013 So sánh với QCVN 08:2008/BTNMT, quy định giới hạn cho phép DO nƣớc mặt dành cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt, tƣới tiêu bảo tồn thủy sinh 6mg/l khu vực qua năm có thay đổi nhƣ sau: khu vực M1 năm 2011, 2012, 2013 khu vực M2 (năm 2011) nằm giới hạn cho phép, khu vực lại nằm dƣới giới hạn cho phép b So sánh số WQI trung bình qua năm Hiện nay, nhiễm nƣớc sơng tình trạng phổ biến sông nhiều nơi giới nhƣ Việt Nam Việc gia tăng hàm lƣợng chất hữu hay kim loại nặng nhƣ COD, BOD, Pb…gây ảnh hƣởng xấu tới môi trƣờng tự nhiên Chất lƣợng nƣớc sông suy giảm ảnh hƣởng lớn tới đời sống nhƣ sản xuất ngƣời 53 nguồn cung cấp nƣớc chủ yếu cho hoạt động sinh hoạt, tƣới tiêu, sản xuất hón cịn ảnh hƣởng nhiều đến đời sống loài thủy sinh khu vực Xuất phát từ vấn đề này, đề tài tiến hành tính tốn chất lƣợng nƣớc thơng qua số chất luợng nƣớc (WQI) từ năm 2010 đến năm 2013 trạm quan trắc: trạm gần thị trấn Ái Nghĩa trạm gần cầu Nông Sơn Bảng 2.11 Chỉ số WQI qua năm 2010 đến 2013 Chỉ số WQI Trạm thị trấn Ái Nghĩa (M1) Trạm cầu Nông Sơn (M2) 2010 99 95 2011 84 89 2012 90 86 2013 100 92 Năm Qua bảng 2.11 cho ta thấy nhìn chung chất lƣợng nƣớc sơng có xu hƣớng bị nhiễm Tuy nhiên tình trạng nhiễm mức nhẹ, cụ thể nhƣ sau: 100 99 95 92 90 89 86 84 Năm Biểu đồ 2.13 Chỉ số WQI khu vực qua năm 54 Bảng 2.12 Phân loại chất lượng nước theo số chất lượng nước WQI Năm 2010 2011 2012 GT WQI 91-100 (xanh nƣớc biển) M1 M2 X X 76-90 (xanh cây) M1 M2 X X M1 X M2 2013 M1 M2 X X X Ghi : 91-100 : Sử dụng tốt cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt 76-90 : Sử dụng cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt nhƣng cần biện pháp xử lí nƣớc phù hợp Theo kết tính số WQI năm 2010 cho thấy chất lƣợng nguồn nƣớc sông Vu Gia khu vực nghiên cứu sử dụng đƣợc cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt mục đích khác nhƣ tƣới tiêu, bảo tồn thủy sinh giao thông thủy, số WQI giới hạn tốt (91-100) Sang năm 2011 số WQI có giảm xuống rõ, số WQI khu vực nghiên cứu nằm mức (76-90) sử dụng đƣợc cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt nhƣng cần có biện pháp xử lí phù hợp Điều chứng tỏ nƣớc sơng có dấu hiệu nhiễm Đến năm 2012 số WQI có tăng nhƣng sử dụng đƣợc cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt đƣợc xử lí Cuối sang năm 2013 số WQI tăng lên rõ, đạt mức sử dụng cho mục đích cấp nƣớc sinh hoạt mục đích khác Điều cho thấy quan ban ngành trọng vào công tác bảo vệ môi trƣờng, kiểm soát chặt chẽ nguồn thải c Đánh giá sức chịu tải khả tiếp nhận nƣớc thải sông Vu Gia Khả tiếp nhận vị trí: M1: đoạn sơng gần thị trấn Ái Nghĩa, M2 : đoạn gần cầu Nơng Sơn có số chất lƣợng nƣớc WQI cao, khu vực M1 chất lƣợng nƣớc sông tốt khu vực M2 Tuy nhiên chất lƣợng nƣớc hai khu vực có chiều hƣớng suy giảm chất lƣợng khơng có biện pháp bảo vệ nguồn nƣớc hợp lí Vị trí M1 M2 có khả tiếp nhận nƣớc thải mức trung bình CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ SỬ DỤNG HỢP LÝ MÔI TRƯỜNG NƯỚC SÔNG VU GIA ĐOẠN CHẢY QUA HUYỆN ĐẠI LỘC, TỈNH QUẢNG NAM 3.1.Cơ sở đề xuất giải pháp Từ việc tính tốn số chất lƣợng nƣớc WQI tính tốn số phụ số WQI ta thấy chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia đoạn chảy qua huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam có xu hƣớng suy giảm chất lƣợng Để hạn chế tình trạng ô nhiễm sông quan chức huyện cần có biện pháp đắn để bảo vệ nguồn nƣớc 55 Vì việc đề giải pháp bảo vệ chất lƣợng nguồn nƣớc sông vấn đề cần thiết cấp bách 3.2 Đề xuất giải pháp 3.2.1 Giải pháp quy hoạch - Tiến hành giải tỏa hộ lấn chiếm đất đai hai bên bờ sông làm giảm bớt lƣợng chất thải thải trực tiếp vào dịng sơng - Lập dự án quy hoạch, xây dựng hệ thống xử lý nƣớc thải sinh hoạt khu thị trấn Ái Nghĩa - Tái bố trí sở sản xuất cơng nghiệp chủ yếu khu vực dọc sông Vu Gia khu vực thị trấn Ái Nghĩa - Giải tỏa hộ dân ven sông, xây dựng hành lang kỹ thuật dọc hai bên tuyến sông với dãi xanh cạnh bờ sơng Kiểm sốt hoạt động đổ thải, san lấp mặt lấn chiếm dịng chảy sơng, suối - Quy hoạch khôi phục cảnh quan tự nhiên dọc sông Vu Gia - Quy hoạch khai thác rừng, trồng rừng theo giai đoạn; bảo vệ nghiêm ngặt rừng phòng hộ, rừng đầu nguồn, khu bảo tồn 3.2.2 Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao lực nhận thức bảo vệ môi trường Đối với sở sản xuất kinh doanh địa bàn tuyên truyền, nâng cao nhận thức chủ sở: - Nâng cao nhận thức BVMT chủ sở sản xuất thơng qua chƣơng trình đào tạo, tập huấn tập trung công tác BVMT cho chủ sở - Dùng phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ truyền hình, truyền thanh, báo chí, tập san, sổ tay để phổ biến kiến thức nâng cao nhận thức BVMT cho chủ sở Đối với ngƣời dân khu vực: - Lồng ghép vấn đề mơi trƣờng vào chƣơng trình xã hội nhƣ: chƣơng trình tình nguyện mùa hè xanh, chƣơng trình giáo dục cộng đồng… Tổ chức chiến dịch tổng vệ sinh BVMT quanh lƣu vực sông thông qua hoạt động tuần lễ xanh, ngày chủ nhật xanh… - Tại tổ dân phố cần thƣờng xuyên tổ chức buổi lao động tập thể vệ sinh đƣờng làng ngõ xóm - Thơng tin thƣờng xun kịp thời vấn đề môi trƣờng khu vực đƣa vấn đề môi trƣờng vào thảo luận họp tổ dân phố, thiết lập hộp thƣ thu nhận phản ánh sáng kiến môi trƣờng ngƣời dân 56 - Xây dựng sống văn minh vệ sinh dân chúng, giáo dục cho ngƣời dân có ý thức BVMT - Sử dụng phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ đài truyền hình, phát thanh, báo chí kể hiệu, biểu ngữ, áp phích để gia tăng hiệu công tác giáo dục tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia BVMT - Tăng cƣờng công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức bảo vệ môi trƣờng 3.2.3 Tăng cường hiệu lực, lực quản lý - Tổ chức thực văn quy phạm pháp luật quản lý khai thác bền vững môi trƣờng sinh thái sông Vu Gia - Xây dựng ban hành văn đạo định hƣớng; văn bản, quy định cụ thể hóa cơng tác bảo vệ môi trƣờng tỉnh - Xây dựng hƣơng ƣớc, quy ƣớc bảo vệ môi trƣờng, sử dụng hợp lý nguồn nƣớc làng, - Thực cải cách thủ tục hành có sách khuyến khích tham gia tổ chức, sở sản xuất kinh doanh, cộng đồng dân cƣ; tăng cƣờng đẩy mạnh xã hội hóa cơng tác bảo vệ mơi trƣờng - Phát huy vai trị Ủy ban bảo vệ mơi trƣờng lƣu vực sông Vu Gia, tăng cƣờng phiên họp định kỳ thống triển khai đồng nhiệm vụ bảo vệ môi trƣờng xã huyện Đại Lộc lƣu vực sông Vu Gia - Xây dựng kế hoạch kiểm tra hàng năm; rà soát đơn vị gây nhiễm mơi trƣờng - Duy trì thực mạng lƣới quan trắc môi trƣờng tỉnh giai đoạn 2011-2015 xây dựng mạng lƣới cho năm - Xây dựng chiến lƣợc quản lý, khai thác bảo vệ nguồn nƣớc theo vùng; tiến hành đánh giá lại tài nguyên nƣớc vùng chất lƣợng để đƣa sách khai thác sử dụng thích hợp - Kiểm sốt hoạt động đổ thải, xả thải gây ảnh hƣởng tới môi trƣờng; ngăn chặn hoạt động san lấp mặt bằng, lấn chiếm dòng chảy - Quản lý bảo vệ nghiêm ngặt rừng đầu nguồn, hoàn thiện khu bảo vệ đa dạng sinh học; lập triển khai thực quy hoạch cụm làng nghề, quy hoạch trồng khai thác rừng, quy hoạch mạng lƣới quản lý thu gom chất thải 3.2.4 Tổ chức thực chương trình, dự án bảo vệ mơi trường - Hồn thành dự án nƣớc xử lý nƣớc thải huyện Đại Lộc, tập trung thực dự án cải tạo, nạo vét xử lý ô nhiễm môi trƣờng 57 - Phối hợp với tổ chức trị xã hội xây dựng thực mơ hình cụ thể, phù hợp với đối tƣợng hội viên nhƣ: Thanh niên tình nguyện bảo vệ môi trƣờng lƣu vực sông Vu Gia, khu dân cƣ tự quản bảo vệ môi trƣờng, hợp tác xã thu gom chất thải rắn sinh hoạt Nông dân tự quản bảo vệ môi trƣờng xã nông thơn điển hình địa bàn tỉnh, trƣờng học thân thiện với môi trƣờng, hạn chế sử dụng túi nilon phân loại rác nguồn 3.2.5 Tăng cường nguồn lực đầu tư - Bố trí ngân sách riêng địa phƣơng cho hoạt động môi trƣờng; thực nghiêm cơng tác thu phí bảo vệ mơi trƣờng để tăng cƣờng ngân sách - Khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tƣ vào công tác xử lý ô nhiễm, bảo vệ môi trƣờng - Huy động nguồn chi khác cho hoạt động bảo vệ môi trƣờng nhƣ nguồn vốn xây dựng bản, nguồn vốn từ chƣơng trình mục tiêu phủ - Mở rộng tăng cƣờng, chƣơng trình hợp tác quốc tế 3.2.6 Giải pháp kỹ thuật Nghiên cứu xây dựng trạm xử lý nƣớc thải tập trung cho khu vực sông Vu Gia khu thị trấn Ái Nghĩa, huyện Đại Lộc Thu gom xử lý nƣớc thải khu công nghiệp đầu nguồn, nƣớc thải sinh hoạt chăn ni Các trại chăn ni có quy mơ lớn phải thực xử lý nƣớc thải chăn nuôi trƣớc thải sông Vu Gia 58 C KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Sông Vu Gia trở thành phần quan trọng hệ thống sông Thu Bồn, chất lƣợng nƣớc sông ảnh hƣởng lớn đến hoạt động sống huyện Đại Lộc nói riêng huyện nằm lƣu vực hệ thống sông Thu Bồn nói chung Tuy nhiên nay, chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia bị suy giảm chất lƣợng Để góp phần bảo vệ sử dụng hợp lý nguồn tài ngun nƣớc sơng Vu Gia, khóa luận thực “Đánh giá chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia đoạn chảy qua địa bàn huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam” dựa theo phƣơng pháp tính số chất lƣợng nƣớc Từ kết nghiên cứu khóa luận rút số kết luận nhƣ sau: - Hiện chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia đảm bảo mục đích sử dụng cho sinh hoạt mục đích khác - Theo kết tính tốn số chất lƣợng nƣớc WQI, chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia giảm thấp dần qua năm từ 2010-2012 gia tăng dân số, phát triển đô thị công nghiệp Tuy nhiên từ năm 2013 đến chất lƣợng nƣớc sơng Vu - - - Gia có nhiều cải thiện đáng kể chất lƣợng nƣớc sơng thay đổi theo chiều hƣớng tốt lên Có đƣợc kết khả quan nhƣ quan ban ngành trọng vào công tác bảo vệ mơi trƣờng, kiểm sốt chặt chẽ nguồn thải Hiện nay, hoạt động nông nghiệp nuôi trồng thủy sản thải trực tiếp sông Vu Gia Bên cạnh đó, phần nƣớc thải từ khu công nghiệp nhƣ : Đại Nghĩa; khu thị trấn Ái Nghĩa; Đại Hiệp; Đại An (Ái Nghĩa mở rộng); Hòa Trung (xã Đại Quang); Mỹ An (xã Đại Quang) Qua nghiên cứu nhận thấy nƣớc sông Vu Gia khu vực nghiên cứu có dấu hiệu nhiễm coliform, TSS, COD, phosphate Nguyên nhân gây ô nhiễm chủ yếu từ nƣớc thải công nghiệp, nƣớc thải sinh hoạt hoạt động nuôi trồng thủy sản Nƣớc sông bị ô nhiễm gây ảnh hƣởng đến hoạt động sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, hoạt động cấp nƣớc sức khỏe ngƣời dân sống quanh khu vực Kiến nghị - Huyện Đại Lộc tƣơng lai xây dựng thêm nhiều khu công nghiệp khu dân cƣ dọc dịng sơng áp lực phát triển kinh tế xã hội đè nặng lên dịng sơng Đứng trƣớc thực trạng nguồn nƣớc sơng Vu Gia có diễn biến phức tạp cần phải đề số biện pháp phƣơng hƣớng thích hợp nhằm khắc phục tình trạng nhiễm, suy thối bảo vệ tốt lƣu vực sông Vu Gia 59 - Các KCN địa bàn huyện Đại Lộc thị trấn Ái Nghĩa cần có khu xử lý nƣớc thải tập trung khu công nghiệp khu đô thị đảm bảo yêu cầu trƣớc thải - mơi trƣờng Đối với chất thải rắn: Cần có biện pháp thu gom tái chế, tuyên truyền ngƣời dân không vứt rác thải sinh hoạt xuống sông suối Tổng Cục môi trƣờng cần tiếp tục nghiên cứu số mô hình WQI cho thơng số nhiễm khác nhƣ ô nhiễm kim loại nặng, dƣ lƣợng hợp chất bảo vệ thực vật… Đối với cán quản lý môi trƣờng : + Kiểm tra sát hoạt động bảo vệ môi trƣờng sở sản xuất gây nhiễm mơi trƣờng + Thực thu phí nƣớc thải đơn vị xả nƣớc thải môi trƣờng + Đầu tƣ xây dựng sớm hệ thống dự báo ô nhiễm môi trƣờng + Tuyên truyền nâng cao nhận thức ngƣời dân công tác bảo vệ môi trƣờng, bảo vệ nguồn nƣớc 60 TÀI LIỆU HAM KHẢO TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT Nguyễn Văn Âu (1996) , Sơng ngịi Việt Nam, NXB Giáo dục Hà Nội Đặng Văn Bạch - Nguyễn Văn Hải, giáo trình hóa học mơi trƣờng, NXB Khoa học kỹ thuật Nguyễn Đình Chƣơng (2001) , Giáo trình phân tích hệ thống mơi trƣờng- Đại học Sƣ Phạm Đà Nẵng Nguyễn Thị Phƣơng Loan (2005) , Giáo trình tài nguyên nƣớc, NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội Hà Văn Khối (2005) , Giáo trình “ Quy hoạch quản lí nguồn nƣớc” NXB Nơng nghiệp Hà Nội Sở tài nguyên môi trƣờng tỉnh Quảng Nam “ Niên giám thống kê năm 2010 đến năm 2013” Tổng cục môi trƣờng trung tâm quan trắc mơi trƣờng “ Phƣơng pháp tính tốn số chất lƣợng nƣớc (WQI) cho lƣu vực sông Việt Nam” Phạm Thị Thanh Thúy “Nghiên cứu trạng chất lƣợng nƣớc sông Công đoạn từ hạ lƣu hồ Núi Cốc đến điểm hợp lƣu sông Cầu đề xuất giải pháp bảo vệ” Trần Thị Thu Hƣơng “Nghiên cứu trạng chất lƣợng nƣớc sông Cầu đoạn chảy qua địa bàn tỉnh Thái Nguyên” 10 Quy chuẩn Việt Nam 08:2008/BTNMT, Quy chuẩn chất lƣợng quốc gia chất lƣợng nƣớc mặt 11 Nghiên cứu xây dựng số chất lƣợng nƣớc (WQI) phục vụ cho công tác quy hoạch tài nguyên nƣớc viện thủy lợi quy hoạch miền Nam 12 Quyết định 879/QĐ-TCMT năm 2011 sổ tay hƣớng dẫn kỹ thuật tính tốn số chất lƣợng nƣớc Tổng cục trƣởng Tổng cục Môi trƣờng ban hành TÀI LIỆU TRANG WED http://www.quantracmoitruong.gov.vn/portals/0/PP%20Tinh%20WQI.pdf?&ta bid=78 http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_L%E1%BB%99c#Kinh_t E1.BA.BF_x.C3.A3_h.E1.BB.99i http://thuvienphapluat.vn/archive/Quyet-dinh/Quyet-dinh-879-QD-TCMT-sotay-huong-dan-ky-thuat-tinh-toan-chi-so-vb126098t17.aspx 61 NHỮNG HÌNH ẢNH VỀ SƠNG VU GIA VÀ CON NGƢỜI ĐẠI LỘC Hình1.1 Cánh đồng lúa huyện Đại Lộc xanh tốt nhờ đƣợc cung cấp nƣớc từ sơng Vu Gia Hình 1.2 Hồng sơng Vu Gia huyện Đại Lộc 62 Hình 1.3 Sạt lở đất bên bờ sông Vu Gia huyện Đại Lộc Hình 1.4 Cảnh vật bên bờ sơng Vu Gia huyện Đại Lộc 63 Hình 1.5 Cầu phao xã Đại An – Đại Cƣờng huyện Đại Lộc 64 ... bàn huyện 2.2 Đánh giá trạng diễn biến chất lượng nước sông Vu Gia đoạn chảy qua huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam Để đánh giá trạng chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia – Thu Bồn đoạn chảy qua huyện Đại. .. 2: ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG NƯỚC SÔNG VU GIA ĐOẠN CHẢY QUA HUYỆN ĐẠI LỘC, TỈNH QUẢNG NAM THEO CHỈ SỐ WQI 2.1 Tổng quan lưu vực sông Vu Gia 2.1.1 Điều kiện tự nhiên a/ Vị trí địa lý Lƣu vực sông Vu Gia. .. đó, đề tài " Đánh giá chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia đoạn chảy qua huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam theo số WQI" đƣợc lựa chọn với mục đích đánh giá tổng quan chất lƣợng nƣớc sông Vu Gia dựa phƣơng pháp