ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN  NGUYỄN THỊ TUYẾT OANH NHÂN HỌC TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY HIỆN ĐẠI VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Mã số: TRIẾT HỌC 60.22.80 LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN  NGUYỄN THỊ TUYẾT OANH NHÂN HỌC TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY HIỆN ĐẠI VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Mã số: TRIẾT HỌC 60.22.80 LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN TRỌNG NGHĨA TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Lý chọn đề tài nghiên cứu Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Mục đích nhiệm vụ đề tài Đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài Cơ sở lý luận phương pháp nghiên cứu đề tài Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài Những điểm đề tài Kết cấu đề tài 11 12 13 14 14 15 Chương QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NHÂN HỌC TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY HIỆN ĐẠI 16 1.1 Những điều kiện tiền đề hình thành nhân học triết học phương Tây đại 16 1.1.1 Điều kiện kinh tế – xã hội 16 1.1.2 Tiền đề lý luận 20 1.1.3 Tiền đề khoa học tự nhiên 36 1.2 Giai đoạn hình thành phát triển nhân học triết học phương Tây đại 41 1.2.1 Khái niệm nhân học triết học 41 1.2.2 Những giai đoạn chủ yếu hình thành phát triển nhân học triết học phương Tây đại 52 Chương NHỮNG VẤN ĐỀ CHỦ YẾU CỦA NHÂN HỌC TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY HIỆN ĐẠI – GIÁ TRỊ VÀ Ý NGHĨA TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY 78 2.1 Những vấn đề chủ yếu nhân học triết học phương Tây đại giá trị 78 2.1.1 Bản chất vị trí người vũ trụ 78 2.1.2 Con người nhân vị 87 2.1.3 Con người Thượng đế 93 2.1.4 Con người tình yêu 107 2.2 Ý nghĩa nhân học triết học phương Tây đại với việc phát triển nhân cách người Việt Nam 125 2.2.1 Khái niệm nhân cách nhân cách người Việt Nam 125 2.2.2 Nhân học triết học phương Tây đại việc hình thành nhân cách người Việt Nam 136 KẾT LUẬN 156 THƯ MỤC THAM KHẢO 163 Phụ lục 1: Một số đại biểu nhân học triết học phương Tây đại 199 Phụ lục 2: Cấu trúc nhân cách 200 Phụ lục 3: Lịch sử phát triển nhận thức Luật quốc tế quyền người 203 Phụ lục 4: Danh mục số quyền người 205 Phụ lục 5: Trích tác phẩm kinh điển V.I.Lênin liên quan đến quyền người 208 Phụ lục 6: Những trích dẫn chung quyền người 213 Phụ lục 7: Humanist Manifesto I, 1933 217 Phụ lục 8: Humanist Manifesto II, 1973 221 Phụ lục 9: Đối chiếu quyền quy định Bộ luật nhân quyền quốc tế với quy định chương V Hiến pháp 1992 Việt Nam 230 -1- MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Con người vừa thực thể tự nhiên, vừa thực thể xã hội vậy, thời đại lịch sử, người ln có tầm vóc quan trọng việc kiến tạo xã hội giới Kinh Veda cho “trong tất tồn tại, tất tồn tại, người tối cao” [110, tr.74] Bản chất người, theo Upanishad, kiến thức, quyền hành động Con người sinh để hạnh phúc mà để nên người, để mạo hiểm đối phó nguy nan hầu tạo phồn vinh, trường tồn an bình cho cộng đồng Con người hành động yêu yêu thương suy nghĩ; tư tưởng đào tạo trái tim trái tim rèn luyện hạnh kiểm Vì thế, “bản thân người may mắn vô tận Nhưng người lại trách nhiệm vơ tận may mắn ấy” [110, tr.60] (Albert Camus) Triết học phương Tây đại khẳng định người đề tài trung tâm triết học Kinh nghiệm phát triển nhiều kỷ triết học chứng tỏ triết học có đề tài trung tâm mà tất đề tài, vấn đề khác triết học tập hợp xoay quanh – đề tài người Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Empedoclius cho “con người đã, luôn tượng thú vị người” Công lao đặc biệt việc đặt vấn đề triết học người thuộc Socrates Chính ơng nhà triết học đặt người, mục đích tồn người, đặc điểm tính người vào trung tâm suy ngẫm Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội nước địi hỏi phải có kết hợp sáng tạo nguyên lý chủ nghĩa Mác-Lênin với điều kiện lịch sử dân tộc đặc điểm thời đại, để xây dựng lý luận phát triển theo đường xã hội chủ nghĩa phù hợp với nước, đồng thời chống chủ nghĩa giáo điều “tả khuynh”, ngăn chặn chủ nghĩa hội hữu khuynh Chủ nghĩa Mác -2- hệ thống quan điểm, học thuyết hay định nghĩa “thế giới quan phương pháp giải thích – cải biến giới tự nhiên, xã hội lập trường vật biện chứng, vật lịch sử, nhằm mục đích xã hội chủ nghĩa” [291, tr.17] Với mục đích vậy, vận động có tính khoa học, cách mạng nhân văn chủ nghĩa Mác, diễn qua nhiều giai đoạn nhau, không theo nguyên tắc kế thừa giản đơn, mà phát triển tổng hợp quan điểm, học thuyết Mác từ thực tế sôi động, phong phú toàn vật, tượng thời đại trình độ ngày cao Triết học phương Tây đại tiếng nói giai cấp tư sản giai đoạn có khuynh hướng “hợp tác” “phân ly” học thuyết Mác Dù có ưu điểm hạn chế định giới quan, phương pháp luận…, việc tìm hiểu thấu đáo loại hình triết học này, phần giúp ta hiểu rõ tư người phương Tây đại, phần góp sức vào việc củng cố phát triển bền vững chủ nghĩa Mác giai đoạn toàn cầu Phương châm “biết người – hiểu người” để đến “sự thành công” định trình xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam địi hỏi kiến thức văn hóa việc vận dụng thành tựu khoa học kỹ thuật phương Tây Trong nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam nay, việc nghiên cứu, tham khảo, khai thác tiếp biến nhiều tư tưởng tiến người trước tác triết gia cần thực để vận dụng vào thực tiễn đời sống nhằm xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đồng thời tạo dựng bầu không khí xã hội dân chủ, lành mạnh cho việc hình thành phát triển nhân cách người, đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nước hội nhập kinh tế quốc tế mục đích “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” -3- Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Đảng Cộng sản Việt Nam nhận định: “Trong điều kiện kinh tế thị trường mở rộng giao lưu quốc tế phải đặc biệt quan tâm, giữ gìn nâng cao sắc văn hóa dân tộc, kế thừa phát huy truyền thống đạo đức, tập quán tốt đẹp lòng tự hào dân tộc Tiếp thu tinh hoa dân tộc giới, làm giàu đẹp thêm văn hóa Việt Nam” [60, tr.111], “nhằm hình thành hệ giá trị chuẩn mực xã hội phù hợp với truyền thống, sắc dân tộc yêu cầu thời đại” [60, tr.113] Tất mục đích người cho người Do vậy, việc nghiên cứu “nhân học triết học phương Tây đại ý nghĩa việc phát triển nhân cách người Việt Nam nay” có ý nghĩa thiết thực học bổ ích cho nghiệp phát triển người, phục vụ đắc lực cho công đổi mới, xây dựng phát triển đất nước Bước vào năm đầu thập kỷ thứ hai kỷ XXI, giới chứng kiến biến đổi vơ nhanh chóng, phức tạp khó lường tác động q trình tồn cầu hóa Trong đó, “dân chủ, phương Tây hay phương Đông, lịch sử hay tại, ln ước vọng người, lồi người Dân chủ, thực tế cho thấy, tiền đề tự – chí tự tự tiền đề cho hạnh phúc người, loài người” [214, tr.7] Thật thế, quyền người giá trị cao quý, phạm trù lịch sử, kết đấu tranh chung toàn thể nhân loại nhằm vươn tới xã hội công bằng, dân chủ nhân đạo Xây dựng xã hội mà tất người tự hưởng quyền người cách thực chất, đầy đủ bình đẳng mục tiêu cuối cách mạng đảng giai cấp cơng nhân lãnh đạo kỷ qua Trong thời đại ngày nay, quyền người trở thành mối quan tâm chung cộng đồng quốc tế Đảm bảo quyền người yếu tố khơng thể thiếu hoạch định sách, pháp luật quan hệ đối ngoại quốc gia -4- Chỉ thị Ban Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng ngày 12/7/1992 vấn đề quyền người nhấn mạnh tính chất quan trọng việc “tổ chức nghiên cứu đề tài khoa học quyền người… sở đó, xây dựng hệ thống quan điểm Đảng ta quyền người, làm sở cho việc hoàn thiện pháp luật, sách quyền người, tạo chủ động trị đấu tranh quyền người trường quốc tế” [219, tr.5] Như thế, việc tìm hiểu nghiên cứu “nhân học triết học phương Tây đại ý nghĩa việc phát triển nhân cách người Việt Nam nay” đóng góp phần khiêm tốn việc phát triển quyền người Việt Nam Lý thuyết nhân học triết học hình thành từ lâu đời Sự phát triển viễn kiến nhân học có từ thời Aristotle, Platon, Augustine kéo dài đến đại biểu có tư tưởng quan niệm nhân học kỷ XVII (Descartes), XVIII (Kant, Feuerbach), XIX (Fichte, Schelling, Hegel, Kierkergaard), đầu kỷ XX (Nietzsche, Dewey, Steiner) khắc họa đặc trưng phổ quát riêng biệt nhân học triết học giai đoạn Đề tài nghiên cứu kế tục phát triển tư tưởng nhân học triết học với giá trị thực tiễn nó, chủ yếu dựa phương pháp tượng học Husserl quan niệm người, đạo đức văn hóa Kant Nhân học triết học phương Tây đại với hai đại biểu quan trọng Max Scheler Ernst Cassirer thể tư người, văn hóa kỷ XX Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Đề tài có bình diện nghiên cứu rộng, bao gồm lãnh vực nhân học, nhân học triết học, nhân cách suốt trình hình thành phát triển lịch sử triết học phương Tây, đặc biệt giai đoạn đại vấn đề nhân học triết học Các tư tưởng liên quan đến đề tài trình bày theo hướng sau: -5- Hướng thứ nhất, cơng trình nghiên cứu chung lịch sử triết học phương Tây triết học người Nghiên cứu theo hướng có tài liệu tiêu biểu như: Một số vấn đề triết học người - xã hội, Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002 Nguyễn Trọng Chuẩn; Các trường phái triết học giới, Văn hóa thơng tin, Hà Nội, 2005 David E Cooper; Lịch sử triết học phương Tây đại, Tổng hợp, Thành phố Hồ Chí Minh, 2005 Bùi Đăng Duy Nguyễn Tiến Dũng; Triết học kỷ nguyên toàn cầu Philosophy in global age, Khoa học xã hội, Hà Nội, 2007 Phạm Văn Đức Đặng Hữu Toàn chủ biên; Diện mạo triết học phương Tây đại, Nxb Hà Nội, Hà Nội, 2006 Đỗ Minh Hợp; Tư tưởng loài người qua thời đại, Văn hóa thơng tin, Hà Nội Julian Huxley tác giả khác; Mấy vấn đề triết học xã hội phát triển người, Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002 Nguyễn Văn Huyên; Triết học Tây phương từ khởi thủy đến đương đại, Văn hóa thơng tin, Hà Nội, 2010 Bernard Morichère nhóm giáo sư triết học trường đại học Pháp Những tài liệu đăng báo tạp chí liên quan đến vấn đề người minh họa sau: “Sự khác quan điểm C Mác nhà triết học phương Tây đại vấn đề người thời đại”, Triết học, số 4, 1993 Lê Kim Châu; “Vài nét triết học tư sản phương Tây vài thập kỷ gần đây”, Triết học, số 1991 Nguyễn Hào Hải; “Triết học phương Tây đại: Một nhìn khái quát”, Triết học, số 1, 2000 Đỗ Minh Hợp Ngồi cịn có số tài liệu tiếng Anh liên quan đến tình hình phát triển triết học phương Tây đại chủ đề khái quát người như: Hiểu lịch sử nhân loại – phân tích bao gồm hiệu địa lý tiến hóa khác biệt (Understanding human history - an analysis including the effects of geography and differential evolution, Washington summit publishers, 2007, Augusta Michael H Hart); Tư nhân loại kỷ nguyên toàn cầu (The idea of humanity in a global era, Palgrave Macmillan, -6- New York, 2009 Bruce Mazkish) Tác giả cơng trình tập trung giới thiệu diện mạo triết học phương Tây giai đoạn từ cổ đại đến giai đoạn đại; khái quát hóa chủ đề yếu tiềm đóng góp triết học giai đoạn kỷ ngun tồn cầu; từ ta thấy tư triết học loài người qua thời đại Vấn đề người tâm điểm trường phái triết học mục đích tối thượng để lý giải giá trị người giới trần gian Chủ nghĩa nhân văn phổ quát thường đề cập đến để thúc đẩy sống hịa bình, hạnh phúc an toàn cho trái đất sống nhân loại Hướng thứ hai, công trình nghiên cứu cách đặc thù vấn đề người: chất, tâm thức, xã hội, môi trường giải phóng người Các tài liệu tiếng Việt gồm báo sách giới thiệu sau: “Chủ nghĩa Mác chủ nghĩa sinh quan niệm J P Sartre”, Triết học, số 1, 1993 Nguyễn Kim Châu; “Những kiến giải C Mác mối tương quan chủ nghĩa nhân đạo chủ nghĩa cộng sản”, Lý luận trị, số 6, 2010 Lưu Văn Sùng; “Triết học phương Tây người phát triển”, Nghiên cứu người, số 6, 2007 Nguyễn Đăng Tiến; “Học thuyết Mác người, vai trò sáng tạo lịch sử người; phát triển người giải phóng người - kỳ I”, Tạp chí Phát triển nhân lực, số 2, 2010 Đặng Hữu Tồn; Nghiên cứu so sánh văn hóa Đơng - Tây, Văn hóa lao động - Trung tâm văn hóa ngơn ngữ Đơng-Tây, Hà Nội, 2009 Hồng Ngọc Hiến; Chủ nghĩa sinh: Lịch sử, diện Việt Nam, Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999 Nguyễn Tiến Dũng; Triết học trung cổ Tây Âu, Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008 Dỗn Chính, Đinh Ngọc Thạch Cùng thể nét đặc thù đề tài, tài liệu tiếng nước khái quát vấn đề nêu sau: Bản chất người sau thời Darwin – Dẫn nhập triết học (Human nature after Darwin - A philosophical introduction, -218- dynamic force for today must be shaped for the needs of this age To establish such a religion is a major necessity of the present It is a responsibility which rests upon this generation We therefore affirm the following: First: Religious humanists regard the universe as self-existing and not created Second: Humanism believes that man is a part of nature and that he has emerged as the result of a continuous process Third: Holding an organic view of life, humanists find that the traditional dualism of mind and body must be rejected Fourth: Humanism recognizes that man’s religious culture and civilization, as clearly depicted by anthropology and history, are the product of a gradual development due to his interaction with his natural environment and with his social heritage The individual born into a particular culture is largely molded by that culture Fifth: Humanism asserts that the nature of the universe depicted by modern science makes unacceptable any super-natural or cosmic guarantees of human values Obviously humanism does not deny the possibility of realities as yet undiscovered, but it does insist that the way to determine the existence and value of any and all realities is by means of intelligent inquiry and by the assessment of their relations to human needs Religion must formulate its hopes and plans in the light of the scientific spirit and method Sixth: We are convinced that the time has passed for theism, deism, modernism, and the several varieties of “new thought” Seventh: Religion consists of those actions, purposes, and experiences which are humanly significant Nothing human is alien to the religious It includes labor, art, science, philosophy, love, friendship, recreation – all that is in its degree expressive of intelligently satisfying human living The distinction between the sacred and the secular can no longer be maintained Eighth: Religious Humanism considers the complete realization of human personality to be the end of man’s life and seeks its development and fulfillment in the here and now This is the explanation of the humanist’s social passion -219- Ninth: In the place of the old attitudes involved in worship and prayer the humanist finds his religious emotions expressed in a heightened sense of personal life and in a cooperative effort to promote social well-being Tenth: It follows that there will be no uniquely religious emotions and attitudes of the kind hitherto associated with belief in the supernatural Eleventh: Man will learn to face the crises of life in terms of his knowledge of their naturalness and probability Reasonable and manly attitudes will be fostered by education and supported by custom We assume that humanism will take the path of social and mental hygiene and discourage sentimental and unreal hopes and wishful thinking Twelfth: Believing that religion must work increasingly for joy in living, religious humanists aim to foster the creative in man and to encourage achievements that add to the satisfactions of life Thirteenth: Religious humanism maintains that all associations and institutions exist for the fulfillment of human life The intelligent evaluation, transformation, control, and direction of such associations and institutions with a view to the enhancement of human life is the purpose and program of humanism Certainly religious institutions, their ritualistic forms, ecclesiastical methods, and communal activities must be reconstituted as rapidly as experience allows, in order to function effectively in the modern world Fourteenth: The humanists are firmly convinced that existing acquisitive and profit-motivated society has shown itself to be inadequate and that a radical change in methods, controls, and motives must be instituted A socialized and cooperative economic order must be established to the end that the equitable distribution of the means of life be possible The goal of humanism is a free and universal society in which people voluntarily and intelligently co-operate for the common good Humanists demand a shared life in a shared world Fifteenth and last: We assert that humanism will: (a) affirm life rather than deny it; (b) seek to elicit the possibilities of life, not flee from it; and (c) endeavor to establish the conditions of a satisfactory life for all, not merely for a -220- few By this positive morale and intention humanism will be guided, and from this perspective and alignment the techniques and efforts of humanism will flow So stand the theses of religious humanism Though we consider the religious forms and ideas of our fathers no longer adequate, the quest for the good life is still the central task for mankind Man is at last becoming aware that he alone is responsible for the realization of the world of his dreams, that he has within himself the power for its achievement He must set intelligence and will to the task (Signed) J A C Fagginger Auer, E Burdette Backus, Harry Elmer Barnes, L M Birkhead, Raymond B Bragg, Edwin Arthur Burtt, Ernest Caldecott, A J Carson, John Dewey, Albert C Dieffenbach, John H Dietrich, Bernard Fantus, William Floyd, F H Hankins, A Eustace Haydon, Llewellyn Jones, Robert Morss Lovett, Harold P Marley, R Lester Mondale, Charles Francis Potter, John Herman Randall, Jr., Curtis W Reese, Oliver L Reiser, Roy Wood Sellars, Clinton Lee Scott, Maynard Shipley, W Frank Swift, V T Thayer, Eldred C Vanderlaan, Joseph Walker, Jacob J Weinstein, Frank S C Wicks, David Rhys Williams, Edwin H Wilson Note: The Manifesto is a product of many minds It was designed to represent a developing point of view, not a new creed The individuals whose signatures appear, would, had they been writing individual statements, have stated the propositions in differing terms The importance of the document is that more than thirty men have come to general agreement on matters of final concern and that these men are undoubtedly representative of a large number who are forging a new philosophy out of the materials of the modern world It is obvious that many others might have been asked to sign the manifesto had not the lack of time and the shortage of clerical assistance limited our ability to communicate with them Raymond B Bragg Nguồn: Corliss Lamont (1997), The philosophy of humanism, Humanist Press, New York -221- PHỤ LỤC HUMANIST MANIFESTO II, 1973(*) The next century can be and should be the humanistic century Dramatic scientific, technological, and ever-accelerating social and political changes crowd our awareness We have virtually conquered the planet, explored the moon, overcome the natural limits of travel and communication; we stand at the dawn of a new age, ready to move father into space and perhaps inhabit other planets Using technology wisely, we can control our environment, conquer poverty, markedly reduce disease, extend our life-span, significantly modify our behavior, alter the course of human evolution and cultural development, unlock vast new powers, and provide humankind with unparalleled opportunity for achieving an abundant and meaningful life The future is, however, filled with dangers In learning to apply the scientific method to nature and human life, we have opened the door to ecological damage, over-population, dehumanizing institutions, totalitarian repression, and nuclear and biochemical disaster Faced with apocalyptic prophesies and doomsday scenarios, many flee in despair from reason and embrace irrational cults and theologies of withdrawal and retreat Traditional moral codes and newer irrational cults both fail to meet the pressing needs of today and tomorrow False “theologies of hope” and messianic ideologies, substituting new dogmas for old, cannot cope with existing world realities They separate rather than unite peoples Humanity, to survive, requires bold and daring measures We need to extend the uses of scientific method, not renounce them, to fuse reason with compassion in order to build constructive social and moral values Confronted by many possible futures, we must decide which to pursue The ultimate goal should be the fulfillment of the potential for growth in each human personality – not for the favored few, but for all of humankind Only a shared world and global measures will suffice A humanist outlook will tap the creativity of each human being and provide the vision and courage for us to work together This outlook emphasizes (*) First published in the September/October 1973 issue of The Humanist -222- the role human beings can play in their own spheres of action The decades ahead call for dedicated, clear-minded men and women able to marshal the will, intelligence, and cooperative skills for shaping a desirable future Humanism can provide the purpose and inspiration that so many seek; it can give personal meaning and significance to human life Many kinds of humanism exist in the contemporary world The varieties and emphases of naturalistic humanism include “scientific,” “ethical,” “democratic,” “religious,” and “Marxist” humanism Free thought, atheism, agnosticism, skepticism, deism, rationalism, ethical culture, and liberal religion all claim to be heir to the humanist tradition Humanism traces its roots from ancient China, classical Greece and Rome, through the Renaissance and the Enlightenment, to the scientific revolution of the modern world But views that merely reject theism are not equivalent to humanism They lack commitment to the positive belief in the possibilities of human progress and to the values central to it Many within religious groups, believing in the future of humanism, now claim humanist credentials Humanism is an ethical process through which we all can move, above and beyond the divisive particulars, heroic personalities, dogmatic creeds, and ritual customs of past religions or their mere negation We affirm a set of common principles that can serve as a basis for united action – positive principles relevant to the present human condition They are a design for a secular society on a planetary scale For these reasons, we submit this new Humanist Manifesto for the future of humankind; for us, it is a vision of hope, a direction for satisfying survival First: In the best sense, religion may inspire dedication to the highest ethical ideals The cultivation of moral devotion and creative imagination is an expression of genuine “spiritual” experience and aspiration We believe, however, that traditional dogmatic or authoritarian religions that place revelation, God, ritual, or creed above human needs and experience a disservice to the human species Any account of nature should pass the tests of scientific evidence; in our judgment, the dogmas and myths of traditional religions not so Even at this late date in human history, certain elementary facts based upon the critical use of scientific reason have to be restated We find insufficient evidence for belief in the existence of a supernatural; it is either meaningless or irrelevant to the question of the survival -223- and fulfillment of the human race As nontheists, we begin with humans not God, nature not deity Nature may indeed be broader and deeper than we now know; any new discoveries, however, will but enlarge our knowledge of the natural Some humanists believe we should reinterpret traditional religions and reinvest them with meanings appropriate to the current situation Such redefinitions, however, often perpetuate old dependencies and escapisms; they easily become obscurantist, impeding the free use of the intellect We need, instead, radically new human purposes and goals We appreciate the need to preserve the best ethical teachings in the religious traditions of humankind, many of which we share in common But we reject those features of traditional religious morality that deny humans a full appreciation of their own potentialities and responsibilities Traditional religions often offer solace to humans, but, as often, they inhibit humans from helping themselves or experiencing their full potentialities Such institutions, creeds, and rituals often impede the will to serve others Too often traditional faiths encourage dependence rather than independence, obedience rather than affirmation, fear rather than courage More recently they have generated concerned social action, with many signs of relevance appearing in the wake of the “God Is Dead” theologies But we can discover no divine purpose or providence for the human species While there is much that we not know, humans are responsible for what we are or will become No deity will save us; we must save ourselves Second: Promises of immortal salvation or fear of eternal damnation are both illusory and harmful They distract humans from present concerns, from self-actualization, and from rectifying social injustices Modern science discredits such historic concepts as the “ghost in the machine” and the “separable soul” Rather, science affirms that the human species is an emergence from natural evolutionary forces As far as we know, the total personality is a function of the biological organism transacting in a social and cultural context There is no credible evidence that life survives the death of the body We continue to exist in our progeny and in the way that our lives have influenced others in our culture Traditional religions are surely not the only obstacles to human progress Other ideologies also impede human advance Some forms political doctrine, for -224- instance, function religiously, reflecting the worst features of orthodoxy and authoritarianism, especially when they sacrifice individuals on the altar of Utopian promises Purely economic and political viewpoints, whether capitalist or communist, often function as religious and ideological dogma Although humans undoubtedly need economic and political goals, they also need creative values by which to live Third: We affirm that moral values derive their source from human experience Ethics is autonomous and situational, needing no theological or ideological sanction Ethics stems from human need and interest To deny this distorts the whole basis of life Human life has meaning because we create and develop our futures Happiness and the creative realization of human needs and desires, individually and in shared enjoyment, are continuous themes of humanism We strive for the good life, here and now The goal is to pursue life’s enrichment despite debasing forces of vulgarization, commercialization, and dehumanization Fourth: Reason and intelligence are the most effective instruments that humankind possesses There is no substitute: neither faith nor passion suffices in itself The controlled use of scientific methods, which have transformed the natural and social sciences since the Renaissance, must be extended further in the solution of human problems But reason must be tempered by humility, since no group has a monopoly of wisdom or virtue Nor is there any guarantee that all problems can be solved or all questions answered Yet critical intelligence, infused by a sense of human caring, is the best method that humanity has for resolving problems Reason should be balanced with compassion and empathy and the whole person fulfilled Thus, we are not advocating the use of scientific intelligence independent of or in opposition to emotion, for we believe in the cultivation of feeling and love As science pushes back the boundary of the known, man’s sense of wonder is continually renewed, and art, poetry, and music find their places, along with religion and ethics Fifth: The preciousness and dignity of the individual person is a central humanist value Individuals should be encouraged to realize their own creative talents and desires We reject all religious, ideological, or moral codes that denigrate the individual, suppress freedom, dull intellect, dehumanize personality We believe in maximum individual autonomy consonant with social -225- responsibility Although science can account for the causes of behavior, the possibilities of individual freedom of choice exist in human life and should be increased Sixth: In the area of sexuality, we believe that intolerant attitudes, often cultivated by orthodox religions and puritanical cultures, unduly repress sexual conduct The right to birth control, abortion, and divorce should be recognized While we not approve of exploitive, denigrating forms of sexual expression, neither we wish to prohibit, by law or social sanction, sexual behavior between consenting adults The many varieties of sexual exploration should not in themselves be considered “evil” Without countenancing mindless permissiveness or unbridled promiscuity, a civilized society should be a tolerant one Short of harming others or compelling them to likewise, individuals should be permitted to express their sexual proclivities and pursue their lifestyles as they desire We wish to cultivate the development of a re-exploited as sexual objects, and in which intimacy, sensitivity, respect, and honesty in interpersonal relations are encouraged Moral education for children and adults is an important way of developing awareness and sexual maturity Seventh: To enhance freedom and dignity the individual must experience a full range of civil liberties in all societies This includes freedom of speech and the press, political democracy, the legal right of opposition to governmental policies, fair judicial process, religious liberty, freedom of association, and artistic, scientific, and cultural freedom It also includes a recognition of an individual’s right to die with dignity, euthanasia, and the right to suicide We oppose the increasing invasion of privacy, by whatever means, in both totalitarian and democratic societies We would safeguard, extend, and implement the principles of human freedom evolved from the Magna Carta to the Bill of Rights, the Rights of Man, and the Universal Declaration of Human Rights Eighth: We are committed to an open and democratic society We must extend participatory democracy in its true sense to the economy, the school, the family, the workplace, and voluntary associations Decision-making must be decentralized to include widespread involvement of people at all levels – social, political, and economic All persons should have a voice in developing the values and goals that determine their lives Institutions should be responsive to -226- expressed desires and needs The conditions of work, education, devotion, and play should be humanized Alienating forces should be held to a minimum People are more important than decalogues, rules, proscriptions, or regulations Ninth: The separation of church and state and the separation of ideology and state are imperatives The state should encourage maximum freedom for different moral, political, religious, and social values in society It should not favor any particular religious bodies through the use of public monies, nor espouse a single ideology and function, particularly against dissenters Tenth: Humane societies should evaluate economic systems not by rhetoric or ideology, but by whether or not they increase economic well-being for all individuals and groups, minimize poverty and hardship, increase the sum of human satisfaction, and enhance the quality of life Hence the door is open to alternative economic systems We need to democratize the economy and judge it by its responsiveness to human needs, testing results in terms of the common good Eleventh: The principle of moral equality must be furthered through elimination of all discrimination based upon race, religion, sex, age, or national origin This means equality of opportunity and recognition of talent and merit Individuals should be encouraged to contribute to their own betterment If unable, then society should provide means to satisfy their basic economic, health, and cultural needs, including, wherever resources make possible, a minimum guaranteed annual income We are concerned for the welfare of the aged, the infirm, the disadvantaged, and also for the outcasts – the mentally retarded, abandoned, or abused children, the handicapped, prisoners, and addicts – for all who are neglected or ignored by society Practicing Humanists should make it their vocation to humanize personal relations We believe in the right to universal education Everyone has a right to the cultural opportunity to fulfill his or her unique capacities and talents The schools should foster satisfying and productive living They should be open at all levels to any and all; the achievement of excellence should be encouraged Innovative and experimental forms of education are to be welcomed The energy and idealism of the young deserve to be appreciated and channeled to constructive purposes We deplore racial, religious, ethnic, or class antagonisms Although we believe in cultural diversity and encourage racial and ethnic pride, we reject -227- separations which promote alienation and set people and groups against each other; we envision an integrated community where people have a maximum opportunity for free and voluntary association We are critical of sexism or sexual chauvinism – male or female We believe in equal rights for both women and men to fulfill their unique careers and potentialities as they see fit, free of invidious discrimination Twelfth: We deplore the division of humankind on nationalistic grounds We have reached a turning point in human history where the best option is to transcend the limits of national sovereignty and to move toward the building of a world community in which all sectors of the human family can participate Thus we look to the development of a system of world law and a world order based upon transnational federal government This would appreciate cultural pluralism and diversity It would not exclude pride in national origins and accomplishments nor the handling of regional problems on a regional basis Human progress, however, can no longer be achieved by focusing on one section of the world, Western or Eastern, developed or underdeveloped For the first time in human history, no part of humankind can be isolated from any other Each person’s future is in some way linked to all We thus reaffirm a commitment to the building of world community, at the same time recognizing that this commits us to some hard choices Thirteenth: This world community must renounce the resort to violence and force as a method of solving international disputes We believe in the peaceful adjudication of differences by international courts and by the development of the arts of negotiation and compromise War is obsolete So is the use of nuclear, biological, and chemical weapons It is a planetary imperative to reduce the level of military expenditures and turn these savings to peaceful and people-oriented uses Fourteenth: The world community must engage in cooperative planning concerning the use of rapidly depleting resources The planet earth must be considered as single ecosystem Ecological damage, resource depletion, and excessive population growth must be checked by international concord The cultivation and conservation of nature is a moral value; we should perceive ourselves as integral to the sources of our being in nature We must free our world from needless population and waste, responsibly guarding and creating -228- wealth, both natural and human Exploitation of natural resources, uncurbed by social conscience, must end Fifteenth: The problems of economic growth and development can no longer be resolved by one nation alone; they are worldwide in scope It is the moral obligation of the developed nations to provide – through an international authority that safeguards human rights – massive technical, agricultural, medical, and economic assistance, including birth control techniques, to the developing portions of the globe World poverty must cease Hence extreme disproportions in wealth, income, and economic growth should be reduced on a worldwide basis Sixteenth: Technology is a vital key to human progress and development We deplore any neo-romantic efforts to condemn indiscriminately all technology and science or to counsel retreat from its further extension and use for the good of humankind We would resist any moves to censor basic scientific research on moral, political, or social grounds Technology must, however, be carefully judged by the consequences of its use; harmful and destructive changes should be avoided We are particularly disturbed when technology and bureaucracy control, manipulate, or modify human-beings without their consent Technological feasibility does not imply social or cultural desirability Seventeenth: We must expand communication and transportation across frontiers Travel restrictions must cease The world must be open to diverse political, ideological, and moral viewpoints and evolve a worldwide and education We thus call for full international cooperation in culture, science, the arts, and technology across ideological borders We must learn to live openly together or we shall perish together In closing: The world cannot wait for a reconciliation of competing political or economic systems to solve its problems These are the times for men and women of goodwill to further the building of a peaceful and prosperous world We urge that parochial loyalties and inflexible moral and religious ideologies be transcended We urge recognition of the common humanity of all people We further urge the use of reason and compassion to produce the kind of world we want – a world in which peace, prosperity, freedom, and happiness are widely shared Let us not abandon that vision in despair or cowardice We are responsible for what we are or will be Let us work together for a humane world by means commensurate with humane ends Destructive ideological differences -229- among communism, capitalism, socialism, conservatism, liberalism, and radicalism should be overcome Let us call for an end to terror and hatred We will survive and prosper only in a world of shared humane values We can initiate new directions for humankind; ancient rivalries can be superseded by broad-based cooperative efforts The commitment to tolerance, understanding, and peaceful negotiation does not necessitate acquiescence to the status quo nor the damming up of dynamic and revolutionary forces The true revolution is occurring and can continue in countless non-violent adjustment But this entails the willingness to step forward onto new and expanding plateaus At the present juncture of history, commitment to all humankind is the highest commitment of which we are capable; it transcends the narrow allegiances of church, state, party, class, or race in moving toward a wider vision of human potentiality What more daring a goal for humankind than for each person to become, in ideal as well as practice, a citizen of a world community It is a classical vision; we can now give it new vitality Humanism thus interpreted is a moral force that has time on its side We believe that humankind has the potential intelligence, goodwill, and cooperative skill to implement this commitment in the decades ahead We, the undersigned, while not necessarily endorsing every detail of the above, pledge our general support to Humanist Manifesto II for the future of humankind These affirmations are not a final credo or dogma but an expression of a living and growing faith We invite others in all lands to joint us in further developing and working for these goals Nguồn: Corliss Lamont (1997), The philosophy of humanism, Humanist press, New York -230- PHỤ LỤC Đối chiếu quyền quy định Bộ luật nhân quyền quốc tế với quy định Chương V Hiến pháp 1992 Việt Nam Quyền & Tự Quyền sống Bộ luật nhân Hiến pháp 1992 quyền quốc tế (sửa đổi 2001) Điều UDHR, Điều 71 Điều ICCPR Quyền tự an toàn cá nhân Điều UDHR, Điều 71, 72 Điều 7, 8, 9, 10, 11, 14, 15 ICCPR Quyền không bị bắt làm nô lệ, nô Điều UDHR, dịch hay bị cưỡng lao động Điều ICCPR Quyền không bị tra tấn, đối xử Điều UDHR, hay trừng phạt tàn ác, vô nhân Điều ICCPR Điều 71 Điều 71, 72 đạo hay bị hạ nhục Quyền không bị bắt, giam giữ tùy Điều UDHR, tiện Điều ICCPR Quyền không bị bỏ tù v́ Điều 11 ICCPR Điều 71 khơng hồn thành nghĩa vụ theo hợp đồng Quyền suy đoán vô tội Điều 11.1 UDHR Quyền không bị áp dụng hồi tố Điều 11.2 UDHR, Điều 15 ICCPR Quyền thông báo lời buộc tội không chậm trễ, sử dụng hỗ trợ sử dụng ngôn ngữ thích hợp tố tụng Điều 14 ICCPR Điều 72 -231- Quyền & Tự 10 Quyền bào chữa Bộ luật nhân Hiến pháp 1992 quyền quốc tế (sửa đổi 2001) Điều 14 ICCPR Điều 132 trợ giúp luật sư bị bắt bị giam giữ 11 Quyền không bị buộc phải chứng Điều 14 ICCPR minh chống lại ḿnh 12 Quyền xét xử công Điều 10 UDHR, công khai ṭa án có thẩm Điều 72, 126, 130, 131 quyền, độc lập không thiên vị, lập theo pháp luật 13 Quyền xét xử thời Điều ICCPR gian hợp lư không bị tŕ hoăn 14 Quyền b́nh đẳng trước pháp luật Điều 16, 26 ICCPR Điều 52, Điều 63 pháp luật bảo vệ (nam nữ b́nh cách b́nh đẳng đẳng) 15 Quyền bí mật đời tư Điều 12 UDHR, Điều 73 Điều 17 ICCPR 16 Quyền tự lại lựa chọn nơi 17 Quyền sở hữu Điều 13 UDHR, Điều 68 Điều 12, 13 ICCPR Điều 17 UDHR Điều 58 18 Quyền tự tư tưởng, tín ngưỡng Điều 18 UDHR, Điều 70 tơn giáo 19 Quyền tự ngơn luận, báo chí thơng tin 20 Quyền tự hội họp, lập hội Điều 18 ICCPR Điều 19 UDHR, Điều 69 Điều 18, 19 ICCPR Điều 20 UDHR, Điều 21, 22 ICCPR Điều 69 -232- Quyền & Tự Bộ luật nhân Hiến pháp 1992 quyền quốc tế (sửa đổi 2001) 21 Quyền bầu cử, ứng cử Điều 21 UDHR, tham gia quản lư nhà nước Điều 25 ICCPR 22 Quyền kết hôn, b́nh đẳng Điều 16 UDHR, hôn nhân, bảo hộ gia đ́nh Điều 23 ICCPR, Điều 53, 54 Điều 64 Điều 10 ICESCR 23 Quyền hưởng tŕ tiêu chuẩn sống thích đáng Điều 25 UDHR, Điều 11 ICESCR 24 Quyền làm việc bảo đảm Điều 23 UDHR, Điều 55 điều kiện lao động thích đáng Điều 6, ICESCR 25 Quyền giáo dục, học tập Điều 26 UDHR, Điều 59 Điều 13, 14 ICESCR 26 Quyền chăm sóc sức khỏe Điều 25 UDHR, Điều 61 Điều 12 ICESCR 27 Quyền bảo trợ xă hội, hưởng an sinh xă hội Điều 22 UDHR, Điều ICESCR Nguồn: Nguyễn Đăng Dung (chủ biên) (2012), Những vấn đề Hiến phápvà sửa đổi Hiến pháp, Nxb Dân trí, Hà Nội, tr.168-170 ... CỦA NHÂN HỌC TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY HIỆN ĐẠI – GIÁ TRỊ VÀ Ý NGHĨA TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY 78 2.1 Những vấn đề chủ yếu nhân học triết học phương Tây đại. .. tâm mà phận nhân học triết học phương Tây đại gọi nhân học triết học sinh học, nhân học triết học tâm lý học, nhân học triết học văn hóa học Nhân học triết học, gọi triết học nhân học, mơn xem... học triết học phương Tây đại hoàn thiện nhân cách người 1.2 Giai đoạn hình thành phát triển nhân học triết học phương Tây đại ? ?Con người gì?”, ? ?Con người phát triển nào?”, ? ?Ý nghĩa sống người gì?”