TÀI LIỆU ÔN THI LÊN LỚP 10 MÔN NGỮ VĂN PHẦN THƠ VÀ TRUYỆN Chú ý: Bản tài liêu chỉnh sửa, để tải chỉnh sửa vui lòng truy cập link dưới: https://giaoanxanh.com/tai-lieu/tai-lieu-on-thivao-lop-10-mon-ngu-van-phan-tho-vatruyen Giữ nút ctrl click vào link để mở tài liệu Thầy tự đăng ký tài khoản để tải sử dụng tài khoản sau Tài khoản: Giaoanxanh Mật khẩu: Giaoanxanh I Phần thơ Văn bản: "Đồng chí" - Chính Hữu * Giới thiệu học: Tình cảm thứ quan trọng người Nó dòng nước ngào chảy dọc ống nhựa tắm mát tâm hồn ta, tưới nước cho hạt giống tinh thần bên ta nảy nở Thiếu ngào tình cảm, ta ống nước rỗng ruột, khô cứng, tâm hồn ta chẳng khác hoang mạc cằn khơ nứt nẻ Tình cảm chiến tranh, mưa bom bão đạn, khói lửa mịt mù lại đáng nhớ hơn, thể gắn bó, u thương khơng điều kiện, đồng cam cộng khổ vượt qua chông gai chiến Thứ tình cảm thiêng liêng khơng khác tình đồng chí Nhà thơ Chính Hữu viết tình cảm cao đẹp ấy, đồng thời tái lại cách chân thực hình ảnh người lính chống Pháp, qua thơ “Đồng chí” ơng I – Tìm hiểu chung: Tác giả: - Chính Hữu, tên khai sinh Trần Đình Đắc (1926 - 2007), quê: Can Lộc, Hà Tĩnh - 1946, ông gia nhập Trung đồn Thủ hoạt động qn đội suốt hai kháng chiến chống Pháp chống Mĩ - 1947, ông bắt đầu sáng tác thơ thơ ông chủ yếu viết người lính chiến tranh với cảm xúc dồn nén,ngôn ngữ cô đọng - 2000, ông Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh văn học – nghệ thuật - Tác phẩm chính: Đầu súng trăng treo(1966), Ngọn đèn đứng gác… Tác phẩm: - “Đồng chí” số thơ hay nhất, tiêu biểu Chính Hữu thơ kháng chiến - Bài thơ qua hành trình nửa kỉ làm đẹp cho hồn thơ chiến sĩ – hồn thơ Chính Hữu a Hồn cảnh sáng tác: - Bài thơ “Đồng chí” sáng tác vào đầu năm 1948 – sau chiến dịch Việt Bắc (thu đông 1947) Trong chiến dịch này, Chính Hữu trị viên đại đội, ơng có nhiều nhiệm vụ việc chăm sóc anh em thương binh chơn cất số tử sĩ Sau chiến dịch, vất vả, nên ông bị ốm nặng, phải nằm lại điều trị Đơn vị cử đồng chí lại để chăm sóc cho Chính Hữu người đồng đội tận tâm giúp ơng vượt qua khó khăn, ngặt nghèo bệnh tật Cảm động trước lịng người bạn, ơng viết thơ“Đồng chí” lời cảm ơn chân thành gửi tới người đồng đội, người bạn nơng dân - Bài thơ in tập “Đầu súng trăng treo” (1966) – tập thơ phần lớn viết người lính kháng chiến chống thực dân Pháp b Bố cục: phần + Bảy câu thơ đầu: Cơ sở hình thành tình đồng chí + Mười câu thơ tiếp: Biểu sức mạnh tình đồng chí + Ba câu thơ cuối: Bức tranh đẹp tình đồng chí, biểu tượng cao đời người chiến sĩ c Chủ đề: Ngợi ca tình đồng đội, đồng chí cao cả, thiêng liêng anh đội Cụ Hồ -những người nông dân yêu nước mặc áo lính năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp II – Đọc – hiểu văn bản: * Câu hỏi 2, sgk,trang 130: Sáu dòng đầu thơ nói sở hình thành tình đồng chí người lính cách mạng Cơ sở là: + Cùng chung cảnh ngộ + Cùng chung nhiệm vụ, lí tưởng chiến đấu + Cùng chia sẻ gian lao, thiếu thốn Cơ sở hình thành tình đồng chí: a Hai câu đầu: - Hai câu thơ mở đầu lối cấu trúc song hành, đối xứng làm lên hai gương mặt người chiến sĩ Họ tâm Giọng điệu tự nhiên, mộc mạc, đầy thân tình “Quê anh” “làng tôi” vùng đất nghèo, cằn cỗi, xác xơ, nơi “nước mặn đồng chua” – vùng đồng ven biển, xứ sở “đất cày lên sỏi đá” – vùng đồi núi trung du - Tác giả mượn thành ngữ, tục ngữ để nói làng quê, nơi chôn cắt rốn thân yêu người chiến sĩ Điều làm cho lời thơ mang đậm chất chân quê, dân dã người – chàng trai dân cày chân đất, áo nâu lần đầu mặc áo lính lên đường trận! Như vậy, đồng cảnh, chung giai cấp sở, gốc hình thành nên tình đồng chí b câu thơ tiếp: Nói q trình hình thành tình đồng chí: Xa lạ -> Cùng chung mục đích -> Tri kỉ -> Đồng chí Năm câu thơ tiếp nói lên q trình thương mến: từ chỗ “đôi người xa lạ” thành “đơi tri kỉ” để kết thành “đồng chí” Câu thơ có độ dài ngắn khác nhau, cảm xúc thơ dồn tụ, nén chặt lại Những ngày đầu, đứng qn kì, chàng trai cịn “đơi người xa lạ”, người phương trời “chẳng hẹn quen nhau” Nhưng với thời gian kháng chiến, đơi bạn gắn bó với kỉ niệm: “Súng bên súng, đầu sát bên đầu – Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” “Súng bên súng” cách nói hàm súc,giàu hình tượng, người chung lí tưởng chiến đấu Họ trận đánh giặc để bảo vệ đất nước, quê hương, giữ gìn độc lập, tự do, sống dân tộc – “Quyết tử cho Tổ quốc sinh” Cịn hình ảnh “đầu sát bên đầu” lại diễn tả đồng ý, đồng tâm, đồng lịng hai người Và câu thơ “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” lại câu thơ ắp đầy kỉ niệm thời gian khổ, chia sẻ bùi “Bát cơm sẻ nửa – Chăn sui đắp cùng” Và thành “đôi tri kỉ” để đọng kết lại “Đồng chí!” “Đồng chí” – hai tiếng thiêng liêng làm sao! Nó diễn tả niềm tự hào, xúc động, ngân vang lên Xúc động biểu cao tình bạn thắm thiết, đẹp đẽ.Cịn tự hào tình cảm thiêng liêng, cao người chung chí hướng, ý nguyện, lí tưởng, ước mơ => Ở đây, câu thơ này, tác giả sử dụng từ ngữ giản dị, chân thực: “bên”, “sát”,”chung”,”thành” thể gắn bó tha thiết mối tình tri kỉ, tình cảm đồng chí Cái chăn mỏng, hẹp mà ấm nóng tình đồng đội mãi kỉ niệm đẹp người lính khơng qn Câu hỏi 1: Dịng thứ bảy thơ có đặc biệt? Mạch cảm xúc suy nghĩ thơ triển khai trước sau dịng thơ đó? => Trả lời: - Dịng thơ thứ bảy thơ “Đồng chí” điểm sáng tạo,một nét độc đáo qua ngịi bút Chính Hữu Dòng thơ tác riêng độc lập, câu đặc biệt gồm từ hai âm tiết dấu chấm than, tạo nốt nhấn vang lên phát hiện, lời khẳng định đồng thời lề gắn kết đoạn thơ đầu với đoạn thơ sau Sáu câu thơ đầu cội nguồn, sở hình thành tình đồng chí; mười câu thơ biểu hiện, sức mạnh tình đồng chí “Đồng chí” - điểm hội tụ, nơi kết tinh bao tình cảm đẹp: tình giai cấp, tình bạn,tình người chiến tranh Hai tiếng “đồng chí” mà giản dị, đẹp đẽ, sáng ngời thiêng liêng Biểu sức mạnh tình đồng chí: a Trước hết, đồng chí thấu hiểu, chia sẻ tâm tư, nỗi lòng nhau: “Ruộng nương anh gửi bạn thân cày Gian nhà không mặc kệ gió lung lay Giếng nước gốc đa nhớ người lính” Vì nghĩa lớn, anh sẵn sàng từ giã gắn bó thân thương nhất: “ruộng nương”,”gian nhà”,”giếng nước”,”gốc đa”… Họ để lại sau lưng băn khoăn, trăn trở, bộn bề, lo toan sống đời thường Hai chữ “mặc kệ” diễn tả sâu sắc vẻ đẹp chiều sâu đời sống tâm hồn người lính Vì nghĩa lớn, họ sẵn sàng lí tưởng rõ ràng, mục đích chọn lựa Song dù có dứt khốt nặng lịng với q hương Gác tình riêng nghĩa lớn, vẻ đẹp thật đáng trân trọng tự hào Trong thơ “Đất nước”, ta bắt gặp điểm tương đồng tâm hồn người lính: “Người đầu khơng ngoảnh lại Sau lưng thềm nắng rơi đầy” Mặc dù đầu không ngoảnh lại anh cảm nhận “Sau lưng thềm rơi đầy”, người lính thơ Chính Hữu, nói “mặc kệ” lịng ln hướng q hương “Giếng nước gốc đa” hình ảnh hốn dụ mang tính chất nhân hóa diễn tả cách tinh tế tâm hồn người chiến sĩ, tơ đậm gắn bó người lính với quê nhà “Giếng nước gốc đa nhớ người lính” lịng người khơng nguôi nhớ quê hương Quả thật, người chiến sĩ q hương có giao cảm vơ sâu sắc, đậm đà Người đọc cảm nhận từ hình ảnh thơ tình quê ăm ắp nguồn động viên, an ủi, sức mạnh tinh thần giúp người chiến sĩ vượt qua gian lao, thử thách suốt thời máu lửa, đạn bom b Tình đồng chí cịn đồng cam cộng khổ, chia sẻ khó khăn thiếu thốn đời người lính: “Anh với tơi biết ớn lạnh Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi Áo anh rách vai Quần tơi có vài mảnh vá Miệng cười buốt giá Chân không giày Thương tay nắm lấy bàn tay” Bằng hình ảnh tả thực, hình ảnh sóng đơi, tác giả tái chân thực khó khăn thiếu thốn buổi đầu kháng chiến: thiếu lương thực, thiếu vũ khí, quân trang, thiếu thuốc men… Người lính phải chịu “từng ớn lạnh”, sốt rét rừng hành hạ, sức khỏe giảm sút, song sức mạnh tình đồng chí giúp họ vượt qua tất Nếu hình ảnh “Miệng cười buốt giá” làm ấm lên, sáng lên tinh thần lạc quan người chiến sĩ gian khổ nắm tay lại thể tình đồng chí, đồng đội thật sâu sắc! Cách biểu lộ chân thực, không ồn mà thấm thía Những bắt tay truyền cho ấm, niềm tin sức mạnh để vượt qua khó khăn, gian khổ Cái nắm tay cịn lời hứa hẹn lập cơng Biểu tượng đẹp tình đồng chí: - Bài thơ khép lại với tranh đẹp tình đồng chí, đồng đội,là biểu tượng cao đẹp đời người chiến sĩ: “Đêm rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên chờ giặc tới Đầu súng trăng treo” + Nổi lên cảnh rừng đêm hoang vắng, lạnh lẽo hình ảnh người lính “đứng cạnh bên chờ giặc tới” Đó hình ảnh cụ thể tình đồng chí sát cánh bên chiến đấu Họ đứng cạnh bên giá rét rừng đêm, căng thẳng giây phút “chờ giặc tới” Tình đồng chí sưởi ấm lịng họ, giúp họ vượt lên tất cả… + Câu kết hình ảnh thơ đẹp: “Đầu súng trăng treo” Cảnh vừa thực, vừa mộng Về ý nghĩa hình ảnh hiểu: Đêm khuya, trăng tà, cánh rừng ngập chìm sương muối Trăng lơ lửng không, chiếu ánh sáng qua lớp sương mờ trắng, đục Bầu trời thấp xuống, trăng sà xuống theo Trong đó, người chiến sĩ khốc súng vai, đầu súng hướng lên trời cao chạm vào vầng trăng trăng treo đầu súng “Trăng”là biểu tượng cho vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước, sống bình “Súng”là thân cho chiến đấu gian khổ, hi sinh Súng trăng, cứng rắn dịu hiền Súng trăng, chiến sĩ thi sĩ Hai hình ảnh thực tế vốn xa vời vợi lại gắn kết bên cảm nhận người chiến sĩ: trăng treo đầu súng Như vậy, kết hợp hai yếu tố, thực lãng mạn tạo nên vẻ đẹp độc đáo cho hình tượng thơ Và phải chăng, lẽ đó, Chính Hữu lấy hình ảnh làm nhan đề cho tập thơ – tập “Đầu súng trăng treo” – hoa đầu mùa vườn thơ cách mạng III Tổng kết: - Bài thơ kết thúc lại mở suy nghĩ lòng người đọc Bài thơ làm sống lại thời khổ cực cha anh ta, làm sống lại chiến tranh ác liệt Bài thơ khơi gợi lại kỉ niệm đẹp, tình cảm tha thiết gắn bó yêu thương mà có người lính hiểu cảm nhận hết - Với nhiều hình ảnh chọn lọc, từ ngữ gợi cảm mà lại gần gũi thân thuộc, với biện pháp sóng đơi, đối ngữ sử dụng thành cơng, Chính Hữu viết nên ca với ngơn từ chọn lọc, bình dị mà có sức ngân vang Bài thơ ca ngợi tình đồng chí thiêng liêng, lửa cháy mãi, bập bùng không tắt, lửa thắp sáng đêm đen chiến tranh Văn bản: "Bài thơ tiểu đội xe không kính" - Phạm Tiến Duật * Giới thiệu học: Đồn giải phóng qn lần Nào có sá chi đâu ngày trở Ra bảo tồn sông núi Ra chết lui Khúc hát quen thuộc từ xa vọng lại gợi lòng suy tưởng Chúng ta sống lại thời hào hùng dân tộc theo tiếng hát sôi trẻ trung bình dị đời người lính Khơng biết có thơ nói họ - chàng Thạch Sanh kỉ hai mươi Tiêu biểu cho thời kì chống Mĩ cứu nước Bài thơ tiểu đội xe khơng kính Phạm Tiến Duật I – Tìm hiểu chung: Tác giả: - Phạm Tiến Duật (1941-2007), quê Thanh Ba, Phú Thọ - 1964, sau tốt nghiệp khoa Ngữ văn trường Đại học Sư phạm Hà Nội, ông gia nhập binh đoàn vận tải Trường Sơn hoạt động tuyến đường Trường Sơn năm chống Mỹ - Ông gương mặt tiêu biểu hệ nhà thơ trẻ trưởng thành từ kháng chiến chống Mĩ cứu nước - Với quan niệm “chủ yếu tìm đẹp từ diễn biến sôi động sống”, Phạm Tiến Duật đưa tất chất liệu thực sống chiến trường vào thơ Cách tiếp cận thực đem lại cho thơ Phạm Tiến Duật giọng điệu sơi nổi, trẻ trung, hồn nhiên, hóm hỉnh, tinh nghịch mà sâu sắc - Thơ Phạm Tiến Duật tập trung thể hình ảnh hệ trẻ kháng chiến chống Mĩ qua hình tượng người lính niên xung phong tuyến đường Trường Sơn - Tác phẩm chính: Trường Sơn Đơng Trường Sơn Tây, Gửi em cô niên xung phong, Lửa đèn, Bài thơ tiểu đội xe khơng kính… - Năm 2001, ông tặng Giải thưởng Nhà nước văn học nghệ thuật Tác phẩm: a Hoàn cảnh sáng tác - Bài thơ tiểu đội xe khơng kính nằm chùm thơ Phạm Tiến Duật tặng giải Nhất thi thơ báo Văn nghệ năm 1969 Chùm thơ khẳng định giọng thơ riêng của ông Sau thơ đưa vào tập thơ “ Vầng trăng quầng lửa” (1970) tác giả -Bài thơ sáng tác thời kì kháng chiến chống Mĩ diễn gay go, ác liệt Từ khắp giảng đường đại học, hàng ngàn sinh viên gác bút nghiên để lên đường đánh giặc, điểm nóng lúc tuyến đường Trường Sơn – đường huyết mạch nối liền hậu phương với tiền tuyến Ở đó, khơng lực Hoa Kì ngày đêm trút bom, vãi đạn hịng ngăn chặn chi viện miền Bắc cho chiến trường miền Nam.Vượt qua mưa bom bão đạn kẻ thù, đoàn xe vận tải ngày đêm bất chấp gian khổ hi sinh để trận Phạm Tiến Duật ghi lại hình ảnh tiêu biểu nơi khói lửa Trường Sơn Có thể nói, thực thẳng vào trang thơ tác giả mang nguyên vẹn thở chiến Ra đời hoàn cảnh ấy, thơ với âm điệu hào hùng, khỏe khoắn thực trở thành hồi kèn xung trận, trở thành tiếng hát thắng tuổi trẻ Việt Nam thời kì chống Mĩ Cảm hứng từ xe khơng kính làm để nhà thơ chiến sĩ khắc họa thành công chân dung người chiến sĩ lái xe: ung dung tự tại, lạc quan sôi nổi, bất chấp khó khăn gian khổ , tình đồng chí đồng đội gắn bó tình u đất nước thiết tha… b Chủ đề: Vẻ đẹp hình ảnh người lính lái xe Trường Sơn năm chống Mĩ II – Đọc – hiểu văn bản: Ý nghĩa nhan đề thơ: Câu hỏi 1, sgk, trang 133: Nhan đề thơ có khác lạ? Một hình ảnh bật thơ xe khơng kính Vì nói hình ảnh độc đáo? - Bài thơ có cách đặt đầu đề lạ Bởi hai lẽ: + Rõ ràng thơ, mà tác giả lại ghi “Bài thơ” – cách ghi thừa + Lẽ thứ hai hình ảnh tiểu đội xe khơng kính Xe khơng kính tức xe hỏng, khơng hồn hảo, xe khơng đẹp, có thơ Vì nói đến thơ, tức nói đến đẹp đẽ, lãng mạn, bay bổng => Vậy, rõ ràng dụng ý nghệ thuật Phạm Tiến Duật Dường như, tác giả tìm thấy, phát hiện, khẳng định chất thơ, đẹp nằm thực đời sống bình thường nhất, chí trần trụi, khốc liệt nhất, tàn phá dội, ác liệt chiến tranh * Ý nghĩa nhan đề thơ: Bài thơ có nhan đề dài, tưởng có chỗ thừa nhan đề lại thu hút người đọc vẻ lạ, độc đáo Nhan đề thơ làm bật rõ hình ảnh tồn bài: xe khơng kính Hình ảnh phát thú vị tác giả, thể gắn bó am hiểu nhà thơ thực đời sống chiến tranh tuyến đường Trường Sơn Nhưng tác giả cịn thêm vào nhan đề hai chữ “Bài thơ”? Hai chữ “bài thơ” nói lên cách nhìn, cách khai thác thực tác giả: khơng phải viết xe khơng kính thực khốc liệt chiến tranh, mà chủ yếu Phạm Tiến Duật muốn nói chất thơ thực ấy, chất thơ tuổi trẻ Việt Nam dũng cảm, hiên ngang, vượt lên thiếu thốn, gian khổ,khắc nghiệt chiến tranh Hình ảnh xe khơng kính: - Xưa nay, hình ảnh xe cộ, tàu thuyền đưa vào thơ “mĩ lệ hóa”, “lãng mạn hóa” thường mang ý nghĩa tượng trưng tả thực Người đọc bắt gặp xe tam mã thơ Pus-kin, tàu “Tiếng hát tàu” Chế Lan Viên, đoàn thuyền đánh cá thơ tên Huy Cận - Ở thơ này, hình ảnh xe khơng kính miêu tả cụ thể, chi tiết thực Lẽ thường, để đảm bảo an tồn cho tính mạng người, cho hàng hố địa hình hiểm trở Trường Sơn xe phải có kính Ấy mà chuyện “xe khơng kính” lại mơt thực tế, hình ảnh thường gặp tuyến đường Trường Sơn - Hai câu thơ mở đầu coi lời giải thích cho “sự cố” có phần khơng bình thường ấy: Khơng có kính khơng phải xe khơng có kính Bom giật, bom rung, kính vỡ + Lời thơ tự nhiên đến mức buộc người ta phải tin vào phân bua chàng trai lái xe dũng cảm Chất thơ câu thơ vẻ tự nhiên đến mức khó ngờ ngôn từ + Bằng câu thơ thực, đậm chất văn xuôi, điệp ngữ “không”, với động từ mạnh “giật”, “rung” -> Tác giả lí giải nguyên nhân khơng có kính xe Bom đạn chiến tranh làm cho xe trở nên biến dạng “khơng có kính”, “khơng có đèn”,”khơng có mui xe”,”thùng xe có xước” Từ đó, tác giả tạo ấn tượng cho người đọc cách cụ thể sâu sắc thực chiến tranh khốc liệt, dội, chiến đấu gian khổ mà người lính phải trải qua => Hình ảnh xe khơng kính vốn chẳng chiến tranh, song phải có hồn thơ nhạy cảm, có nét tinh nghịch, ngang tàn Phạm Tiến Duật phát được, đưa vào thơ trở thành biểu tượng độc đáo thơ ca thời chống Mĩ Hình ảnh người lính lái xe: * Hình ảnh xe khơng kính làm rõ hình ảnh chiến sĩ lái xe Trường Sơn Thiếu điều kiện, phương tiện vật chất tối thiểu lại hội để người lính lái xe bộc lộ phẩm chất cao đẹp, sức mạnh tinh thần lớn lao họ, đặc biệt lòng dũng cảm, tinh thần bất chấp gian khổ khó khăn a Vẻ đẹp người lính lái xe trước hết thể tư hiên ngang, ung dung, đường hoàng, tự tin tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời: Ung dung buồng lái ta ngồi Nhìn đất, nhìn trời,nhìn thẳng + Nghệ thuật đảo ngữ với từ láy “ung dung” đảo lên đầu câu thứ nghệ thuật điệp ngữ với từ “nhìn” nhắc nhắc lại câu thơ thứ hai -> nhấn mạnh tư ung dung, bình tĩnh, tự tin người lính lái xe + Cái nhìn anh nhìn bao quát, rộng mở “nhìn đất”,”nhìn trời”, vừa trực diện, tập trung cao độ “nhìn thẳng” Các anh nhìn vào khó khăn, gian khổ, hi sinh mà không run sợ, né tránh – lĩnh vững vàng - Trong tư ung dung ấy, người lính lái xe có cảm nhận riêng tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên bên ngồi: Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Thấy đường chạy thẳng vào tim Thấy trời đột ngột cánh chim Như sa, ùa vào buồng lái + Sau tay lái xe khơng có kính chắn gió nên yếu tố thiên nhiên, chướng ngại vật rơi rụng, quăng ném, va đạp vào buồng lái Song, quan trọng anh có cảm giác bay lên, hịa với thiên nhiên tự giao cảm, chiêm ngưỡng giới bên ngoài.Điều thể nhịp thơ đặn, trôi chảy xe lăn với việc vận dụng linh hoạt điệp ngữ “thấy” phép liệt kê Có nhiều cảm giác thú vị đến với người lính xe khơng có kính + Các hình ảnh “con đường”, “sao trời”, “cánh chim”… diễn tả cụ thể cảm giác người lính lái xe khơng kính Khi xe chạy đường bằng, tốc độ xe chạy nhanh, anh với đường dường khơng cịn khoảng cách, thế, anh có cảm giác đường chạy thẳng vào tim Và cảm giác thú vị xe chạy vào ban đêm, “thấy trời” qua đoạn đường cua dốc cánh chim đột ngột “ùa vào buồng lái” Thiên nhiên, vạn vật dường bay theo chiến trường Tất điều giúp người đọc cảm nhận anh nét hào hoa, kiêu bạc, lãng mạn yêu đời người trẻ tuổi Tất cảlà thực qua cảm nhận nhà thơ trở thành hình ảnh lãng mạn b Một vẻ đẹp làm nên chân dung tinh thần người lính thơ tinh thần lạc quan, sơi nổi, bất chấp khó khăn, nguy hiểm: Khơng có kính, có bụi, ……………………………… Mưa ngừng, gió lùa khơ mau thơi Những câu thơ giản dị lời nói thường, với giọng điệuthản nhiên, ngang tàn hóm hỉnh, cấu trúc: “khơng có…”; “ừ thì…”, “chưa cần” lặp lặp lại, từ ngữ “phì phèo”, “cười ha”, “mau khô thôi”… làm bật niềm vui, tiếng cười người lính cất lên cách tự nhiên gian khổ, hiểm nguy chiến đấu Cài tài Phạm Tiến Duật đoạn thơ hai câu đầu nói thực nghiệt ngã phải chấp nhận hai câu sau nói lên tinh thần vượt lên để chiến thắng hoàn cảnh người lính lái xe chiến tranh ác liệt Xe khơng kính nên “bụi phun tóc trắng người già” lẽ đương nhiên, xe khơng có kính nên “ướt áo”, “mưa tn, mưa xối ngồi trời” lẽ tất nhiên Trước khó khăn, nguy hiểm, anh “cười” chẳng cần bận tâm, lo lắng, anh sẵn sàng chấp nhận thử thách, gian lao thể điều tất yếu Các anh lấy bất biến lòng dũng cảm, thái độ hiên ngang để thắng lại vạn biến chiến trường sinh tử gian khổ, ác liệt Đọc câu thơ giúp ta hiểu phần sống người lính - Và anh sống thật hạnh phúc biết kịp thời phát đám mây khơ mà anh góp phần vào chiến thắng không quân ta bầu trời Hàm Rồng - Anh u cơng việc mình, anh kể cách say sưa tự hào Với anh, công việc niềm vui, lẽ sống Hãy nghe anh tâm với ông họa sĩ:“[…] ta làm việc, ta với công việc đôi, gọi được? Huống chi cơng việc cháu gắn liền với việc bao anh em đồng chí Công việc cháu gian khổ đấy, cất đi, cháu buồn đến chết mất" Qua lời anh kể lời bộc bạch này, ta hiểu anh thực tìm thấy niềm vui hạnh phúc công việc thầm lặng Sa Pa sương mù bao phủ * Anh biết tạo sống nếp văn minh thơ mộng: - Sống đỉnh núi cao, anh chủ động xếp cho sống ngăn nắp: “một nhà ba gian, sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, thống kê, máy đàm” Cuộc sống riêng anh “thu gọn lại góc trái gian với giường con, bàn học, giá sách” - Ngồi cơng việc, anh cịn trồng hoa, ni gà, làm cho sống thêm thi vị, phong phú vật chất tinh thần - Cuộc sống anh khơng đơn, buồn tẻ anh có nguồn vui đọc sách Anh coi sách người bạn để trò chuyện, để lọc tâm hồn Sách nhịp cầu kết nối với giới nhộn nhịp bên (khi bác lái xe đưa gói sách cho anh, anh “mừng quýnh” bắt vàng) * Sự chân thành, cởi mở lòng hiếu khách: - Sống hoàn cảnh có người dần thu lại nỗi đơn Nhưng anh niên thật đáng yêu nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt quan tâm đến người khác cách chu đáo - Biểu hiện: + Tình thân với bác lái xe, thái độ ân cần chu đáo, tặng củ tam thất cho vợ bác vừa ốm dậy + Vui sướng cuống cuồng có khách đến thăm nhà + Anh đón tiếp khách nồng nhiệt, ân cần chu đáo: hái bó hoa rực rỡ sắc màu tặng người gái chưa quen biết: “Anh trai, tự nhiên với người bạn quen thân, trao bó hoa cắt cho người gái tự nhiên, cô đỡ lấy”, pha nước chè cho ông họa sĩ + Anh trị chuyện cởi mở với ơng họa sĩ cô kĩ sư công việc, sống mình, bạn bè nơi Sa Pa lặng lẽ + Đếm phút sợ hết ba mươi phút gặp gỡ vô quý báu + Lưu luyến với khách chia tay, xúc động phải “quay mặt đi” ấn vào tay ông hoạ sĩ già trứng làm quà, không dám tiễn khách xe dù chưa đến “ốp” -> Tất khơng chứng tỏ lịng hiếu khách người niên mà thể cởi mở, chân thành, nhiệt tình đáng q * Sự khiêm tốn, thành thật: Anh người khiêm tốn, thành thực cảm thấy công việc lời giới thiệu nhiệt tình bác lái xe chưa xứng đáng, đóng góp bình thường nhỏ bé, anh cịn thua ơng bố chưa đội, trực tiếp chiến trường đánh giặc Khi ông hoạ sĩ kí hoạ chân dung, anh từ chối, e ngại nhiệt tình giới thiệu người khác đáng vẽ anh nhiều (ông kĩ sư vườn rau Sa Pa, anh cán nghiên cứu đồ sét ) => Tóm lại, số chi tiết anh niên xuất khoảnh khắc truyện, tác giả phác hoạ chân dung nhân vật với nét đẹp tinh thần, tình cảm, cách sống suy nghĩ sống, ý nghĩa công việc => Anh niên hình ảnh tiêu biểu cho người Sa Pa, chân dung người lao động công xây dựng bảo vệ đất nước b Nhân vật ông họa sĩ: - Tuy không dùng cách kể thứ người kể chuyện nhập vào nhìn suy nghĩ nhân vật ông họa sĩ để quan sát miêu tả từ cảnh thiên nhiên đến nhân vật chuyện Từ đó, gửi gắm suy nghĩ người, nghệ thuật - Ngay từ phút ban đầu gặp gỡ anh niên, trải nghề nghiệp niềm khao khát người nghệ sĩ tìm đối tượng nghệ thuật, ông xúc động bối rối - Ông muốn ghi lại hình ảnh anh niên nét bút kí họa “người trai đáng yêu thật làm cho ông nhọc quá” Những xúc cảm suy tư nhân vật ông họa sĩ người niên điều khác gợi lên từ câu chuyện anh làm cho chân dung nhân vật thêm sáng đẹp tạo nên chiều sâu tư tưởng c.Nhân vật cô kĩ sư - Đây cô gái dám rời Hà Nội, bỏ lại sau lưng “mối tình đầu nhạt nhẽo” để lên cơng tác miền cao Tây Bắc Cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh niên, điều anh nói, câu chuyện anh kể người khác khiến cô “bàng hồng”, “cơ hiểu thêm sống dũng cảm tuyệt đẹp người niên, giới người anh mà anh kể, đường tới” Nhờ “bàng hồng” ấy, nhận mối tình lâu nhạt nhẽo biết bao, sống lâu tầm thường biết bao, giới lâu nhỏ bé biết bao! Khoảnh khắc bàng hoàng bừng dậy tình cảm lớn lao, cao đẹp người ta bắt gặp ánh sáng đẹp đẽ toả từ sống, từ tâm hồn người khác - Cùng với bàng hồng “một ấn tượng hàm ơn khó tả dạt lên lịng gái Khơng phải bó hoa to theo chuyến thứ đời Mà bó hoa khác nữa, bó hoa háo hức mơ mộng ngẫu nhiên anh cho thêm cô” Cuộc gặp gỡ khơi lên tâm tư cô gái trẻ tình cảm suy nghĩ mẻ, cao đẹp người, sống Qua tâm tư cô gái, ta nhận vẻ đẹp sức ảnh hưởng nhân vật anh niên d, Bác lái xe: - Bác lái xe nhân vật xuất từ đầu truyện, kịp thể nét đẹp tính cách Là người u cơng việc, suốt 30 năm nghề lái xe mà giữ tính cởi mở, niềm nở có trách nhiệm với công việc, nhạy cảm trước vẻ đẹp thiên nhiên người Bác lái xe cầu nối anh niên đời (mua sách cho anh, dừng xe chân đồi để anh trò chuyện, giới thiệu người bạn cho anh) Bác lái xe người dẫn dắt truyện, kích thích tị mị ơng họa sĩ kĩ sư anh niên – người cô độc gian, người “thèm người” => Qua cảm xúc, suy nghĩ thái độ cảm mến bác lái xe, cô kĩ sư, ơng họa sĩ, hình ảnh anh niên rõ nét đẹp Chủ đề tác phẩm mở rộng thêm gợi nhiều ý nghĩa Bức chân dung nhân vật soi rọi nhiều luồng ánh sáng khiến thêm rạng rỡ ánh lên nhiều màu sắc e Trong tác phẩm, cịn có nhân vật khơng xuất trực tiếp mà xuất gián tiếp qua câu kể anh niên góp phần thể chủ đề tác phẩm Đó là: - Anh bạn đồng nghiệp lặng lẽ cống hiến đỉnh Phan-xi-păng cao 3142 mét - Ông kĩ sư vườn rau Sa Pa hết lịng với cơng việc Kiên trì, bền bỉ, làm việc âm thầm lặng lẽ “ngày sang ngày khác” Ơng ngồi im vườn su hào rình xem cách ong lấy phấn, thụ phận cho hoa su hào Và tự ông thụ phấn cho su hào để củ su hào nhân dân toàn miền Bắc ăn to hơn, Ông kĩ sư làm cho anh niên cảmthấy đời đẹp quá! Công việc thầm lặng người nơi mảnh đất Sa Pa mói hiểu nghĩa - Anh cán nghiên cứu đồ sét Anh tư sẵn sằng suốt ngày chờ sét “nửa đêm mưa gió, rét buốt, mặc, nghe sét chống chồng chạy ra” Anh hi sinh hạnh phúc cá nhân niềm đam mê cơng việc để khai thác “của chìm nơng, chìm sâu” lịng đất làm giàu cho Tổ quốc - Ơng bố anh niên xung phong đội -> Dù không xuất trực tiếp truyện mà gián tiếp qua lời kể anh niên, song họ lên với nét tuyệt đẹp tâm hồn cách sống Họ người say mê cơng việc Vì cơng việc làm giàu cho đất nước, họ sẵn sang hi sinh tuổi xuân, hạnh phúc tình cảm gia đình Cuộc sống họ lặng lẽ nhân III Tổng kết: Nội dung:Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” khắc họa thành cơng hình ảnh người lao động bình thường, mà tiêu biểu anh niên làm công tác khí tượng đỉnh núi cao Qua đó, truyện khẳng định vẻ đẹp người lao động ý nghĩa công việc thầm lặng Nghệ thuật: - Cốt truyện đơn giản, xoay quanh tình có gặp gỡ bất ngờ ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ anh niên làm cơng tác khí tượng Cuộc gặp gỡ diễn chốc lát để lại ấn tượng gợi nhiều suy nghĩ dẫn tới nhân vật mới: kĩ sư vườn rau, nhà nghiên cứu sét - Xây dựng nhân vật chân dung, nhân vật ghi lại đánh giá qua cảm nhận trực tiếp không nhạt nhòa khắc họa qua nhiều điểm nhìn miêu tả tinh tế - Chất thơ “Lặng lẽ Sa Pa” phụ trợ đắc lực cho ca, ca ngợi người bình dị mà cao quý: tình trữ tình, tranh thiên nhiên, lời đối thoại, quan trọng ý nghĩ, cảm xúc người vẻ đẹp đỗi nên thơ, nên hoa, nên nhạc lối sống mà nhân vật gợi Văn "Chiếc lược ngà" - Nguyễn Quang Sáng I – Tìm hiểu chung: Tác giả: - Nguyễn Quang Sáng, sinh năm 1932, quê huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang - Trong kháng chiến chống Pháp, ông tham gia đội, hoạt động chiến trường Nam Bộ - Từ sau năm 1954, tập kết miền Bắc, Nguyễn Quang Sáng bắt đầu viết văn - Những năm chống Mĩ, ông trở Nam Bộ tham gia kháng chiến tiếp tục sáng tác văn học - Tác phẩm Nguyễn Quang Sáng có nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch phim viết sống người Nam Bộ hai kháng chiến sau hòa bình - Năm 2000, ơng Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh văn học nghệ thuật 2.Tác phẩm: a Hoàn cảnh sáng tác: - Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” viết năm 1966 – tác giả hoạt động chiến trường Nam Bộ năm kháng chiến chống Mĩ đưa vào tập truyện tên - Nói hồn cảnh viết truyện ngắn “Chiếc lược ngà”, Nguyễn Quang Sáng tâm sự: “Năm 1966, từ miền Bắc trở miền Nam Vùng Đồng Tháp Mười mênh mông nước trắng Tôi ghe vào sâu rừng sống nhà sàn treo Lúc đó, đồn giao liên dẫn đường tồn nữ Tơi có ấn tượng với câu chuyện gái giao liên có lược ngà trắng Sau nghe cô kể chuyện, ngồi viết ngày, đêm hoàn thành tác phẩm này” (Văn lớp khơng khó bạn nghĩ) - Văn sách giáo khoa đoạn trích phần truyện b Bố cục: đoạn: - Đoạn 1: Từ đến…đến… “Nó nói tiếng nấc, vừa nói vừa từ từ tuột xuống” -> Tình cảm cha bé Thu ông Sáu ba ngày ông nghỉ phép - Đoạn 2: Còn lại -> Ở khu cứ, ông Sáu làm lược ngà tặng c.Chủ đề: Diễn tả cách cảm động tình cha thắm thiết, sâu nặng cha ông Sáu hồn cảnh éo le chiến tranh d Tóm tắt văn bản: Ông Sáu xa nhà kháng chiến Mãi đến gái lên tám tuổi, ông có dịp thăm nhà, thăm Bé Thu khơng nhận cha vết sẹo mặt làm ba em không giống với người cha ảnh mà em biết Em đối xử với ba người xa lạ Đến Thu nhận cha, tình cha thức dậy mãnh liệt em lúc ông Sáu phải lên đường trở khu Ở khu cứ, người cha dồn hết tình cảm yêu quý, nhớ thương đứa vào việc làm lược ngà voi để tặng Trong trận càn, ông Sáu hi sinh Trước lúc mãi, ông kịp trao lược cho bác Ba, nhờ bạn chuyển cho gái II – Đọc – hiểu văn bản: Tình truyện: Truyện xây dựng hai tình bản: - Tình 1: Đó gặp gỡ hai cha ông Sáu sau tám năm xa cách, thật trớ trêu bé Thu không nhận cha, đến lúc em nhận biểu lộ tình cảm thắm thiết ơng Sáu lại phải lên đường - Tình 2: Ở khu cứ, ông Sáu dồn tất tình u thương lịng mong nhớ đứa vào việc làm lược ngà để tặng con, ông hi sinh chưa kịp trao quà cho gái => Như vậy, tình thứ bộc lộ tình cảm mãnh liệt bé Thu với cha, tình thứ hai lại biểu lộ tình cảm sâu sắc, thắm thiết ơng Sáu với Tình truyện mang đầy kịch tính chứa đựng nhiều yếu tố bất ngờ Đó tình ngẫu nhiên song lại phổ biến, tình đầy éo le mà thường gặp chiến tranh Song đặt nhân vật vào tình ấy, nhà văn muốn khẳng định ngợi ca: tình cha thiêng liêng, sâu nặng giá trị nhân sâu sắc Tình cảm cao đẹp hoàn cảnh chiến tranh Diễn biến tâm lí tình cảm bé Thu a Trước nhận cha: - Thu thương cha Ta tưởng chừng gặp cha, bồi hồi, sung sướng sà vào vịng tay ba nũng nịu với tình cảm mãnh liệt hết Nhưng không, Thu làm cho người đọc phải bất ngờ qua hành động liệt không chịu nhận ông Sáu ba “Nghe gọi, bé giật mình, trịn mắt nhìn… ngơ ngác, ” Khi ông Sáu đến gần, giọng lặp bặp run run: “Ba con! Ba con” “Con bé thấy lạ quá, mặt tái đi, chạy kêu thét lên: Má! Má !” - Suốt ba ngày, ông Sáu chẳng đâu xa, muốn bên vỗ về, chăm sóc, bù đắp cho thiếu thốn tình cảm Song, ơng xích lại gần tìm cách xa lánh, định không gọi tiếng “ba” + Khi má dọa đánh bắt kêu “ba” vào ăn cơm, nói trổng: “Vơ ăn cơm!”; “Cơm chín rồi!”; “Con kêu mà người ta không nghe” Hai tiếng “người ta” làm ông Sáu đau lịng đến mức khơng khóc được, khe khẽ lắc đầu cười + Đến bữa sau, má giao cho nhiệm vụ nhà trơng nồi cơm,nó khơng thể tự chắt nước Tưởng chừng phải cầu cứu đến người lớn, phải gọi “ba” Nhưng khơng, nói trổng “Cơm sơi rồi, chắt nước giùm cái!” Bác Ba mở đường cho nó, khơng để ý, lại kêu “Cơm sơi rồi, nhão bây giờ!” Ông Sáu ngồi im Và tự làm lấy cơng việc nguy hiểm q sức, mà định không chịu nhượng bộ, định không chịu cất lên tiếng mà ba mong chờ + Đỉnh điểm kịch tính: bé Thu hất trứng cá mà ơng Sáu gắp cho nó, làm cơm văng tung tóe Ơng Sáu khơng thể chịu đựng trước thái độ lạnh lùng đứa gái mà ông yêu thương, ông giận chẳng kịp suy nghĩ, ông vung tay đánh vào mơng Bị ơng Sáu đánh,Thu khơng khóc, gắp lại trứng cá bỏ sang nhà ngoại, lúc cịn cố ý khua dây lịi tói kêu rổn rảng - Những chi tiết bình thường mà tinh tế chứng tỏ nhà văn thấu hiểu tâm lí trẻ em Trẻ vốn thơ ngây đầy cố chấp, chúng có hiểu lầm, chúng kiên chối từ tình cảm người khác mà không cần cân nhắc, với cô bé cá tính, bướng bỉnh Thu Người đọc nhiều thấy giận em, thương cho anh Sáu Nhưng thật em cô bé dễ thương Bởi nguyên nhân sâu xa chối từ tình u ba Tình u đến tơn thờ, trung thành tuyệt người ba ảnh chụp chung với má - người ba với gương mặt khơng có vết thẹo dài b Khi nhận cha: - Tình yêu ba bé Thu trỗi dậy mãnh liệt vào giây phút bất ngờ nhất, giây phút ông Sáu lên đường nỗi đau khơng đón nhận - Bằng quan sát tinh tế, bác Ba người nhận thay đổi Thu “vẻ mặt sầm lại buồn rầu”, “đôi mắt to nhìn với vẻ nghĩ ngợi sâu xa” Điều cho thấy tâm hồn đứa trẻ nhạy cảm Thu có ý thức cảm giác chia li, giây phút em thèm biểu lộ tình yêu với ba hết, ân hận làm ba buồn khiến em khơng dám bày tỏ Để tình u ba trào dâng mãnh liệt em vào khoảnh khắc ba nhìn em với nhìn trìu mến, giọng nói ấm áp “thôi, ba nghe con!” Đúng vào lúc không ngờ tới, kể ông Sáu, Thu lên tiếng kêu thét “Ba a a ba!” “Tiếng kêu tiếng xé, xé im lặng ruột gan người nghe thật xót xa Đó tiếng “ba” cố kìm nén năm nay, tiếng “ba” vỡ tung từ đáy lịng nó” Tiếng gọi thân thương đứa trẻ gọi đến thành quen với cha Thu nỗi khát khao năm trời xa cách thương nhớ Đó tiếng gọi trái tim, tình u lòng đứa bé tuổi mong chờ giây phút gặp ba - Đi liền với tiếng gọi cử vồ vập, cuống quýt nỗi ân hận Thu: chạy xơ tới, nhảy thót lên, dang chặt hai tay ôm lấy cổ ba, hôn ba khắp, tóc, cổ, vai, vết thẹo dài má, khóc tiếng nấc, kiên khơng cho ba Cảnh tượng tô đậm thêm tình yêu mãnh liệt, nỗi khát khao mong mỏi mà Thu dành cho ba Phút giây khiến người xung quanh không cầm nước mắt bác Ba “bỗng thấy khó thở có bàn tay nắm chặt trái tim mình” - Dường nhà văn Nguyễn Quang Sáng muốn kéo dài thêm giây phút chia ly cha Thu cảm nhận người đọc cách rẽ mạch truyện sang hướng khác, để bác Ba nghe bà ngoại Thu kể lại chuyện trò hai bà cháu đêm qua Chi tiết vừa giải thích cho ta hiểu thái độ bướng bỉnh không nhận ba hôm trước bé Thu thay đổi hành động em hôm Như vậy, lịng bé, tình u dành cho ba ln tình cảm thống nhất, mãnh liệt Dù cách biểu tình yêu thật khác hai hồn cảnh, xuất phát trừ cội nguồn trái tim đứa trẻ khao khát tình cha Tuy nhiên, Thu trước sau cô bé ngây thơ, em đồng ý cho ba để ba mua lược, quà nhỏ mà em bé gái ao ước Bắt đầu từ chi tiết này, lược ngà bước vào câu chuyện, trở thành chứng nhân âm thầm cho tình cha thiêng liêng, => Qua biểu tâm lí hành đơng bé Thu, người đọc cảm nhận tình cảm sâu sắc, mạnh mẽ thật dứt khoát, rạch ròi bé Thu Sự cứng đầu, tưởng ương ngạnh Thu biểu cá tính mạnh mẽ (cơ sở để sau trở thành giao liên mưu trí, dũng cảm) Tuy nhiên, cách thể tình cảm em hồn nhiên, ngây thơ => Qua diễn biến tâm lí Thu, ta thấy tác giả tỏ am hiểu tâm lí trẻ thơ diễn tả sinh động với lịng u mến,trân trọng tình cảm trẻ thơ Tình cha sâu nặng cao đẹp ông Sáu: - Nỗi khao khát gặp lại sau tám năm xa cách + Khi gặp lại con, không chờ xuồng cập bến, ông “nhún chân nhảy thót lên, xơ xuồng tạt ra, bước vội vàng với bước dài dừng lại kêu to: Thu! Con” Anh vừa bước vào vừa khom người đưa tay đón chờ con… Anh khơng ghìm xúc động… + Khi bé Thu sợ hãi bỏ chạy, anh đứng sững lại đó, nhìn theo con, nỗi đau đớn khiến mặt anh sầm lại trông thật đáng thương hai tay buông xuống bị gãy - Nỗi khổ niềm vui ba ngày thăm nhà + Trước thái độ lạnh nhạt, ông đau khổ, cảm thấy bất lực: Suốt ngày anh chẳng đâu xa, lúc vỗ Nhưng vỗ về, bé đẩy Anh mong nghe tiếng ba bé, bé chẳng chịu gọi Anh đau khổ “nhìn vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười” “khổ tâm khơng khóc được” + Hơm chia tay, nhìn thấy đứng góc nhà, ơng muốn ơm con, “sợ giẫy lên lại bỏ chạy” nên “chỉ đứng nhìn nó” với đơi mắt “trìu mến lẫn buồn rầu”… Cho đến cất tiếng gọi Ba, ơng xúc động đến phát khóc “khơng muốn cho thấy khóc, anh Sáu tay ơm con, tay rút khăn lau nước mắt, hôn lên mái tóc con” -> Đây giọt nước mắt hạnh phúc người cha, người cán kháng chiến - Tình yêu tha thiết ông thể sâu sắc ông khu cứ: + Xa con, ông nhớ nỗi day dứt, ân hận ám ảnh lỡ tay đánh + Lời dặn lúc chia tay thúc ông làm cho lược + Tác giả diễn tả tình cảm ông Sáu xung quanh chuyện ông làm lược: _ Kiếm khúc ngà voi, ông hớn hở đứa trẻ quà: “từ đường mòn chạy lẫn rừng sâu, anh hớt hải chạy về, tay cầm khúc ngà đưa lên khoe với Mặt anh hớn hở đứa trẻ quà” _ Rồi ông dồn hết tâm trí cơng sức vào việc làm cho lược: “anh cưa lược, thận trọng, tỉ mỉ cố công người thợ bạc” Trên sống lưng lược, ơng gị lưng, tẩn mẩn khắc nét chữ: “Yêu nhớ tặng Thu ba” Ơng gửi vào tất tình yêu nỗi nhớ _ Nhớ “anh lấy lược ngắm nghía mài lên tóc cho lược thêm bóng, thêm mượt” Ơng khơng muốn ơng đau chải lược.Yêu con, ông Sáu yêu đến sợi tóc -> Chiếc lược trở thành vật thiêng liêng ơng Sáu, làm dịu nỗi ân hận, chứa đựng bao tình cảm u mến, nhớ thương, mong ngóng người cha với đứa xa cách Cây lược ngà kết tinh tình phụ tử thiêng liêng - Ơng Sáu hi sinh trận càn lớn quân Mĩ – ngụy chưa kịp trao lược cho gái “Trong phút cuối cùng, khơng cịn đủ sức trăng trối lại điều gì, có tình cha chết được”, tất tàn lực cuối cịn cho ơng làm việc “đưa tay vào túi, móc lược” đưa cho người bạn chiến đấu Đó điều trăng trối khơng lời thiêng liêng lời di chức Nó ủy thác, ước nguyện cuối cùng, ước nguyện tình phụ tử Và giây phút ấy, lược tình phụ tử biến người đồng đội ông Sáu thành người cha thứ hai bé => Qua nhân vật ông Sáu, người đọc khơng cảm nhận tình u tha thiết sâu nặng người cha chiến sĩ mà cịn thấm thía bao đau thương mát em bé, gia đình Tình yêu thương ơng Sáu cịn lời khẳng định: Bom đạn kẻ thù hủy diệt sống người, cịn tình cảm người – tình phụ tử thiêng liêng khơng bom đạn giết chết III – Tổng kết: Nội dung: - Truyện “Chiếc lược ngà” thể cách cảm động tình cha thắm thiết, sâu nặng cao đẹp cha ông Sáu hoàn cảnh éo le chiến tranh - Truyện gợi cho người đọc nghĩ đến thấm thía mát đau thương, éo le mà chiến tranh gây cho người, gia đình Nghệ thuật: - Xây dựng tình truyện bất ngờ mà tự nhiên, hợp lí - Xây dựng cốt truyện chặt chẽ, lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp Truyện kể theo ngơi thứ nhất,đặt vào nhân vật bác Ba, người bạn chiến đấu ông Sáu người chứng kiến, tham gia vào câu chuyện Với kể này, người kể chuyện xen vào lời bình luận, suy nghĩ, bày tỏ đồng cảm, chia sẻ với nhân vật, câu chuyện mang tính khách quan - Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật tinh tế sâu sắc, nhân vật bé Thu - Ngôn ngữ truyện mang đậm chất địa phương Nam Bộ Văn bản: "Những xa xôi" - Lê Minh Khuê Bài soạn viết theo admin Học văn lớp - CH * Giới thiệu học: Đường Trường sơn - đông nắng, tây mưa; tên gợi cho ta thời lửa cháy, gợi hình ảnh đồn qn cha trước sau hát khúc quân hành, gợi đoàn xe trận Miền Nam thân yêu Viết nẻo đường Trường Sơn năm đánh Mĩ, khơng có thơ, ca ca ngợi chiến sĩ lái xe hay cô gái mở đường trang thơ Lâm Thị Mĩ Dạ mà cịn có câu chuyện đầy cảm phục viết cô gái niên xung phong, cô trinh sát mặt đường, cô chuyên phá bom nổ chậm mở đường cho xe qua Những cô gái trẻ Lê Minh Khuê (một bút nữ xuất sắc mảnh đất Xứ Thanh) kể lại khắc hoạ chân dung tâm hồn tính cách Ba gái trẻ xa xôi cao điểm Trường Sơn I Tìm hiểu chung: Tác giả: - Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa - Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập niên xung phong bắt đầu viết văn vào đầu năm 70 - Lê Minh Khuê bút nữ chuyên truyện ngắn - Trong năm chiến tranh, truyện Lê Minh Khuê viết sống chiến đầu tuổi trẻ tuyến đường Trường Sơn - Sau năm 1975, tác phẩm nhà văn bám sát chuyểnbiến đời sống xã hội người tinh thần đổi Tác phẩm: a Hồn cảnh sáng tác: - Truyện "Nhữngngơi xa xôi" số tác phẩm đầu tay Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc kháng chiến chống Mĩ dân tộc diễn liệt Văn đưa vào sách giáo khoa có lược bớt số đoạn - Truyện ngắn đưa vào tuyển tập “Nghệ thuật truyện ngắn giới” xuất Mĩ b Tóm tắt vănbản: "Những ngơi xa xơi" kể sống chiến đấu ba cô niên xung phong – tổ trinh sát mặt đường – Phương Định, Nho chị Thao Họ sống hang, cao điểm vùng trọng điểm tuyến đường Trường Sơn năm chống Mỹ Công việc họ quan sát máy bay địch ném bom, đo khối lượng đất đá để san lấp hố bom địch gây ra, đánh dấu bom chưa nổ phá bom Công việc nguy hiểm, phải đối mặt với chết, sống họ không niềm vui hồn nhiên tuổi trẻ, giây phút thảnh thơi, thơ mộng Họ gắn bó, yêu thương dù người cá tính Trong lần phá bom, Nho bị thương, hai người đồng đội hết lòng lo lắng chăm sóc cho Nho Một mưa đá đến gợi lịng Phương Định bao hồi niệm, khát khao c Đề tài: Ca ngợi sống, chiến đấu niên xung phong trêntuyến đường Trường Sơn d Ngôi kể: - Truyện kể theo thứ - Tác dụng: + Tạo điểm nhìn phù hợp dễ dàng tái hiện thực khốcliệt chiến tranh + Khắc họa giới tâm hồn, cảm xúc suy nghĩ nhânvật cách chân thực giàu sức thuyết phục + Làm lên vẻ đẹp người chiến tranh II.Đọc – hiểu văn bản: Hồn cảnh sống chiến đấu: - Ba gái hang chân cao điểm, vùng trọng điểm tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung nhiều bom đạn, nguy hiểm ác liệt, ngày phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ Có thương tích bom đạn giặc: “Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn Hai bên đường khơng có xanh Chỉ có thân bị tước khơ cháy Những nhiều rễ nằm lăn lóc Những tảng đá to Một vài cáithùng xăng thành ô tô méo mó, han gỉ nằm đất” Đó thực đầy mùi chiến tranh, khơng có màu xanh sống, thấy thần chết ln rình rập - Công việc cô đặc biệt nguy hiểm Họ phải chạy cao điểm ban ngày, phơi vùng trọng điểm đánh phá máy bay địch để đo ước tính khối lượng đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ cần phá bom Nhiệm vụ họ thật quan trọng đầy gian khổ, hi sinh, phải mạo hiểm với chết, ln căng thẳng thần kinh, địi hỏi dũng cảm bình tĩnh Vẻ đẹp tâm hồn ba cô gái niên xung phong tuổi trẻ Việt Nam kháng chiến chống Mĩ: a.Nét chung: - Họ gái cịn trẻ, tuổi đời mười tám đôi mươi Nghe theo tiếng gọi thiêng liêng Tổ quốc, họ rời xa gia đình, xa mái trường, tình nguyện vào nơi mà cịn diễn gang tấc Họ hi sinh tuổi xn khơng tiếc máu xương, thực lí tưởng cao đẹp: “Xẻ dọc Trường Sơn cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lại” - Qua thực tế chiến đấu, ba gái có tinh thần trách nhiệm cao với cơng việc, lịng dũng cảm, gan không sợ gian khổ hi sinh: + Mặc dù cịn trẻ, ln phải đối mặt với bom rơi, đạn nổ, họ hi sinh lúc nào, để đường thông suốt nên ln sẵn sàng việc trận Có lệnh lên đường tình Họ làm việc cách tự nguyện, ln nhận khó khăn, nguy hiểm mình: “Tơi bom đồi Nho hai lòng đường Chị Thao chân hầm ba – ri – e cũ” Đối mặt với hiểm nguy, cô nghĩ đến chết “một chết mờ nhạt không cụ thể” quan trọng “liệu mìn có nổ, bom có nổ khơng?” Như họ đặt cơng việc lên tính mạng củamình + Họ bình tĩnh, can trường có tinh thần dũng cảm Những lúc căng thẳng nhất, chị Thao móc bánh bích quy túi nhai Họ nói đến cơng việc phá bom với giọng điệu bình thản: “Quen Một ngày chúng tơi phá bom đến năm lần Ngày ít: ba lần” Khi phá bom, bước tới bom chưa nổ, họ khơng khom mà đường hồng, thẳng lưng bước tới Đối mặt với chết, khơng run sợ mà bình tĩnh moi đất, đặt dây, châm lửa, tính tốn cho xác - Ở họ cịn có tình đồng đội gắn bó, thân thiết: hiểu tính tình, sở thích nhau, quan tâm chăm sóc chu đáo Phương Định bồn chồn, lo lắng chờ chị Thao Nho trinh sát cao điểm Khi Nho bị thương, Phương Định chị Thao lo lắng, băng bó chăm sóc Nho cẩn thận với niềm xót xa chị em ruột thịt cảm thấy “đau người bị thương” - Cuộc sống chiến đấu chiến trường thật gian khổ, hiểm nguy họ lạc quan, yêu đời Họ có sống nội tâm phong phú, đáng yêu, dễ xúc cảm, nhiều mơ ước Họ thích làm đẹp cho sống hồn cảnh chiến trường ác liệt Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép hát, Phương Định thích ngắm gương, ngồi bó gối mộng mơ hát… Họ hồn nhiên đứa trẻ trước mưa đá Và trận mưa trở thành nỗi nhớ - nối dài khứ hôm qua khát vọng mai sau Kỉ niệm sống dậy khoảng sáng tâm hồn, cảm xúc hồn nhiên nguồn sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng, thêm sức mạnh vượt qua khó khăn, nguy hiểm -> Quả thật, gái mang tính cách tưởng khơng thể tồn tại, vơ gan dạ, dũng cảm chiến đấu mà hồn nhiên, vô tư sống sinh hoạt b, Nét riêng: - Nho cô gái trẻ, xinh xắn, “trơng nhẹ, mát mẻ que kem trắng”, “cái cổ trịn cúc áo nhỏ nhắn” dễ thương khiến Phương Định “muốn bế tay” Nho lại hồn nhiên – hồn nhiên trẻ thơ: “vừa tắm suối lên, quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo”; bị thương nằm hang nhổm dậy, xòe tay xin viên đá mưa Nhưng chiến đấu dũng cảm, hành động thật nhanh gọn: “Nho cuộn tròn gối, cất nhanh vào túi”, “quay lưng lại chúng tôi, chụp mũ sắt lên đầu…” Và lần phá bom, bị sập hầm, đất phủ kín lên người Mặc dù bị thương đau cô không rên la, không muốn cho đồng đội phải lo lắng - Chị Thao, tổ trưởng, nhiều có trải hơn, mơ ước dự tính tương lai thiết thực hơn, khơng thiếu khát khao rung động tuổi trẻ “Áo lót chị thêu màu” Chị lại hay tỉa đơi lơng mày mình, tỉa nhỏ tăm Nhưng công việc, gờm chị tính cương quyết, táo bạo Đặc biệt “bình tĩnh đến phát bực”: máy bay địch đến chị “móc bánh quy túi, thong thả nhai” Có ngờ người dày dạn trước sống chết lại sợ máu, sợ vắt: “thấy máu, thấy vắt chị nhắm mắt lại, mặt tái mét” Và khơng qn chị hát: nhạc sai bét, giọng chua, chị chăm chép hát dù chẳng thuộc nhạc, giọng lại chua, chị không hát trôi chảy chị lại có ba sổ dày chép hát rỗi chị ngồi chép hát - Phương Định trẻ trung Nho, cô học sinh thành phố, nhạy cảm hồn nhiên, thích mơ mộng hay sống với kỉ niệm tuổi thiếu nữ vơ tư gia đình thành phố Ở đoạn cuối truyện, sau trận mưa đá tạnh, dòng thác kỉ niệm gia đình, thành phố trào lên xốy mạnh sóng tâm trí gái Có thể nói nét riêng cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, gian khổ giữ phong cách riêng người Hà Nội, trữ tình đáng yêu => Mỗi người có cá tính riêng họ ngời sáng vẻ đẹp chủ nghĩa anh hùng Việt Nam, tuổi trẻ Việt Nam Viết ba cô niên xung phong, Lê Minh Khuê không tô vẽ, không mĩ lệ mà miêu tả cụ thể, chân thực cách cá thể hóa nhân vật với hình ảnh đời thường Họ từ đời bước vào trang sách, trở thành anh hùng – bầu trời Trường Sơn Nhân vật PhươngĐịnh: a Phương Định cô gái có tâm hồn sáng: * Nhạy cảm, mơ mộng: - Là cô gái trẻ người Hà Nội, có thời học sinh hồn nhiên vơ tư - Hay nhớ kỷ niệm (kỷ niệm sống lại cô chiến trường ác liệt; mưa đá qua kỷ niệm lại thức dậy ) Nó vừa khao khát, vừa liều thuốc tinh thần động viên cô nơi tuyến lửa - Nhạy cảm, thường quan tâm đến hình thức (tự đánh giá mìnhlà gái ); biết nhiều người để ý, thấy tự hào khơngvồn vã mà tỏ kín đáo, tưởng kiêu kì - Hay mơ mộng, tìm thấy thú vị sống, cảcông việc đầy nguy hiểm “Việc có thú vị Có đâu thếnày hay khơng ” Nó thách thức thần kinh người để lúc vượt qua nó, chiến thắng nó, cảm thấy thú vị * Hồn nhiên, yêu đời: - Thích hát, thuộc nhiều hát (từ hành khúc đội đến ), chí bịa lời mà hát - Dưới mưa đá, “vui thích cuống cuồng”, say sưa tậnhưởng mưa hồn nhiên chưa nghe thấy tiếng bom rơi đạn nổ b Phương Định người có phẩm chất anh hùng: - Có tinh thần trách nhiệm với cơng việc - Dũng cảm, gan - Bình tĩnh, tự tin tự trọng - Khi thực nhiệm vụ phá bom, ban đầu cô thấy căng thẳng, hồi hộp, cảm thấy có ánh mắt chiến sĩ dõi theo độngviên, khích lệ, lịng tự trọng cô thắng bom đạn Cô khơng khom mà đàng hồng bước tới; bình tĩnh, tự tin thực thao tác phá bom, chạy đua với thời gian để vượt qua chết - Thương yêu người đồng đội mình: + Chăm sóc Nho chu đáo + Hiểu rõ tâm trạng lo lắng Thao Nho bị thương, Thao cố che dấu việc bảo cô hát + Với đại đội trưởng, tiếp xúc qua điện thoại biế trõ từ cách ăn nói đến đặc điểm riêng + Quý trọng cảm phục tất chiến sĩ mà cô gặptrên tuyến đường Trường Sơn - Qua dòng suy tư Phương Định, người đọc không thấy toả sáng phẩm chất anh hùng mà cịn hình dung giới nội tâm phong phú cô - Sự khốc liệt chiến tranh luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu đuối thành lĩnh kiên cường người anh hùng cách mạng - Nét điệu đà, hồn nhiên, duyên dáng cô gái tôn thêm vẻ đáng yêu cô Thanh niên xung phong gan dạ, dũng cảm - Phương Định (cũng Nho Thao) hình ảnh tiêu biểu cho hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước => Qua nhân vật Phương Định cô niên xung phong, Lê Minh Khuê có nhìn thật đẹp, thật lãng mạn sống chiến tranh, người chiến tranh Chiến tranh đau thương mát song chiến tranh hủy diệt vẻ đẹp tâm hồn tươi xanh tuổi trẻ, người Chính từ nơi gian lao, liệt ta lại thấy ngời sáng vẻ đẹp tuổi trẻ, chủ nghĩa anhhùng Cách mạng Việt Nam => Ba cô niên xung phong trang văn xi trữ tình êm mượt Lê Minh Khuê gieo vào lòng người đọc ấn tượng khó quên vẻ đẹp lung linh tỏa sáng củanhững ngơi xa xơi Hình ảnh họ khiến ta nhớ đến ý thơ Lâm Thị Mĩ Dạtrong “Khoảng trời hố bom”: Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng Những ngời chói lung linh III Tổng kết: Nội dung: Truyện "Nhữngngôi xa xôi" Lê Minh Khuê làm bật tâm hồn sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh hồn nhiên, lạc quan cô gái niên xung phong tuyến đường Trường Sơn Đó hình ảnh đẹp, tiêu biểu hệ trẻ Việt Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ Nghệ thuật: - Lựa chọn kể phù hợp, cách kể chuyện tự nhiên - Nghệ thuật xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lí - Ngơn ngữ giản dị, vừa mang tính ngữ vừa đậm chất trữtình - Câu văn ngắn, nhịp điệu dồn dập, gợi khơng khí chiến trường Mời bạn xem tiếp tài liệu tại: https://vndoc.com/luyen-thi-vao-lop-10 ... tiếng thi? ?ng liêng làm sao! Nó diễn tả niềm tự hào, xúc động, ngân vang lên Xúc động biểu cao tình bạn thắm thi? ??t, đẹp đẽ.Cịn tự hào tình cảm thi? ?ng liêng, cao người chung chí hướng, ý nguyện,... khảo: "Ôn thi vào lớp 10 Ngữ văn năm học 2013-2014" - Nguyễn Thị Kim Lan * Giới thi? ??u học: Mùa thu đề tài, cảm hứng quen thuộc lâu đời thơ ca.Trong kho tàng dân tộc ta biết đến mùa thu thơ Nguyễn... Bài thơ có hai ngu? ??n cảm hứng lớn, song hành, hài hòa trộn lẫn vào Đó cảm hứng thi? ?n nhiên vũ trụ cảm hứng người lao động sống Sự thống hai ngu? ??n cảm hứng thể qua kết cấu hệ thống thi ảnh Về kết