i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa sử dụng để bảo vệ luận văn Mọi giúp đỡ trình thực luận văn cảm ơn thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc TP.Hịa Bình, ngày tháng năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Phương ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt trình học tập thực đề tài, nhận giúp đỡ, ý kiến đóng góp, bảo quý báu thầy cô giáo Khoa Sau Đại học, Trường Đại học Lâm nghiệp Để có kết nghiên cứu này, cố gắng nỗ lực thân, tơi cịn nhận hướng dẫn TS Phạm Xuân Phương, người hướng dẫn trực tiếp suốt thời gian nghiên cứu đề tài viết luận văn Tôi nhận giúp đỡ, tạo điều kiện Phịng Tài ngun Mơi trường thành phố Hịa Bình, Ủy ban nhân dân thành phố Hịa Bình, phịng ban nhân dân số xã, phường thành phố, anh chị em bạn bè đồng nghiệp, động viên, tạo điều kiện vật chất, tinh thần gia đình người thân Với lịng chân thành, tơi xin cảm ơn giúp đỡ quý báu đó! Tác giả luận văn iii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Danh mục chữ viết tắt v Danh mục bảng vi MỞ ĐẦU Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA 1.1 Khái quát đất nông nghiệp phân loại đất nông nghiệp 1.1.1 Đất nông nghiệp 1.1.2 Phân loại nhóm đất nơng nghiệp 1.2 Cơ sở khoa học phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa 1.2.1 Cơ sở lý luận 1.2.2 Cơ sở thực tiễn 13 1.3 Những vấn đề hiệu sử dụng đất đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp 21 1.3.1 Khái quát hiệu hiệu sử dụng đất 21 1.3.2 Đặc điểm, nguyên tăc đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp 24 1.3.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu sử dụng đất nông nghiệp phát triển nơng nghiệp sản xuất hàng hố 25 1.4 Những xu hướng phát triển nông nghiệp giới 28 Theo Đường Hồng Dật [10], đường phát triển nông nghiệp nước chịu ảnh hưởng điều kiện khác nhau, phải giải vấn đề chung sau: 28 1.5 Phương hướng phát triển nông nghiệp Việt Nam năm tới 31 iv Chương ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 34 2.1 Đặc điểm Thành phố Hịa Bình 34 2.1.1 Điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý 34 2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 35 2.1.3 Đánh giá chung 41 2.2 Phương pháp nghiên cứu 42 2.2.1 Phương pháp nghiên cứu thứ cấp 42 2.2.2 Phương pháp nghiên cứu sơ cấp 43 2.2.3 Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu 43 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 45 3.1 Thực trạng hiệu sử dụng đất nơng nghiệp thành phố Hịa Bình 45 3.1.1 Hiện trạng cấu sử dụng đất thành phố Hịa Bình 45 3.1.2 Tình hình biến động đất đai từ năm 2012 đến năm 2014 46 3.1.3 Thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp thành phố 49 3.1.4 Hiện trạng trồng loại hình sử dụng đất nông nghiệp 50 b) Phát triển kinh tế trang trại 58 d) Phát triển kinh tế hộ theo hướng sản xuất hàng hóa 65 3.2.1 Hiệu kinh tế 71 3.2.2 Hiệu xã hội 75 3.2.3 Tổng hợp số tiêu thực trạng loại hình tổ chức nơng nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa 85 3.3 Đánh giá chung 85 3.4 Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa TP Hịa Bình 87 3.4.1 Căn đề xuất 87 3.4.2 Quan điểm 89 3.4.3.Các giải pháp chủ yếu 91 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ KH – CN Khoa học - Công nghệ HTX Hợp tác xã XHCN Xã hội chủ nghĩa CNH, HĐH Công nghiệp hóa, đại hóa QĐ Quyết định TP Thành phố NN Nông nghiệp PNN Phi nông nghiệp LĐ Lao động TB Trung bình ATTP An tồn thực phẩm VSATTP Vệ sinh an toàn thực phẩm LX-LM Lúa xuân - lúa mùa GTSX Giá trị sản xuất GTGT Giá trị gia tăng LUT –Land Use Type Loạn hình sử dụng đất vi DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1 Tình hình nhân lao động TP Hịa Bình 39 3.1 Hiện trạng sử dụng đất Thành phố Hịa Bình năm 2014 45 3.2 Tình hình biến động đất đai từ năm 2012 đến 2014 47 3.3 Giá trị sản xuất ngành nơng nghiệp TP Hịa Bình 49 3.4 3.5 Cơ cấu diện tích gieo trồng hàng năm thành phố Hịa Bình từ năm 2012 đến năm 2014 Diện tích suất sản lượng lương thực thành phố 50 52 Hịa Bình 3.6 Diện tích suất sản lượng thực phẩm thành phố Hịa Bình 54 3.7 Kết ngành chăn ni Thành phố Hịa Bình 56 3.8 Một số tiêu trang trại Thành phố Hịa Bình năm 2012 60 3.9 Một số tiêu trang trại Thành phố Hịa Bình năm 2013 61 3.10 Một số tiêu trang trại Thành phố Hịa Bình năm 2014 62 3.11 Tình hình chế biến tiêu thụ sản phẩm trang trại 63 3.12 Cơ cấu hộ nông dân theo quy mô phường điều tra năm 2014 hàng hố xã 66 3.13 Quy mơ cấu giá trị sản phẩm hàng hố bình quân hộ nông dân điều tra năm 2014 68 3.14 Mức thu nhập bình quân theo lao động nhân hộ nông dân điều tra 70 3.15 Hiệu kinh tế trồng 72 3.16 Hiệu kinh tế LUT trồng 74 3.17 Hiệu xã hội loại hình sử dụng đất 76 3.18 Tổng hợp mức độ bón phân trồng 78 3.19 Mức độ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật số trồng 80 3.20 Quy hoạch sử dụng loại đất vào phát triển kinh tế nông nghiệp 92 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Đất đai điều kiện trình sản xuất ngành kinh tế hoạt động người Đất đai nguồn tài nguyên vô quý giá quốc gia giới, tư liệu sản xuất đặc biệt, đối tượng sản xuất nông - lâm nghiệp Đất đai vừa sản phẩm tự nhiên vừa sản phẩm lao động người Trong trình mở rộng sản xuất mở rộng khu công nghiêp, khu chế suất, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng… vơ tình dần thu hẹp diện tích đất nơng nghiệp Để đảm bảo cân đối cho phân bổ đất đai cho ngành, lĩnh vực, tránh lãng phí, chồng chéo cần coi trọng công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất Nếu sử dụng đất đai vào sản xuất nơng nghiệp cách hợp lý suất khơng ngừng nâng cao Ở Việt Nam hình thành vùng sản xuất tập trung với khối lượng hàng hố lớn mang tính kinh doanh rõ rệt: lúa gạo rau thực phẩm vùng đồng sông Hồng, đồng sông Cửu Long; cà phê, cao su Đông Nam Bộ Tây Nguyên Trình độ khoa học kỹ thuật ngày phát triển, người tìm nhiều phương pháp khác để nâng cao hiệu sản xuất, có phương pháp mang lại hiệu kinh tế cao, có tác động tốt đến mơi trường sống, có phương pháp mang lại hiệu kinh tế lại đem đến tác động xấu đến môi trường, để chạy theo số lượng người ta không quan tâm đến chất lượng hàng hóa Việc khai thác tiềm đất đai để mạng lại hiệu cao quan trọng cần thiết, đảm bảo cho phát triển sản xuất nông - lâm nghiệp phát triển kinh tế Việc đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp, nhằm phát điểm tích cực mặt hạn chế, từ đưa giải pháp nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp, quy hoạch phát triển kinh tế địa phương, giúp lựa chọn loại hình sản xuất phù hợp với trồng, vật ni Thành phố Hịa Bình thành phố thị loại ba có vị trí vùng núi thấp thuộc tỉnh Hịa Bình Là trung tâm trị - hành chính, kinh tế, giáo dục, văn hóa tỉnh với tổng diện tích tự nhiên 14.442,98 ha, đất nơng nghiệp với diện tích 10.685,93 (chiếm 73,99%) Đất đai mầu mỡ, thuận tiện cho việc sản xuất nông nghiệp Tuy nhiên việc sản xuất nơng nghiệp theo hướng hàng hóa chế thị trường cịn gặp nhiều khó khăn, với hệ thống sách phát triển nơng nghiệp, nơng thơn cịn nhiều hạn chế, bất cập, thiếu đồng Vì vây, để giúp thành phố Hịa Bình tìm hướng đắn việc phát triển nơng nghiệp, nơng thơn, giúp người nơng dân tìm phương thức sản xuất phù hợp, mang lại hiệu kinh tế, nâng cao hiệu sử dụng đất nơng nghiệp đáp ứng nhu cầu thị hóa cần thiết Xuất phát từ thực tiễn trên, lựa chọn nghiên cứu “Giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất nơng sản hàng hóa địa bàn thành phố Hồ Bình, tỉnh Hịa Bình” làm đề tài luận văn thạc sỹ Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu tổng quát Góp phần nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất nơng sản hàng hóa thành phố Hồ Bình, tỉnh Hịa Bình thời gian tới 2.2 Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá số vấn đề lý luận thực tiễn hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất nơng sản hàng hóa - Đánh giá thực trạng hiệu sử dụng đất nông nghiệp thành phố Hồ Bình, tỉnh Hịa Bình - Đề xuất số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất nông sản hàng hóa thành phố Hịa Bình năm Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu vấn đề có liên quan đến sử dụng đất nơng nghiệp địa bàn thành phố Hịa Bình 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Đề tài nghiên cứu thành phố Hồ Bình, tỉnh Hịa Bình - Phạm vi thời gian: Số liệu thu thập từ tài liệu công bố khoảng thời gian 2012 - 2014, số liệu khảo sát điều tra năm 2015 - Phạm vi nội dung: + Nghiên cứu số vấn đề lý luận thực tiễn hiệu sử dụng đất nơng nghiệp theo hướng sản xuất nơng sản hàng hóa theo trụ cột: hiệu kinh tế, hiệu xã hội hiệu mặt môi trường + Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp bao gồm: Trồng trọt – chăn nuôi – lâm nghiệp ni trồng thủy sản + Phân tích mặt mạnh, mặt yếu xu hướng chuyển dịch cấu đất nông nghiệp địa phương năm tới + Đề xuất số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp hướng tới sản xuất nơng nghiệp hàng hóa 4 Kết cấu luận văn Báo cáo gồm: chương (ngoài phần mở đầu kết luận): Chương Cơ sở lý luận thực tiễn nâng cao hiệu sử dụng đất nơng nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa Chương II Đặc điểm địa bàn nghiên cứu phương pháp nghiên cứu Chương III Kết nghiên cứu thảo luận ... hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất nơng sản hàng hóa - Đánh giá thực trạng hiệu sử dụng đất nơng nghiệp thành phố Hồ Bình, tỉnh Hịa Bình - Đề xuất số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao. .. cần thiết Xuất phát từ thực tiễn trên, lựa chọn nghiên cứu ? ?Giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất nơng sản hàng hóa địa bàn thành phố Hồ Bình, tỉnh Hịa Bình? ?? làm... VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA 1.1 Khái quát đất nông nghiệp phân loại đất nông nghiệp 1.1.1 Đất nông nghiệp