ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SINH – MÔI TRƯỜNG LƯU THỊ THẢO LY SỬ DỤNG CƠNG CỤ ĐÁNH GIÁ Q TRÌNH DRY-ERASE BOARDS VÀ WRITE ABOUT TRONG DẠY HỌC SINH HỌC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đà Nẵng, 2018 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SINH – MÔI TRƯỜNG LƯU THỊ THẢO LY SỬ DỤNG CƠNG CỤ ĐÁNH GIÁ Q TRÌNH DRY-ERASE BOARDS VÀ WRITE ABOUT TRONG DẠY HỌC SINH HỌC Ngành: Sư phạm Sinh học Người hướng dẫn: ThS NGUYỄN THỊ HẢI YẾN Đà Nẵng, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Sử dụng công cụ đánh giá trình Dry-erase boards Write About dạy học Sinh học lớp 8” cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nêu tồn văn khóa luận trung thực chưa công bố công trình khác Đà Nẵng, tháng năm 2019 Tác giả Lưu Thị Thảo Ly DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN Viết tắt Đọc ĐG Đánh giá ĐGQT Đánh giá trình ĐC Đối chứng GV Giáo viên HS Học sinh KT Kiểm tra NXB Nhà xuất SGK Sách giáo khoa SH Sinh học TN Thực nghiệm THCS Trung học sở DANH MỤC BẢNG TT Nội dung Bảng 1.1 Mơ hình chiến lược thực đánh giá trình dạy học Trang 22 Bảng 3.1 Mẫu thống kê 38 Bảng 3.2 Kết kiểm tra thực nghiệm 39 Bảng 3.3 Phân phối tần số điểm theo lần kiểm tra 40 Bảng 3.4 Phân phối tần suất điểm lần kiểm tra 40 Bảng 3.5 Tần suất hội tụ điểm kiểm tra 41 Bảng 3.6 Phân phối tần suất điểm lần kiểm tra thứ 43 DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ TT Nội dung Trang Hình 1.1 Mẫu phiếu Write About 24 Hình 2.2 Phiếu Write About dạy 13 Máu môi trường thể 35 Sơ đồ 2.1 Các giai đoạn hoạt động đánh giá dạy học 17 Sơ đồ 3.1 Sơ đồ quy trình xây dựng hoạt động đánh giá trình 30 DANH MỤC BIỂU ĐỒ TT Nội dung Trang Biểu đồ 3.1 Đồ thị tần suất điểm lần kiểm tra 40 Biểu đồ 3.2 Đồ thị tần suất hội tụ tiến lần kiểm tra 42 Biểu đồ 3.3 Đồ thị tần suất điểm lần kiểm tra thứ 43 LỜI CẢM ƠN Trước hết, xin chân thành biết ơn đến thầy, cô giáo trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng, đặc biệt thầy, cô khoa Sinh- Môi Trường giúp đỡ, giảng dạy, truyền thụ cho kiến thức, kinh nghiệm quý báu suốt thời gian học tập trường, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho tơi hồn thành khóa luận tốt nghiệp Để khóa luận tốt nghiệp tơi đạt thành công ngày hôm nay, xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến giáo ThS Nguyễn Thị Hải Yến, người tận tình hướng dẫn, giúp đỡ đóng góp nhiều ý kiến quan trọng cho tơi suốt q trình nghiên cứu, thực đề tài Đồng thời, xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, thầy cô Tổ Sinh học sinh trường THCS Lương Thế Vinh tạo điều kiện giúp đỡ tơi suốt q trình nghiên cứu Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè nhiệt tình động viên, giúp đỡ tơi trình thực đề tài Xin trân trọng cảm ơn ! Đà Nẵng, tháng 01 năm 2018 Tác giả Lưu Thị Thảo Ly MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Lý chọn đề tài Mục tiêu nghiên cứu .2 2.1 Mục tiêu tổng quát .2 2.2 Mục tiêu cụ thể .2 Nhiệm vụ nghiên cứu .2 Phương pháp nghiên cứu .3 4.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết .3 4.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Đóng góp đề tài NỘI DUNG CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1Những nghiên cứu đánh giá trình 1.2 Cơ sở lý luận đề tài .12 1.2.1 Cơ sở lý luận đánh giá 12 1.2.2 Cơ sở lý luận đánh giá trình 18 1.3 Cơ sở thực tiễn đề tài 25 1.3.1 Thực trạng tổ chức hoạt động kiểm tra đánh giá trường phổ thông .25 CHƯƠNG 2: SỬ DỤNG CƠNG CỤ ĐÁNH GIÁ Q TRÌNH DRY-ERASE BOARDS, WRITE ABOUT TRONG DẠY HỌC SINH HỌC .28 2.1 Phân tích cấu trúc, nội dung mục tiêu chương trình Sinh học 28 2.1.1 Vị trí chương trình Sinh học 28 2.1.2 Nội dung chương trình Sinh học 28 2.1.3 Mục tiêu dạy học chương trình Sinh học 29 2.2 Quy trình thiết kế thực hoạt động đánh giá sử dụng công cụ Dry-Erase Boards, Write About dạy học Sinh học .30 2.2.1 Quy trình thiết kế .30 2.2.2 Ví dụ minh họa 32 CHƯƠNG THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 37 3.1 Mục đích thực nghiệm 37 3.2 Nội dung thực nghiệm 37 3.3 Phương pháp thực nghiệm 37 3.3.1 Đối tượng thực nghiệm 37 3.3.2 Bố trí thực nghiệm 37 3.4 Xử lý số liệu 38 3.5 Kết thực nghiệm 39 3.5.1 Kết định lượng 39 3.5.2 Kết định tính .44 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 46 1.Kết luận 46 2.Kiến nghị 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO 47 PHỤ LỤC 51 nhân có tới loại bạch cầu + Bạch cầu trung tính: nhân chia 3,4 thùy; có nhiều hạt; nhuộm Giemsa, hạt bắt màu nâu đỏ + Bạch cầu ưa axit: nhân phân đoạn, có hạt; nhuộm Giemsa, hạt bắt màu hồng đỏ + Bạch cầu ưa kiềm: nhân phân đoạn, có hạt; nhuộm Giemsa, hạt bắt màu xanh tím + Bạch cầu limpho: nhân trịn hình hạt đậu, chiếm gần hết phần nội bào Bào tương ít, tạo thành lớp mỏng xung quanh nhân màng + Bạch cầu mono: nhân lớn, bào tương khơng có hạt * Tiểu cầu: mảnh tế bào chất tế bào mẹ tiểu cầu, kích thước nhỏ + GV đưa đáp án xác - GV yêu cầu HS thực lệnh SGK - HS lắng nghe trang 42 - HS thực lệnh (1) huyết tương, (2) hồng cầu, - GV xác hóa kiến thức ghi bảng (3) tiểu cầu - HS lắng nghe ghi Tiểu kết hoạt động I Máu Thành phần cấu tạo máu - Máu gồm huyết tương (55%) tế bào máu (45%) - Các tế bào máu gồm có: hồng cầu, bạch cầu tiểu cầu 65 Hoạt động 2: TÌM HIỂU CHỨC NĂNG CỦA HUYẾT TƯƠNG VÀ HỒNG CẦU Mục tiêu: - Xác định chức mà máu đảm nhiệm liên quan với thành phần cấu tạo Hoạt động GV Hoạt động HS -GV yêu cầu HS tìm hiểu bảng 13 Nêu thành - Trả lời: Các thành phần chất phần chất chủ yếu huyết tương? có huyết tương : nước (90%); chất dinh dưỡng, muối khoáng, chất thải tế bào, chất cần thiết khác - GV chiếu giới thiệu video chức (10%) - HS quan sát video hồng cầu - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: + Thành phần hồng cầu gì? Nó có đặc - Hồng cầu có hemoglobin tính gì? (huyết sắc tố), có đặc tính kết hợp với Oxi có màu đỏ tươi, - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi lệnh kết hợp với CO2 có màu đỏ SGK trang 43 qua bảng xóa Sau phút tất thẫm giơ bảng lên, sau thực - HS trả lời câu hỏi qua bảng xóa cá nhân: theo hiệu lệnh GV + Khi thể bị nước nhiều máu lưu thơng dễ dàng mạch không? + Thành phần chất huyết tương (bảng + Khi máu đặc lại khó lưu thơng 13) có gợi ý chức nó? + Duy trì máu trạng thái lỏng 66 + Vì máu từ phổi tim tới tế bào Tham gia vận chuyển chất có màu đỏ tươi, cịn máu từ tế bào tim thể tới phổi có màu đỏ thẫm? + Máu từ phổi tim mang nhiều O2 nên có màu đỏ tươi - GV yêu cầu HS bàn chấm chéo với Máu từ tế bào tim mang nhiều CO2 nên có màu đỏ thẫm Những HS có ý kiến hay chia - Thực theo yêu cầu GV với lớp - Khi HS giơ bảng xóa, GV quan sát đánh giá mức độ đạt mục tiêu học - Cuối cùng, GV xác hóa kiến thức - HS lắng nghe ghi - Vậy chức hồng cầu gì? -Trả lời: Hồng cầu vận chuyển - GV xác hóa kiến thức ghi bảng O2 CO2 - GV mở rộng kiến thức về: + Triệu chứng thiếu hồng cầu + Số lượng hồng cầu thay đổi nào? + Nguyên nhân dẫn đến việc thiếu hồng cầu? Bệnh thiếu máu tình trạng máu có số lượng hồng cầu thấp so với bình thường hồng cầu không chứa đủ Hb Nếu thể không đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh để vận chuyển oxi đễn mô, thể cảm thấy mệt mỏi Điều gây triệu chứng từ nhẹ đến nặng Nguyên nhân thiếu hồng cầu, thường rơi vào trường hợp sau: - Chế độ ăn uống 67 - HS lắng nghe ghi - Mang thai - Một số bệnh lâu dài (mãn tính) - Bệnh di truyền bệnh hồng cầu liềm Tiểu kết hoạt động 2 Chức huyết tương hồng cầu: - Huyết tương: trì máu trạng thái lỏng để lưu thơng dễ dàng mạch; vận chuyển chất dinh dưỡng, chất cần thiết khác chất thải - Hồng cầu: có hemoglobin (Hb) có khả kết hợp dễ dàng với O2 CO2; vận chuyển O2 CO2 khắp thể Hoạt động 3: NGHIÊN CỨU MÔI TRƯỜNG TRONG CỦA CƠ THỂ HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS - GV: “Tế bào cơ, não,… sâu thể, -Trả lời câu hỏi: Các tế bào cơ, lấy trực tiếp O2, chất dinh dưỡng não,… nằm sâu bên môi trường bên ngồi khơng?” thể người, khơng liên hệ trực tiếp với mơi trường ngồi nên khơng thể trực tiếp trao đổi với mơi trường ngồi mà phải thơng qua mơi trường - Vậy mơi trường gì? Chúng ta - HS lắng nghe nghiên cứu phần II - GV cho HS xem đoạn video đường di chuyển môi trường máu, nước mô bạch huyết + Yêu cầu HS xác định yếu tố: máu, - HS quan sát video nước mô, bạch huyết + Yêu cầu HS trình bày lại đường di - Dựa vào video HS trả lời: chuyển máu, nước mô bạch huyết 68 + Máu mao mạch máu (có huyết tương tế bào máu), số thành phần máu thẩm thấu qua thành mao mạch (trừ hồng cầu không thẩm thấu qua) vào khe hở tế bào, tạo thành nước mô + Sau đó, nước mơ trao đổi chất với tế bào: Vận chuyển O2 chất dinh dưỡng đến tế bào, sau nhận CO2 chất thải lại + Tiếp tục, nước mô lại thẩm thấu qua thành mạch bạch huyết tạo thành bạch huyết, thẩm thấu lại vào mao mạch máu Do đó, mạch bạch huyết mao mạch máu có thành phần tương tự (trừ mao mạch máu có hồng - GV xác hóa kiến thức cầu) - HS lắng nghe ghi Tiểu kết hoạt động II Môi trường thể - Môi trường thể gồm máu, nước mô bạch huyết - Môi trường giúp tế bào thường xuyên liên hệ với mơi trường ngồi q trình trao đổi chất 69 Củng cố: Sử dụng kỹ thuật đánh giá trình Write About Yêu cầu học sinh vẽ viết theo cách hiểu máu - Trong q trình HS hồn thành phiếu, GV quan sát để nhắc nhở khích lệ sáng tạo - Sau HS hoàn thành phiếu, GV thu lại tiến hành rà soát làm HS - Nhận xét phiếu làm HS, rõ điểm tốt mặt mà HS cần cải thiện - GV dành thời gian tiết học để trả nhận xét người học Như vậy, HS biết cần cải thiện vấn đề để thân tiến - Cho em tự đánh giá làm ( đạt mục tiêu học chưa, độ xác kiến thức, tính thẩm mỹ nào) tự điều chỉnh phương pháp học tập để đạt mục tiêu học đưa 70 Dặn dò: - Trả lời câu hỏi SGK trang 44 - Học cũ - Đọc mới: 14 – Bạch cầu miễn dịch 71 PHỤ LỤC MỘT SỐ ĐỀ KIỂM TRA VÀ ĐÁP ÁN SỬ DỤNG TRONG DẠY HỌC CÁC LỚP THỰC NGHIỆM I Xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan nội dung 13 - Sinh học Nghiên cứu nội dung phần I 13 Sinh học Trong chương trình Sinh học 8, kiến thức mục I 13 bao gồm: I.1 Tìm hiểu thành phần cấu tạo máu I.2 Tìm hiểu chức huyết tương hồng cầu Nghiên cứu mục tiêu phần I Máu, 13 Sinh học Bảng 2.1 Mục tiêu kiến thức phần I, 13, Sinh học Bài Phần Mục tiêu Bài 13: Máu I.1 Thành phần - Nhận biết loại tế bào máu mơi cấu tạo máu - Phân tích thành phần cấu tạo máu trường thể I.2 Chức - Trình bày chức huyết tương, huyết tương hồng cầu hồng cầu - Giải thích tượng nước làm máu khó lưu thơng mạch - Mơ tả, giải thích tượng máu có màu đỏ tươi đỏ thẫm 72 Xây dựng bảng trọng số câu trắc nghiệm khách quan Bảng 2.2 Bảng trọng số xây dựng câu hỏi TNKQ Phần I, 13, Sinh học Mục Số câu Bài 13: Máu mơi I.1 Tìm hiểu thành phần cấu tạo máu câu trường thể I.2 Tìm hiểu chức huyết tương câu hồng cầu Xây dựng kiểm định câu hỏi trắc nghiệm khách quan Bảng 2.3 Bảng trọng số chi tiết xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan Nội dung kiến thức cần trắc nghiệm Các mức độ nhận thức Nhận biết Tổng Thông Vận dụng Vận dụng số câu hiểu thấp cao hỏi I.1 Tìm hiểu thành câu câu câu phần cấu tạo (câu (câu 6,11) ( câu 7) máu 1,2,3,5) I.2 Tìm hiểu chức câu câu câu huyết tương (câu 8) (câu 4,9) (12,13,14) câu câu câu (10,15) hồng cầu Tổng cộng 73 15 BÀI KIỂM TRA SỐ TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN DÙNG TRONG THỰC NGHIỆM BÀI 13: MÁU VÀ MƠI TRƯỜNG TRONG CƠ THỂ Mơn Sinh học Thời gian: 10 phút (không kể thời gian giao đề) Điểm Nhận xét giáo viên: Trắc nghiệm khách quan: Hãy khoanh tròn vào chữ (A,B,C,D) đứng trước phương án trả lời Câu Máu gồm thành phần cấu tạo ? A Huyết tương, hồng cầu B Hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu C Huyết tương, tế bào máu D Nguyên sinh chất, huyết tương Câu Các tế bào máu người phân chia thành loại ? A loại B loại C loại D loại Câu Trong máu, thể tích huyết tương chiếm tỉ lệ: A 65% B 35% C 45% D 55% Câu Chức sau chức huyết tương? A Vận chuyển khí khắp thể 74 B Vận chuyển chất dinh dưỡng, chất cần thiết khác chất thải C Tham gia vào vận chuyển muối khống D Duy trì máu trạng thái lỏng để lưu thông dễ dàng mạch Câu Bạch cầu đươc phân chia thành loại ? A loại B loại C loại D loại Câu Đặc điểm khơng có hồng cầu người ? A Màu đỏ hồng B Nhiều nhân, nhân nhỏ nằm phân tán C Hình đĩa, lõm hai mặt, khơng có nhân D Tham gia vào chức vận chuyển khí Câu Ở người, hồng cầu sinh từ: A tủy xương B gan C lách D phổi Câu Huyết tương không bao gồm thành phần ? A Nước B Muối khoáng C Chất thải D Canxi Câu Khi thể bị nước nhiều thì: A máu lưu thơng dễ dàng B máu khó lưu thông C mạch máu bị co lại D máu ngừng lưu thông Câu 10 Theo em, người sống vùng đồng lên vùng núi cao sống hàm lượng Hb nào? A Giảm B Tăng 75 C Không thay đổi D Giảm đáng kể Câu 11 Trong loại tế bào máu, tế bào có kích thước lớn là: A bạch cầu B hồng cầu C tiểu cầu D huyết tương Câu 12 Máu từ phổi tim đến tế bào có màu đỏ tươi do: A Hemoglobin kết hợp với oxi cacbonic B Hemoglobin kết hợp với cacbonic C Hemoglobin kết hợp với oxi D Hemoglobin kết hợp với chất khác Câu 13 Khi hồng cầu kết hợp với chất khí máu có màu đỏ thẫm ? A N2 B CO2 C O2 D CO Câu 14 Khi bị nơn (ói) nhiều, tiêu chảy ta cần phải làm ? A Uống nhiều nước B Ăn nhịn ăn để “ ruột nghỉ ngơi”, mau chóng bình phục C Khơng nên uống nước D Uống nước nhịn ăn Câu 15 Tế bào hồng cầu người lõm mặt, khơng có nhân để: A giảm không gian để chứa hemoglobin B thực chức tổng hợp Protein C trì máu trạng thái lỏng, vận chuyển chất dinh dưỡng D giảm tiêu hao lượng vận chuyển Đáp án: Câu 10 11 12 13 14 15 Đáp án C C D A C B A D B B A C B A D 76 BÀI KIỂM TRA SỐ BÀI 13: MÁU VÀ MÔI TRƯỜNG TRONG CƠ THỂ Môn Sinh học Thời gian: 45 phút (không kể thời gian giao đề) Điểm Nhận xét giáo viên: Câu 1: Máu gồm thành phần cấu tạo nào? Nêu chức huyết tương Câu 2: Cấu tạo chức hồng cầu ? Câu 3: Vì tế bào hồng cầu người khơng có nhân? Câu : Một người sống vùng đồng bằng, sau họ chuyển lên vùng núi cao ( độ cao 4000m) sống, hàm lượng Hb tăng hay giảm, sao? Câu 5: Tại người làm việc nơi khơng khí có nhiều khí cacbon oxit ( khí CO ) lại bị ngộ độc ? Đáp án: Câu hỏi đánh giá theo mức độ mô tả a Mức độ nhận biết Câu 1: Máu gồm thành phần cấu tạo nào? Nêu chức huyết tương Hướng dẫn: - Thành phần cấu tạo: Máu gồm huyết tương (55%) tế bào máu (45%) Các tế bào máu bao gồm: Hồng cầu, bạch cầu tiểu cầu - Vai trị huyết tương: + Duy trì máu trạng thái lỏng để lưu thông dễ dàng mạch + Vận chuyển chất dinh dưỡng, chất cần thiết khác chất thải 77 b Mức độ hiểu Câu 2: Cấu tạo chức hồng cầu ? Hướng dẫn: Cấu tạo: Là tế bào khơng nhân + Hình dạng: Là tế bào hình đĩa, lõm mặt ( tăng diện tích tiếp xúc) + Thành phần chủ yếu Hb + Sắc đỏ có chứa sắt, khơng có nhân Chức năng: Vận chuyển Oxi từ phổi tim đến tế bào máu có màu đỏ tươi Vận chuyển CO2 từ tế bào tim tới phổi máu có màu đỏ thẫm c Mức độ vận dụng thấp Câu 3: Vì tế bào hồng cầu người khơng có nhân? Hướng dẫn: Tế bào hồng cầu người nhân để: + Phù hợp chức vận chuyển khí + Tăng thêm khơng gian để chứa hemoglobin + Giảm dùng Oxi mức thấp + Không thực chức tổng hợp Protein d Mức độ vận dụng cao Câu : Một người sống vùng đồng bằng, sau họ chuyển lên vùng núi cao ( độ cao 4000m) sống, hàm lượng Hb tăng hay giảm, sao? Hướng dẫn: Khi người sống vùng núi cao , độ cao 4000m hàm lượng Hb tăng Vì lên cao khơng khí lỗng, nồng độ oxi khơng khí thấp, nên để có đủ oxi cho thể hồng cầu phải tăng dẫn đến hàm lượng Hb phải tăng Câu 5: Tại người làm việc nơi không khí có nhiều khí cacbon oxit ( khí CO ) lại bị ngộ độc ? Hướng dẫn: 78 - Trong hồng cầu người có hemoglobin (Hb), Hb thực chức kết hợp lỏng lẻo với khí cacbonic (CO2) để chuyển oxi cho tế bào; kết hợp lỏng lẻo với khí cacbonic (CO2) để chuyển phổi thải ngồi - Trong mơi trường khơng khí có khí độc cacbon ooxxit (CO), chất khí kết hợp chặt chẽ với Hb nên việc giải phóng CO Hb diễn chậm, làm cho hồng cầu tác dụng vận chuyển oxi thải CO2 Do gây độc cho thể; khơng cung cấp đủ oxi cho não gây hoa mắt ngất xỉu, khơng hết lượng CO2 khỏi thể đẫn đến ngộ độc 79 ... dạy học Sinh học lớp 3.3 Xây dựng quy trình thiết kế sử dụng công cụ Dry- erase boards Write about dạy học Sinh học lớp 3.4 Đề xuất biện pháp sử dụng công cụ đánh giá trình Dry- erase boards Write. .. thể - Xây dựng quy trình thiết kế sử dụng cơng cụ Dry- erase boards Write about dạy học Sinh học lớp bậc THCS - Đề xuất biện pháp sử dụng cơng cụ đánh giá q trình dạy học Sinh học Nhiệm vụ nghiên... động đánh giá trình chương trình Sinh học bậc THCS - Khảo sát tình hình thực đánh giá q trình dạy học mơn Sinh học trường THCS 3.2 Xây dựng công cụ đánh giá trình Dry- erase boards Write about dạy