BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI Bộ Môn Thực Vật Dân Tộc Học Và Ứng Dụng BÁO CÁO THỰC TẬP TỔ CHỨC ĐIỀU TRA SỬ DỤNG CÂY THUỐC TẠI HỘ GIA ĐÌNH NGƯỜI DÂN TỘC DAO Giảng viên phụ trách: TS Phạm Hà Thanh Tùng Nhóm sinh viên thực hiện: Nhóm tổ lớp P1k72 Họ tên: msv: Vàng A Súa 1701499 Phan Xuân Thành 1701519 Trịnh Ngọc Hà 1701136 Bùi Đức Trọng 1701625 Đinh Quang Phú 1701456 Nguyễn Thị Thúy Ngân 1701406 Phạm Thị Thanh Hiên ( lớp M1k72) 1701180 Hà Nội, 22/11/2020 Chủ đề nghiên cứu: Tìm hiểu số thuốc chữa bệnh rối loạn tiêu hóa đau bụng tiêu chảy, chua, táo kết điều tra thuốc vườn hộ gia đình Tóm tắt nội dung chính: Đặt vấn đề 1.1 Lý nghiên cứu 1.2 Chủ đề nghiên cứu 1.3 Đối tượng nghiên cứu Tổng quan địa điểm nghiên cứu 2.1 Vị trí địa lí 2.2 Hoạt động kinh tế 2.3 Mật độ dân cư Phương pháp nghiên cứu Kết 4.1 Danh sách thuốc chung lớp 4.2 Bảng danh sách thuốc theo chủ đề Kết luận Bàn luận đề xuất Bảng danh sách thuốc chung lớp 7.1 Danh sách theo chủ đề 7.2 Danh sách thuốc vườn Đặt vấn đề 1.1 Ngày nay, giới xu hướng sử dụng loại thuốc để chữa bệnh ngày phát triển mạnh mẽ Tại Việt Nam, người từ lâu biết sử dụng cỏ làm thuốc chữa bệnh, đặc biệt vùng miền núi, có xã Ba Vì Đây xã miền núi nằm chân núi Ba Vì, gọi với tên khác xã người Dao có đến 98% dân tộc Dao sinh sống Từ lâu, người Dao sống gắn liền với núi rừng, mà kiến thức loại thuốc họ phong phú Theo thời gian người Dao Ba Vì tích lũy thuốc nam chữa bệnh vô hiệu 1.2 Việc điều tra tri thức sử dụng thuốc người Dao Ba Vì cơng việc cần thiết, góp phần quan trọng việc lưu giữ phát triển bền vững nguồn tài nguyên thuốc dân tộc 1.3 Chính thế, thực chuyến thực địa lên thôn Hợp Sơn, xã Ba Vì để điều tra tri thức sử dụng thuốc người dân nơi đánh giá trạng nguồn tài nguyên thuốc vườn thầy lang Cụ thể hơn, nhóm chúng tơi tìm hiểu sâu tri thức sử dụng thuốc để chữa bệnh tiêu hóa Tổng quan địa điểm nghiên cứu 2.1 Vị trí địa lí: + Địa điểm nghiên cứu thuộc Yên Sơn, thơn Hợp Nhất, xã Ba Vì, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội + Đây xã miền núi, nằm chân núi Ba Vì (Tản viên Sơn) thuộc Huyện Ba Vì + Phía Bắc giáp xã Ba Trại,và xã Tản Lĩnh, phía Nam giáp xã Khánh Thượng, phía Đơng giáp xã Vân Hịa, phía Tây giáp xã Minh Quang, tổng diện tích tự nhiên 2504,69 + Vùng núi Ba Vì với đỉnh cao 1296m, có mơi trường thực vật phong phú, nguồn dược liệu quý đa dạng, Với lợi diện tích đất rừng lớn, thiên nhiên đa dạng có nhiều thuốc quý, nhiên sách bảo vệ rừng Quốc gia Ba Vì nên người dân phải chuyển xuống vùng thấp để sinh sống, dẫn đến số lượng thuốc khan trước 2.2 Hoạt động kinh tế: + Sản xuất nông nghiệp + Làng nghề thuốc nam dân tộc Dao: Người dân nơi đa số người Dao, họ có truyền thống hành nghề thuốc Nam lâu đời Tri thức từ nhận biết nắm bắt đặc tính, cơng dụng tỉ lệ kết hợp, pha trộn thảo dược để chữa bệnh bồi bổ sức khỏe kho tàng tri thức quý báu mà người Dao bồi đắp, giữ gìn trao truyền qua hệ 2.3 Mật độ dân cư: + Số liệu năm 2017: Xã Ba Vì có 505 hộ với 2230 nhân khẩu, 98% người dân tộc Dao Mật độ dân cư 89 người/km^2 Phương pháp nghiên cứu ❖ Sử dụng phương pháp PRA (Participatory Rapid/Rural Appraisal) - Phương pháp đánh giá nơng thơn có tham gia người dân theo nghiên cứu thực vật dân tộc học Gary J.Martin Áp dụng số kỹ thuật PRA: ❖ Nhập quan sát: Tạo mối quan hệ với người dân, tìm hiểu tranh chung điều kiện tự nhiên, địa hình lịch sử cộng đồng; tìm hiểu điều kiện kinh tế, xã hội cộng đồng; sâu tìm hiểu sống hoạt động hàng ngày cộng đồng; tham gia vào sinh hoạt sống người dân (nấu nướng, lên rừng hái thuốc, …) ❖ Phỏng vấn: Sử dụng phương pháp vấn bán cấu trúc: vấn sở sử dụng sườn thông tin cần vấn, thường danh mục câu hỏi chuẩn bị trước cách đặt câu hỏi (thứ tự câu hỏi) câu hỏi phát sinh trình vấn thay đổi tùy theo đối tượng vấn Đối tượng vấn thường người có kiến thức việc sử dụng thuốc địa phương ❖ Phương pháp thu mẫu: ghi chép lại thu mẫu thuốc có vườn theo dẫn thầy lang ❖ Thu thập thông tin vườn: số mảnh vườn, diện tích vườn, cách bố trí vườn, điều kiện chăm sóc, bảo vệ, yếu tố tác dụng, thuận lợi khó khăn q trình trì vườn ❖ Mơ tả mẫu cây: Mô tả chi tiết đặc điểm: thân, rễ, lá, hoa, quả, hạt (nếu có), đặc biệt số đặc điểm bị sau khô như: mùi vị, màu sắc, nhựa mủ Việc mơ tả mẫu vật có vai trị quan trọng, giúp nhận diện xác mẫu vật nghiên cứu Kết nghiên cứu 4.1 Tìm hiểu thuốc chữa bệnh rối loạn tiêu hóa( đau bụng ngoài, chua…) Bảng Danh sách thuốc hộ gia đình sử dụng phổ biến để chữa bệnh rối loạn tiêu hóa ( đau bụng tiêu chảy, chua…) STT Tên Cam Củ Dịm Sơn thục Hồng đằng Lá khơi Mơ rừng Giải nghĩa Bộ phận Công dụng dùng Lá Viêm loét dày, tá tràng, đầy Củ Viêm loét dày, tá tràng, đầy Củ Viêm loét dày, tá tràng, đầy Rễ Viêm loét dày, thân tá tràng, đầy Thân Viêm loét dày, tá tràng, đầy Đìa sản Thân Lá Viêm loét dày, tá tràng, đầy Phá bệnh Rễ tranh Rễ Tùng gày chặn Chè dây Cả Chữa đại tràng, tiêu hóa Đau bụng, tiêu chảy, ngoai Chữa dày 10 11 Nghệ đen, đen, vàng Trên mặt đất Củ Chữa viêm loét dày, tá tràng Cách chế biến cách dùng Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống vò lá, sắc uống trực tiếp Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống 12 Kèng trà Chè dây, che rừng 13 Đìa sèng meng Râu rồng Lấu Tầm sliền biệt Gối hạc Chỉ thiên Gốc Củ Viêm loét dày, tá tràng, đầy Trào ngược dày, táo bón Pà Chần Chèng Chiềm dày bẩu Sa nhân Mú chân Lá Gối hạc Lá 20 Bèo nìm slam Cây hoa dơi 21 22 Tầm gửi Đèn tòm chẩm Chữa viêm loét dày, tá tràng Đau bụng ngoài, đường ruột Các bệnh liên quan đến đường ruột Đau bụng khan, viêm nhiễm đường ruột Chữa trào ngược Đau bụng ngoài, đường ruột 14 15 16 17 18 19 Trên mặt đất Chữa bệnh liên quan đến tiêu hóa Lá Chữa tiêu hóa dây kém, đường ruột Lá củ Viêm loét dày, tá tràng, đầy Rễ Cả Cả Cả Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống sắc uống trực tiếp Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, nghiền mịn, kết hợp vị khác vò thành viên với mật ong dùng bột trực tiếp với nước nóng Rửa hết lông phơi khô, làm tương tự vị Thái nhỏ, phơi khô, nghiền mịn, kết hợp vị khác vò thành viên với mật ong dùng bột trực tiếp với nước nóng Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô, sắc với vị khác uống Thái nhỏ, phơi khô đun thang Thái nhỏ, phơi khô, nghiền mịn, kết hợp vị khác vò thành viên với mật ong dùng bột trực tiếp với nước nơng • Đa dạng sử dụng thuốc để chữa bệnh tiêu hóa: Qua điều tra qua hộ gia đình chúng tơi điều tra 22 loại thuốc khác dung để chữa bệnh liên quan đến đường tiêu hóa, phận dung đa dạng ( dung từ đến rễ củ, thấy dung hoa hạt, chủ yếu dung lá, than, củ, nhiều dung cây) Cách chế biến đơn giản thái phiến nhỏ phơi khô, để túi nilong thùng tủ sắc nước nóng uống trực tiếp, số ngâm rượu Tuy nhiên người dân nơi không đơn chế biến để sử dụng mà chế biến chinh họ để kinh doanh thuốc gia truyền chữa bệnh loét dày tá tràng cách chế biến nấu cao cô cứng cắt miếng dung ngay, xay nghiền thơ đóng viên thành lọ dung • Tần số sử dụng thuốc hộ gia đình ST T Tên Nhà Nhà Nhà Nhà Nhà 11 Sa nhân Cam Có có có 12 Tầm khiền biệt có Củ rịm Có có có 13 Gối hạc có Sơn thục Có 14 Củ giị đất Lá khơi Có 15 Ngọc Cẩu 16 Mú chân 17 Đèn tịm chẩn Có 18 Tầm gửi Có 19 Bèo nìm slam 20 Mơ rừng Hồng Có đằng có có có có có Đìa sản Có Nghệ đen, vàng, đỏ Có Chè dây Có Râu Rồng có Đìa sèng meng có 10 Có Có có có Có Có Có Có Có có Có Có Có có Có có có có Có có có có Có đường cong bão hịa thuốc 25 20 15 10 nha nha nha nha nha • Sử dụng thuốc nam chữa bệnh rối loạn tiêu hóa số hộ gia đình người dân tộc Dao thơn Hợp Sơn, xã Ba Vì gia đình có thuốc gia truyền riêng họ tộc mình, qua điều tra thấy có trùng lặp nhiều thuốc kết hợp 15 – 20 vị thuốc thuốc, thuốc tiêu hóa dân tộc Dao chủ yếu kết hợp 20 vị có danh sách 4.2 Điều tra thuốc vườn • Qua điều tra chúng tơi thấy rằng, người dân ngồi việc hái thuốc rừng, gia đình làm nghề thuốc gia truyền có có mảnh vườn kề cạnh nhà với diện tích khoảng vài trăm mét vng Mục đích chủ yếu mảnh vườn để trồng thu ốc hiếm, thuốc có cơng dụng thực tốt, thuốc dung phổ biến ngày cho gia đinh • Cách họ chăm sóc vườn đơn giản, trồng vào, rào tưới nước sống nhỏ cỏ, phát cỏ cho sẽ… • Nhóm chúng tơi tham gia điều tra hộ thu 14 mẫu khác ( bảng ) với công dụng khác Bảng danh sách thuốc điều tra thuốc vườn STT Mã số Tên Bộ phận dùng 1019039 Rầm rì Lá 1019037 Sơn thục Thân rễ Công dụng Chế biến, cách dùng Đau bụng, ngồi Phơi khơ, sắc uống ấm, sắc tươi uống Hái rửa đất, bỏ rễ con, cắt thành đoạn dài phơi hay sấy khô Dùng chữa khớp xương đau nhức, co quắp, tê dại 1019044 Cối xay lá, thân tươi hay khô 1019043 Phù Toàn quẩy tập 1019049 Xương cá Toàn 1019036 Râu Hùm Thân rễ 1019041 Tùng gày chặn 1019069 Củ Dòm Cả 10 11 12 13 14 Củ Thuốc mát, đái vàng, Thu hoạch phơi khô Kết đái rắt hợp vị thuốc khác sắc uống Chuyên trị đau, sưng, Ðào rễ về, rửa sạch, thái nhức lợi cho người mỏng, phơi khô Lá thường lớn trẻ em dùng tươi Hạt lấy già Sắc uống với vị thuốc khác Chữa đau xương Có thể thu hái quanh khớp, viêm xoang năm Dạng phơi khô dùng tươi Sắc giã nát, mủ dùng da Thanh nhiệt giải độc, Thu hái thân rễ quanh năm, tiêu viêm thống, rửa sạch, phơi hay sấy khô lương huyết, tán ứ Giã nhỏ, ngâm rượu Thân rễ dùng ngồi xoa bóp ngồi, khơng uống chữa thấp khớp Đau bụng, tiêu chảy, Thái nhỏ, phơi khô, sắc với ngoai vị khác uống Viêm loét dày, tá tràng, đầy dùng tươi hay thái phiến phơi khơ Có thể sắc uống ngâm với rượu dùng trị đau lưng, đau mỏi tay chân 1019071 Hoàng Toàn thân, Nhiễm trùng (viêm Rễ thân vào tháng 8đằng rễ, tai) Ngứa, ho, đau 9, cạo lớp bần bên Thân, rễ bụng ngoai ngoài, chặt đoạn, phơi dùng nhiều khô hay sấy khô Kết hợp vị khác để sắc uống làm thuốc viên 1019073 M’hầy Tồn Giữ thai, cam trẻ em, Phơi khơ dùng tươi meng hậu sản Sắc uống 1019075 Mía dị Rễ Thuốc mát, đái vàng, Có thể dùng tươi để vắt đái rắt, vàng da, thành nước, pha tắm Kết lợp bệnh liên quan đến vị khác để sắc thang trị gan tiểu rát 1019077 Sa nhân Rễ, già Đường ruột, hậu sản, Phơi sấy khô Dùng kết an thai hợp với vị thuốc khác sắc uống 1019083 Nỏ Trên mặt Chữa viêm Có thể dùn tươi phơi châu đất khơ Sắc uống vị khác 1019085 Chiềm Cả Đau bụng ngồi, Thái nhỏ, phơi khơ, sắc với dày bẩu đường ruột vị khác uống Rau hùm_9036 Tùng Gài chặn_9041 Sơn Thục_9037 Rầm Rì_9039 Phù Quẩy Tập_9043 Cối Xay_9044 Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae) 2 Thiên niên kiện Tên khoa học: Hầu Homalomena ( Sơn aromaticae thục) Họ: Ráy (Araceae) Khế leo Tên khoa học: Rourea Ngồng minor chan Họ: Chua me đất m’hây (Oxalidaceae) Lõa ty nhuộm Tên khoa học: Dào bua Gymnema tingens Đìa trại ngồng Sói rừng Tên khoa học: Chloranthus erectus Họ: Hoa sói (Chloranthaceae) Dào chan Kb Dào Dào cụn Kb Vót thơm Tên khoa học: Viburnum odoratissimum Lồ lào Họ: Kim ngân vâm (Caprifoliaceae) Hoàng đằng 2 Vàng tằng Kb Thân rễ đau, Ngoài ra: động kinh, tâm thần phân liệt, cảm, đau đầu Khử phong thấp, mạnh gân cốt Thường dùng để chữa đau nhức - Thân rễ cắt xương khớp, co đoạn, phơi khô để nấu quắp, tê dại cao xương khớp Chữa đau nhức Cả xương khớp Cả Chữa phong tê thấp Dùng để chữa đau nhức xương khớp Ngồi chữa chứng bệnh tiêu hóa đặc Cả biệt đầy Phong tê thấp, bại Cả liệt Chân tay co quắp, Cả đau nhức Phong tê thấp, bại Cả liệt - Nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp Đau người, khớp, Cả phong, đường ruột Nấu cao xương khớp Thanh nhiệt, tiêu viêm, sát trùng Ngoài Toàn sử dụng thân, thuốc chữa đau rễ, nhức xương khớp Nấu cao xương khớp 18 2 2 2 2 Thường đường dùng để chữa trường hợp bị thương phong Huyết dụ thấp gây đau nhức Tên khoa học: Ngồi cịn chữa Cordyline terminalis Lá, chứng kiết lỵ, rong - Lá, hoa, rễ rửa Quyền Họ: Huyết dụ hoa kinh, ho gà trẻ phơi khô để nấu cao diêm sli (Asteliaceae) rễ em, xương khớp Gió đất hoa thưa Tên khoa học: Balanophora indica Họ: Gió đất Chữa trị đau nhức Gió đất (Balanophoraceae) Cả xương khớp - Nấu cao xương khớp Mao hùm mềm Tên khoa học: Đèng tòn Gomphandra mollis Chữa bệnh đòi Họ: Stemonuraceae Cả xương khớp - Nấu cao xương khớp Chữa đau nhức xương khớp trời Lá lốt lạnh Ngồi Tên khoa học: Piper chữa chứng - Nấu cao xương khớp lolot nhiều mồ hôi - Giã lấy nước uống Họ: Hồ tiêu tay chân, mụn nhọt - Sắc uống Lá lốt (Piperaceae) Cả lâu liền miệng dược liệu khác Làm giảm triệu chứng đau nhức xương khớp, suy Ngải cứu nhược thể, giảm - Nấu cao xương khớp Tên khoa học: cân, điều hòa kinh - Sắc nước uống Artemisia vulgaris nguyệt, cầm máu, - Đắp lên vết thương, Ngọi Họ: Cúc (Artemisia) Lá tươi xoang chỗ đau nhức Đu đủ rừng Tên khoa học: Lõi thân chữa D’hìa Trevesia palmata phong tê thấp nhầm Họ Nhân sâm Thân Lá đắp chữa gãy điẻng ( Araliaceae) Lá xương Nấu cao xương khớp Gắm núi Tên khoa học: Thân/ Chữa phong tê M’hầy Gnetum montanum cành thấp, đau nhức - Cắt nhỏ phơi khô để mui Họ: Gắm (Gnetaceae) xương khớp nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp Trinh đằng ba mũi Dùng để chữa trị - Sắc uống hay ngâm Quề đài Tên khoa học: Rễ, sản huyết ứ, phong rượu uống m’hây Parthenocissus thân thấp, đau nhức - Đắp lên vết thương 19 2 tricuspidata Họ: Nho (Vitaceae) Bù liêu Cửu Long Tên khoa học: Bousigonia mekongensis Họ: Trúc đào Dào bay (Apocynaceae) Rì rì Homonoia riparia Lour Họ: Thầu dầu Slui liềm (Euphorbiaceae) Chòi mòi nhọn Tên khoa học: Antidesma bunius Lồ lào Họ: Thầu dầu bỉa (Euphorbiaceae) xương khớp, bán thân bất toại Cả Chữa thấp khớp Phong tê thấp, phụ Cả nữ sau đẻ Nấu cao xương khớp Thuốc điều kinh, chữa hậu sản, bụng ngực đau, phong tê Cả thấp Chữa tê thấp, nhức mỏi gân xương, bán thân bất toại, nhọt Hy thiêm độc, rắn cắn Ngoài Tên khoa học: cịn dùng chữa Siegesbeckia kinh nguyệt khơng Tầm mìa orientalis đều, mụn nhọt, lở chuổi Họ: Cúc (Asteraceae) Cả ngứa Gừng đen Tên khoa học: Chày Distichochlamys sp nhày Họ: Gừng khốc (Zingiberaceae) Phong tê thấp Khôi Trị đau dày nhung Khôi vằn Trị đay dày Vàng Nghệ đen Củ Trị đau dày trang Vàng Nghệ vằn Củ Trị đau dày trang Đìa đòi Củ dòm Củ Trị đau dày, đau sli’ bụng, đau bụng kinh Củ gió Tồn Trị đau dày đất thân - Nấu cao xương khớp 20 - Nấu cao xương khớp - Nấu cao xương khớp - Ngâm rượu - Sắc lấy nước uống - Nấu cao xương khớp Nấu cao Nấu cao Nấu cao Nấu cao Nấu cao củ thái nhỏ nấu nước uống Nấu cao Đìa dhàn Vàng bạc trổ, Ngọc phản diệp pièng Đièng tòn Tử châu Petelot chẩm Lá Trị đau dày, sản Nấu cao hậu Toàn Xối rừng Ba kích núi Lá Trị đau dày, đau Nấu cao bụng ngoài, đau tức bụng Trị đau dày Nấu cao Bèo nìm Râu hùm slam Thân rễ Hồn ngọc Đièng Núc nác pang’ Quyền Huyết dụ diêm sli’ Ruột gà (dạ cầm) Hoàng đằng Toàn Vỏ Vỏ rụt Đièng tòn Tử châu Philippin chẩm Đìa sèng Lấu meng Mộc hương Đìa nịm Địa liền then’ Phia Muối Dây hồng liên Rễ phơi, sấy khơ Trị đau dày Nấu cao thuốc đau dày, bổ thận, tráng dương, trừ phong thấp Trị đau dày, đau Nấu cao bụng khan, viêm nhiễm đường ruột Trị đau dày Nấu cao Trị đau dày Nấu cao Lá, rễ Trị đau dày Nấu cao Rễ thân Rễ thân già Toàn thân Toàn thân Toàn thân Vỏ thân, vỏ củ Củ Trị đau dày Nấu cao Trị đau đay Nấu cao Trị đau dày Nấu cao Toàn thân Toàn thân 21 Trị đau dày, đau Nấu cao bụng khan Trị đau dày Nấu cao Trị đau đay Nấu cao Trị đau dày Trị đau dày Thái mỏng, phơi khô Nấu cao Nấu cao Trị đau dày Nấu cao đièng Bồ cu vẽ cam kềm 10 Sả nước Sả nước 10 Chanh Chanh 10 Bưởi Bưởi 10 Hương nhu Hương nhu 10 Cháy rừng 10 Đài bi Cơm cháy Cây cúc tần 10 Ngải cứu Ngải cứu 10 Tầm kha Cốt khí dây 10 Dào kía 10 Đìa giải Rẻ quạt 10 Puồng ton 10 Lồ lào vông Bạch đầu ông tro Bọt ếch 10 Trầu rừng 10 Gió xương 10 Pù chặt mau Dây đau xương Toàn thân Thân lá Trị đau dày Nấu cao Đau đầu, giải cảm, Nấu nước xông, uống sốt, thấp khớp Trị sốt, cúm, trị ho Xông, ép vắt lấy nước uống Đau đầu, đau Xông xương khớp, cảm cúm Tất Thuốc giải cảm, Sắc nước uống, đun trừ mồ hôi, cảm nắng, sôi dung xông phần nhức đầu, đau bụng rễ Rễ Trị cúm, cảm lạnh, Pha nước tắm trị phong thấp Lá, Trị cảm mạo, đau Sắc uống, xông nức xương khớp, non, rễ gai cột sống, tang cường tiêu hóa Cành, Cầm máu, giảm ho, Sắc uống, hóa đờm củ chữa phong thấp sắc uống Cả Chân tay co quắp Nấu nước tắm Thân Viêm họng, viêm Sắc nước uống rễ amidan, ho hen, bí đại tiểu tiện, chướng bụng, tích nước bụng Tồn Đái dắt, phụ nữ sau Sắc uống, làm thuốc đẻ tắm Thân, Tiêu đờm, giải độc, Thuốc sắc, ngâm lá, rễ giảm sưng đau, rượu, tán bột uống mạnh gân xương, lợi tiểu, kiện kinh khí Dây, Chữa gan nóng, đau đầu, đau mẩy, cảm mạo phong hàn tồn xương khớp tê đau làm thuốc tắm, ngâm rượu uống Lá Khu phong, hoạt Sắc thuốc uống, ngâm thân huyết, trừ thấp, lợi rượu uống, dung làm gân cốt thuốc tắm 22 10 Lồ lào kía Đơn Trung Quốc Lá 10 Gắm Dây gắm 10 Trầu không Trầu khơng Thân rễ Lá 10 Tía tơ Tía tô 10 Thiên Thiên niên kiện niên kiện 10 Củ ráy Củ ráy 10 Gió đất Gió đất 10 10 10 10 10 10 dây quan tài rầm rì gió đỏ phọc phua phay Phần mặt đất Thân rễ Phong tê thấp, thống, lợi tiểu, nhiệt Tê thấp, đua nhức gân xương Điều trị phong tê thấp, đau mỏi cổ, vai gáy, tê bì chân tay, nhức mỏi xương khớp Củ Chữa mụn nhọt, ghẻ lỡ, thống phong, cảm hàn Cả Đau bụng, khỏe người, phong tê thấp cây cây Sả Tía tơ Cả Điều trị ho, hen Cúc Tần Cả Điều trị ho 23 Sắc uống, ngâm rượu uống Chữa ho, hen, đau Ép lấy nước uống, lưng, phong thấp đắp đau nhức chân tay, kháng khuẩn Ra mồ hôi, chữa Sắc uống, thuốc tắm ho, trừ đờm, hen suyễn, tê thấp Điều trị viêm Cả xoang, ho, hen Đại bi Sắc uống, dung Sắc thuốc, ngâm rượu uống Sắc uống, Thuốc tắm xông, làm thuốc tắm xông, làm thuốc tắm xông, làm thuốc tắm xông, làm thuốc tắm xông, làm thuốc tắm xông, làm thuốc tắm Nấu cao, pha thành dung dịch nhỏ mũi uống Nấu cao, pha thành dung dịch nhỏ mũi uống Nấu cao, pha thành dung dịch nhỏ mũi uống ... 1019044 Cối xay lá, thân tươi hay khơ 10190 43 Phù Tồn quẩy tập 1019049 Xương cá Toàn 10190 36 Râu Hùm Thân rễ 1019041 Tùng gày chặn 1019 069 Củ Dòm Cả 10 11 12 13 14 Củ Thuốc mát, đái vàng, Thu hoạch... hùm_90 36 Tùng Gài chặn_9041 Sơn Thục_9 037 Rầm Rì_9 039 Phù Quẩy Tập_90 43 Cối Xay_9044 Xương cá_9049 Củ Rịm_9 069 Mhầy meng_9027 Hồng Đằng_9071 Mía dị_9075 Nỏ Châu_90 83 Chiềm Dầy Bẩu_9085 • Với tri thức... địa phương • Các nhóm thuốc nên trồng rộng rãi • Có phương pháp tổ chức quản lý để sản xuất tập trung cách có khoa học Danh sách chung Bảng 3: Danh sách thuốc theo chủ đề Tên Bộ Nhóm Tiếng Giải