BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI ==========o0o========== PHÙNG MẠNH CƯỜNG ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN LẬP THẠCH TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI MÃ SỐ: 60.62.16 Người hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN ÍCH TÂN HÀ NỘI - 2009 LỜI CAM ĐOAN - Tôi xin cam đoan rằng, số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa sử dụng để bảo vệ học vị - Tôi xin cam đoan rằng, giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Tác giả luận văn Phùng Mạnh Cường i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành nội dung này, nhận bảo, giúp đỡ tận tình TS Nguyễn Ích Tân, giúp đỡ, động viên thầy cô giáo khoa Tài nguyên Môi trường, Viện đào tạo Sau đại học Nhân dịp cho phép bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới TS Nguyễn Ích Tân ý kiến đóng góp q báu thầy giáo khoa Tài nguyên Môi trường Tôi xin chân thành cảm ơn cán UBND huyện, phòng NN & PTNT, phịng Tài ngun Mơi trường, phịng Thống kê, quyền xã nhân dân huyện Lập Thạch tạo điều kiện giúp đỡ tơi suốt q trình thực luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình bạn đồng nghiệp động viên, giúp đỡ trình thực luận văn Hà Nội, ngày tháng năm 2009 Tác giả luận văn Phùng Mạnh Cường ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục ảnh viii ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục đích nghiên cứu 2 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 2.1 Một số vấn đề lý luận sử dụng đất phát triển bền vững 2.2 Những vấn đề hiệu sử dụng đất đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp 19 2.3 Cơ sở thực tiễn sử dụng đất nông nghiệp 26 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 33 3.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 33 3.2 Nội dung nghiên cứu 33 3.3 Phương pháp nghiên cứu 34 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37 4.1 Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội 37 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 37 4.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 43 4.1.3 Đánh giá lợi hạn chế vùng 48 4.2 Đánh giá trạng đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp 49 iii 4.2.1 Hiện trạng sử dụng đất 49 4.2.2 Thực trạng sản xuất nông nghiệp Lập Thạch 52 4.2.3 Hiện trạng loại hình sản xuất nơng nghiệp 55 4.2.4 Hiệu kinh tế loại trồng loại hình sử dụng đất 61 4.2.5 Hiệu xã hội 74 4.2.6 Hiệu mặt môi trường 79 4.3 Định hướng giải pháp sử dụng đất nông nghiệp theo hướng phát triển bền vững 4.3.1 85 Định hướng phát triển nông nghiệp huyện Lập Thạch theo hướng phát triển bền vững 85 4.3.2 Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch 88 4.3.3 Một số giải pháp chủ yếu 94 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 100 5.1 Kết luận 100 5.2 Kiến nghị 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO 102 PHỤ LỤC 106 iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BMP Quy trình quản lý tốt BVTV Bảo vệ thực vật CNH - HĐH Cơng nghiệp hố, đại hố CCNNN Cây cơng nghiệp ngắn ngày CPTG Chi phí trung gian FAO Tổ chức nông lương giới GAP Quy trình nơng nghiệp tốt hay hồn hảo GDP Tổng sản phẩm quốc nội GTGT Giá tri gia tăng 10 GTSX Giá trị sản xuất 11 HQĐV Hiệu đồng vốn đầu tư 12 IPM Quy trình phịng trừ sâu bệnh tổng hợp 13 LĐ Lao động 14 LUT Loại hình sử dụng đất 15 LX - LM Lúa xuân - Lúa mùa 16 NN & PTNT Nông nghiệp phát triển nông thôn 17 NNBV Nông nghiệp bền vững 18 NTTS Nuôi trồng thuỷ sản 19 PTBV Phát triển bền vững 20 SARD Phát triển nông nghiệp nơng thơn bền vững 21 UNEP Chương trình mơi trường liên hợp quốc 22 VSV Vi sinh vật v DANH MỤC CÁC BẢNG Tên bảng STT Trang 4.1 Cơ cấu kinh tế huyện thời gian qua (%) 43 4.2 Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp qua năm 44 4.3 Lao động phân theo ngành kinh tế huyện Lập Thạch năm 2008 47 4.4 Hiện trạng sử dụng đất lập Thạch năm 2008 50 4.5 Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp 53 4.6 Hiện trạng hệ thống trồng phân theo vùng 56 4.7 Hiên trạng sử dụng đất canh tác với kiểu sử dụng đất năm 2008 59 4.8 Hiệu kinh tế trồng vùng tính 61 4.9 Hiệu kinh tế trồng vùng tính 63 4.10 Hiệu kinh tế trồng vùng tính 64 4.11a Hiệu kinh tế kiểu sử dụng đất vùng tính 65 4.11b Hiệu kinh tế kiểu sử dụng đất vùng tính 68 4.11c Hiệu kinh tế kiểu sử dụng đất vùng tính 1ha 71 4.11d Tổng hợp hiệu kinh tế theo vùng tính 73 4.12a Mức đầu tư lao động thu nhâp bình qn ngày cơng lao động kiểu sử dụng đất vùng tính 75 4.12b Mức đầu tư lao động thu nhâp bình qn ngày cơng lao động kiểu sử dụng đất vùng tính 76 4.12c Mức đầu tư lao động thu nhâp bình qn ngày cơng lao động kiểu sử dụng đất vùng tính 4.13 77 So sánh mức đầu tư phân bón với tiêu chuẩn bón phân cân đối hợp lý 82 4.14a Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch Vùng đến năm 2020 91 vi 4.14b Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch Vùng đến năm 2020 92 4.14c Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch Vùng đến năm 2020 93 4.14d Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch đến 4.15 năm 2020 94 So sánh số tiêu trước sau định hướng 95 vii DANH MỤC CÁC ẢNH STT Tên ảnh Trang LUT hoa cảnh xã Đức Bác 131 Ruộng trồng xi LUT hoa cảnh xã Đức Bác 131 Ruộng trồng ngô LUT chuyên màu -CCNNN xã Đức Bác 132 Ruộng trồng rau LUT Rau màu xã Đức Bác 132 Ruộng trồng lúa LUT Lúa cá xã Đức Bác 133 Cảnh thu hoạch cá xã Đồng Thịnh 133 Quang cảnh cánh đồng vùng gò đồi 134 Vỏ thuốc BVTV vứt bừa bãi đồng 134 Quang cảnh cánh đồng nhìn từ cao xã Tân Lập 135 10 Ruộng trồng lúa LUT lúa màu xã Yên Thạch 135 11 Hệ thống kênh mương không đồng 136 12 Ruộng lúa cấy bị nứt nẻ thiếu nuớc 136 13 Cây sắn trồng đất lẫn sỏi đá xã Đồng thịnh 137 14 Quang cảnh ruộng sắn xã Đồng thịnh thời điểm tháng điểm 2/2008 137 15 Lạc trồng đất cát pha xã Xuân Lôi 138 16 Ruộng trồng lạc LUT Chuyên màu -CCNNN xã Đồng Thịnh 138 17 Cảnh người dân bón phân cho lúa 139 18 Các ruộng manh mún, nhỏ lẻ 139 viii ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Tính cấp thiết đề tài Đất đai nguồn lực quan trọng sản xuất Với sản xuất nông nghiệp, đất đai tư liệu sản xuất khơng thể thay được, khơng có đất khơng có sản xuất nơng nghiệp Vì sử dụng đất hợp phần quan trọng chiến lược nông nghiệp sinh thái phát triển bền vững [16] Việt Nam nước có diện tích đất bình qn thấp phát triển Việt Nam phụ thuộc nhiều vào hiệu việc sử dụng đất Với 70 % dân số sống khu vực nông thôn nông nghiệp nguồn thu nhập hiệu việc sử dụng đất đai nói chung, đất nơng nghiệp nói riêng vơ quan trọng Việc sử dụng thích hợp đất nơng nghiệp có ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng phát triển kinh tế đất nước Nông nghiệp Việt Nam đạt khơng thành tựu sau 20 năm đổi Thắng lợi rõ rệt nông nghiệp tạo trì trình tăng trưởng sản xuất với tốc độ nhanh thời gian dài Từ năm 1986 - 2005, giá trị sản xuất nơng nghiệp tăng bình qn 5,5%/năm Thắng lợi lớn thứ hai đảm bảo an ninh lương thực Năm 1989 miền Bắc, khoảng 39,7% số hộ nông nghiệp 21 tỉnh thành bị đói Chính sách đổi tạo nên thần kỳ: sản lượng lương thực bình quân đầu người tăng liên tục, giải vấn đề an ninh lương thực Nơng nghiệp tạo nhiều việc làm, xố đói giảm nghèo (tỷ lệ hộ đói nghèo giảm 2%/năm) Trước đổi mới, số người sống mức đói nghèo 60%, năm 2003 giảm xuống 29% năm 2006 cịn 19% Mức giảm đói nghèo ấn tượng chủ yếu nhờ thành tựu to lớn lĩnh vực nông nghiệp, phát triển nông thôn Trong công nghiệp dịch vụ cịn lấy đà nơng nghiệp kinh tế nông thôn nơi tạo việc làm cho dân cư nơng thơn.[34] Phụ lục Độ ẩm khơng khí trung bình năm % Bình quân năm - Average Tháng - Jan Tháng - Feb Tháng - Mar Tháng - Apr Tháng - May Tháng - Jun Tháng - Jul Tháng - Aug Tháng - Sep Tháng 10 - Oct Tháng 11 - Nov Tháng 12 - Dec Năm - Year 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Nguồn Cục thống kê Vĩnh Phúc Trạm Việt Trì Viet Tri station Trạm Vĩnh Yên Vinh Yen station Trạm Tam Đảo Tam Dao station 79,0 82,0 89,0 83,0 79,0 80,0 80,0 83,0 83,0 81,0 74,0 84,0 75,0 72,0 87,0 79,0 73,0 76,0 77,0 80,0 78,0 76,0 76,0 82,0 84,0 92,0 98,0 87,0 84,0 89,0 90,0 89,0 85,0 86,0 66,0 94,0 86,0 82,0 83,0 83,0 85,0 85,0 83,0 83,0 86,0 80,0 81,0 84,0 82,0 84,0 82,0 83,0 83,0 80,0 81,0 82,0 80,0 78,0 90,0 87,0 88,0 88,0 88,0 89,0 87,0 88,0 89,0 89,0 87,0 125 Phụ lục Kết điều tra nông hóa thổ nhưỡng (Theo Quyết định 176/QĐ-UB ngày 5/5/1997 UBND tỉnh Vĩnh Phúc) Chỉ tiêu phân loại Theo nguồn gốc phát sinh - Đất phù sa sông Diện tích Chỉ tiêu phân loại (ha) 10.193,53 Theo thành phần giới Diện tích (ha) 10.193,53 4.814,10 - Cát pha 2296,60 + Phù sa mùn 1.922,53 - Thịt nhẹ 2.777,74 + Phù sa bồi hàng năm 1.414,12 - Thịt trung bình 3.084,56 + Phù sa có tầng đốm gỉ 1.188,71 - Thịt nặng 2.034,63 + Phù sa chua bồi hàng năm - Đất bạc màu + Xám bạc màu phù sa cổ + Dốc tụ - Nhóm đất vùng núi đặc trưng + Phù sa ngịi suối + Dốc tụ + Đất đỏ vàng biến đổi trồng lúa nước + Đất lầy thụt 288,74 2.055,35 Độ chua (PH kcl) - Dưới 4,5 2.315,95 - Từ 4,5 - 5,5 1.574,82 1.711,26 - Trên 5,5 1.303,76 3.323,58 Mùn (%) 344,09 57,35 2.455,97 505,55 315,00 Theo cấp địa hình - Dưới 1% 3.032,57 - Từ 1% đến 2% 6.725,69 - Trên 2% Lân dễ tiêu (mg/100g đất) - Dưới 10 8.326,26 1.514,75 - Cao 3.195,57 - Từ 10 đến 15 - Vàn cao 1.928,66 - Trên 15 - Vàn 2.131,68 - Vàn thấp 1.015,09 - Thụt 1.922,53 Theo độ dầy tầng đất - Dưới 15 cm 2.009,14 Nguồn Phịng Nơng nghiệp & Phát triển nông thôn Lập Thạch 126 435,27 352,52 Phụ lục Năng suất số trồng huyện Lập Thạch Đơn Năm Năm Năm Năm vị tính 2005 2006 2007 2008 " 44,03 44,00 42,09 45,11 + Lúa đông xuân " 46,53 47,07 39,30 47,54 + Lúa mùa " 41,34 40,50 45,25 42,18 - Ngô năm " 32,47 33,56 34,80 34,04 " 32,55 33,66 34,90 34,07 - Khoai lang " 61,37 79,52 82,75 82,27 - Sắn " - Rau loại " 78,65 81,13 88,69 85,18 - Lạc " 12,86 13,08 15,30 16,72 - Đậu tương " 11,72 12,24 13,44 14,25 Năng xuất số trồng - Lúa năm Trong đó: Ngơ đơng Tạ/ Ha Nguồn Phòng Thống kê huyện Lập Thạch 127 101,61 105,00 109,99 115,30 Phụ lục Một số tiêu bình quân đầu người A Diện tích đất tự nhiên - Đất nơng nghiệp Trong đó: Đất canh tác - Đất lâm nghiệp Đơn Năm Năm Năm Năm vị tính 2005 2006 2007 2008 B Ha 0,153 0,152 0,152 0,148 " 0,071 0,07 0,069 0,071 " 0,049 0,048 0,049 0,051 " 0,039 0,039 0,038 0,034 Sản lượng lương thực quy thóc Kg 322 312 300 302 - Thóc " 262 259 242 240 - Màu quy thóc " 60 53 57 62 Sản lượng thịt xuất chuồng Kg Trong đó: + Bị 52,42 63,12 57,08 62,18 " 2,2 3,01 5,97 6,08 + Lợn " 39 44,74 39,2 48,8 + Gia cầm " 11,22 15,37 11,9 7,3 1000 đồng 2281 2809 2835 6311 " 1673 1825 1780 2163 Giá trị sản xuất Nông-Lâm Thuỷ sản - Giá thực tế - Giá cố định 1994 Nguồn Phòng Thống kê huyện Lập Thạch 128 Phụ lục Một số tiêu kinh tế xã hội huyện Lập Thạch A Dân số trung bình Đơn vị Năm Năm Năm Năm tính 2005 2006 2007 2008 B Người 211838 214288,5 216704 Người 101126 105554 106515,5 218655 Trong tổng số - Nam - Nữ " - Thành thị " 6507 - Nông thôn " - Tỷ lệ sinh 102467 110712 111821,5 111150 112139 7248 7818 7892 205331 207041 208886 210763 % 1,44 1,52 1,63 1,62 - Tỷ lệ chết " 0,45 0,463 0,47 0,49 - Tỷ lệ tăng tự nhiên " 0,99 1,053 1,16 1,13 Biến động dân số Sản lượng lương Tấn 66097,70 66923,00 64967,83 64795,31 " 54855,70 55438,60 52528,43 51279,91 " 11242,00 11484,40 thực quy thóc Chia ra: - Thóc - Màu quy thóc Nguồn Phịng Thống kê huyện Lập Thạch 129 12439,4 13515,4 Phụ lục 10 Giá số lạo sản phẩm nông nghiệp huyện Lập Thạch năm 2008 STT Đơn giá Tên sản phẩm (đồng/kg) Lúa 4.500 Ngô 4.000 Khoai lang 2.000 Sắn 3.500 Đậu loại 20.000 Lạc 15.000 Đậu tương 13.000 Vừng 23.000 Bắp cải, Xu hào 10 Cá Chép 35.000 11 Cá Trôi 32.000 12 Trắm cỏ 18.000 13 Cá Mè 15.000 14 Rô phi 15.000 700 Nguồn số: tổng hợp từ số liệu điều tra 130 MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ SẢN XUẤT NÔNG NGHIÊP HUYỆN LẬP THẠCH Ảnh LUT hoa cảnh xã Đức Bác Ảnh Ruộng trồng xi LUT hoa cảnh xã Đức Bác 131 Ảnh Ruộng trồng ngô LUT chuyên màu -CCNNN xã Đức Bác Ảnh Ruộng trồng rau LUT Rau màu xã Đức Bác 132 Ảnh Ruộng trồng lúa LUT Lúa cá xã Đức Bác Ảnh Cảnh thu hoạch cá xã Đồng Thịnh 133 Ảnh Quang cảnh cánh đồng vùng gò đồi Ảnh Vỏ thuốc BVTV vứt bừa bãi đồng 134 Ảnh Quang cảnh cánh đồng nhìn từ cao xã Tân Lập Ảnh 10 Ruộng trồng lúa LUT lúa màu xã Yên Thạch 135 Ảnh 11 Hệ thống kênh mương không đồng Ảnh 12 Ruộng lúa cấy bị nứt nẻ thiếu nước 136 Ảnh 13 Cây sắn trồng đất lẫn sỏi đá xã Đồng Thịnh Ảnh 14 Quang cảnh ruộng sắn xã Đồng thịnh thời điểm tháng 2/2008 137 Ảnh 15 Lạc trồng đất cát pha xã Xuân Lôi Ảnh 16 Ruộng trồng lạc LUT Chuyên màu -CCNNN xã Đồng Thịnh 138 Ảnh 17 Cảnh người dân bón phân cho lúa Ảnh 18 Các ruộng manh mún, nhỏ lẻ 139 ... 3.2.2 Đánh giá trạng đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp - Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch - Nghiên cứu kiểu sử dụng đất, diện tích phân bố kiểu sử dụng đất huyện - Đánh giá. .. sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch Vùng đến năm 2020 92 4.14c Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch Vùng đến năm 2020 93 4.14d Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Lập Thạch. .. hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện Lập Thạch tiến hành đánh giá trạng sử dụng đất nơng nghiệp cần thiết Vì vậy, tiến hành nghiên cứu đề tài: ? ?Đánh giá trạng định hướng sử dụng đất nông nghiệp