ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN HỒ LÊ THANH HÀ THẾ GIỚI SÁNG TẠO TRONG TRUYỆN HANS CHRISTIAN ANDERSEN Chuyên ngành: Văn học nước Mã số: 60 22 30 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN HỒ LÊ THANH HÀ THẾ GIỚI SÁNG TẠO TRONG TRUYỆN HANS CHRISTIAN ANDERSEN Chuyên ngành: Văn học nước Mã số: 60 22 30 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS TRẦN THỊ THUẬN Thành phố Hồ Chí Minh – 2013 LỜI TRI ÂN Chúng xin gửi lời tri ân sâu sắc đến quý Thầy Cô Khoa Văn học – Ngôn ngữ Trường Đại học Khoa học xã hội nhân văn Tp.HCM tận tình dạy dỗ, truyền đạt kiến thức quý báu cho chúng tơi suốt khóa học 2008 – 2011 Chúng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS Trần Thị Thuận Cơ giúp tơi hồn tất luận văn học hỏi thêm nhiều điều bổ ích việc giảng dạy, học tập nghiên cứu Trong phạm vi luận văn, hướng dẫn tận tâm TS Trần Thị Thuận, chúng tơi có dịp tìm hiểu, nghiên cứu rút vấn đề tâm đắc “Thế giới sáng tạo truyện H.C.Andersen” Tuy nhiên, hiểu biết hữu hạn, chúng tơi chưa có nhìn bao quát tất phương diện sáng tác H.C.Andersen Chắc chắn, luận văn cịn nhiều thiếu sót nên chúng tơi xin cảm ơn tất ý kiến đóng góp quý Giáo sư để sửa đổi hồn thiện cách nhìn nhận đánh giá vấn đề Xin chúc quý Giáo sư Thầy Cô dồi sức khỏe thành công sống Tp.HCM, ngày 07 tháng 07 năm 2013 MỤC LỤC DẪN NHẬP CHƯƠNG 1: Những tiền đề sáng tạo nghiệp văn học nhà văn H.C.Andersen 15 1.1 Đất nước – thời đại 15 1.1.1 Thiên nhiên - đất nước – người 15 1.1.2 Bối cảnh lịch sử – văn hóa – xã hội 17 1.1.3 Bức tranh văn học 19 1.2 H.C.Andersen 20 1.2.1 Cuộc sống cá nhân 20 1.2.2 Sự nghiệp sáng tác truyện kể H.C.Andersen 25 1.2.3 Quan niệm nghệ thuật 31 1.2.4 Quan niệm nhân sinh 34 CHƯƠNG 2: Hiện thực giới truyện kể H.C.Andersen 38 2.1 Thế giới mn lồi 38 2.1.1 Thế giới lực lượng siêu nhiên 38 2.1.2 Thế giới loài người 42 2.1.3 Thế giới loài vật đồ vật 46 2.2 Bức tranh sống muôn màu 49 2.2.1 Thế giới đan xen tốt xấu 49 2.2.2 Thế giới đức tin 57 2.2.3 Thế giới ước mơ khát vọng 61 CHƯƠNG 3: Nghệ thuật phản ánh giới truyện kể H.C.Andersen 65 3.1 Phương thức sáng tạo cổ tích 65 3.2 Phương thức sáng tạo phối hợp cổ tích – đại 76 3.3 Một số phương diện sáng tạo nghệ thuật khác 101 KẾT LUẬN 109 THƯ MỤC THAM KHẢO 112 PHỤ LỤC 118 Bảng thống kê truyện kể H.C.Andersen 118 Một số truyện H.C.Andersen (Hồ Lê Thanh Hà dịch) 123 DẪN NHẬP LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Hans Christian Andersen (1805 - 1875) nhà văn tiếng không Đan Mạch mà khắp toàn cầu Andersen tượng văn học có Tác phẩm ơng dịch 100 ngôn ngữ, tuyển tập tác phẩm liên tục tái H.C.Andersen sáng tác thơ, kịch, viết tiểu thuyết, đặc sắc truyện ngắn Vào năm 1835 tập “Truyện kể cho trẻ em” xuất bắt đầu cho chặng đường viết truyện ngắn theo kiểu giả cổ tích Andersen Từ trở đi, nhiều truyện kể cho trẻ em tiếng đời Những câu chuyện kể Andersen có sức thu hút đặc biệt Trong chứa đựng giới diệu kì với nhiều yếu tố lí thú, lẫn học sâu sắc Tất nhiên trẻ nhỏ lúc hiểu nghĩa tác phẩm, khơng phải vấn đề lớn Andersen nhấn mạnh lời tựa tập “Truyện kể mới” (1843) truyện ông không dành cho trẻ em mà người lớn đọc được, chí phải người lớn thật hiểu hết Tác phẩm Andersen khơi nguồn cảm hứng vô tận nhiều hệ độc giả, từ trẻ em đến nhà nghiên cứu … Nhiều tác phẩm nghệ thuật phim ảnh, truyện, thơ… đời dựa câu chuyện kể Với tầm vóc đó, Andersen vượt khỏi đất nước Đan Mạch trở thành “công dân giới” Đề tài “Thế giới sáng tạo truyện Hans Christian Andersen” nhằm tìm hiểu đặc trưng giới nghệ thuật phản ánh truyện ngắn Andersen Đó giới mộng ảo, huyền diệu thực, phũ phàng, đau đớn Truyện kể Anersen đem lại cảm xúc thẩm mỹ phong phú, khơi gợi trí tưởng tượng, khát vọng ni dưỡng tâm hồn nhân loại Nhiều hệ độc giả Việt Nam lớn lên câu chuyện li kì hấp dẫn Andersen Chọn đề tài H.C.Andersen, muốn tìm hiểu nghệ thuật sáng tạo giới truyện kể Andersen, từ góp phần giải mã sức hấp dẫn lôi ông Qua đề tài này, chúng tơi mong đem lại kiến thức văn học, người, đất nước Đan Mạch 2 LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ: 2.1 Tình hình nghiên cứu H.C.Andersen nước ngồi: H.C Andersen tượng văn học đặc biệt thu hút ý giới nghiên cứu không Đan Mạch mà nhiều quốc gia khác Một trung tâm chuyên nghiên cứu H.C.Andersen thành lập Đại học Odense năm 1988 Nhiều hội thảo H.C.Andersen tổ chức qui mô hội thảo quốc tế Andersen diễn đất nước ông vào năm 1991 tổ chức định kì vào năm 1995, 2000, 2005, 2010 quốc gia Úc, Mỹ Đan Mạch Từ học giả tìm hiểu sâu sắc đời, người, nghiệp sáng tác đóng góp Andersen với văn học Đan Mạch nói riêng giới nói chung * Cái nhìn tổng quan đời nghiệp Andersen “Tại nghiên cứu Andersen?” (Why Study Hans Christian Andersen?) Bo Gronbech, nêu lí do: Cuộc đời nhà văn, Tâm lý kỳ lạ, Thơ ca, Sáng tạo cổ tích, Nghệ thuật cảm thụ, Ý niệm tơn giáo triết lý nhân sinh truyện cổ, Việc biên tập, Ảnh hưởng Andersen đến văn hóa Đan Mạch, Dịch thuật truyện cổ Andersen phê bình tác phẩm Andersen nước ngoài.[67] Hay tham luận “Trong nguồn cội gia đình” (I familiens skød) Finn Hauberg Mortensen phân tích tác phẩm người Andersen dựa nguồn gốc xuất thân vị trí xã hội Tác giả viết rõ tầm quan trọng gia đình việc hình thành nhân cách tài Andersen Đời sống xã hội văn học Đan Mạch kỉ XIX góp phần định hướng phương pháp sáng tác phong cách nghệ thuật Andersen [78] Trong viết “Nền tảng học tập H.C.Andersen qua đôi mắt ông”( H.C.Andersen's Educational Roots Through His Own Eyes), Kristi Planck Johnson lí giải yếu tố tạo nên thiên tài Andersen Môi trường học tập không theo truyền thống từ nhiều nguồn khác tạo nên đa dạng nhận thức Andersen Tác giả khảo sát trình giáo dục chủ yếu 24 năm đầu đời Andersen thông qua tự truyện, thư từ nhật kí ơng Andersen mơ tả chi tiết việc xảy suy nghĩ thân ơng qua tư liệu Gia đình, nhà trường đời đem lại kiến thức phong phú cho ơng Vốn tri thức trí tưởng tượng suy nghĩ mẻ tạo sở cho sống động sáng tạo Andersen [73] Trong tham luận với tiêu đề “Tôi khơng hiểu điều gì" (I Do Not Understand Anything) Niels Ingwersen cung cấp nhiều ví dụ tương phản câu chuyện đến kết luận gần xây dựng giới quan Andersen Thế giới truyện với suy nghĩ, quan điểm trái ngược buộc người đọc bắt đầu khám phá giải mã lại với văn Andersen khơng nhận nhà triết học việc tìm kiếm hệ thống triết luận, xây dựng nhìn giới, qua câu chuyện ơng tìm kiếm chất tồn vấn đề, tượng Andersen không sử dụng thuật ngữ nhận thức luận hay thể luận, nhân vật dù lồi trùng, vật vô tri vô giác người hành động, tham gia vào đấu tranh để tìm kiếm thiết lập ý nghĩa sống Sự kết hợp yếu tố dân gian trí tưởng tượng tạo nên giới nghệ thuật đa dạng phức tạp Tác giả viết khẳng định không hiểu rõ Andersen ý kiến đưa góp phần giải mã giới nghệ thuật Andersen.[70] “Người kể chuyện cổ tích” K Pauxtopxki viết độc đáo, kết hợp hư cấu phê bình người, đời, nghiệp Andersen Andersen thật sống động qua trí tưởng tượng diệu kì Pauxtopxki, từ dáng vẻ, suy nghĩ đến hành động Đó người có đời bất hạnh không ngừng vươn lên khẳng định Với tâm hồn lạc quan, đơi mắt trẻ thơ, tài ứng tác, ông vinh dự trở thành người ca sĩ nhân dân [27] * Về nội dung, nghệ thuật, tư tưởng tác phẩm Andersen : Trong “Hans Christian Andersen với nhìn tối tăm từ “Hành trình chân tưởng tượng” tới "Bà nhức răng"” (Camera Obscura Hans Christian Andersen and the Fantastic - from Journey on Foot to "Auntie Toothache"), Ib Johansen lí giải tác phẩm Andersen mối liên kết với tác giả đương đại (thế kỉ XIX) Tác phẩm Andersen phản chiếu giới kì lạ khơng theo trật tự đạo đức – trị thơng thường Đó trị chơi biến hóa ánh sáng bóng tối, hi vọng thất vọng, thiên thần ác quỉ [71] Jens Aage dựa khái niệm Mikhail Bakhtin để giải thích câu chuyện cổ tích Andersen qua viết “Khái niệm lễ hội - cách giải thích” (The Concept of Carnival as an Angle of Interpretation) Ông rõ yếu tố lễ hội giả trang qua chi tiết, quan niệm nghệ thuật số truyện “Chàng Simon ngố, Hồng tử chăn lừa, Những bơng hoa bé Ida”…[58] Erik M Christensen đưa cách tiếp nhận tác phẩm củaAndersen lí thú qua tham luận “Hans Christian Andersen thuyết nhị nguyên lạc quan” (Hans Christian Andersen and Optimistic Dualism) Tác giả sáng tạo thuật ngữ “Lạc quan nhị nguyên” (Optimistic Dualism) để giai đoạn lịch sử văn học Đan Mạch từ 1800 đến 1870 Và Andersen sáng tạo câu chuyện cổ tích chi phối tư tưởng [62] Một viết khác có cách lí giải giới nghệ thuật Andersen độc đáo: “Thế giới bị phân rẽ - Một kỹ thuật kết cấu truyện kể Andersen”(A Divided World: A Structural Technique in Andersen's Original Tales) James Massengale Andersen không đơn kể lại câu chuyện dân gian, mà ông người sáng tạo câu chuyện với cấu trúc mới, nội dung Andersen dựng nên giới bị phân chia thành nhiều mảnh ghép “Thế giới phân rẽ” yếu tố vừa có ý nghĩa phản ánh nội dung vừa có tác dụng nghệ thuật đặc biệt Thế giới giới thực giới giấc mơ “Những hoa bé Ida”, hay giới trẻ giới người lớn “Ngôi nhà cổ”, giới biển – giới đất liền giới không trung “Nàng tiên cá”… Nhìn chung gom vào hai giới lớn giới người giới khác Các giới giao tiếp qua lại, tách biệt tồn tại, trao đổi thông tin Sự phân chia giới phản ánh sinh động phân hóa xã hội Đan Mạch kỉ XIX [77] Cùng đề tài cịn có viết “Trục cặp đơi truyện kể Andersen” (The Double Articulation in Andersen's Fairy Tales) Søren Baggesen nêu rõ hai đặc điểm truyện Andersen: vừa đề cập đến vấn đề người lớn tình yêu, phân chia giai cấp xung đột xã hội…vừa truyện dành riêng cho trẻ em với phong cách đặc trưng cách kể chuyện lơi cuốn, thành thật, hài hước chăm sóc yêu thương…Andersen thường kể câu chuyện có nội dung phù hợp với ý thích trẻ nhỏ, đồng thời sử dụng vỏ bọc cho tầng nghĩa khác sâu sắc (thường mỉa mai, cay đắng) mà người lớn hiểu [60] Trong tham luận “Phân tích tâm lý tác phẩm Hans Christian Andersen” (Psychoanalytic Interpretations in Hans Christian Andersen's Texts) Annelies Van Hees giải thích chủ đề giấc mơ truyện Andersen Những giấc mơ không phản ánh tâm lí, quan niệm nghệ thuật Andersen mà cịn kĩ thuật viết truyện ông [68] “Yếu tố nữ yếu tố nam truyện kể H.C.Andersen” (The Feminine Element - And a Little About the Masculine Element in H C Andersen's Fairy Tales) Lise Praestaard Andersen viết ấn tượng nhân vật nữ kì lạ truyện Andersen Đó nàng tiên cá, nữ thần băng giá, hay cơng chúa… quyến rũ gây nguy hiểm chết người – kiểu nhân vật mang tính truyền thống văn học châu Âu – Andersen hồi sinh góc nhìn câu chuyện Các nhân vật (bao gồm thần linh, người đồ vật) khơng mang thái cực đối lập truyền thống mà tác giả tô đậm đặc điểm tính cách Đó lạnh lùng, kiêu ngạo, tự phụ rỗng tuếch, hời hợt hay độc ác, nham hiểm, …Các nhân vật không làm hại người khác mà tự hại thân Lise đưa bảng thống kê biến dạng kiểu nhân vật truyện Andersen [59] Elias Bredsdorff trong“Tính thời có chủ ý không chủ ý truyện kể Andersen”(Intentional and Non-Intentional Topicalities in Andersen's Tales) rõ nhiều tác phẩm Andersen có ý nghĩa thời cao Tuy nhiên, khơng phải lúc tác giả có chủ ý Nhưng người đọc nhà nghiên cứu tìm nhiều tầng lớp ý nghĩa thời sự, trị, giai cấp truyện ơng Tác giả viết gọi tính thời khơng có chủ ý, bên cạnh tác phẩm thể rõ chủ ý phản ánh thời Andersen Tính chất bắt nguồn từ thể truyện Những câu chuyện Andersen viết cho trẻ em nên ý nghĩa trị, xã hội, thời ẩn giấu sâu Không phải lúc tác giả mạnh mẽ tuyên bố ý nghĩ Tác giả gọi Andersen “Kẻ loạn cẩn trọng”.[61] Erik Dal tìm thấy hữu mối quan tâm củaAndersen với vấn đề Do Thái qua viết “Yếu tố Do Thái sáng tác Andersen” 143 Con cá nhám nói “Vậy à? Tơi thấy trước Nó chưa làm ồn biển làm hoảng sợ loài cá lớn nào” Bọn cá kể lươn rủ khám phá Lươn nói “Nếu rắn biển dài tơi, thật khó chịu” Một khác nói: “Đúng đó, khơng thể chịu đựng nó!” chúng bơi phía trước Nhưng sau đó, từ bên phải họ có quái vật to lớn, lớn tất họ gộp lại với nhau; trơng hịn đảo nổi, thân khơng thể ngừng lại Đó cá voi đáng kính Đầu phủ đầy rong biển, lưng đầy hàu vơ số sị, trai, khiến lớp da đen hồn tồn màu trắng Chúng nói “Đi với chúng tơi nào, ơng già! Ở có cá vừa tới chịu đựng nó” Con cá voi nói “Tơi muốn nằm thơi Chỉ tơi Tơi bị bệnh khủng khiếp! Cánh tơi lên bề mặt phía trước đặt lưng lên cao hơn, sau chim biển đến mổ tơi Cảm giác thật tuyệt! Có chúng đưa mỏ xa, sâu vào mỡ tơi Bây người thấy xương hoàn chỉnh chim lưng tơi; mỏ thọc q sâu, lấy lặn xuống đáy Bấy cá nhỏ mổ Sẽ thấy nào, tơi Tơi bị bệnh! Cá mập nói “Đó tưởng tượng Tơi chưa bệnh Khơng có lồi cá bị bệnh cả” Cá voi nói “Xin lỗi Cá chình chịu đựng tính nhức đầu, cá chép bị bệnh đậu mùa, tất có giun ruột » «Vớ vẩn» cá mập nói, khơng muốn nghe Những cá khác Cuối chúng đến chỗ sợi dây cáp Nó có giường dài đáy biển từ Châu Âu đến Châu Mỹ, bờ cát bùn, đất đá, cỏ dại rừng san hơ Dịng nước xuống đó, thay đổi, xốy nước, đàn cá đơng đúc vơ số lồi chim mà lồi người nhìn thấy chim bay Có khuấy động, bắn tung tóe, tiếng kêu rền vang vỏ ốc xà cừ chúng giữ 144 «Nó nằm đằng kia!» tất cá lớn, cá nhỏ la lên Chúng thấy sợi dây cáp, từ đầu đuôi vượt khỏi tầm mắt chúng Sinh vật xốp biển sinh vật đơn bào phủ đầy đáy, mọc đầy nó, đây, bị che Nhím biển, ốc sên, trùng phủ đầy Lồi cua khổng lồ có phủ Lồi cỏ biển, hay sinh vật nằm bên cạnh trải dài đến tận đáy biển Cá bơn cá tuyết quay trở lại dịng nước nhìn tất phía Sao biển ln chui xuống tận bùn lại để mắt bên ngồi, nằm nhìn chằm chằm vào vừa đến Dây cáp nằm im bất động, sống suy nghĩ Lồi người sáng chế Cá voi nói «Nó xảo quyệt Nó đá vào bụng tơi, yếu điểm tơi » Sinh vật đơn bào nói «Để chúng tơi dị dẫm Tơi có cánh tay dài ngón tay mềm dẻo ; tơi di chuyển bên cạnh nó, tơi nhanh chút», trườn cách mềm dẻo, cánh tay dài luồn xuống sợi cáp bọc quanh Sinh vật đơn bào nói «Nó khơng có vảy khơng có da Tơi tin chưa ăn» Lươn biển nằm bên cạnh dây cáp cố trườn dài Nó nói «Nó dài tơi Nhưng khơng dài có da, có bụng mềm dẻo» Cá voi lặn xuống sâu Nó hỏi «Đó lồi cá hay thực vật ? Hay lồi có phần sống cạn khơng thể phải triển đây? » Dây cáp không trả lời, khơng có sức để nói Nhưng suy nghĩ, suy nghĩ loài người hàng dặm đất liền «Anh trả lời muốn bị thương?» cá mập hỏi tất cá lớn khác hỏi Dây cáp bất động, có suy nghĩ riêng «Cứ để họ làm bị thương Sau kéo lên làm lần nữa, điều xảy với dây cáp khác vùng nước nơng» Vì khơng trả lời, có việc khác để làm; truyền tin nằm vị trí hợp pháp đáy đại dương 145 Ở bên trên, mặt trời lặn Nó giống lửa rực cháy, tất đám mây sáng rực màu lửa, lộng lấy Sinh vật đơn bào nói «Bây nhận luồng sáng màu đỏ, thấy thứ rõ hơn» «Nó đó, đó», cá mập la lên Cá mũi kiếm, cá voi cá chình đồng la lên Chúng lao phía trước, với dẫn đầu cá mập Nhưng thể bị hút chặt từ dây kim loại, cá kiếm hẳn tinh khiết thường khi, chĩa thẳng lưỡi kiếm vào sau lưng cá voi Đó sai lầm trầm trọng, cá mập dùng toàn sức mạnh để cắn Một hỗn loạn diễn Cá lớn, cá nhỏ, dã quỳ ốc sên tụ tập lại với nhau, cắn xé, nhai, nghiền Dây cáp nằm im lặng lo sợ, phải làm Bóng đêm phủ đầy chúng, hàng triệu sinh vật biển thắp sáng nó, bao gồm tôm với đầu phát sáng Những nhỏ tạo hàng ngàn đầu phát sáng, mà trước chúng chưa làm Đó cảnh tượng tuyệt vời Các sinh vật biển nhìn chằm chằm vào dây cáp tự hỏi «Nó ? Và khơng phải gì?» Tiếp đến lợn biển già đến Dân gian gọi người cá Đó cái, với đuôi, hai tai ngắn, ngực, có râu bọt biển đầu, thứ mà tự hào Con lợn biển nói «Các bạn có thơng minh lồi người? Tơi bơi xuống để lấy tơi u cầu để đáy biển Tơi lồi cá, bạn thấy, lồi động vật lưỡng cư Tơi lồi thơng thái biển Tôi biết thứ đây, tất thứ Các bạn nghĩ rơi xuống từ bên trên, chết chết khơng cịn sức sống Hãy để thể làm, phát minh lồi người» « Bây tơi nghĩ đến thứ…» - cá nhỏ nói «Hãy câm miệng lại, cá thu» - lợn biển cắt lời «Cá gai», khác nói, điều cịn nặng nề Con lợn biển cố giải thích với chúng điều tệ hại, nguy hiểm Đó phát minh từ đất liền, cầu hồn loài người 146 Con lợn biển nói « Họ muốn bắt Đó cách để họ sống Họ kéo dài lưới dùng mồi móc câu để bắt Đó loại dây to mà họ nghĩ cắn Họ thật ngu ngốc Chúng ta không Đừng đụng đến nó, teo lại trở thành bụi bùn Mọi thứ xuống từ phía với đầy vết nứt, khơng tốt gì» « Khơng tốt cả» tất sinh vật biển nói, đồng ý với ý kiến lợn biển Bản thân cá nhỏ nghĩ «Đó rắn dài, mỏng có lẽ cá tuyệt vời biển Mình cảm thấy » « Nó tuyệt vời », dân gian nói với hiểu biết chắn Đó lồi rắn biển vĩ đại hát câu chuyện lâu đời Nó sinh ra, ni dưỡng phát triển từ mưu trí lồi người đưa xuống đáy biển, kéo dài từ đông sang tây, truyền tin nhanh tia sáng đến trái đất Nó phát triển sức mạnh chiều dài, từ năm qua năm khác xuyên qua tất biển, vòng lên trái đất, sóng mãnh liệt nước suốt, nơi mà người thủy thủ nhìn xun suốt bầu khí suốt, thấy đám mây pháo hoa rực rỡ Con rắn dài Midgard nằm sâu bên dưới, bao quanh trái đất Cá sị dùng đầu đánh – chúng khơng hiểu Ý nghĩ lồi người tất ngơn ngữ thơng qua im lặng « Con rắn khoa học cho tốt xấu, rắn Midgard, tuyệt vời tuyệt vời đại dương, rắn vĩ đại » ***** CUỐN SÁCH THẦN (The Stone of The Wise Men) Ở khu rừng hướng Đông Ấn Độ, tận giới, có lâu đài nguy nga tráng lệ, vượt ngồi trí tưởng tượng loài người Lâu đài bao bọc suốt vài dặm xung quanh nhiều loại cọ, sồi, thông, tiêu huyền Ở đây, có loại quý vùng miền khác Ngồi tịa lâu đài bao bọc thung lũng, đồi núi xanh thẳm mn lồi hoa Lâu đài nhìn khu vườn rộng lớn, ngát hương Ở đây, tập hợp tất loài chim giới: từ rừng nguyên sinh Châu Mỹ, vườn hoa hồng Damascus, sa mạc Châu Phi, nơi mà có voi sư tử ngự 147 trị Khu rừng bao gồm loài chim địa cực, cị, chim nhạn, hươu, sóc, linh dương hàng trăm loài vật xinh đẹp nhanh nhẹn khác Tòa lâu đài pha lê đứng thiên đường với rừng rộng lớn đồng cỏ xanh ngát Mỗi tịa tháp xây dựng theo hình thể hoa loa kèn, gồm bậc thang uốn lượn, hành lang dài thăm thẳm, phòng lộng lẫy với trần hoa hồng bầu trời xanh thẳm đầy Trong phịng lớn, lộng lẫy khơng kém, tường phản ảnh tất diễn giới xung quanh Tất thứ tranh sống động, nhiều điều để biết chí cho người thơng thái, cư ngụ Tên ông khó để phát âm, khơng nhắc đến Ơng biết có tất thứ mà người trái đất biết, có phát minh giới Sự thông thái vua Solomon phân nửa thơng minh ơng Với thơng thái đó, ông cai trị quyền lực tự nhiên sức mạnh tinh thần, chí thần chết phải cung cấp danh sách người chết ngày cho ông Bản thân vua Solomon phải chết nỗi lo sợ ám ảnh người Cho dù có thơng thái đến đâu phải chết Ơng biết rằng, ơng phải rời cành trở thành cát bụi Ơng nhận thấy lồi người đi, có người khác thay thế, rời cành khơng thể đâm chồi lại – chúng trở thành cát bụi chuyển đổi thành phần khác đất Ông tự hỏi thân: “Điều xảy cho lồi người?”, “Khi thần chết đến, người chết? Thân thể tan rã - phần linh hồn sao? Để sống bất diệt, cần đức tin vào tôn giáo, sống chuyển đổi sao? Người đàn ơng ngoan đạo nói họ đến thiên đàng Ơng nhìn lên mặt trăng ngơi hỏi lại “Lên kia?” Tuy nhiên, ông thấy hay giống thay đổi vị trí lẫn nhau, đứng hay địa cầu chí anh cưỡi ngựa lên đỉnh núi, tiếp xúc với tầng khí suốt – bầu trời suốt – bóng tối trải rộng ngồi kia, tia sáng mặt trời có màu đồng, khơng có chút tia hy vọng, trái đất bao bọc vải màu cam Tầm nhìn hạn hẹp hạn chế mắt, nhìn thấy đơi mắt nhỏ linh hồn! – Đôi mắt 148 linh hồn nhỏ bé so với hiểu biết rộng lớn trí tuệ thứ quan trọng Trong phịng bí mật lâu đài chứa kho báu vĩ đại trái đất: Quyển sách thật Người thơng minh đọc sách này, trang Có nhiều cặp mắt, ký tự dường run sợ, từ đặt lại với nhau; trang giấy, chữ viết dường nhạt, mờ, có khe trống xuất Con người thông minh nhờ vào đọc Ơng biết làm để kết nối ánh sáng mặt trời mặt trăng với ánh sáng lý trí quyền lực bí ẩn; thơng qua ánh sáng nhiều điều rõ ràng trước ông trang sách Nhưng trang sách có trang "Cuộc sống sau chết" lại khơng có chữ để đọc Điều làm cho ơng đau lịng Nên ơng khơng thể hiểu hết Cuốn sách thật hiểu trái đất nơi mà thứ trở nên rõ ràng ông Cũng giống vua Solomon thông thái, ông hiểu ngơn ngữ lồi thú, phiên dịch chúng nói, chúng hát Nhưng điều khơng làm nên thơng thái Ơng tìm lượng thực vật kim loại – lượng để chữa bệnh tật, để kéo dài tuổi thọ - không chết Trong tất thứ tạo tầm tay ông, ông tìm ánh sáng nơi mà ánh nắng chiếu sống vĩnh hằng; ông khơng tìm Sách chân lí nằm trước mặt ông Kinh thánh Cơ đốc giáo nói sống vĩnh sau người chết Nhưng ông muốn đọc sách thần mà lại khơng thấy viết điều Ơng có năm người con, bốn trai giáo dục tốt người cha thông thái, người gái lanh lẹ, hịa nhã, thơng minh lại bị mù Tuy nhiên điều không tước đoạt từ – cha anh đơi mắt, ánh sáng Chưa có rời khỏi lâu đài Họ hạnh phúc – vùng đất lộng lẫy, rộng lớn Giống đứa trẻ khác, họ vui có điều liên quan đến họ; người cha kể cho họ nhiều thứ mà đứa trẻ khác hiểu Điều tạo nên thông thái lớn dần theo người Ơng giải thích với họ họ thấy tranh sống 149 tường tòa lâu đài – mà lồi người làm kiện xảy trái đất Các chàng trai thường bày tỏ mong muốn tham gia vào hoạt động cha họ thường hay nói giới bên ngồi khó khăn vất vả - khơng n bình mà họ thấy Ơng nói với họ thật, vẻ đẹp điều tốt Ơng nói với họ ba tổ chức giới, áp lực họ phải chịu đựng để rèn luyện thân trở thành vững đá, nước kim cương – loại trang sức lộng lẫy có giá trị với Chúa, người mà soi sáng thứ, mà gọi “Viên ngọc thơng thái” Ơng kể cho họ nghe việc làm lồi người biết tồn Chúa, loài người tạo “Viên ngọc thông thái” Câu chuyện mở rộng hiểu biết cho đứa trẻ họ cảm nhận ý nghĩa Họ hỏi người cha thật, đẹp điều tốt Ơng giải thích với họ, hỏi họ nhiều thứ, nói với họ Chúa, lúc mà Chúa làm nên loài người từ hạt bụi trái đất, nhận từ Người năm nụ hôn – nụ hôn nảy lửa, nụ hôn ngào – mà loài người gọi năm giác quan Thơng qua đó, thật, đẹp điều tốt nhìn thấy, cảm nhận thấu hiểu thông qua giá trị, bảo vệ Năm giác quan tinh thần thể xác, bên bên ngoài, thân thể linh hồn Những người suy ngẫm điều suốt ngày suốt đêm Sau đó, người anh lớn mơ giấc mơ lộng lẫy Nhưng khơng có người lớn, tất người trai khác có giấc mơ – giấc mơ giới bên ngồi tìm thấy “Viên ngọc thơng thái” Viên ngọc chiếu sáng trán họ, vào lúc bình minh, họ cưỡi ngựa chạy nhanh tịa lâu đài, viên ngọc tia sáng trời soi rọi sách Nhưng người gái lại khơng có giấc mơ giới bên ngồi Thế giới nhà cha Người anh nói “Con muốn giới bên Con muốn trải nghiệm sống thực tế Con muốn thực điều tốt đẹp bảo vệ điều tốt Và thứ trở nên tốt đẹp đó” Bấy giờ, suy nghĩ người anh dũng cảm tuyệt vời, giống suy nghĩ tất 150 nhà, trước bước vào giới đương đầu với mưa gió, với giơng tố Hành trình người trai Các người trưởng thành từ thể xác đến linh hồn; người lại có thị giác phát triển vượt trội so với giác quan khác Đối với người anh thị giác Anh nhìn tất thời điểm, quốc gia, nhìn vào tận giới, nơi mà kho tàng bị ẩn giấu nhìn vào tận tim người Hươu linh dương với anh đến biên giới phía tây thiên nga chở anh hướng tây bắc Người xa khỏi giới người cha, nơi trải dài từ hướng đông đến tận trái đất Giờ anh ngạc nhiên với thấy Thế giới thực khác biệt với anh thấy cịn nhà Anh muốn cố gắng làm cho giới ngày tốt đẹp Nhưng điều tốt đẹp giới gì? Anh thấy đẹp, điều tốt lại bị giấu đi, bị bỏ qua; điều tầm thường lại ca ngợi Con người trọng vào vẻ bề danh tiếng thân hay điều họ thực làm Điều xảy tất nơi, tất người Anh nói “Tơi thấy tơi phải công thứ cách mạnh mẽ” Trong tìm kiếm chân lý, anh lạc đến nơi quỷ dữ, nơi khởi nguồn dối trá Sự vui vẻ xảo trá diễn trước mắt anh Hắn anh thấy tìm kiếm thật tốt; anh suy ngẫm chúng, quỷ thổi hạt bụi vào mắt anh ấy, gây tổn hại đến tầm nhìn anh Sau quỷ thổi thêm hạt bụi vào, cặp mắt bị phá hủy, anh đứng người mù giới rộng lớn, khơng cịn lịng tin vào nữa: anh đánh lòng tin vào cặp mắt thân Anh từ bỏ giới thân Tất kết thúc với anh Thiên nga băng qua đại dương, đưa người lớn lại hướng đông, trở nhà “Anh thất bại, em may mắn hơn”, người anh nói với người em thứ hai, người mạnh thính giác Người anh khuyên nhủ điều tốt, trải nghiệm cho người em Người thứ hai rời khỏi nhà với hộ tống chim nhạn thiên nga đưa anh vào giới thực 151 Hành trình người trai thứ hai Người thứ hai nghe phát triển mầm sống, anh nghe tận sâu thẳm loài người, nỗi đau niềm vui Trong thời gian dài âm ồn tiếng la hét trở nên nhiều chịu đựng người Những điều tới từ gã xấu sáu mươi tuổi – năm đơn độc – tiếng ầm ĩ từ tiếng cười, tiếng hoan nghênh vọng lại từ nhà, đường phố đường cao tốc Sự dối trá thúc mạnh, tiếng kêu chói tai, tiếng chng nhà thờ tiếng ồn trở nên khủng khiếp anh hai Anh thọc ngón tay vào lỗ tai, nghe hát giả dối âm xấu xa, chuyện tầm phào, tai tiếng, vu khống, rên rỉ, than vãn Anh đâm sâu ngón tay vào nhĩ Như trống nổ tung, cuối cùng, anh hai không cịn nghe nữa, khơng thể nghe điều tốt, điều đẹp Anh trở nên nói, đa nghi khơng cịn tin vào điều gì, chí thân Cuối thiên nga đưa anh quay nhà Hành trình người trai thứ ba “Bây em thử” người thứ ba nói “Em có lỗ mũi nhạy” Khơng thể nói thính giác tốt, cách anh ba Anh ba người vui vẻ nhà thơ thực sự: anh hát nhiều thứ mà anh khơng thể nói, nhiều thứ gây ý đến anh ba sớm người khác Anh nói “Tơi ngửi lửa”; giác quan anh quy vào khứu giác, khả to lớn việc cảm nhận điều đẹp đẽ Anh ba nói “Mọi nơi thơm ngát vương quốc tốt đẹp thường hay lui tới Một người đàn ông thường cảm thấy nhà không khí quán rượu, ánh sáng chập chờn đèn cầy, nơi mà ngửi thấy mùi người trộn lẫn với mùi khói thuốc Một số người khác thích ngồi mùi hoa nhài thơm ngát, mùi đinh hương Một số người ngồi bên gió biển thổi nhẹ, số người khác trèo lên đỉnh núi cao nhìn xuống sống bận rộn bên dưới” Anh ba nói anh giới, thể anh kết giao với người biết rõ họ Cịn có điều khác nảy nở bên anh: chất thi sĩ, quà Thượng đế ban tặng cho anh nơi 152 Anh tạm biệt lâu đài lên đường Để đến biên giới, anh cưỡi lưng đà điểu, chạy nhanh ngựa; sau đó, anh qua vùng đầm lầy với thiên nga, anh nhún nhẩy theo bước chân chúng Anh ba bay qua biển đến đất liền với khu rừng lớn, hồ sâu thẳm, thành phố lộng lẫy Bất nơi anh đến có tia sáng soi rọi cánh đồng, cho bơng hoa, khóm hoa hồng, tỏa hương thơm ngát, suy nghĩ người bạn, người bảo vệ, người hàng xóm hiểu chúng biết giá trị chúng Những khóm hoa hồng tàn lụi ngẩng lên nhánh nó, đâm chồi, nảy nở bơng hồng xinh đẹp; người thấy nó, chí thớ gỗ ẩm mốc ý đến vẻ đẹp Anh ba nói với ốc sên “Tôi cho hải cẩu hoa Tôi qua biển nhờ chúng tơi làm với chúng” “Vì ln đẹp giới này”, nhà thơ nói, anh ba hát hát nó, hát suốt đoạn đường anh; khơng có lắng nghe Sau đó, anh cho người đánh trống hai xu chim công, đánh trống theo nhịp hát đường tỉnh thành; người nghe thấy, nói “Đó hát tuyệt vời” Sau đó, nhà thơ hát nhiều hát đẹp, thật điều tốt Những hát anh lắng nghe quán trọ, nơi có mùi mỡ động vật, đồng cỏ xanh tươi, khu rừng biển khơi Có lẽ vận may anh ba tốt hai người anh Nhưng quỷ giận Hắn tạo nên cảnh đẹp với lời ca ngợi, nơi mà chuẩn bị khéo léo để làm đảo lộn thiên thần, nhà thơ nghèo Con quỷ biết cách để loại người Hắn bao vây nhà thơ với lời ca ngợi, làm anh đánh suy nghĩ, quên mục tiêu, nhà mình, cuối thân anh ba kết thúc ảo tưởng Khi chim nhỏ nghe điều này, chúng thương tiếc khơng hót ba ngày Những thớ gỗ đen trở nên tối tăm, không sầu khổ, không ghen tị Nhưng khơng có tin tức hành trình nhà thơ quê nhà Ấn Độ, việc tất chim im lặng ba ngày Khi thời gian u uất trôi qua, nỗi thương tiếc lắng sâu, họ quên họ khóc cho Đó lẽ thường 153 Cuộc hành trình người trai thứ tư “Giờ tơi ngồi vào giới, biến giấc ngủ”, người thứ tư nói Anh người có tài dí dỏm, anh khơng phải nhà thơ Trong lâu đài có hai người vui vẻ nhất, bây giờ, người vui vẻ cuối Thị giác thính giác hai giác quan quan trọng người, giác quan khác quan trọng Nhưng khơng phải quan điểm người thứ tư, anh người đặc biệt phát triển vị giác Nó thống trị tất đưa vào miệng, vào tâm trí, đó, người nếm tất thứ chai, lọ nói cơng việc khó khăn anh Loài người lọ sôi sùng sục, giới nhà bếp to Anh muốn để nếm thứ cao lương mỹ vị Anh nói: “Có lẽ may mắn anh Con bắt đầu chuyến du ngoạn Nhưng chọn phương tiện di chuyển đây? Kinh khí cầu chưa có à?”, anh tư hỏi cha mình, người biết tất phát minh đời Nhưng kinh khí cầu chưa phát minh, chưa có tàu nước, chưa có đường sắt Người nói “Tốt, chọn kinh khí cầu Cha biết làm cách người tạo Chưa có người phát minh nó, đó, người nghĩ ảo ảnh Khi dùng xong kinh khí cầu, đốt nó, cha cần cho thêm vài hóa chất để làm khác” Anh đạt mong muốn bay Những chim theo anh xa với người anh Chúng tò mò muốn biết kết chuyến bay, chúng nghĩ anh chim bay xa Chúng làm cho bầu trời tối lại đám mây châu chấu vùng đất Ai Cập Bây anh tư đến giới rộng lớn Kinh khí cầu đáp xuống thành phố lớn, đỉnh tháp chuông nhà thờ, nơi mà kinh khí cầu khơng biết đến chưa phát minh Anh ngồi tháp chuông nhà thờ Những chim bay lượn xung quanh anh, chúng nhận thấy anh mệt mỏi anh nhìn thấy mệt mỏi chúng Những ống khói thị trấn nhả khói lên bầu trời “Nó xây thẳng đứng lịng tơn trọng anh”, gió nói với anh, mong muốn thứ dễ dàng với anh Anh mạnh dạn ngồi đó, nhìn xuống người 154 đường Có cầu thang trước mặt, anh tự hào vào tài sản mình, chìa khóa nằm thắt lưng, anh khơng có để mở; tự hào áo chồng cũ “Thật vơ dụng Tơi phải nhanh xuống thôi, phải nhúng tay vào lọ nếm thử”, anh nói cách lười biếng, “nhưng tơi ngồi thêm lát, để tận hưởng mát mẻ gió Thật tốt ngủ vào buổi sáng người phải làm việc” Nhưng thật anh ngồi chong chóng gió, mà anh nghĩ gió thổi Và lúc này, lâu đài khu rừng mặt trời trở nên cô độc tĩnh lặng tất người trai xa Người cha nói “Khơng có điều tốt đẹp Chúng khơng đem kim cương sáng bóng nhà; khơng làm cho ta; chúng đi, chúng chết” Ông cúi xuống Quyển sách thật, nhìn chằm chằm vào trang sống sau chết; ơng khơng thấy điều Đứa gái mù niềm vui an ủi ông Cô gái yêu mến ông; yên bình niềm hạnh phúc cha, cầu mong viên kim cương q báu tìm thấy mang nhà Cơ lo lắng cho anh trai Họ đâu? Họ làm gì? Cơ mong mơ thấy họ, có điều lạ chí giấc mơ khơng thể đến gần họ Có đêm, mơ nghe thấy giọng nói anh, gọi từ giới bên ngồi Cơ khơng thể cưỡng lại xa Cô không gặp anh, cô cảm nhận họ đó, đám lửa cháy tay cơ, lại khơng thấy đau, viên kim cương cô mang cho cha Khi cô tỉnh dậy, lúc, cô nghĩ cô nắm viên ngọc, thực chất quay để kéo sợi Trong nhiều đêm dài, cô quay sợi khơng ngừng, quay quay trịn cuộn chỉ, đẹp mạng nhện; mắt người phân biệt sợi Cô thấm đẫm nước mắt chặt sợi dây cáp Với nghị lực cô, giấc mơ thành thực Đêm đến, cô hôn lên tay người cha ngủ say, lấy quay buộc chặt cuộn vào lâu đài Bởi với người mù cơ, khơng tìm thấy đường nhà; cuộn giúp giữ vững lịng tin vào thân người khác Từ khu rừng mặt trời, bẻ bốn giao phó cho gió thời tiết đem chúng đến 155 bên anh cô thư, lời nhắn gửi, trường hợp cô gặp họ giới rộng lớn Làm để cô kia, gái mù lịa? Nhưng có sợi vơ hình mà nắm giữ Cơ nắm giữ q mà tất người khác khơng có Đó tính tỉ mỉ, đức tính tốt dường thấy ngón tay mình, nghe từ sâu thẳm tim Và cách lặng lẽ, cô vào giới náo nhiệt, tuyệt vời Bất nơi cô qua, bầu trời trở nên tươi sáng – cô cảm thấy tia sáng ấm áp – cầu vòng vượt qua khỏi giới đen tối để đến với bầu trời xanh Cơ nghe tiếng chim hót, ngửi thấy mùi thơm cam, táo thể nếm chúng Khơng có hát nhẹ nhàng, quyến rũ vang lên bên tai cô, mà cịn có tiếng la hết, tiếng ầm ĩ, suy nghĩ, quan điểm, âm trái ngược lập dị Những ý nghĩ cảm nhận người len vào tận trái tim cô Một đoạn điệp khúc u sầu: "Đời sống trái đất bóng vơ ích Đêm đen tạo nỗi buồn!" Nhưng sau trạng thái khác "Đời sống trái đất mùi hương hoa hồng, Với nắng niềm vui nó" Và đoạn thơ khác nghe đau khổ “Con người thường nghĩ đơn Và thật hiển nhiên” Và bên lời hồi đáp hồi chng “Một tình u nồng nhiệt suối hùng mạnh, Thế giới mang đến tất cho chúng ta” Quả thật nghe tất “Trong vịng quay tầm thường Mọi thứ trở nên nhỏ bé cỏi” Nhưng sau thoải mái “Mọi thứ đẹp tốt, Nhưng người chưa nhận biết hết” Và chế nhạo 156 “Hãy khóc với chế giễu Hãy phá hủy quà mà Người biếu tặng” Và cô gái nghe đáp trả mạnh mẽ “Hãy tin tưởng vào Chúa Và điều tốt đẹp thực hiện” Và cô bước vào đám đông, người trẻ hay già, kiến thức thật, điều tốt đẹp tỏa sáng tim họ Cho dù cô bước vào trường học, hay lễ hội, hội trường trang hoàng hay nhà máy chật nít, tia nắng len vào – âm ngào, hương thơm ngào ngạt, giọt sương đọng cành héo rũ Nhật ký cô gái mù Nhưng tâm hồn xấu khơng thể nhìn chấp nhận điều Ơng cịn gian xảo 10 nghìn người, ơng tìm đường để đến kết thúc Ông bị mắc vào đầm lầy, thu thập bóng bóng nhỏ từ nước tồn đọng, băng qua chúng, vang xa gấp bảy lần lời nói dối để nhận sức mạnh chúng Sau đó, ơng trả cho thơ anh hùng văn mộ chí, nhiều ông nhận, đun sôi chúng nước mắt nơi mà đố kỵ diễn ra, đánh lừa họ phấn hồng mặt nhợt nhạt, số ông sáng tác trinh nữ, với diện mạo dáng cô gái mù hạnh phúc, thiên sứ tỉ mỉ; sau âm mưu quỷ tiến hành “Tin tưởng vào Chúa điều tốt Điều tốt đẹp thực hiện” Cô gái mù hát tin tưởng tuyệt đối Cô không tin vào bốn từ khu rừng mặt trời đến từ gió, thư lời nhắn gửi đến anh, cô tin họ đến nơi họ cần đến, viên ngọc tìm thấy chiếu sáng giới lộng lẫy Từ trán nhân loại, chiếu sáng chí đến tịa lâu đài cha Cơ lặp lại “Hãy đến nhà cha Vâng, viên ngọc trái đất, mang lời hứa Tơi cảm thấy ánh sáng nó, tỏa sáng tay Mọi hạt giống thật, làm cho đẹp hơn, gió mang tới xoay 157 vịng bên tơi Tơi đón nhận trân trọng; tơi để thâm nhập hương thơm đẹp, mà có nhiều giới, chí cho người mù Tơi lấy âm trái tim với điều tốt đẹp cho vào Tất mà tơi đem bụi, bụi viên ngọc mà tìm kiếm từ lâu Tơi cầm hai tay” Cơ mở rộng đôi tay trước mặt người cha Cô trở nhà – có chuyến du ngoạn tâm tưởng, chưa thơi giữ sợi vơ hình từ nhà người cha Tội ác đến với cuồng phong mãnh liệt khu rừng mặt trời, với luồng gió đánh bật cửa bay vào nơi thiêng liêng, nơi đặt sách thật “Nó bị gió thổi đi” người cha nói, ơng nắm lấy bàn tay mở cô gái Cô gái trả lời với niềm tin đơn giản “Khơng, khơng thể bị thổi bay được; cảm thấy tia sáng ấm lên tâm hồn con” Người cha cảm nhận lửa sượt qua, có bụi tia sáng đổ từ tay cô gái sách thật sống vĩnh hằng, sáng lên từ - từ – “Niềm tin” Khi rời cành, khao khát mãnh liệt trở nhà mang chàng trai trở lại Họ Những chim, hươu, linh dương tất sinh vật theo họ, với mong ước có niềm hạnh phúc vĩnh cửu Chúng tơi thường nhìn thấy, nơi mà tia nắng xuyên qua cánh cửa bể vào phòng đầy bụi, không giống thấp hạt bụi thông thường; chí màu sắc cầu vịng bị chìm trước vẻ đẹp Từ trang sách, sáng lên từ “Niềm tin”, xuất hạt giống thật, đẹp điều tốt bừng sáng mạnh mẽ lửa dẫn Moses người dân Israel xuyên qua sa mạc; từ “Niềm tin” sinh cầu hy vọng, nối liền khoảng cách, với tình yêu vô hạn cõi vĩnh (Dịch từ truyện H.C.Anderden tiếng Anh trang Web http://www.andersen.sdu.dk/vaerk/register/eventyr_e.html) ... cứu ? ?Hans Christian Andersen Ý” (Hans Christian Andersen and Italy) [74], Inge Kleivan với ? ?Hans Christian Andersen Greenland” (Hans Christian Andersen in Greenland) [75], ? ?Hans Christian Andersen. .. tưởng ông lại sáng rõ hết 38 CHƯƠNG 2: HIỆN THỰC THẾ GIỚI TRONG TRUYỆN KỂ HANS CHRISTIAN ANDERSEN Văn học phản ánh thực tính đa diện, tồn vẹn Trong truyện kể mình, H.C .Andersen tạo nên giới sống... biệt Thế giới giới thực giới giấc mơ “Những hoa bé Ida”, hay giới trẻ giới người lớn “Ngôi nhà cổ”, giới biển – giới đất liền giới không trung “Nàng tiên cá”… Nhìn chung gom vào hai giới lớn giới