MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ ĐỊNH TỘI DANH CÁC TỘI ĐÁNH BẠC, TỘI TỔ CHỨC ĐÁNH BẠC HOẶC GÁ BẠC
Một số khái niệm có liên quan đến định tội danh tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
Đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc là những hành vi có quan điểm pháp lý khác nhau tại nhiều quốc gia, trong đó Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 (sửa đổi 2009) quy định chúng thành hai tội danh chính: tội đánh bạc (điều 248) và tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc (điều 249) Trước khi đi sâu vào lý luận định tội danh cho loại tội phạm này, việc phân biệt các khái niệm liên quan là rất cần thiết.
1.1.1 Khái niệm về hành vi đánh bạc, đánh bạc trái phép
Nhiều quốc gia như Macao, Las Vegas, Thái Lan và Campuchia xem đánh bạc là một ngành công nghiệp giải trí quan trọng, góp phần thúc đẩy du lịch và các dịch vụ phụ trợ, mang lại lợi ích kinh tế lớn Theo phân tích của website Wiki, mối quan hệ giữa đánh bạc và nền kinh tế cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của ngành này có thể tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho các quốc gia, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực liên quan khác.
Sòng bạc có thể tác động tích cực đến kinh tế địa phương khi hoạt động trong khu du lịch, thu hút khách du lịch và tăng doanh số bán lẻ từ các dịch vụ như nhà hàng và khách sạn Tuy nhiên, nếu phần lớn khách hàng là dân địa phương, kinh tế địa phương sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực do hiệu ứng thay thế, khi người tiêu dùng chi tiền cho cờ bạc thay vì hàng hóa thiết yếu, dẫn đến doanh thu từ thuế doanh nghiệp giảm, trong khi lợi nhuận lại tập trung vào tay chủ sòng bạc.
Thuế thu từ sòng bạc không tạo ra "tiền mới" cho xã hội, mà chỉ chuyển giao thu nhập từ người thua cuộc sang chính quyền Các chủ sòng bạc thu tiền từ người chơi và sau đó nộp một phần thuế cho nhà nước "Tiền mới" chỉ xuất hiện khi người chơi là người nước ngoài, khi đó một khoản tiền sẽ thuộc về chính quyền trong nước Ngược lại, nếu người chơi là công dân trong nước, thuế thực chất chỉ là tiền từ túi người dân, trong khi phần lợi nhuận không bị đánh thuế sẽ được chuyển ra nước ngoài, gây thất thoát cho nền kinh tế.
Hiện nay, quan niệm về đánh bạc rất đa dạng, đặc biệt trong các tôn giáo Trong Hồi giáo, luật Sharia được giải thích theo nhiều cách, nhưng hầu hết các ulema đồng thuận rằng cờ bạc là haraam (tội lỗi) Ngược lại, trong Phật giáo, đánh bạc được xem là hành vi "gian dối", dẫn đến khánh kiệt tài sản và gây ra nhiều phiền muộn, khổ đau.
Các quan điểm hiện tại chưa đề cập đầy đủ những đặc điểm cơ bản của hành vi đánh bạc, mà chỉ dừng lại ở những nhận thức đơn giản về mặt tiêu cực của hành vi này Thay vào đó, chúng chỉ đưa ra lời khuyên và điều cấm nhằm mục đích răn đe và giáo dục các thành viên trong giáo hội.
Đánh bạc, theo khái niệm từ Báchkhoa toàn thư mở Wikipedia, là hành vi tham gia vào trò chơi có tính chất cá cược, trong đó người chơi đặt cược tiền hoặc tài sản có giá trị vào kết quả không chắc chắn của một sự kiện, với mục tiêu nhận được tiền hoặc tài sản có giá trị Hành động này dựa trên ba yếu tố chính: sự tính toán, cơ hội và giải thưởng.
Hành vi đánh bạc được định nghĩa là việc tham gia vào các trò chơi có yếu tố may rủi hoặc trí tuệ, với mục tiêu gia tăng tài sản hoặc vật có giá trị Điều này dựa trên các yếu tố như sự tính toán, cơ hội và giải thưởng Tuy nhiên, việc phân biệt giữa đánh bạc và các hình thức đầu tư kinh tế, như đầu tư vàng hay chứng khoán, là không dễ dàng Theo Điều I của Sắc lệnh 168/SL ngày 14/4/1948, đánh bạc được xác định là “tất cả các trò chơi cờ bạc, dù có tính cách may rủi hay có thể dùng trí khôn để tính nước, mà được thua bằng tiền.”
Theo giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hòa, đánh bạc là hành vi tham gia vào các trò chơi mà người thắng nhận lợi ích vật chất từ người thua hoặc tổ chức Trò chơi này được coi là hợp lệ khi kết quả thắng thua phụ thuộc vào khả năng của người chơi hoặc yếu tố ngẫu nhiên.
Theo luật sư, tiến sĩ Nguyễn Đức Mai, "đánh bạc trái phép" là hành vi đánh bạc dưới mọi hình thức nhằm mục đích thắng thua bằng tiền hoặc hiện vật mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép, hoặc thực hiện không đúng quy định trong giấy phép được cấp Định nghĩa này cũng được quy định tại khoản 1 điều 1 nghị quyết của HĐTP Số: 01/2010/NQ-HĐTP ngày 22 tháng 10 năm 2010 Trong khi đó, giáo sư, tiến sĩ Trần Minh Hưởng, Phó giám đốc Công an tỉnh Điện Biên, cho rằng hành vi đánh bạc có thể biểu hiện dưới bất kỳ hình thức nào, sử dụng tiền hoặc hiện vật như vàng, đá quý, xe máy, ô tô để gán nợ.
Các hình thức đánh bạc có thể là đánh bài, tổ tôm, xóc đĩa, đánh ba cây, cá độ bóng đá.v.v ” [18, tr 85]
Theo tập thể tác giả Học viện CSND do giáo sư, tiến sĩ Trần Minh Hưởng chủ biên trong cuốn "Bình luận khoa học hình sự" (Nhà xuất bản Hồng Đức, 2013), đánh bạc được định nghĩa là hành vi mà nhiều người (tối thiểu hai người) tham gia với mục đích thắng thua bằng tiền hoặc hiện vật.
Đánh bạc được hiểu là hành vi giữa ít nhất hai bên tham gia vào trò chơi hoặc sự kiện ngẫu nhiên, với mục đích thắng thua bằng tiền hoặc hiện vật có giá trị Đánh bạc trái phép là hành vi đánh bạc không được nhà nước cho phép hoặc vi phạm các quy định trong giấy phép đã được cấp.
1.1.2 Khái niệm tội đánh bạc
Qua nghiên cứu, tác giả nhận thấy có nhiều cách diễn đạt về tội đánh bạc, nhưng hai cách phổ biến nhất là: Thứ nhất, các nhà khoa học luật hình sự Việt Nam trong giáo trình của một số trường đại học như Đại học Quốc Gia và Đại học Luật Hà Nội mô tả tội phạm đánh bạc qua ba mặt: mặt khách quan là hành vi nguy hiểm cho xã hội, mặt pháp lý là hành vi trái pháp luật và phải chịu hình phạt, và mặt chủ quan yêu cầu người phạm tội có năng lực trách nhiệm hình sự và thực hiện hành vi với lỗi cố ý Thứ hai, một số bình luận khoa học hình sự lại phân tích theo cấu thành tội phạm gồm khách thể bị xâm hại, chủ thể tội phạm, mặt khách quan và mặt chủ quan của tội phạm.
Tội đánh bạc đƣợc quy định tại Bộ luật hình sự năm 1999 (sửa đổi năm
2009) chỉ điều chỉnh đối với hành vi đánh bạc trái phép:
Người đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào, với số tiền hoặc hiện vật có giá trị từ 2 triệu đến dưới 50 triệu đồng, hoặc dưới 2 triệu đồng nhưng đã từng bị kết án về tội này và chưa xóa án tích, sẽ bị xử phạt tiền từ 5 triệu đến 50 triệu đồng, cải tạo không giam giữ lên đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm.
Trên quan điểm nghiên cứu khoa học luật hình sự theo tác giả nên hiểu đầy đủ tội đánh bạc theo hướng sau:
Tội đánh bạc là hành vi của người đủ tuổi và có năng lực chịu trách nhiệm hình sự tham gia đặt cược bằng tiền hoặc hiện vật có giá trị mà không có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền Hành vi này vi phạm quy định của luật hình sự, bao gồm cả việc tham gia đánh bạc dưới mức giá trị định lượng quy định, hoặc những người đã bị xử phạt hành chính hoặc kết án về tội này, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc mà chưa được xóa án tích nhưng vẫn tiếp tục vi phạm, gây ảnh hưởng đến trật tự và an toàn công cộng.
Tôi cho rằng khái niệm ghi trên đã phản ánh đầy đủ các dấu hiệu của khái niệm về tội đánh bạc vì:
Định tội danh, đặc điểm, ý nghĩa định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
1.2.1 Một số quan điểm về định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc Định tội danh là cách thức các chủ thể (người tiến hành tố tụng, tham gia tố tụng, nhà nghiên cứu luật hình sự, luật sƣ ) đƣa các quy phạm pháp luật hình sự vào thực tiễn đời sống pháp lí, nhằm phân hóa trách nhiệm hình sự, cá thể hóa hình phạt có căn cứ, đúng pháp luật, làm cơ sở cho việc áp dụng chính xác quy phạm pháp luật đƣợc quy định trong BLHS, về tình tiết loại trừ tội phạm của hành vi, khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can, tạm giam, xác định thẩm quyền điều tra, tái phạm, tái phạm nguy hiểm, xét xử, quyết định hình phạt… định tội danh còn có ý nghĩa trong hoạt động tranh tụng, bảo vệ quyền lợi cho thân chủ của các luật sư, người bào chữa… hoặc đơn thuần chỉ là việc nâng cao nhận thức nhằm thực hiện đúng pháp luật Định tội danh không còn là chủ đề mới nhƣng chƣa bao giờ bị coi là lạc hậu hay nhàm chán, bởi tồn tại xã hội luôn luôn diễn ra trước ý thức xã hội, mặc dù ý thức xã hội có tính dự báo, vượt trước tồn tại xã hội và định tội danh cũng không ngoài quy luật đó Từ thực tiễn áp dụng pháp luật nó chỉ ra những sơ hở, quy định đã lạc hậu so với tình hình của thực tế khách quan để các nhà lập pháp sửa đổi, bổ sung đồng thời giúp cho lý luận định tội danh trở nên hoàn thiện, các luận điểm khoa học luật hình sự đƣợc lý giải có căn cứ, nâng cao trình độ lý luận, nhận thức cho các những người có quan tâm đến khoa học luật hình sự, nhà nghiên cứu, giảng viên, học viên, các cá nhân, cơ quan có chức năng, nhiệm vụ bảo vệ pháp luật (cơ quan điều tra, viện KSND, tòa án) áp dụng chính xác các quy phạm pháp luật hình sự vào thực tế, từ đó cá thể hóa vai trò phạm tội và hình phạt
Tuy nhiên nhận thức và định nghĩa về định tội danh trên thế giới còn nhiều quan điểm khác nhau:
Viện sĩ Kuđriavtxev V.N từ Viện Hàn Lâm Khoa học Liên Xô cũ định nghĩa rằng "định tội danh là việc xác định và ghi nhận về mặt pháp lý sự phù hợp chính xác giữa các dấu hiệu của hành vi được thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm do quy phạm pháp luật hình sự quy định" Ông nhấn mạnh rằng quá trình định tội danh liên quan đến việc chủ thể "xác nhận" và "ghi nhận" sự phù hợp giữa các "dấu hiệu" của hành vi nguy hiểm thực tế và các "dấu hiệu" của cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật hình sự.
Tiến sĩ khoa học luật, cố giáo sư Kurinôv B.A tại bộ môn luật hình sự và tội phạm học thuộc trường đại học tổng hợp quốc gia Maxcơva mang tên Lômônôxôv M.V đã đưa ra những quan điểm sâu sắc về lĩnh vực này.
Trong lí luận và thực tiễn, định tội danh được hiểu theo hai nghĩa: Thứ nhất, đó là quá trình logic nhằm xác định sự phù hợp của một trường hợp cụ thể với các dấu hiệu cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự Thứ hai, định tội danh là việc đánh giá pháp lý về một hành vi nguy hiểm cho xã hội.
Theo cố giáo sư Kurinôv B.A., khái niệm định tội danh không chỉ rõ chủ thể, mà tập trung vào hoạt động tư duy logic để xác định sự phù hợp của một trường hợp cụ thể Điều này có nghĩa là trong nghiên cứu, cần xem xét các dấu hiệu cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự Đồng thời, khái niệm này cũng liên quan đến việc đánh giá hành vi nguy hiểm cho xã hội và sự quy định pháp lý của hành vi đó trong luật hình sự.
Nhà khoa học - luật gia về tố tụng hình sự, giáo sƣ Sliapôchikôv
A C thì cho rằng: Định tội danh là một giai đoạn của hoạt động bảo vệ pháp luật do các cơ quan điều tra, truy tố và xét xử thực hiện trên cơ sở các quy phạm pháp luật tố tụng hình sự và dựa vào các tình tiết thể hiện sự nguy hiểm cho xã hội của một hành vi cụ thể để xác định dấu hiệu của cấu thành tội phạm tương ứng với hành vi đó [9, tr20]
Giáo sư Sliapôchikôv A cho rằng định tội danh là một hoạt động tố tụng, thuộc giai đoạn bảo vệ pháp luật, chỉ dành cho các cơ quan như điều tra, truy tố và xét xử Mục tiêu của hoạt động này là "xác định" hành vi nguy hiểm cho xã hội, đảm bảo rằng hành vi đó có đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo quy định của pháp luật.
Theo tác giả Gaukhman L.Đ từ Viện Nghiên cứu khoa học Bộ Nội Vụ Liên bang Nga, định tội danh là một khái niệm chủ quan, phản ánh cách nhận thức của người đánh giá về một hành vi dưới góc độ pháp lý Để định tội danh, cần xem xét ba yếu tố: thứ nhất, các dấu hiệu của hành vi đã được thực hiện; thứ hai, các dấu hiệu cấu thành tội phạm theo quy định của luật hình sự; và thứ ba, so sánh giữa nhóm dấu hiệu thứ nhất và thứ hai.
Theo giáo sư, tiến sĩ khoa học Lê Cảm, định tội danh được hiểu là một quá trình nhận thức lý luận có tính logic, đồng thời là hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự và tố tụng hình sự Quá trình này diễn ra thông qua việc thu thập chứng cứ, tài liệu và các tình tiết thực tế của vụ án hình sự để so sánh và kiểm tra sự phù hợp giữa hành vi nguy hiểm cho xã hội và các dấu hiệu cấu thành tội phạm cụ thể theo quy định của luật hình sự Định tội danh, theo tác giả, là hoạt động nhận thức logic, nhằm xác định sự “đồng nhất” giữa hành vi nguy hiểm thực tế và các dấu hiệu cấu thành tội phạm trong Bộ luật Hình sự, tập trung vào hai loại chủ thể liên quan.
1) Chủ thể là cá nhân được nhà nước trao thẩm quyền tiến hành tố tụng, định tội danh nhằm giải quyết vụ án hình sự (là hoạt động áp dụng pháp luật của các cá nhân thuộc cơ quan đƣợc giao nhiệm vụ bảo vệ pháp luật nhƣ: Cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án );
2) Chủ thể là những nhà khoa học, nhà nghiên cứu, giảng viên, những người nghiên cứu về pháp luật hình sự định tội danh nhằm mục đích khoa học, nâng cao nhận thức pháp luật
Định tội danh cho các tội liên quan đến đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc là quá trình phân tích và so sánh hành vi thực tế với các quy định tại điều 248, 249 của Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999 (điều 321, 322 Bộ luật Hình sự năm 2015) Quá trình này được thực hiện bởi các cá nhân được nhà nước trao quyền giải quyết vụ án hình sự, cũng như các nhà nghiên cứu và giảng viên trong lĩnh vực luật hình sự, nhằm phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học và giảng dạy.
1.2.2 Đặc điểm cơ bản của định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
1) Theo giáo sƣ, tiến sĩ khoa học Lê Cảm thì đặc điểm cơ bản của định tội danh được nhận thức dưới các góc độ “Là quá trình nhận thức lý luận logic” [9, tr21] thể hiện ở việc nhận thức thực tế các dấu hiệu của hành vi đánh bạc; Tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc so với quy định tương ứng tại điều 248; 249 BLHS 1999 (sửa đổi 2009) và các quy định có liên quan nhƣ tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ…và sự đánh giá trở lại đối với hành vi đánh bạc; Tổ chức đánh bạc, gá bạc xảy ra trong thực tế
2) Định tội danh còn đƣợc hiểu là “một hình thức hoạt động thực tiễn pháp lý của các cơ quan tư pháp hình sự - các cơ quan điều tra, truy tố và xét xử để cụ thể hóa các quy phạm pháp luật hình sự trừu tượng vào đời sống thực tế”[9, tr22] cụ thể là hoạt động tố tụng hình sự của các chủ thể đƣợc Nhà nước ủy quyền thực hiện (Những người tiến hành tố tụng quy định tại khoản
2, điều 33 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003) trong đó:
Trong giai đoạn điều tra tội danh, các cơ quan tiến hành tố tụng có thể thực hiện các hành động như đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án, thay đổi tội danh, phục hồi điều tra, khởi tố bị can và kết luận điều tra khi có đủ căn cứ khởi tố vụ án liên quan đến đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc Các căn cứ này được quy định tại điều 100 của Luật tố tụng hình sự 2003, bao gồm tố giác của công dân, tin báo từ cơ quan, tổ chức, thông tin từ phương tiện truyền thông, cũng như các cơ quan như điều tra, viện kiểm sát, tòa án, bộ đội biên phòng, hải quan, kiểm lâm, lực lượng cảnh sát biển và các cơ quan công an, quân đội được giao nhiệm vụ phát hiện dấu hiệu tội phạm.
THỰC TRẠNG ĐỊNH TỘI DANH CÁC TỘI ĐÁNH BẠC, TỘI TỔ CHỨC ĐÁNH BẠC HOẶC GÁ BẠC TẠI ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA
Tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc quy định
Trong Bộ luật hình sự năm 1999, hành vi đánh bạc được quy định tại Điều 248, trong khi hành vi tổ chức đánh bạc và gá bạc được quy định chung tại Điều 249 Việc phân chia này nhằm phản ánh tính chất và mức độ nguy hiểm của từng hành vi đối với xã hội Cụ thể, Điều 248 tập trung vào tội đánh bạc, thể hiện sự nghiêm trọng của hành vi này trong bối cảnh pháp luật.
1 Người nào đánh bạc dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật có giá trị lớn hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc Điều 249 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chƣa đƣợc xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm
2 Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm: a) Có tính chất chuyên nghiệp; b) Tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc có giá trị rất lớn hoặc đặc biệt lớn; c) Tái phạm nguy hiểm
3 Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ ba triệu đồng đến ba mươi triệu đồng
Tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc tại điều 249 BLHS 1999
1 Người nào tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc với quy mô lớn hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi quy định tại Điều này và Điều 248 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chƣa đƣợc xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến ba trăm triệu đồng hoặc phạt tù từ một năm đến năm năm
2 Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ ba năm đến mười năm: a) Có tính chất chuyên nghiệp; b) Thu lợi bất chính lớn, rất lớn hoặc đặc biệt lớn; c) Tái phạm nguy hiểm
3 Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến một trăm triệu đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản [25]
Bộ luật hình sự năm 1999 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lập pháp so với Sắc lệnh 168/SL năm 1948 và Bộ luật hình sự 1985, khi phân loại tội phạm thành các mức độ khác nhau: tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng Đặc biệt, tội đánh bạc được quy định với cấu thành cơ bản có khung hình phạt tối đa lên đến ba năm tù giam, trong khi cấu thành tăng nặng có thể bị phạt tối đa bảy năm Đối với tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc, cấu thành cơ bản có mức phạt tối đa là năm năm tù, và cấu thành tăng nặng có mức phạt tối đa lên đến mười năm tù.
Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP của Tòa án nhân dân tối cao đã làm rõ khái niệm về hành vi đánh bạc, định nghĩa rằng đánh bạc là hành vi có sự tham gia của ít nhất hai người và có thể diễn ra dưới bất kỳ hình thức nào Nghị quyết cũng đưa ra tiêu chí xác định mức độ của hành vi đánh bạc bị coi là tội phạm, bao gồm việc thắng thua bằng tiền hoặc hiện vật có giá trị lớn, hoặc trường hợp người đã bị kết án ít nhất một trong hai tội quy định tại điều 248, 249 và chưa được xóa án tích mà vẫn tiếp tục vi phạm.
Các tiêu chí như “tiền hay hiện vật có giá trị lớn”, “tính chất chuyên nghiệp”, và giá trị “rất lớn” được làm rõ trong Nghị quyết số 02/2003/NQ-HĐTP ngày 17/04/2003 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao Theo đó, tiền hoặc hiện vật được sử dụng trong hoạt động đánh bạc, với giá trị được xác định theo VNĐ, được xem là tang vật của vụ án đánh bạc.
“Chiếu bạc” là nơi mà các con bạc có thể sử dụng tiền hoặc hiện vật để đánh bạc, bao gồm cả những tài sản thu giữ được ở các địa điểm khác nhưng có căn cứ xác định rằng chúng đã hoặc sẽ được dùng cho mục đích đánh bạc Mặc dù các quy định chủ yếu tập trung vào các hình thức đánh bạc truyền thống như bài lá, ba cây, tổ tôm, phỏm, xóc đĩa, nhưng cũng đã mở rộng để bao quát các hình thức đánh bạc mới Đặc biệt, trong trường hợp con bạc sử dụng công nghệ hiện đại như mạng viễn thông, mạng máy tính, Internet, và thiết bị số, tiền và hiện vật dùng để đánh bạc có thể được chuyển đổi thành các dạng khác, không nhất thiết phải thu giữ tại "chiếu bạc".
Việc quy định về "điểm kỹ thuật số", "USD điện tử", và "tiền điện tử" không chỉ mang tính lý thuyết mà còn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong hoạt động điều tra Điều này giúp cơ quan chức năng mở rộng vụ án và truy xét các nguồn thu khác, thể hiện sự kế thừa có chọn lọc từ Thông tư 301/VHH-HS ngày 14/1/1957.
Bộ Tư pháp đã quy định rằng không cần phải bắt quả tang mới có thể truy tố hành vi đánh bạc, mà có thể sử dụng bất kỳ hình thức chứng cứ nào để chứng minh hành vi tổ chức hoặc tham gia đánh bạc Thông tư 2098/VHH-HS ngày 31/5/1957 bổ sung quy định rằng nếu không đưa bị can ra truy tố, vẫn phải tịch thu tiền và tang vật liên quan đến đánh bạc Việc xác định số tiền và hiện vật sử dụng trong đánh bạc được hướng dẫn cụ thể tại Nghị quyết số 02/2003/NQ-HĐTP, quy định rõ ràng về giá trị tài sản khi nhiều người cùng tham gia đánh bạc.
“tổng số tiền, giá trị hiện vật của những người cùng đánh bạc được hướng dẫn tại tiểu mục 6.1 mục 6” (điểm a, tiểu mục 6.2, mục 6, Nghị quyết số 02)
Khi một người tham gia đánh bạc với nhiều người, số tiền và hiện vật sử dụng để đánh bạc được xác định là tổng giá trị mà họ và những người khác sử dụng Theo Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP, khi tính toán giá trị này, nếu vi phạm từ hai lần trở lên, người vi phạm sẽ bị xử lý với tình tiết tăng nặng "phạm tội nhiều lần" Tuy nhiên, cho đến Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, vẫn chưa có khái niệm rõ ràng về "lần đánh bạc", chỉ có một số hướng dẫn về các trường hợp cụ thể liên quan.
Theo quy định về giá trị tiền và vật chất trong hành vi phạm tội, các mức giá trị được phân loại như sau: từ một triệu đến dưới mười triệu được coi là "có giá trị lớn", từ mười triệu đến dưới một trăm triệu là "có giá trị rất lớn", và từ một trăm triệu trở lên được xác định là "có giá trị đặc biệt lớn".
Theo Nghị quyết số 02/2003/NQ-HĐTP, người đánh bạc dưới một triệu đồng sẽ không bị xử lý hình sự nếu không thuộc trường hợp đã bị xử phạt hành chính hoặc kết án về các tội liên quan Đối với tội tổ chức đánh bạc (Điều 249), “quy mô lớn” được xác định khi có từ mười người tham gia đánh bạc hoặc từ hai chiếu bạc trở lên Hành vi tổ chức đánh bạc chuyên nghiệp bao gồm việc phân công người canh gác, lắp đặt thiết bị phục vụ đánh bạc, tạo lối thoát để tránh bị phát hiện và cho cầm cố tài sản, cùng với tổng giá trị tiền hoặc hiện vật dùng để đánh bạc từ mười triệu đồng trở lên.
Theo quy định, số tiền thu lợi từ hoạt động tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc được phân loại như sau: từ 7 triệu đến dưới 15 triệu đồng là “thu lợi bất chính lớn”, từ 15 triệu đến dưới 45 triệu đồng là “rất lớn”, và từ 45 triệu đồng trở lên là “đặc biệt lớn” Trong trường hợp tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc với tổng giá trị từ 1 triệu đến dưới 10 triệu đồng, sẽ không bị truy tố về tội tổ chức mà chỉ bị truy tố đồng phạm với tội đánh bạc.
Những yếu tố ảnh hưởng và thực trạng định tội danh các tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trên địa bàn tỉnh
2.2.1 Những yếu tố ảnh hưởng đến tình hình tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
Thanh Hoá, một tỉnh lớn của Bắc Trung Bộ, đã trở thành một trong những khu vực kinh tế năng động nhất Việt Nam trong những năm gần đây Nơi đây thu hút nhiều dự án đầu tư, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế và tạo ra nhiều cơ hội việc làm Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo nhiều hệ lụy xã hội, ảnh hưởng đến văn hóa, môi trường và tình hình tội phạm trong khu vực.
Suy thoái kinh tế và việc nhận vốn ngân sách chậm đã làm giảm năng lực tài chính của các đơn vị xây dựng, dẫn đến tiến độ thi công bị chậm lại Điều này khiến người lao động có nhiều thời gian rỗi, từ đó thúc đẩy sự gia tăng mạnh mẽ các dịch vụ ăn uống và giải trí.
Tình hình tội phạm có tổ chức đang gia tăng hoạt động trong nhiều lĩnh vực như can thiệp đấu thầu, thu tiền bảo kê, đấu giá đất và cung cấp vật liệu xây dựng Một trong những nguồn thu truyền thống chính để duy trì hoạt động của tội phạm là tổ chức đánh bạc, bảo kê đòi nợ thuê và cho vay nặng lãi Đặc biệt, với sự phát triển của công nghệ, hình thức đánh bạc quy mô lớn qua mạng máy tính, viễn thông và Internet ngày càng trở nên phổ biến Sự phổ biến này xuất phát từ tính bảo mật và khả năng tránh sự quản lý của các cơ quan chức năng, không bị hạn chế về không gian và thời gian.
2.2.2 Thực trạng định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
Trong những năm gần đây, các cơ quan chức năng đã liên tục triệt phá nhiều đường dây tổ chức đánh bạc quy mô lớn dưới hình thức cá độ thể thao và đánh bạc trực tuyến, với số tiền giao dịch lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng qua các trang web như www.M88.com, www.188bet.com, và http://www.bos88.us Điều này cho thấy tính chất nghiêm trọng của tệ nạn đánh bạc đối với nền kinh tế, an ninh trật tự và an toàn xã hội.
Nhằm nâng cao nhận thức về nguy cơ của tội phạm đánh bạc, chính quyền tỉnh Thanh Hoá đã tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật qua nhiều hình thức như báo chí, xét xử và các chương trình truyền thông Đồng thời, các cơ quan chức năng đã quyết liệt triệt phá nhiều đường dây đánh bạc lớn, tiêu biểu là vụ án Dương Bá Liệu tổ chức đánh bạc “online” liên tỉnh với số tiền lên tới 5000 tỷ VNĐ và vụ án Nguyễn Thế Hiếu cầm đầu đường dây cá độ bóng đá tại thành phố Thanh Hoá với tổng số tiền đánh bạc trên 1300 tỷ VNĐ.
Từ năm 2012 đến 2016, số liệu xét xử sơ thẩm các tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc phản ánh quá trình định tội danh của các cơ quan tư pháp, bao gồm các giai đoạn tiếp nhận tin, xử lý tin, khởi tố điều tra, truy tố và xét xử.
Bảng 2.1 trình bày số vụ và số bị cáo bị xét xử theo điều 248, 249 so với tổng số vụ và tổng số bị cáo đưa ra xét xử tại tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn từ năm 2012 đến 2016.
Tổng số vụ án xét xử
Tổng số vụ trả cho VKS
Tổng số vụ án đưa ra xét xử
Trả lại VKS (Điều 249) Tỷ lệ % Tỷ lệ % Tỷ lệ % Tỷ lệ %
Số bị can số vụ VKS khôn g chấp nhận Điều
(Nguồn số liệu thu thập từ Phòng tổng hợp, Toà án nhân dân tỉnh Thanh Hoá)
Từ số liệu trong bảng 2.1, tổng số vụ án được xét xử từ năm 2012 đến 2016 là 10.270 vụ với 19.810 bị cáo, cho thấy tình hình tội phạm tại tỉnh có xu hướng gia tăng không đồng đều Trong ba năm từ 2012 đến 2014, số vụ án và số bị cáo tăng liên tục, tuy nhiên vào năm 2015, cả hai chỉ số này đều giảm so với hai năm trước đó.
Năm 2016, số vụ án tội phạm đã tăng đột biến lên 155 vụ, trong khi trung bình 5 năm qua ghi nhận 2.054 vụ với 3.962 bị cáo Trong đó, tội phạm đánh bạc chiếm 1.075 vụ và 5.624 bị cáo, tương đương 10,5% tổng số vụ án và 28% tổng số bị can Điều này cho thấy tội phạm đánh bạc đang trở thành vấn đề phổ biến, với tỷ lệ 1 trên 10 vụ án liên quan đến hành vi này Số lượng vụ án và bị cáo trong các vụ đánh bạc cũng cao hơn so với các loại tội phạm khác, và có xu hướng gia tăng qua các năm, từ 151 vụ và 990 bị cáo vào năm 2012 lên 155 vụ vào năm 2016.
Trong giai đoạn từ 2012 đến 2016, có tổng cộng 283 vụ án đánh bạc với 1.391 bị cáo, trung bình mỗi năm ghi nhận 215 vụ và 1.125 bị cáo, cho thấy mỗi vụ có hơn 5 bị cáo Mặc dù đa số các vụ án đánh bạc được đánh giá là ít nghiêm trọng, nhưng vẫn tồn tại những vụ mang tính quy mô lớn như sới bạc và các đường dây cá độ qua Internet Tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ, với 40 vụ án và 226 bị cáo, tương đương 0,39% tổng số vụ và 1,14% tổng số bị cáo Mặc dù số vụ xét xử hàng năm có xu hướng giảm, số bị cáo trung bình trên mỗi vụ lại có xu hướng tăng, từ 5 bị can/vụ năm 2012 xuống 3 năm 2013, sau đó tăng lên 4 năm 2014, đột biến lên 14 năm 2015 và giảm còn 9 năm 2016, cho thấy mức độ nghiêm trọng của hành vi tổ chức đánh bạc ngày càng gia tăng.
So sánh tội tổ chức đánh bạc (điều 249 BLHS) và tội đánh bạc (điều 248 BLHS) cho thấy sự chênh lệch rõ rệt trong số liệu, với các vụ án theo điều 249 chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với điều 248 Điều này cho thấy hầu hết các vụ đánh bạc đều có quy mô nhỏ và mang tính tự phát, không có người tổ chức Tuy nhiên, số lượng bị can trong các vụ tổ chức đánh bạc lại cao hơn trung bình (5,6 bị can/vụ) so với vụ đánh bạc (5,2 bị can/vụ), cho thấy tính chất tổ chức và chuyên nghiệp của các vụ án này Việc tổ chức đánh bạc thường yêu cầu sự chuyên môn hóa cao hơn, điển hình là các vụ triệt phá sới bạc và đường dây cá độ trực tuyến Tỷ lệ các vụ án tổ chức đánh bạc rất thấp so với tội đánh bạc, phản ánh rằng công tác đấu tranh chống loại tội phạm này mới chỉ giải quyết được phần nổi, trong khi cần có sự tập trung chuyên sâu của các cơ quan bảo vệ pháp luật để xử lý triệt để.
Trong 5 năm qua, số vụ án xét xử trả lại Viện kiểm sát liên quan đến điều 248 và điều 249 có xu hướng gia tăng cả về số lượng vụ án và số bị can Tuy nhiên, tỷ lệ vụ án không được chấp nhận khi trả lại Viện kiểm sát rất thấp so với tổng số vụ Đặc biệt, tội đánh bạc chiếm 8% tổng số vụ và 20% tổng số bị can, trong khi tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc chỉ chiếm gần 1% số vụ và gần 5% số bị can Điều này cho thấy việc trả lại hồ sơ không phải do xác định tội danh mà chủ yếu liên quan đến việc đánh giá các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ và định khung.
Công tác đấu tranh phòng chống tội phạm tổ chức đánh bạc, đặc biệt là các hình thức như sới bạc và đường dây đánh bạc trên internet, hiện chưa đạt hiệu quả cao Các loại tội phạm này thường thuộc băng nhóm, ổ nhóm có tổ chức, cần được quan tâm và triệt phá Hơn nữa, việc điều tra và xử lý các vụ án tổ chức đánh bạc đang gặp nhiều khó khăn về mặt pháp lý, trong khi các cơ quan bảo vệ pháp luật như Công an, Cảnh sát điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án vẫn chưa có định hướng giải quyết rõ ràng.
Bảng 2.2: Tổng số vụ, số bị cáo do Tòa án xét xử theo điều 248 và điều
249 BLHS tại địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn từ năm 2012-1016
Tổng số vụ thụ lý Số xét xử Số trả hồ sơ lại VKSND
(Số liệu được thu thập từ Phòng tổng hợp, Toà án nhân dân tỉnh Thanh Hoá)
Trong giai đoạn 2012 đến 2016, tổng số vụ án đánh bạc được ghi nhận là 1.197 vụ với 6.340 bị cáo Trong đó, có 47 vụ tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc với 318 bị cáo Cụ thể, 1.075 vụ và 5.624 bị cáo đã được đưa ra xét xử theo điều 248 Bộ luật Hình sự, 40 vụ và 259 bị cáo đã được trả hồ sơ cho Viện Kiểm sát Nhân dân, trong khi còn tồn đọng 122 vụ với 716 bị cáo.
249 BLHS 40 vụ, 226 bị cáo, còn tồn 7 vụ, 92 bị cáo, trả lại hồ sơ cho VKSND là 5 vụ, 59 bị cáo;
Trong các vụ án đánh bạc và tổ chức đánh bạc, tỷ lệ hồ sơ bị trả lại là khoảng 4% đối với tội đánh bạc và 13% đối với tổ chức đánh bạc Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc này bao gồm điều tra bổ sung, thiếu chứng cứ quan trọng và vi phạm tố tụng Số lượng bị can lên tới 259 theo điều 248 BLHS và 59 theo điều 249 BLHS cho thấy đây là con số không nhỏ, ảnh hưởng đến chất lượng xử lý vụ án và công tác đấu tranh chống tội phạm Điều này cũng phản ánh chất lượng chuyên môn của một bộ phận cán bộ thực thi pháp luật, dẫn đến việc áp dụng sai các biện pháp tố tụng hình sự, xâm phạm quyền cơ bản của con người và lợi ích hợp pháp của công dân.
Những khó khăn vướng mắc trong định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trên địa bàn tỉnh
Quá trình xác định tội danh đánh bạc và tổ chức đánh bạc rất phức tạp do hành vi của các tội danh này thể hiện sự đa dạng và luôn thay đổi Các văn bản hướng dẫn không thể bao quát hết các tình huống, dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng pháp luật, gây chậm trễ và thậm chí bế tắc trong việc giải quyết.
Trong quá trình định tội danh liên quan đến tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc tại tỉnh Thanh Hoá, cơ quan chức năng như Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát Nhân dân và Tòa án Nhân dân gặp phải nhiều vấn đề thực tiễn Những khó khăn này xuất phát từ việc áp dụng các quy định trong Bộ luật Hình sự hiện hành, ảnh hưởng đến tính chính xác và hiệu quả của công tác phòng chống tội phạm.
Bảng 2.6 và Bảng 2.7 thống kê số liệu về việc thụ lý và giải quyết các vụ án hình sự sơ thẩm liên quan đến tội danh đánh bạc và tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc Những bảng thống kê này cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình pháp lý và thực tiễn xử lý các vụ án liên quan đến các tội danh này, từ đó giúp nâng cao nhận thức về công tác phòng chống tội phạm trong lĩnh vực đánh bạc.
Bảng 2.6: Thống kê thụ lý và giải quyết các vụ án hình sự sơ thẩm tội đánh bạc tại địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn từ năm 2012-2016
PHÂN TÍCH SỐ VỤ ÁN ĐÃ GIẢI QUYẾT SỐ VỤ ÁN CÒN LẠI
Cũ còn lại Mới thụ lý tổng số Chuyển hồ sơ Đình chỉ Trả hồ sơ cho Viện kiểm sát Xét xử tổng số Tạm đình chỉ
Số vụ quá hạn luật định
Vụ Bị Cáo Vụ Bị
Cáo Tổng số Số VA trả HS nhƣng VKS không chấp nhận y/c của Toà án
Tổng số Số vụ án điểm hoặc xét xử lưu động
VA xét xử theo thủ tục rút gọn
Vụ Bị Cáo Vụ Bị
Bảng 2.7 thống kê số liệu về việc thụ lý và giải quyết các vụ án hình sự sơ thẩm liên quan đến tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc tại tỉnh Tanh Ha trong giai đoạn 2012-2016.
PHÂN TÍCH SỐ VỤ ÁN ĐÃ GIẢI QUYẾT SỐ VỤ ÁN CÒN LẠI
Cũ còn lại Mới thụ lý tổng số Chuyển hồ sơ Đình chỉ Trả hồ sơ cho Viện kiểm sát Xét xử tổng số Tạm đình chỉ
Số vụ quá hạn luật định
Tổng số Số VA trả hồ sơ nhƣng VKS không chấp nhận y/c của Toà án
Tổng số Số vụ án điểm hoặc xét xử lưu động
VA xét xử theo thủ tục rút gọn
Từ năm 2012 đến 2016, tỉnh Thanh Hoá đã xử lý trung bình khoảng 240 vụ án đánh bạc mỗi năm, với gần 1.300 bị cáo liên quan Trong số này, có 10 vụ tổ chức đánh bạc và hơn 60 bị cáo Năm 2016, số hồ sơ vụ án và bị cáo bị đình chỉ tăng đột biến, một phần do sự thay đổi trong quy định về định lượng tiền đánh bạc dưới 5.000.000 đồng theo công văn số 80/TANDTC-PC ngày 29/3/2016 Sự gia tăng số vụ án trả hồ sơ cho VKSND cũng phản ánh sự xuất hiện của các hình thức đánh bạc mới mà pháp luật chưa kịp cập nhật, dẫn đến sự không nhất quán trong cách xử lý tội danh này.
Quá trình xác định tội danh liên quan đến hành vi đánh bạc truyền thống, như sử dụng bài 52 cây, bát xóc đĩa, và xúc xắc, bao gồm việc tổ chức các con bạc trực tiếp thi đấu hoặc cá độ qua hình thức lô, đề và cá độ bóng đá Việc ghi chép tỷ lệ cá cược và số tiền cá cược bằng "tờ phơi" cùng với sự giám sát từ cá nhân khác là những yếu tố quan trọng trong quá trình này Khi so sánh với quy định tại điều 248, 249 BLHS, có thể dễ dàng nhận diện khách thể bị xâm phạm, chủ thể phạm tội, hành vi khách quan và ý thức chủ quan, mặc dù thực tế có nhiều trường hợp hành vi tương tự khó phân biệt, đòi hỏi công tác giám định để xác định chính xác.
Hành vi đánh bạc trái phép, tổ chức đánh bạc và gá bạc phi truyền thống, đặc biệt là khi sử dụng công nghệ và Internet, đang gặp khó khăn trong việc đánh giá và nhận thức khi định tội Điều này dẫn đến sự khác biệt trong quan điểm giữa các cơ quan tư pháp.
Tội phạm đánh bạc, đặc biệt là tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc, thường ẩn mình dưới nhiều hình thức khác nhau, khiến cho việc xác định tội danh trở nên khó khăn Các hình thức này có thể bao gồm trò chơi dân gian và các chương trình giải trí, mà trong đó, người chơi tham gia vào các trò chơi điện tử trực tuyến như "Quay trúng thưởng" Trong trò chơi này, người chơi nạp tiền để mua lượt quay và đặt cược vào các ô, với khả năng nhận tiền mặt tương ứng với điểm thắng Ngoài ra, hình thức đánh bạc cũng xuất hiện dưới dạng giả lập các phòng Casino, nơi người chơi phải nạp tiền vào tài khoản để tham gia Nhiều chương trình còn lợi dụng việc mua mã số dự thưởng để thu hút người chơi, mặc dù thực tế không yêu cầu mua hàng hóa nào từ công ty, tạo ra những rủi ro pháp lý nghiêm trọng.
Tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc có những hành vi khách quan tương tự như một số tội danh khác, chẳng hạn như việc sử dụng các phương thức và thủ đoạn để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Chất hướng thần có thể được sử dụng để lôi kéo người khác tham gia đánh bạc nhằm chiếm đoạt tài sản, hoặc thông qua việc sử dụng chip điện tử và phần mềm điều tiết kết quả cá cược thể thao Đây là những dấu hiệu khách quan của tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại điều 139 BLHS Việc chỉ dựa vào những biểu hiện bên ngoài mà không có sự hỗ trợ từ máy móc hay thiết bị chuyên dụng sẽ dẫn đến khó khăn trong việc đánh giá đúng mức độ nguy hiểm của hành vi, từ đó có thể áp dụng sai quy phạm pháp luật Điều này không chỉ gây ra sự nhận thức khác nhau trong việc định tội danh mà còn có thể dẫn đến việc bỏ lọt tội phạm, oan sai, xâm phạm quyền lợi của cá nhân và tổ chức, ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan tư pháp và vi phạm pháp chế.
Hướng dẫn áp dụng pháp luật hiện nay thiếu sự thống nhất và rõ ràng, thường sử dụng ngôn từ mơ hồ, không bao quát đầy đủ các đặc điểm của tội danh Điều này dẫn đến sự hiểu nhầm và không đồng nhất trong việc định tội danh giữa các chủ thể.
Theo quan điểm truyền thống, hành vi đánh bạc thường do các chủ bạc và con bạc trong nước tổ chức trái phép Tuy nhiên, hiện nay, với sự phát triển của công nghệ, người Việt Nam và cả người nước ngoài, thậm chí là người không quốc tịch, đã sử dụng internet để tổ chức đánh bạc cho con bạc trong nước Các website đánh bạc từ các quốc gia có Casino như Campuchia, Mỹ, Singapore, Hongkong ngày càng phổ biến Người chơi chỉ cần một tài khoản trực tuyến để tham gia, không cần tụ tập đông người nhưng vẫn có thể huy động số lượng lớn người chơi cùng lúc Các website này cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách quy đổi tiền sang điểm đánh bạc và thanh toán qua nhiều ngân hàng như ACB, Vietcombank, Techcombank, VietinBank, Agribank, Đông Á, Eximbank với thông tin được bảo mật Theo Nghị quyết số 01/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006, "Đánh bạc được hiểu là nhiều người (ít nhất từ hai người trở lên) cùng tham gia thực hiện hành vi dưới bất kỳ hình thức nào với mục đích được thua bằng tiền hay hiện vật".
Nghị quyết 01/2010/NQ-HĐTP ngày 22/10/2010 đã định nghĩa "đánh bạc trái phép", tuy nhiên, cần làm rõ cách hiểu trong bối cảnh pháp lý cụ thể Hành vi cá nhân tham gia đánh bạc với các tổ chức kinh doanh Casino nước ngoài đặt ra câu hỏi về phương hướng xử lý hành vi này, đặc biệt khi chưa có hiệp ước hay cơ chế hợp tác nào để xử lý tội danh liên quan với các quốc gia có sòng bài Điều này cũng đồng nghĩa với việc cần xem xét các vấn đề xung đột pháp lý có thể xảy ra.
Nghị quyết 01/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 và Nghị quyết 01/2010/NQ-HĐTP ngày 22/10/2010 không định nghĩa rõ "lần đánh bạc" mà chỉ hướng dẫn một số trường hợp cụ thể, dẫn đến việc áp dụng không thống nhất trong các hành vi đánh bạc Ví dụ, vào ngày 6/7/2014, Công an Thanh Hóa đã triệt phá đường dây đánh bạc qua mạng Internet do Dương Bá Liệu cầm đầu, thu giữ nhiều thiết bị máy tính và khởi tố 19 bị can Trong quá trình điều tra, việc xác định số tiền đánh bạc gặp khó khăn do không có sự thống nhất giữa Cơ quan CSĐT và VKS về cách tính số lần đánh bạc, đặc biệt là trong trường hợp đánh bạc qua Internet Cuộc họp liên ngành đã đưa ra tiêu chí xác định số tiền đánh bạc, từ đó Tòa án nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã tuyên phạt Dương Bá Liệu 8 năm 6 tháng tù giam và truy thu 216 triệu đồng.
Nguyễn Tân Thanh bị tuyên án 5 năm tù giam và phải nộp 30 triệu đồng vào ngân quỹ nhà nước, trong khi Đinh Thị Bình nhận án 4 năm 6 tháng tù giam cùng mức nộp tương tự Ngoài ra, 9 bị cáo khác trong đường dây đánh bạc này bị phạt tù từ 4 tháng đến 45 tháng, và 6 bị cáo nhận án treo từ 24 tháng đến 30 tháng.
Nguyên nhân của thực trạng định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá
tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá
Tình trạng không thống nhất quan điểm trong giải quyết các vụ án hình sự liên quan đến đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc của các cơ quan tư pháp xuất phát từ nhiều nguyên nhân Những nguyên nhân này có thể được phân loại thành hai nhóm chính: yếu tố khách quan và yếu tố chủ quan.
1) Hiện nay hành vi đánh bạc, tổ chức đánh bạc, gá bạc thể hiện rất đa dạng, đặc biệt có sự hỗ trợ của các tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ mạng internet (tính ẩn danh, bảo mật, kiểm soát tốt hơn, không bị giới hạn không gian, thời gian…) với thủ đoạn phạm tội tinh vi nhƣ: truy cập Internet đánh bạc bằng 3g, 4g, thuê máy chủ dữ liệu ở nước ngoài, sử dụng các phần mềm xóa dấu vết… làm cho sự phát hiện, xử lý của cơ quan chức năng khó khăn hơn, việc thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ chứng minh tội phạm không thể áp dụng biện pháp thông thường như đánh bạc, tổ chức đánh bạc, gá bạc truyền thống
Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu rộng về kinh tế, chính trị và văn hóa, mở ra nhiều cơ hội mới nhưng cũng đối mặt với thách thức từ việc "nhập khẩu" các yếu tố văn hóa ngoại lai và tội phạm mới, đặc biệt là tội phạm đánh bạc Tình trạng này đã trở thành vấn đề quốc tế, không còn giới hạn trong phạm vi quốc gia, mà liên kết chặt chẽ với tội phạm quốc tế Do đó, cần có sự thay đổi trong phương pháp đấu tranh và cải tiến pháp luật hình sự để phù hợp với các thông lệ quốc tế về phòng chống tội phạm.
2) Kỹ thuật lập pháp hiện nay đã có nhiều tiến bộ nhƣng thực tiễn luôn thay đổi và luật pháp cần có thời gian để tổng kết, xây dựng theo trình tự rất chặt chẽ do đó luật thực định về tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, dẫn đến gặp nhiều vướng mắc khi áp dụng pháp luật về định tội danh
3) Lực lƣợng thực thi pháp luật chƣa tinh nhuệ, thiếu kinh nghiệm giải quyết các vụ án đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc phức tạp dưới hình thức mới, quá trình tuyển dụng cán bộ của một số cơ quan (Cơ quan điều tra, VKSND, Toà án nhân dân) còn nhiều thiếu sót, không có tính kế thừa giữa các thế hệ; Hiện tƣợng tuyển dụng, bổ nhiệm ồ ạt cán bộ trẻ không đƣợc đào tạo một cách bài bản, đúng chuyên ngành, đang tạo ra lỗ hổng về nhân sự, lực lượng cán bộ sắp về hưu nhưng cán bộ mới chưa tiếp nhận, đáp ứng được yêu cầu về mặt chuyên môn trong khi tình hình tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc luôn thay đổi để đối phó với sự kiểm tra của cơ quan chức năng làm cho công tác định tội danh còn nhiều thiếu sót
4) Công cụ, phương tiện phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử, hoạt động bổ trợ tƣ pháp (cơ quan giám định tƣ pháp…) chƣa theo kịp yêu cầu thực tiễn, lạc hậu so với nhiều nước trên thế giới, dẫn đến việc thu thập tài liệu về đánh bạc, tổ chức đánh bạc, gá bạc chƣa kịp thời, đầy đủ để đánh định tội danh, ví dụ: Các thiết bị để thu thập tài liệu, giám định dữ liệu điện tử, khôi phục tài liệu thiết bị số trong các vụ án đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc qua mạng Internet…
1) Trình độ của một bộ phận cán bộ thi hành pháp luật (điều tra viên, kiểm sát viên, Thẩm phán) chƣa sẵn sàng để tự đào tạo, chủ động tiếp cận các kiến thức về tiến bộ khoa học mới để phục vụ công tác chuyên môn, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đấu tranh với loại tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc có sử dụng yếu tố công nghệ, kỹ thuật số, mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet nhằm phân tích dữ liệu thu thập từ máy tính, thiết bị số, đánh giá chứng cứ, định tội danh
2) Trách nhiệm một số thủ trưởng ở các cơ quan thi hành pháp luật chƣa thực sự quan tâm đánh giá hết mức độ nghiêm trọng, những khó khăn thuận lợi trong giải quyết các vụ án liên quan đến loại hình tội phạm sử dụng công nghệ cao nói chung và tội phạm đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc, gá bạc có sử dụng thiết bị công nghệ, mạng internet, mạng viễn thông, mạng máy tính do đó không có chính sách hỗ trợ đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ cán bộ Mặt khác chƣa có sự phân biệt trong bố trí cán bộ có đủ năng lực giải quyết (đối với loại tội phạm này cần những cán bộ, Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán có hiểu biết nhất định về kỹ thuật, khả năng đánh giá tài liệu chứng cứ, phân định hành vi… giải quyết công việc một cách khách quan)
3) Một số chủ thể định tội danh tại các cơ quan tƣ pháp (Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán) thiếu trách nhiệm trong công tác nghiên cứu đánh giá hồ sơ vụ án, thụ động trong giải quyết vụ việc, không có sự nhạy bén đánh giá chính xác, khách quan, toàn diện về hành vi phạm tội khi có yếu tố khoa học, công nghệ mới để phạm tội đánh bạc và tổ chức đánh, hoặc gá bạc
4) Sự phối hợp giải quyết các vụ án đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc giữa các cơ quan thực thi pháp luật chƣa thống nhất nên quan điểm định tội danh còn nhiều vướng mắc mà chưa có sự trao đổi kinh nghiệm trong đánh giá, xử lý đối với loại tội phạm này khi có sử dụng thiết bị công nghệ, mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet để phạm tội
5) Công tác bồi dƣỡng nghiệp vụ, tập huấn chuyên môn cho chủ thể định tội danh tại các cơ quan thi hành pháp luật chưa thường xuyên, chưa cập nhật những thủ đoạn, phương thức phạm tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc mới cũng nhƣ cách xử lý, đánh giá của cơ quan chức năng trong nước và Quốc tế
6) Các chủ thể định tội danh tại các cơ quan thi hành pháp luật (số cán bộ có năng lực giải quyết không xét đến phương diện biên chế) đang bị quá tải, thiếu lực lƣợng, không có đủ thời gian trong đánh giá tài liệu chứng cứ, tài liệu làm cho công tác định tội danh các tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc còn nhiều thiếu sót
Ngoài những nguyên nhân đã đề cập, một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua là sự tiêu cực của một bộ phận cán bộ trong các cơ quan thực thi pháp luật Họ có thể tha hóa, biến chất và cố tình vi phạm nguyên tắc, trình tự, thủ tục tố tụng khi giải quyết các vụ án liên quan đến đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc.
Quy định về tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc trong pháp luật hình sự Việt Nam đã được hình thành từ Sắc lệnh số 168/SL ngày 14/4/1948 và tiếp tục được hoàn thiện trong Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành Những quy định này nhằm mục đích ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến cờ bạc, bảo vệ trật tự xã hội và đảm bảo an ninh quốc gia.
Năm 1985 và theo quy định tại điều 248, điều 249 của Bộ luật Hình sự năm 1999, đã có nhiều cải tiến nhằm đáp ứng hiệu quả yêu cầu áp dụng pháp luật hình sự trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm Những nỗ lực này đã góp phần quan trọng vào việc giữ vững trật tự an toàn xã hội và an ninh quốc gia, đặc biệt là tại tỉnh Thanh Hóa.
Sự cần thiết phải hoàn thiện các quy phạm pháp luật hình sự về tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
về tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
Hoàn thiện quy phạm pháp luật hình sự liên quan đến tội đánh bạc và tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc là yêu cầu cần thiết nhằm đảm bảo tính hiệu quả trong công tác phòng ngừa và xử lý tội phạm, bảo vệ trật tự xã hội và quyền lợi của công dân.
Tình hình tội phạm đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc hiện nay đang rất đáng lo ngại, với nhiều vụ án lớn được phát hiện và triệt phá bởi Cục phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao và các cơ quan công an tỉnh Tỉnh Thanh Hoá đã điều tra nhiều vụ việc liên quan đến đánh bạc qua Internet và thiết bị số, với số tiền lên đến hàng nghìn tỷ đồng, gây lãng phí nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội và dẫn đến nhiều hệ lụy xã hội nghiêm trọng Quy định về đánh bạc và tổ chức đánh bạc trong Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành còn nhiều thiếu sót, gây khó khăn trong việc áp dụng và giáo dục pháp luật Đặc biệt, các điều luật sửa đổi sẽ có hiệu lực từ 01/01/2018 vẫn chưa khắc phục được những vấn đề này Trong bối cảnh đất nước đang xây dựng nhà nước pháp quyền, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật là rất cần thiết, như đã nêu trong Nghị Quyết số 49-NQ/TW của Đảng.
Hoàn thiện chính sách và pháp luật hình sự, dân sự phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là cần thiết để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam Cần cải cách các thủ tục tố tụng tư pháp, đảm bảo tính đồng bộ, dân chủ, công khai, minh bạch, đồng thời tôn trọng và bảo vệ quyền con người, theo Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005.
Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của Quốc hội là cần thiết để nâng cao chất lượng lập pháp, bảo đảm tính dân chủ, pháp chế, công khai và minh bạch Các đạo luật cần giữ vai trò trung tâm trong việc điều chỉnh quan hệ xã hội Cần hoàn thiện quy trình xây dựng, ban hành và công bố văn bản quy phạm pháp luật thống nhất cho cả Trung ương và địa phương, trong đó Quốc hội sẽ đảm nhận vai trò ban hành luật, giảm dần thẩm quyền ban hành pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, và Chính phủ sẽ hướng dẫn tổ chức thi hành luật, hạn chế thẩm quyền của chính quyền địa phương trong việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Việc hoàn thiện pháp luật hình sự về tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc trong Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành là nhiệm vụ chính trị cấp bách, nhằm bổ sung lỗ hổng pháp lý và thay thế những quy định lạc hậu Điều này không chỉ giúp nâng cao tính chính xác về mặt khoa học mà còn đảm bảo sự phù hợp với lý luận và thực tiễn Hơn nữa, việc này còn thể chế hóa chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, góp phần duy trì an ninh trật tự và an toàn xã hội, đồng thời khẳng định tính thống nhất và thượng tôn pháp luật, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Hoàn thiện quy phạm pháp luật hiện hành quy định tại điều 321, điều 322 BLHS 2015 thay thế điều 248, điều 249 BLHS năm 1999
321, điều 322 BLHS 2015 thay thế điều 248, điều 249 BLHS năm 1999
3.2.1 Hoàn thiện điều 321 BLHS năm 2015
Xuất phát từ cơ sở pháp lý và khoa học trong việc định tội các hành vi đánh bạc, tổ chức đánh bạc hay gá bạc, cùng với các quy định mới tại điều luật liên quan, cần xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo tính chính xác và công bằng trong việc áp dụng pháp luật.
Điều 321 của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017) có hiệu lực từ ngày 01/01/2018, thay thế cho điều 248 của Bộ luật Hình sự năm 1999 Tác giả đề xuất những sửa đổi nhằm khắc phục những điểm còn thiếu sót trong điều 321, nhằm nâng cao tính hiệu quả và công bằng trong việc áp dụng pháp luật.
1 Người nào đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được (thắng) thua bằng tiền hay hiện vật trị giá từ 5.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng (thay bằng có giá trị lớn) hoặc dưới 5.000.000 đồng (thay bằng dưới mức quy định), đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi quy định tại Điều 322 của Bộ luật này hoặc bị kết án về tội này hoặc tội quy định tại Điều 322 của Bộ luật này, chƣa đƣợc xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm
2 Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm: a) Có tính chất chuyên nghiệp (đề xuất bỏ); b) Tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc trị giá 50.000.000 đồng trở lên; c) Sử dụng mạng Internet, mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội; d) Tái phạm nguy hiểm
3 Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng
Điều 321 của BLHS năm 2015 đã nâng cao mức định lượng vật chất sử dụng để đánh bạc, nhưng chưa đảm bảo tính ổn định của điều luật do sự thay đổi của tình hình kinh tế xã hội Vì vậy, cần có các quy định hướng dẫn cụ thể theo từng thời điểm, như Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, hoặc các văn bản luật khác về hành vi đánh bạc, nhằm đảm bảo tính pháp chế đồng thời vẫn duy trì yêu cầu khái quát và ổn định của điều luật.
Tác giả đề xuất thay thế từ "được" bằng "thắng" trong định nghĩa đánh bạc, vì "thắng" phản ánh chính xác hơn bản chất của hành vi này Việc sử dụng "được" không thể hiện đầy đủ tính chất ăn thua của đánh bạc.
Theo quy định tại Bộ luật hình sự số 15 ngày 21/12/1999, "tiền hay hiện vật có giá trị lớn" được xác định rõ ràng Việc thay thế mức định lượng cụ thể là năm triệu đồng bằng cụm từ "dưới mức quy định" là một giải pháp linh hoạt, giúp đáp ứng tốt hơn yêu cầu thực tiễn.
Điều 321 của Bộ Luật Hình sự 2015 quy định hình phạt nghiêm khắc hơn, với mức phạt tiền và tù có thời hạn, phản ánh sự thay đổi của tình hình kinh tế xã hội Việt Nam từ năm 2009 Tình trạng đánh bạc đang gia tăng cả về số lượng vụ án và đối tượng phạm tội, cho thấy sự coi thường pháp luật Tác giả đề xuất bỏ tình tiết “có tính chất chuyên nghiệp” trong khung 2, vì việc phạm tội nhiều lần đã thể hiện rõ sự coi thường pháp luật và cần có tình tiết tăng nặng tương ứng.
Theo quy định tại điểm g, khoản 1 Điều 48 của Bộ luật hình sự, tình tiết "phạm tội nhiều lần" và "tái phạm nguy hiểm" đang được điều chỉnh trong bối cảnh chính sách pháp luật cho phép mở sòng bài (Casino) phục vụ khách du lịch, đồng thời mở rộng đối tượng người Việt Nam tham gia chơi có điều kiện Tuy nhiên, hiện tượng một số người Việt chọn đánh bạc chuyên nghiệp có thể xảy ra nếu đáp ứng các điều kiện pháp luật, với cụm từ "có tính chất chuyên nghiệp" mang ý nghĩa lưỡng tính, dễ dẫn đến hiểu lầm Do đó, việc sử dụng cụm từ này trong các văn bản luật cần được xem xét kỹ lưỡng để tránh cách hiểu không thống nhất Hơn nữa, việc xác định nguồn tiền từ đánh bạc làm nguồn sống chính gặp nhiều khó khăn Việc bổ sung tình tiết "sử dụng mạng máy tính, mạng internet, mạng viễn thông, thiết bị điện tử để phạm tội" so với Điều 248 BLHS năm 1999 là cần thiết, do sự thay đổi về hình thức và mức độ nguy hiểm của hành vi đối với xã hội.
Khoản 3 thì điều 321 BLHS 2015 đã quy định tăng mức phạt bổ sung bằng tiền từ “ba triệu đồng đến ba mươi triệu đồng” lên mức “từ mười triệu đồng đến tám mươi triệu đồng” là cần thiết
3.2.2 Hoàn thiện điều 322 BLHS năm 2015
Quy định của Bộ Luật Hình sự năm 2015 về tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc đã có sự thay đổi quan trọng, chuyển sang liệt kê cụ thể các trường hợp vi phạm thay vì chỉ mô tả hành vi và hình phạt tương ứng Điều này không chỉ làm rõ hơn các hành vi vi phạm mà còn nâng cao mức độ phức tạp của hình phạt so với Điều 249 của Bộ Luật Hình sự năm 1999.
1 Người nào tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trái phép thuộc một trong các trường hợp sau, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm: a) Tổ chức, sử dụng địa điểm thuộc quyền sở hữu, quản lý của mình để cho 10 người đánh bạc trở lên trong cùng một lúc hoặc cho 02 chiếu bạc trở lên mà số tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc trị giá 5.000.000 đồng trở lên (đề xuất giữ cụm từ có giá trị lớn theo quy định tại điều 249 BLHS năm 1999); b) Tổng số tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc trong cùng 01 lần có giá trị 20.000.000 đồng trở lên (đề xuất giữ cụm từ có giá trị rất lớn, đặc biệt lớn theo quy định tại điều 249 BLHS năm 1999); c) Tổ chức nơi cầm cố tài sản cho người tham gia đánh bạc; lắp đặt trang thiết bị phục vụ cho việc đánh bạc; phân công người canh gác, người phục vụ, sắp đặt lối thoát khi bị vây bắt, sử dụng phương tiện để trợ giúp cho việc đánh bạc; d) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi quy định tại Điều 321 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về tội này hoặc tội quy định tại Điều 321 của Bộ luật này, chƣa đƣợc xóa án tích mà còn vi phạm
2 Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm: a) Có tính chất chuyên nghiệp (đề xuất bỏ cụm từ có tính chất thay bằng Phạm tội chuyên nghiệp hoặc sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet, thiết bị số để phạm tội); b) Thu lợi bất chính 50.000.000 đồng trở lên; c) Tái phạm nguy hiểm
3 Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản Đối với tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc tác giả đồng ý với cách quy định mới của điều 322 BLHS năm 2015 và nâng cao mức phạt của cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung tuy nhiên cũng với lí do về tính ổn định của điều luật tác giả đề xuất giữ nguyên các cụm từ “giá trị lớn”, “rất lớn”, “đặc biệt lớn” theo quy định tại BLHS năm 1999;
Thay đổi tình tiết tăng nặng “có tính chất chuyên nghiệp” liên quan đến việc phạm tội chuyên nghiệp hoặc sử dụng công nghệ thông tin, mạng viễn thông và internet để thực hiện hành vi phạm tội Điều này bao gồm việc tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trái phép dưới hình thức các sới bạc quy mô lớn, hoạt động liên tục trong thời gian dài Ngoài ra, việc sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông và thiết bị số để tổ chức hoạt động đánh bạc từ một đường dây với ít nhất ba tài khoản cũng được xem là tình tiết chuyên nghiệp.
Giải pháp hoàn thiện một số quy định tại Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng quy định tại Điều 248, Điều 249 Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999
Hiện nay, do Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 chưa có hiệu lực, việc áp dụng pháp luật đối với các tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc vẫn dựa trên điều 248 và 249 của BLHS 1999 cho đến ngày 01/01/2018 Bài viết này sẽ nêu ra một số vướng mắc và định hướng sửa đổi theo hướng dẫn áp dụng quy định của Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, nhằm bổ sung và điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn trong việc soạn thảo văn bản hướng dẫn mới.
321, điều 322 BLHS năm 2015, cụ thể:
Theo quy định tại điểm a, khoản 2, điều 1 Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, cần phân biệt giữa đánh bạc thông thường và đánh bạc qua mạng, do tính chất nguy hiểm của hành vi này Việc sử dụng nhiều tài khoản Internet để đánh bạc nhiều lần trong một ngày, mặc dù mỗi lần dưới mức tối thiểu luật quy định, nhưng tổng số tiền lại gấp nhiều lần mức tối thiểu, cho thấy hành vi này nguy hiểm hơn so với việc chỉ đánh một lần với số tiền lớn Điều này dẫn đến việc cần xác định đây là hành vi phạm tội liên tục, và việc không cộng dồn số tiền đánh bạc có thể dẫn đến việc bỏ lọt tội phạm.
Hình thức đánh bạc qua Internet thường yêu cầu người chơi mua tài khoản với số tiền nhất định và chơi trong thời gian quy định cho đến khi hết số điểm Hành vi phạm tội có thể xảy ra với số tiền hoặc hiện vật đánh bạc trên mức tối thiểu hoặc dưới mức tối thiểu Tuy nhiên, khi tính toán số tiền và hiện vật sử dụng, không tính số tiền đã bỏ ra để mua tài khoản, mà chỉ dựa vào số tiền đánh theo từng lần, dẫn đến mâu thuẫn trong việc xác định "phạm tội nhiều lần" khi chỉ một lần mua tài khoản đánh bạc.
Theo Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, việc xác định trách nhiệm hình sự đối với người đánh bạc không dựa vào tổng số tiền hay giá trị hiện vật của tất cả các lần đánh bạc, mà phải căn cứ vào từng lần đánh bạc cụ thể Tuy nhiên, văn bản này chỉ hướng dẫn về việc tính số lần đánh bạc trong một số trường hợp nhất định như “trận đá bóng” hay “kỳ đua ngựa” mà chưa định nghĩa rõ ràng về “lần đánh bạc” trong các trường hợp khác Tác giả đề xuất bổ sung định nghĩa “số lần đánh bạc” là tổng số tiền thanh toán giữa các con bạc trong một lần chơi cụ thể, bao gồm cả các hình thức đánh bạc trực tuyến qua mạng máy tính, internet hay thiết bị số, với mỗi lần thanh toán được coi là một lần đánh bạc.
Một lần chơi bạc hay chơi cờ được xác định từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc trò chơi, liên quan đến số tiền hoặc hiện vật có giá trị sử dụng dùng để đánh bạc Điều này bao gồm tiền đặt cược trên chiếu, tiền trong người mà có thể chứng minh đã sử dụng để đánh bạc, cũng như tiền hoặc hiện vật ở nơi khác mà có thể chứng minh đã dùng hoặc sẽ dùng cho mục đích đánh bạc.
Cần bổ sung hướng dẫn về cách tính số tiền và hiện vật có giá trị khi tham gia đánh bạc qua mạng, bao gồm tổng số tiền thanh toán trong một lần Số tiền này bao gồm tiền sử dụng để mua tài khoản đánh bạc, được chuyển đổi thành điểm trong tài khoản Nếu bị phát hiện hoặc ngăn chặn, số tiền này sẽ được tính theo số tiền đã mua tài khoản Trong trường hợp thắng bạc mà không bị phát hiện, số tiền sử dụng đánh bạc sẽ là tổng số tiền mua tài khoản và số tiền thắng bạc đã được thanh toán.
Theo khoản 2 Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, quy định tại điều 248 và điều 249 BLHS đã bỏ nội dung điểm d, khoản 2, điều 1 Cụ thể, nếu người đánh bạc thực hiện từ năm lần trở lên và tổng số tiền hoặc giá trị hiện vật dùng để đánh bạc từ 2.000.000 đồng trở lên, đồng thời sử dụng tiền, hiện vật có được từ việc đánh bạc làm nguồn sống chính, thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với tình tiết định khung "có tính chất chuyên nghiệp" theo điểm a, khoản 2 Điều 248 của Bộ luật hình sự.
Lí do bỏ nội dung điểm d, khoản 2, điều 1 đã đƣợc giải thích ở phần trên (lí bỏ điểm a, khoản 2 điều 248 BLHS)
Theo điểm a, khoản 4, điều 2, trong trường hợp nhiều người cùng tham gia đánh bạc, việc xác định tiền và giá trị hiện vật dùng để đánh bạc cho từng người sẽ dựa trên tổng số tiền và giá trị hiện vật của tất cả những người tham gia đánh bạc.
Đề nghị bỏ nội dung điểm a, khoản 4, điều 2 nhằm cá thể hóa hành vi đánh bạc, xác định số tiền của từng con bạc để làm căn cứ khởi tố Việc đánh đồng tổng số tiền của tất cả con bạc có thể dẫn đến việc xử lý không công bằng, khi người có số tiền sử dụng ít hơn vẫn bị xử lý như những người có số tiền lớn hơn mức tối thiểu Ngoài ra, cần bổ sung cách tính tiền của hành vi đánh bạc qua mạng để xác định số lần đánh bạc một cách chính xác.
Cần xem xét việc bãi bỏ khoản 2 điều 2 Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP vì quy định hiện tại đang đánh đồng các hành vi đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc Điều này gây khó khăn trong việc áp dụng chế định đồng phạm trong thực tế Do đó, cấu thành tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc cần phải dựa vào các tiêu chí "quy mô" và "thu lợi bất chính" để làm căn cứ truy tố.
Thứ bảy, theo Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP, cấu trúc hướng dẫn áp dụng quy định tại điều 248 và điều 249 BLHS nên được chia thành ba phần Phần một bao gồm định nghĩa và giải thích các khái niệm, từ ngữ liên quan Phần hai quy định các hình thức đánh bạc và tổ chức đánh bạc mới mà các văn bản trước đó chưa đề cập, đồng thời hướng dẫn cách xác định giá trị tiền và hiện vật trong các trường hợp cụ thể Điều này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu và áp dụng thực tiễn, giúp tránh hiểu lầm và đảm bảo sự thống nhất trong việc thực thi pháp luật.
Một số nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả định tội
Nâng cao hiệu quả trong công tác phòng chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm đánh bạc, là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ các cơ quan, tổ chức và cộng đồng Các cơ quan thực thi pháp luật như Công an, Viện kiểm sát và Toà án đóng vai trò nòng cốt, tạo ra môi trường pháp lý vững chắc để hỗ trợ các biện pháp phòng ngừa khác Để nâng cao chất lượng công tác định tội danh, cần tập trung thực hiện một số giải pháp cụ thể nhằm cải thiện hiệu quả và tính chính xác trong việc xử lý các vụ việc liên quan đến tội phạm đánh bạc.
3.4.1 Giải pháp đối với chủ thể định tội danh
Để định tội danh chính xác trong các vụ án liên quan đến tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc, chủ thể cần nắm vững quy phạm pháp luật hình sự, bao gồm Bộ luật hình sự và các văn bản hướng dẫn liên quan Ngoài ra, việc áp dụng lý thuyết, trình tự và phương pháp định tội danh cũng rất quan trọng Đặc biệt, cần có cách đánh giá khoa học và khách quan các tình tiết của vụ án, cùng với việc xem xét chứng cứ trực tiếp và gián tiếp để chứng minh hành vi phạm tội.
3.4.2 Nhóm giải pháp kiện toàn hệ thống cơ quan thi hành pháp luật (lực lượng trực tiếp tiến hành định tội danh chính thức đối với tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc)
Kiện toàn hệ thống cơ quan thi hành pháp luật, đặc biệt là các cơ quan tư pháp, là nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo pháp luật trở thành công cụ hiệu quả trong quản lý xã hội Yếu tố con người, hay nhân sự, đóng vai trò quyết định đến chất lượng hoạt động của các cơ quan chức năng này, góp phần vào việc định tội danh chính thức.
1) Trong ngắn hạn trước mắt phải làm tốt công tác đào tạo và tự đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cho lực lƣợng cán bộ cốt cán, cán bộ trực tiếp thi hành hoạt động tư pháp như: Thủ trưởng, phó thủ trưởng cơ quan điều tra các cấp; Thủ trưởng, phó thủ trưởng các cơ quan được giao một số hoạt động điều tra; Viện trưởng, phó viện trưởng viện kiểm sát các cấp; Chánh án, phó chánh án; Chánh tòa; Điều tra viên; Cán bộ điều tra; Kiểm sát viên; Kiểm tra viên đƣa ra các tiêu chí chuẩn hoá lực lƣợng thực hiện công tác tƣ pháp (xây dựng tiêu chí thi tuyển dụng và bổ nhiệm các chức danh tƣ pháp), đánh giá lại lực lƣợng, phân loại cán bộ các cấp để xác định nhu cầu cán bộ; Xây dựng lại khung phụ cấp đặc thù từng lực lƣợng, áp dụng các chính sách đãi ngộ thu hút những cán bộ có năng lực, tuyển dụng đúng chuyên ngành đào tạo phục; Bổ nhiệm sắp xếp lại cán bộ đúng với năng lực sở trường, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, phương tiện, môi trường làm việc chuyên nghiệp, chính quy
Mở các lớp đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn về pháp luật liên quan đến tội phạm đánh bạc, nhằm cập nhật kiến thức và hướng dẫn về các thủ đoạn mới Tổ chức các hoạt động chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn trong việc áp dụng pháp luật, đặc biệt là nâng cao hiểu biết về việc ứng dụng công nghệ thông tin, mạng viễn thông và internet vào công tác đấu tranh chống tội phạm đánh bạc và tổ chức đánh bạc.
Tổng kết các chuyên đề về phòng chống tội phạm đánh bạc và tổ chức đánh bạc là cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác Các chuyên án lớn đã được triển khai, cùng với việc tổng kết kinh nghiệm điều tra, truy tố và xét xử các vụ án điển hình, đặc biệt là trong bối cảnh các hình thức đánh bạc mới và công nghệ tiên tiến Qua đó, rút ra những bài học quý giá cho lực lượng thực hiện công tác chuyên trách, nhằm từng bước nâng cao trình độ chuyên môn và khả năng chiến đấu.
Trong bối cảnh Việt Nam đang phát triển nền kinh tế thị trường, bên cạnh những lợi ích tích cực, cơ chế thị trường cũng gây ra những tác động tiêu cực đến công tác phòng chống tội phạm và tham nhũng Sự tha hóa và biến chất của một bộ phận cán bộ đã làm giảm uy tín của chính quyền và cơ quan thực thi pháp luật, dẫn đến mất niềm tin từ người dân Do đó, để củng cố vai trò của nhà nước và các cơ quan thi hành pháp luật, cần chú trọng bồi dưỡng kiến thức chính trị, đạo đức nghề nghiệp, đồng thời xử lý nghiêm các sai phạm để hạn chế oan sai và bỏ lọt tội phạm trong quá trình xử lý vụ án.
2) Một trong yêu cầu để kiện toàn hệ thống các cơ quan thực thi pháp luật đó là hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy theo chủ trương của Nghị Quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 “nghiên cứu và chuẩn bị mọi điều kiện để tiến tới tổ chức lại các cơ quan điều tra theo hướng thu gọn đầu mối, kết hợp chặt chẽ giữa công tác trinh sát và hoạt động điều tra tố tụng hình sự”; Nghiên cứu tổ chức một cách hợp lý bộ máy của cơ quan Toà án, Viện kiểm sát cho phù hợp với tổ chức bộ máy nhà nước theo quan điểm tăng chức năng quyền hạn cho cơ quan, người tiến hành tố tụng, tăng trách nhiệm công tố, đảm bảo tính độc lập xét xử của toà án
3.4.3 Nhóm giải pháp liên quan đến hoàn thiện cơ chế bổ trợ tư pháp
1) Tạo môi trường, điều kiện cho luật sư được thực sự tranh tụng tại phiên toà, đồng thời có cơ chế giám sát quá trình xét xử, ghi nhận lời bào chữa của luật sƣ một cách tích cực; Tạo cơ chế cho các tổ chức nghề nghiệp luật sƣ đƣợc chủ động quản lý, giám sát hoạt động tƣ vấn, bào chữa của thành viên tổ chức mình, xử lý vi phạm về tƣ cách đạo đức nghề, tiêu chí tham gia hội, khai trừ thành viên nhằm phát huy tối đa vai trò của luật sƣ trong đời sống xã hội pháp lý
2) Hoàn thiện về cơ chế giám định cho các cơ quan giám định, giám định viên, mở rộng lĩnh vực giám định nhƣ giám định tài chính, giám định dữ liệu điện tử điều đó đồng nghĩa với việc xây dựng một đội ngũ có trình độ cao về lĩnh vực chuyên ngành; Hỗ trợ cơ chế để đào tạo giám định viên ở một số quốc gia có trình độ về giám định, kỹ thuật giám định tiên tiến, nhập khẩu máy móc kỹ thuật phục vụ công tác giám định phục vụ tốt cho hoạt động điều tra, truy tố xét xử của cơ quan tiến hành tố tụng
3) Xây dựng quy chế phối hợp nhịp nhàng, nhanh chóng, hiệu quả trong việc trao đổi, giải quyết các vụ án hình sự về tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc giữa các cơ quan tƣ pháp đảm bảo thời gian theo luật định; Ngoài các cuộc họp liên ngành để giải quyết những yêu cầu thực tiễn của từng vụ án cụ thể thì định kỳ nên có hội thảo chung các ngành tƣ pháp để tổng kết, giải quyết những khó khăn, vướng mắc giữa luật thực định và thực tế áp dụng pháp luật, phản ánh, đề nghị của cơ quan tƣ pháp các cấp, từ đó đưa ra văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật về đánh bạc; Tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc thống nhất, có giá trị thực tiễn, hạn chế những quan điểm trái chiều về định tội danh, trong đó có định tội danh tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
3.4.4 Tăng cường kiểm tra, giám đốc xét xử và xây dựng án lệ về tội danh đánh bạc; Tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc
Tăng cường công tác kiểm tra giám đốc xét xử nhằm xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này là rất cần thiết Cần đảm bảo áp dụng đúng pháp luật và tổng kết kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong xét xử các vụ án liên quan đến đánh bạc Đồng thời, cần triển khai hiệu quả Nghị quyết số 03/NQ - HĐTPTANDTC ngày 28/10/2015 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ đối với các tội danh đánh bạc và tổ chức đánh bạc.
3.4.5 Nhóm giải pháp về tăng cường hoạt động giám sát của nhân dân đối với hoạt động tư pháp
Để nâng cao hiệu quả giám sát của nhân dân, cần cải thiện chất lượng chất vấn và yêu cầu trả lời về hoạt động của các cơ quan tư pháp trong các kỳ họp Quốc hội và Hội đồng nhân dân Đồng thời, cần tiêu chuẩn hóa hội thẩm nhân dân để tham gia xét xử các vụ án liên quan đến đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc, cũng như tổ chức các khóa tập huấn nhằm nâng cao trình độ xét xử các tội danh này.
Hội thẩm nhân dân có trách nhiệm tổ chức đánh bạc và tiếp nhận phản ánh từ nhân dân về hoạt động của cơ quan tư pháp, đặc biệt là các đơn tố cáo liên quan đến sai phạm trong xử lý các tội danh như đánh bạc và tổ chức đánh bạc Hiện nay, các tội danh này đang gặp nhiều quan điểm khác nhau trong cách giải quyết, chủ yếu do vấn đề về chứng cứ, đặc biệt là chứng cứ điện tử liên quan đến hình thức đánh bạc qua mạng máy tính, Internet và thiết bị số, dẫn đến nguy cơ vi phạm trong quá trình tố tụng.
3.4.6 Nhóm giải pháp về tuyên truyền phổ biến pháp luật, đẩy mạnh công tác nghiên cứu pháp luật hình sự tại các nhà trường
