BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH NGUYỄN VĂN QUẢN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH Chun ngành: Luật Hình Tố tụng hình Định hướng ứng dụng Mã số: 8380104 Người hướng dẫn khoa học: TS Phan Anh Tuấn Học viên: Nguyễn Văn Quản Lớp: Cao học Luật, khóa I – Bình Thuận TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn Thạc sĩ Luật học: “Định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản theo luật hình Việt Nam” hồn tồn trung thực không trùng lặp với đề tài khác lĩnh vực Các thơng tin, tài liệu trình bày luận văn ghi rõ nguồn gốc Luận văn cơng trình nghiên cứu cá nhân hướng dẫn khoa học TS Phan Anh Tuấn Tơi xin chịu hồn tồn trách nhiệm cam đoan Tác giả luận văn Nguyễn Văn Quản DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật hình BLDS : Bộ luật dân TAND : Tòa án nhân dân VKS : Viện kiểm sát XHCN : Xã hội chủ nghĩa MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU CHƯƠNG ĐỊNH TỘI DANH ĐỐI VỚI HÀNH VI LỢI DỤNG, CHỨC VỤ QUYỀN HẠN CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN TRONG NHÓM TỘI VỀ CHỨC VỤ 1.1 Quy định pháp luật dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm chức vụ 1.2 Những vướng mắc thực tiễn định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm chức vụ 13 1.3 Giải pháp nhằm định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm chức vụ 24 Kết luận Chương 29 CHƯƠNG ĐỊNH TỘI DANH ĐỐI VỚI HÀNH VI LỢI DỤNG, CHỨC VỤ QUYỀN HẠN CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN TRONG CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU 30 2.1 Quy định pháp luật dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội xâm phạm sở hữu 30 2.2 Những vướng mắc từ thực tiễn định tội danh áp dụng dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội xâm phạm sở hữu 32 2.3 Giải pháp nhằm định tội danh áp dụng dấu hiệu “lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản” tội xâm phạm sở hữu 36 Kết luận Chương 38 KẾT LUẬN 39 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC PHẦN MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Định tội danh hoạt động áp dụng pháp luật thường xuyên quan Điều tra, Viện kiểm sát Tồ án để cụ thể hố quy phạm pháp luật hình trừu tượng vào đời sống thực tế Định tội danh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng cơng tác đấu tranh, phịng ngừa tội phạm góp phần thực sách hình Nhà nước Định tội danh sở để định hình phạt người phạm tội, đồng thời sở để áp dụng quy định pháp luật tố tụng hình việc áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; áp dụng quy định pháp luật dân sự, tố tụng dân trách nhiệm bồi thường thiệt hại Trong năm gần đây, tội phạm tham nhũng nói chung hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản diễn phổ biến, không tăng số lượng mà quy mơ, tính chất, độ phức tạp gia tăng Do phát triển kinh tế thị trường phát triển bùng nổ khoa học công nghệ, nên nảy sinh nhiều dạng hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản phi truyền thống, làm cho quan tiến hành tố tụng khó nhận diện, lúng túng việc định tội danh Quan điểm, nhận thức quan tiến hành tố tụng không thống làm cho vụ án bị kéo dài phải nhiều lần trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung Ngay hệ thống quan cấp với cấp nhiều trường hợp nhận thức không thống nên án bị hủy, sửa nhiều lần; cá biệt có trường hợp bỏ lọt tội phạm không định tội danh cụ thể nên quan tiến hành tố tụng thống khơng xử lý hình Để định tội danh xác hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản khơng dựa vào quy định Bộ luật hình mà cịn phải dựa vào vào văn khác có liên quan để xác định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể người có chức vụ quyền hạn; quy định tài sản đối tượng tác động nhóm hành vi Tuy nhiên quy định chưa đồng thống nên thực tiễn gặp nhiều vướng mắc định tội danh tội có ranh giới khó phân biệt, tranh chấp tội danh tội lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (có tình tiết định khung tăng nặng lợi dụng chức vụ quyền hạn) với tội tham tội lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản; tội có yếu tố lợi dụng chức vụ quyền hạn cộng với hành vi chiếm đoạt tài sản với tội có yếu tố lợi dụng chức vụ quyền hạn khơng có hành vi chiếm đoạt tài sản tội tham ô với tội lập quỹ trái phép, tội lợi dụng chức vụ quyền hạn thi hành công vụ, tội sử dụng trái phép tài sản (tình tiết định khung tăng nặng lợi dụng chức vụ, quyền hạn) Trong Bộ luật hình 2015, khái niệm người có chức vụ, quyền hạn thay đổi so với Bộ luật hình 1999, theo hướng mở rộng đối tượng người có chức vụ, quyền hạn lĩnh kinh tế tư nhân, vậy, cần phải có nhận thức để áp dụng pháp luật cho Xuất phát từ thực tiễn quy định pháp luật trên, nên học viên lựa chọn đề tài “Định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản theo Luật hình Việt Nam” làm đề tài luận văn Thạc sỹ Luật học Tình hình nghiên cứu Liên quan đến đề tài "Định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản theo Luật hình Việt Nam" có nhiều cơng trình nghiên cứu, kể đến: - Nhóm thứ nhất, giáo trình luật hình sở đào tạo luật như: (1) Trường Đại học Luật TP.Hồ Chí Minh (2015), Giáo trình Luật hình Việt Nam - Phần Các tội phạm, Nxb Hồng Đức- Hội Luật gia Việt Nam, TP.HCM; (2) Trường Đại học Luật Hà Nội (2017), Giáo trình Luật hình Việt Nam- Phần Các tội phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; (3) Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2012), Giáo trình Luật hình Việt Nam- Phần Các tội phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; (4) Lê Cảm (Chủ biên) (2007), Giáo trình Luật hình Việt Nam - Phần Các tội phạm, Khoa Luật, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội; Các giáo trình cung kiến thức lý luận quy định tội phạm có dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản -làm sở tham khảo cho luận văn nghiên cứu định tội danh tội - Nhóm thứ hai, sách chuyên khảo liên quan đến đề tài như: (1) Võ Khánh Vinh (2013) Lý luận chung định tội danh, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội; (2) Dương Tuyết Miên (2007), Định tội danh định hình phạt, NXB Cơng an nhân dân, Hà Nội; (3) Phạm Tuấn Bình (2003), Tìm hiểu tội phạm chức vụ, NXB Lao động, Hà Nội; (4) Đinh Văn Quế (2004), Bình luận khoa học Bộ luật hình phần tội phạm- Các tội phạm chức vụ, Tập 5, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh; (6) Đinh Văn Quế (2019), Bình luận Bộ luật Hình năm 2015 Phần thứ hai, Các tội phạm Chương XV: Các tội xâm phạm quyền tự người, quyền tự do, dân chủ công dân; Chương XXII: Các tội phạm chức vụ, NXB Thông tin Truyền thông, Hà Nội Các sách chuyên khảo giúp cho việc nghiên cứu lý luận định tội danh quy định tội phạm có dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản đầy đủ xác - Nhóm thứ ba, Luận văn Thạc sỹ liên quan đến đề tài kể đến như: (1) Nguyễn Văn Sơn (2004), Vấn đề lợi dụng chức vụ quyền hạn phạm tội luật hình Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh; (2) Tơn Trung Tuấn (2014), Định tội danh tham ô tài sản theo luật hình Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh; (3) Nguyễn Thị Thúy (2019), Tội tham ô tài sản theo luật hình Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh Các luận văn tài liệu quan trọng cho tác giả tham khảo để có cách tiếp vận vấn đề định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản gợi ý số hướng nghiên cứu luận văn - Nhóm thứ tư, viết đăng tạp chí chun ngành luật có liên quan đến đề tài như: (1) Trần Văn Độ (1993), “Vấn đề lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội, Nhà nước Pháp luật, Số 83, tr.28-31; (2) Võ Khánh Vinh (1996), “ Khái niệm người có chức vụ quyền hạn luật hình Việt Nam”, Nhà nước Pháp luật, Số 98, tr.36-43; (3) Nguyễn Ngọc Chí (1997), “Yếu tố chức vụ, quyền hạn tội xâm phạm sở hữu”, Nhà nước Pháp luật, Số 115, tr.22-28; (4) Nguyễn Duy Giảng (2006), “Một số vấn đề lý luận thực tiễn tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn thi hành công vụ”, Kiểm sát, Số 22, tr.51-54; (5) Trương Bá Hùng (2006), Bàn việc định tội tham ô tài sản giai đoạn nay, Kiểm sát, Số 22, tr.38-43; (6) Ngô Minh Hưng (2007), “Đồng phạm tội tham ô tài sản, phải người có chức vụ, quyền hạn”, Tịa án nhân dân, Số 9, tr.42-44; (7) Đỗ Đức Hồng Hà (2017), “Bình luận Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng người khác để trục lợi”, Kiểm sát, Số 22, tr 42 – 49; (8) Lò Thị Việt Hà (2017), “Về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn thi hành công vụ quy định Điều 356 Bộ luật hình năm 2015”, Tòa án nhân dân, Số 22, tr 09 - 14, 48; (9) Nguyễn Xuân Yêm (2017), “Tội thiếu trách nhiệm để người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người chấp hành án phạt tù trốn; Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn bắt, giữ, giam người trái pháp luật; Tội quy phạm quy định giam giữ Bộ luật hình năm 2015”, Kiểm sát, Số 23, tr 17 – 22; (10) Lò Thị Việt Hà (2018), “Bình luận Điều 365 Bộ luật hình năm 2015 tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản”, Tòa án nhân dân, Số 5, tr – 2; Các viết nêu nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn nhiều khía cạnh khác giúp gợi ý cho tác giả vấn đề vướng mắc lý luận thực tiễn để tiếp tục nghiên cứu luận văn Tuy có nhiều cơng trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề có liên quan đến định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản cơng trình phần lớn mang tính chất lý luận, chưa cập nhật vướng mắc từ thực tiễn để giải vướng mắc này, cơng trình nghiên cứu viết từ năm trước nên chưa phản ánh thay đổi quy định tội phạm Bộ luật hình 2015 so với Bộ luật hình trước Đặc biệt là, chưa đưa tiêu chí rõ ràng để phân biệt trường hợp có tranh chấp định tội danh theo quy định BLHS năm 2015 Do vậy, đề tài “Định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn thời điểm Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1 Mục đích nghiên cứu Trên sở nghiên cứu quy định hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm BLHS năm 2015, phân tích, đánh giá vụ án thực tiễn để làm rõ khó khăn, vướng mắc thực tiễn định tội danh hành vi đó, luận văn đưa số giải pháp để định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản 3.2.Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ sau: - Phân tích quy định pháp luật hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản - Phân tích, đánh thực tiễn định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản”, qua vướng mắc, hạn chế việc định tội danh hành vi nguyên nhân vướng mắc, hạn chế - Từ vướng mắc thực tiễn áp dụng nên trên, đưa giải pháp góp phần định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản theo quy định Bộ luật hình năm 2015 4.2 Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài nghiên cứu định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản chủ yếu Chương tội xâm phạm sở hữu tội phạm chức vụ theo quy định Bộ luật hình năm 2015 Đề tài khơng nghiên cứu hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt số tài sản có tính đặc biệt chất ma túy, tàu bay, tàu thủy + Về không gian: đề tài luận văn nghiên cứu định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản phạm vi nước + Về thời gian: nghiên cứu thực tiễn định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản vụ án từ năm 2015 đến năm 2020 Phương pháp luận phương pháp nghiên cứu Đề tài nghiên cứu dựa sở phương pháp luận vật biện chứng chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh quan điểm Đảng Nhà nước ta đấu tranh phòng, chống tội phạm Trong trình nghiên cứu đề tài, học viên sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Phương pháp phân tích, tổng hợp sử dụng Luận văn nhằm làm rõ hạn chế, vướng mắc thực tiễn định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản theo luật hình Việt Nam ... tiễn định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm chức vụ 13 1.3 Giải pháp nhằm định tội danh hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm chức. .. hạn, lợi dụng chức vụ quyền hạn, chiếm đoạt tài sản, hiểu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản sau: Lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm chức vụ hành vi người có chức. .. CHƯƠNG ĐỊNH TỘI DANH ĐỐI VỚI HÀNH VI LỢI DỤNG, CHỨC VỤ QUYỀN HẠN CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN TRONG NHÓM TỘI VỀ CHỨC VỤ 1.1 Quy định pháp luật dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản tội phạm