BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐINH THỊ KIM THOA TÁC ĐỘNG CỦA CHẤT LƯỢNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH VÀ KỲ HẠN NỢ ĐẾN HIỆU QUẢ ĐẦU TƯ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM Ở CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐINH THỊ KIM THOA TÁC ĐỘNG CỦA CHẤT LƯỢNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH VÀ KỲ HẠN NỢ ĐẾN HIỆU QUẢ ĐẦU TƯ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM Ở CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính-Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS LÊ ĐẠT CHÍ Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực chưa công bố cơng trình khác Đinh Thị Kim Thoa MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Tóm tắt CHƯƠNG GIỚI THIỆU 1.1 Lý chọn đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.3 Cấu trúc nghiên cứu CHƯƠNG KHUNG LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC 2.1 Các khái niệm liên quan 2.1.1 Khái niệm đầu tư 2.1.2 Khái niệm hiệu đầu tư 2.1.3 Báo cáo tài 2.1.4 Thế báo cáo tài có chất lượng tốt 2.1.5 Nợ ngắn hạn 2.2 Ảnh hưởng chất lượng báo cáo tài (FRQ) đến hiệu đầu tư 10 2.3 Ảnh hưởng kỳ hạn nợ đến hiệu đầu tư 16 2.4 Mối quan hệ chất lượng báo cáo tài kỳ hạn nợ ngắn hạn hiệu đầu tư 19 CHƯƠNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 21 3.1 Mẫu nghiên cứu 21 3.2 Mơ hình nghiên cứu 21 3.2.1 Mơ hình kiểm nghiệm tác động chất lượng báo cáo tài kỳ hạn nợ hiệu đầu tư doanh nghiêp 21 3.2.2 Mơ hình kiểm nghiệm mối quan hệ chất lượng báo cáo tài hiệu đầu tư mức kỳ hạn nợ khác 29 3.3 Giả thuyết nghiên cứu 30 3.4 Phương pháp nghiên cứu 31 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 33 4.1 Thống kê mô tả 33 4.2 Kiểm định đa cộng tuyến 37 4.3 Kết hồi quy 38 4.3.1 Ảnh hưởng của chấ t lượng báo cáo tài chính và nợ ngắ n hạn đế n hiê ̣u quả đầ u tư của doanh nghiệp Việt Nam 39 4.3.2 Ảnh hưởng của chấ t lượng báo cáo tài chính và nợ ngắ n hạn đế n việc đầu tư mức đầu tư mức doanh nghiệp Việt Nam 43 4.3.3 Mối quan ̣ giữa chấ t lượng báo cáo tài chính và hiê ̣u quả đầ u tư ở các tỷ lệ nợ ngắn hạn khác 48 4.3.4 Các kiể m nghiê ̣m bổ sung 52 CHƯƠNG KẾT LUẬN 60 5.1 Kết luận nghiên cứu 60 5.2 Một số kiến nghị gợi ý 62 5.3 Hạn chế đề tài hướng nghiên cứu 63 TÀ I LIỆU THAM KHẢO 65 PHỤ LỤC 69 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt Financial reporting quality Chất lượng báo cáo tài Investment efficiency Hiệu đầu tư OI Overinvestment Đầu tư mức UI Underinvestment Đầu tư mức (thiếu đầu tư) NPV Net Present Value Giá trị FEM Fixed Effect Model Mơ hình hiệu ứng cố định REM Random Effect Model Mơ hình hiệu ứng ngẫu nhiên GMM Generalized method of moments Phương pháp Mô men tổng quát FRQ INVEFF HOSE HNX ICOR IRR STDebt Hochiminh Stock Exchange Sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh Hanoi Stock Exchange Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội Incremental Capital Output Chỉ số hiệu sử dụng vốn đầu tư Ratio Internal Rate of Return Tỷ suất sinh lời nội Short-term debt Nợ ngắn hạn DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Kết thống kê mô tả 35 Bảng Ma trận tự tương quan Pearson 36 Bảng Kiểm định đa cộng tuyến 38 Bảng 4.4 Hồi quy hiệu đầu tư với biến chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn 41 Bảng Hồi quy đầu tư mức với biến chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn 45 Bảng Hồi quy đầu tư mức với biến chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn 47 Bảng Hồi quy hiệu đầu tư, đầu tư mức đầu tư mức với biến tương tác chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn theo trung vị 50 Bảng Hồi quy hiệu đầu tư thay thế, đầu tư mức thay đầu tư mức thay với biến chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn 55 Bảng Hồi quy hiệu đầu tư, đầu tư mức đầu tư mức với biến tương tác chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn theo tứ phân vị thứ 58 Bảng 10 Hồi quy hiệu đầu tư, đầu tư mức đầu tư mức với biến tương tác chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn theo tứ phân vị thứ ba 59 Tóm tắt Bài nghiên cứu tìm hiểu về tác động của chấ t lươ ̣ng báo cáo tài chiń h và kỳ ̣n nơ ̣ ngắn hạn đố i với hiệu quả đầ u tư của các doanh nghiê ̣p Viê ̣t Nam nghiên cứu vai trò yếu tố doanh nghiê ̣p tình tra ̣ng đầ u tư quá mức hoă ̣c đầ u tư dưới mức Ngoài đề tài còn đào sâu nghiên cứu tác động chất lươ ̣ng báo cáo tài chính đố i với hiê ̣u quả đầ u tư mức độ sử dụng nợ ngắn hạn khác Mẫu nghiên cứu 152 doanh nghiệp phi tài chin ́ h Viê ̣t Nam đươ ̣c niêm yế t ở sàn chứng khoán HOSE và HNX giai đoạn 20072015 Kế t quả cho thấy chất lượng báo cáo tài góp phần cải thiện hiệu đầu tư giúp làm hạn chế tình trạng đầu tư mức doanh nghiệp, nhiên lại khơng có tác động đến tình trạng thiếu đầu tư Bên cạnh đó, nghiên cứu cịn ảnh hưởng nợ ngắn hạn việc nâng cao hiệu đầu tư khơng tìm thấy mối quan hệ nợ ngắn hạn với việc đầu tư mức đầu tư mức Ngoài ra, phân loại nợ ngắn hạn theo tứ phân vị thứ để xác định mức độ sử dụng nợ ngắn hạn doanh nghiệp, nghiên cứu phát doanh nghiệp có mức độ sử dụng nợ ngắn hạn cao tác động chất lượng báo cáo tài chính hiệu đầu tư lớn so với doanh nghiệp có mức độ sử dụng nợ ngắn hạn thấp CHƯƠNG GIỚI THIỆU 1.1 Lý chọn đề tài Hoạt động đầu tư hoạt động then chốt xuyên suốt doanh nghiệp Để tăng trưởng phát triển, địi hỏi doanh nghiệp phải tiến hành thực hoạt động đầu tư nhằm gia tăng nguồn lợi nhuận cho công ty Tuy nhiên việc đầu tư doanh nghiệp khơng phải lúc mang lại lợi ích khâu hoạch định quản lý hoạt động đầu tư doanh nghiệp không thực chặt chẽ khoa học Đặc biệt bước đánh giá để lựa chọn thực đầu tư, doanh nghiệp không trọng phân tích đầy đủ yếu tố có liên quan đến dự án đầu tư phương án, tài chính, nhân sự, kinh tế-xã hội, môi trường…, dẫn đến việc định thực dự án không hiệu bỏ qua dự án tốt cho công ty Bên cạnh yếu tố trên, doanh nghiệp thường xem nhẹ tầm quan trọng việc phân tích kỹ loại cơng cụ vừa thuận tiện vừa có độ hữu dụng cao ln sẵn có, chính báo cáo tài chính doanh nghiệp Nhiều lý thuyết nghiên cứu gần chất lượng báo cáo tài góp phần nâng cao hiệu đầu tư doanh nghiệp đóng vai trị quan trọng việc hạn chế đầu tư mức thúc đẩy đầu tư doanh nghiệp thiếu đầu tư Ngồi ra, nghiên cứu cịn tìm mối quan hệ kỳ hạn nợ ngắn hạn với hiệu đầu tư lý giải điều theo hướng nợ ngắn hạn góp phần làm giảm vấn đề chi phí đại diện1 bất cân xứng thông tin2 Đơn cử nghiên cứu M Fuensanta Cutillas Gomariz, Juan Pedro Sánchez Ballesta (2013) mẫu doanh nghiệp Tây Ban Nha khẳng định chắn tác động chất lượng báo cáo tài tỷ lệ nợ ngắn hạn hiệu đầu tư Do đó, ngồi yếu tố ảnh Vấn đề đại diện hay chí phí đại diện loại chi phí phát sinh tổ chức gặp phải vấn đề thiếu đồng thuận mục đích người quản trị người sở hữu vấn đề thông tin bất cân xứng Thông tin bất cân xứng (asymmetrical information information asymmetry), kinh tế học nói chung, tình trạng thơng tin bất cân xứng phát sinh giao dịch, bên tham gia có nhiều thơng tin có thơng tin tốt (các) bên cịn lại Mơ hình thơng tin bất cân xứng kinh tế học giả định có bên tham gia giao dịch phải có thơng tin mức độ tốt (các) bên cịn lại Hoặc trường hợp bên tham gia có khả áp đặt, tác động phả ứng lại hay số điều khoản bị phá vỡ thỏa thuận mà (các) bên lại ko có lực Vấn đề thơng tin bất cân xứng tồn người sở hữu CEO dạng điển hình dạng chi phí Người đại diện (nhà quản trị doanh nghiệp) chính người làm việc thay mặt cho người sở hữu, nói cách khác cổ đông doanh nghiệp Thông thường cổ đông doanh nghiệp không ít có điều kiện giám sát thường xuyên hành động người quản trị hưởng đến việc thẩm định dự án đầu tư, doanh nghiệp cần ý đào sâu phân tích đánh giá báo cáo tài chính mức độ sử dụng nợ cấu nguồn vốn Mặt khác, đứng góc độ thực tiễn thấy doanh nghiệp Việt Nam với trình độ quản lý cịn nhiều yếu kém, thiếu kinh nghiệm hoạch định đầu tư với quy mô doanh nghiệp tương đối nhỏ thường không đặt quan tâm mức cho việc hoạch định đánh giá, thẩm định đầu tư, hiệu đầu tư doanh nghiệp Việt Nam thường thấp, từ dẫn đến thua lỗ chí phá sản Cụ thể theo báo cáo Cục Quản lý đăng ký kinh doanh – Bộ kế hoạch đầu tư, năm 2016, có tới 60.600 doanh nghiệp Việt Nam tạm ngừng hoạt động có thời hạn, không thời hạn chờ giải thể, tăng 32% so với năm 2015 Bên cạnh đó, hệ số hiệu sử dụng vốn (ICOR) Việt Nam thời gian qua dao động mức 6, cao nhiều so với nước khu vực giới, cho thấy hiệu đầu tư kinh tế Việt Nam cịn thấp Do đó, việc nghiên cứu biện pháp nâng cao hiệu đầu tư doanh nghiệp Việt Nam thực cần thiết, đặc biệt bối cảnh tồn cầu hóa cạnh tranh ngày lớn doanh nghiệp nước Việt Nam Như nêu trên, mối quan hệ chất lượng báo cáo tài nợ ngắn hạn hiệu đầu tư vấn đề nghiên cứu thú vị mà đề tài thời gian gần nhận nhiều quan tâm nhà nghiên cứu nhà đầu tư tổ chức, cá nhân có liên quan Tuy nhiên Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu mối quan hệ trên, tác giả chọn đề tài: “Tác động chất lượng báo cáo tài kỳ hạn nợ đến hiệu đầu tưBằng chứng thực nghiệm doanh nghiệp Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu nhằm tìm ảnh hưởng yếu tố hiệu đầu tư, từ góp phần nâng cao hiệu đầu tư doanh nghiệp Việt Nam 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Bài nghiên cứu xem xét tác động chất lượng báo cáo tài chính, kỳ hạn nợ ngắn hạn công ty hiệu đầu tư 152 doanh nghiệp phi tài niêm yết Sở Giao dịch Chứng khốn Tp Hồ Chí Minh (HOSE) Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) giai đoạn 2007-2015 với mục tiêu nghiên cứu sau: Thứ nhất, xác định mối quan hệ chất lượng báo cáo tài chính hiệu đầu tư doanh nghiệp tượng đầu tư mức đầu tư mức Phụ lục Kết thống kê mô tả Phụ lục Kết kiểm định đa cộng tuyến với FRQ_MNST (loại bỏ LnSales LnAge) Phụ lục Kết kiểm định đa cộng tuyến với FRQ_KASZ (loại bỏ LnSales LnAge) Phụ lục Kết kiểm định đa cộng tuyến với FRQ_DD (loại bỏ LnSales LnAge) Phụ lục Kết kiểm định đa cộng tuyến với FRQ_TB (loại bỏ LnSales LnAge) Phụ lục Kết hồi quy INVEFF với FRQ_MNST Phụ lục Kết hồi quy INVEFF với FRQ_KASZ Phụ lục 10 Kết hồi quy INVEFF với FRQ_DD Phụ lục 11 Kết hồi quy INVEFF với FRQ_TB Phụ lục 12 Kết hồi quy OI với FRQ_MNST Phụ lục 13 Kết hồi quy OI với FRQ_KASZ Phụ lục 14 Kết hồi quy OI với FRQ_DD Phụ lục 15 Kết hồi quy OI với FRQ_TB Phụ lục 16 Kết hồi quy UI với FRQ_MNST Phụ lục 17 Kết hồi quy UI với FRQ_KASZ Phụ lục 18 Kết hồi quy UI với FRQ_DD Phụ lục 19 Kết hồi quy UI với FRQ_TB Phụ lục 20 Kết hồi quy INVEFF với DumSTDebt Phụ lục 21 Kết hồi quy OI với DumSTDebt Phụ lục 22 Kết hồi quy UI với DumSTDebt Phụ lục 23 Kết hồi quy INVEFF với DumDebt25 Phụ lục 24 Kết hồi quy OI với DumDebt25 Phụ lục 25 Kết hồi quy UI với DumDebt25 Phụ lục 26 Kết hồi quy INVEFF với DumDebt75 Phụ lục 27 Kết hồi quy OI với DumDebt75 Phụ lục 28 Kết hồi quy UI với DumDebt75 Phụ lục 29 Kết hồi quy INVEFF2 với FRQ_TB Phụ lục 30 Kết hồi quy OI2 với FRQ_TB Phụ lục 31 Kết hồi quy UI2 với FRQ_TB ... 2.1.3 Báo cáo tài 2.1.4 Thế báo cáo tài có chất lượng tốt 2.1.5 Nợ ngắn hạn 2.2 Ảnh hưởng chất lượng báo cáo tài (FRQ) đến hiệu đầu tư 10 2.3 Ảnh hưởng kỳ hạn nợ... hình kiểm nghiệm tác động chất lượng báo cáo tài kỳ hạn nợ hiệu đầu tư doanh nghiêp 21 3.2.2 Mơ hình kiểm nghiệm mối quan hệ chất lượng báo cáo tài hiệu đầu tư mức kỳ hạn nợ khác ... hệ số tương quan chất lượng báo cáo tài chính hiệu đầu tư, mối quan hệ tỷ lệ nợ ngắn hạn chất lượng báo cáo tài khác tùy thuộc theo phương pháp đo lường chất lượng báo cáo tài Đối với biến độc