MỞ ĐẦU Lí chọn chuyên đề Xác suất toán mà từ sớm người quan tâm Trong hầu hết lĩnh vực đặc biệt Di truyền học, việc xác định khả xảy kiện định điều cần thiết Thực tế học Di truyền có nhiều câu hỏi đặt ra: Xác suất sinh trai hay gái bao nhiêu? Khả để sinh người theo mong muốn giới tính hay khơng mắc bệnh, tật di truyền dễ hay khó thực hiện? Mỗi người mang NST hay tỉ lệ máu ơng (bà) nội ngoại mình? Vấn đề thật gần gũi mà lại không dễ, làm thường thiếu tự tin Bài tốn xác suất ln toán thú vị, hay trừu tượng nên phần lớn khó Giáo viên lại khơng có nhiều điều kiện để giúp học sinh làm quen với dạng tập mà gặp phải em thường tỏ lúng túng, cách xác định, làm thiếu tự tin với kết tìm Nhận điểm yếu học sinh khả vận dụng kiến thức toán học để giải dạng tập xác suất, kinh nghiệm tích lũy qua nhiều năm giảng dạy phần Di truyền học cấp Trung học phổ thông mục đích chia sẻ với đồng nghiệp nhằm giúp em có kĩ cần thiết để giải dạng tập xác suất Di truyền học Tơi có ý tưởng viết chun đề “Ứng dụng toán xác suất thống kê vào giải toán Di truyền học” Mục đích nghiên cứu Góp phần nghiên cứu cách có hệ thống, làm rõ tập ứng dụng lí thuyết xác suất Xây dụng nghiên tắc phương pháp giải cho số loại tập di truyền liên quan đến xác suất Rèn luyện kĩ tư duy, phán đốn phân tích Nâng cao trình độ chun mơn phục vụ cho cơng tác giảng dạy ôn luyện thi học sinh giỏi luyện thi đại học Phương pháp nghiên cứu Phương pháp lí thuyết tổng hợp tài liệu Các phương pháp logic, quy nạp, diễn dịch Một số nguyên lí xác suất bản, lí thuyết xác suất di truyền học NỘI DUNG Quy luật di truyền phân ly độc lập 1.1 Phương pháp giải Trong thực tế, nhiều lúc gặp tình khác Vấn đề quan trọng tùy trường hơp cụ thể mà tìm cách giải hiệu Trước toán xác suất vậy, điều cần thiết phải xác định toán thuộc loại nào? Đơn giản hay phức tạp? Có liên quan đến tổ hợp hay không? Khi ta nên vân dụng kiến thức tổ hợp …? Kiến thức tổ hợp áp dụng khả xảy kiện có tổ hợp ngẫu nhiên, nghĩa khả phải phân ly độc lập Mặt khác phân li tổ hợp phải diễn cách bình thường Mỗi kiện có hai nhiều khả xảy ra, xác suất khả khơng nhau: trường hợp đơn giản xác suất khả khơng đổi có trường hợp phức tạp xác suất khả lại khác thay đổi qua lần tổ hợp Trong phần đề cập đến đến trường hợp kiện có khả xác suất khả không thay đổi qua lần tổ hợp Tuy nhiên từ dạng ,chúng ta đặt vấn đề rèn cho học sinh kĩ vận dụng để giải tập phức tạp Với toán xác suất đơn giản, thường không cần vận dụng kiến thức tổ hợp nên giải phương pháp thông thường, dể hiểu gọn Nếu vấn đề phức tạp, dùng phương pháp thông thường dùng phương pháp thơng thường để giải khơng khả thi địi hỏi phải nhiều thời gian Chúng ta phải tìm hướng khác để giải vấn đề kiến thức tổ hợp công cụ thiếu Do việc nhận dạng toán trước tìm phương pháp giải vấn đề quan trọng cần thiết mà dạy cho học sinh Thầy (cô) phải lưu ý Với toán tổ hợp tương đối phức tạp trước giải cho HS, GV cần phải phân tích từ trường hợp đơn giản đến phức tạp; chứng minh quy nạp để đến công thức tổng quát Trị số xác suất qua n lần tổ hợp ngẫu nhiên khả a b kiện kết khai triển của: (a+b)n = Cn0an b0 + Cn1 an-1 b1 + Cn2 an-2 b2 + + Cnn-1 a1 bn-1 + Cnn a0 bn Vì khả kiện có xác suất khơng đổi qua lần tổ hợp, Cna = Cnn-a nên dể thấy trị số xác suất trường hợp xảy ln đối xứng 1.2 Bài tập điển hình Ví dụ 1: Chiều cao cặp gen phân ly độc lập, tác động cộng gộp quy định Sự có mặt alen trội tổ hợp gen làm tăng chiều cao lên 5cm Cây thấp có chiều cao = 150cm Cho có cặp gen dị hợp tự thụ phấn Xác định: - Tần số xuất tổ hợp gen có alen trội, alen trội - Khả có có chiều cao 165cm Bài giải * Tần số xuất : tổ hợp gen có alen trội = C2na / 4n = C61 / 43 = 6/64 tổ hợp gen có alen trội = C2na / 4n = C64 / 43 = 15/64 - Cây có chiều cao 165cm thấp = 165cm – 150cm = 15cm → có alen trội ( × 5cm = 15cm ) * Vậy khả có có chiều cao 165cm = C63 / 43 = 20/64 ♦ Ví dụ 2: Ở đậu Hà lan, tính trạng hạt màu vàng trội hồn tồn so với tính trạng hạt màu xanh Tính trạng gen quy định nằm NST thường Cho tự thụ sau thu hoạch lấy ngẫu nhiên hạt đem gieo F1 Xác định: a) Xác suất để F1 cho toàn hạt xanh? b) Xác suất để F1 có cho hạt vàng? Bài giải a) Xác suất để F1 cho tồn hạt xanh: Ta có SĐL P: Aa x Aa F1 : 1AA , 2Aa , 1aa KH : 3/4 vàng : 1/4 xanh Nếu lấy ngẫu nhiên hạt xác suất hạt lấy ra: 3/4 hạt vàng, 1/4 hạt xanh Đây trường hợp kiện (phần tử) khơng đồng khả tức có xác suất khác - Gọi a xác suất hạt lấy màu vàng: a = 3/4 - Gọi b xác suất hạt lấy màu xanh: b = 1/4 Xác suất hạt lấy kết (a + b) = a5 + 5a4 b1 + 10a3 b2 + 10a2 b3 + 5a1 b4 + b5 → Có khả xảy ra, hạt xanh = b5 = (1/4)5 Để F1 cho toàn hạt xanh tức hạt lấy hạt xanh (aa) Vậy xác suất để F1 cho toàn hạt xanh = (1/4)5 b) Xác suất để F1 có cho hạt vàng: F1 có cho hạt vàng đồng nghĩa với trừ trường hợp hạt lấy xanh (tính chất biến cố giao) Vậy xác suất để F1 có cho hạt vàng = – (1/4)5 Ví dụ 3: Bệnh bạch tạng người đột biến gen lặn NST thường, alen trội tương ứng quy định người bình thường Một cặp vợ chồng mang gen gây bệnh thể dị hợp Về mặt lý thuyết, tính xác suất khả xảy giới tính tính trạng họ có dự kiến sinh người con? Bài giải Lập sơ đồ lai theo giả thiết → họ: 3/4: bình thường; 1/4: bị bệnh Đây trường hợp kiện (phần tử) khơng đồng khả tức có xác suất khác Gọi xác suất sinh trai bình thường (A): A =3/4.1/2= 3/8 Gọi xác suất sinh trai bệnh (a): a =1/4.1/2= 1/8 Gọi xác suất sinh gái bình thường (B): Gọi xác suất sinh gái bệnh (b): B =3/4.1/2= 3/8 b =1/4.1/2= 1/8 * Cách 1: Xác suất sinh kết khai triển (A+a+B+b) = A2 + a2 +B2 + b2 + 2Aa + 2AB + 2Ab + 2aB + 2ab + 2Bb (16 tổ hợp gồm 10 loại) Vậy xác suất để sinh: 1) trai bình thường = A2 = 9/64 2) trai bệnh = a2 = 1/64 3) gái bình thường = B2 = 9/64 4) gái bệnh = b2 = 1/64 5) trai bình thường + trai bệnh = 2Aa = 6/64 6) trai bình thường + gái bình thường = 2AB = 18/64 7) trai bình thường + gái bệnh = 2Ab = 6/64 8) trai bệnh + gái bình thường = 2aB = 6/64 9) trai bệnh + gái bệnh = 2ab 10) gái bình thường + gái bệnh = 2Bb = 6/64 = 2/64 * Cách 2: Thực chất hệ số biểu thức trên: 1;1;1;1;2;2;2;2;2;2 số tổ hợp tương ứng phần tử nên cách làm khác tổng quát biểu thị xác suất dạng tích số tổ hợp với xác suất giao biến cố: cụ thể 1) trai bình thường = C22 A2 = 9/64 2) trai bệnh = C22 a2 = 1/64 3) gái bình thường = C22 B2 = 9/64 4) gái bệnh = C22 b2 = 1/64 5) trai bình thường + trai bệnh = C12 Aa = 6/64 6) trai bình thường + gái bình thường = C12 AB = 18/64 7) trai bình thường + gái bệnh = C12 Ab = 6/64 8) trai bệnh + gái bbình thường = C12 aB = 6/64 9) trai bệnh + gái bệnh = C12 ab = 2/64 10) gái bình thường + gái bệnh = C12 Bb = 6/64 1.3 Bài tập vận dụng Câu 1: Lai hai thứ bí trịn có tính di truyền ổn định,thu F đồng loạt bí dẹt.Cho giao phấn F1 người ta thu F2 tỉ lệ dẹt : tròn : dài Cho giao phấn bí dẹt F2 với Về mặt lí thuyết xác suất để có dài F3: A 1/81 B 3/16 C 1/16 D 4/81 Câu 2: Ở người, bệnh phênylkêtô niệu đột biến gen gen lặn nằm NST thường Bố mẹ bình thường sinh đứa gái đầu lịng bị bệnh phênylkêtơ niệu Xác suất để họ sinh đứa trai không bị bệnh A 1/2 B 1/4 ` C 3/4 D 3/8 Câu 3: Phenylkêtô niệu bạch tạng người bệnh đột biến gen lặn NST thường khác Một đôi tân hôn dị hợp cặp gen qui định tính trạng Nguy đứa đầu lòng mắc bệnh A 1/2 B 1/4 C 3/8 D 1/8 Câu 4: Ở lồi cây, màu hoa hai cặp gen khơng alen tương tác tạo Cho hai hoa trắng chủng giao phấn với F toàn hoa đỏ Tạp giao với F có tỉ lệ đỏ : trắng Khi lấy ngẫu nhiên hoa đỏ cho tự thụ phấn xác suất để hệ sau khơng có phân li kiểu hình là: A 9/7 B 9/16 C 1/3 D 1/9 Câu 5: Một cặp vợ chồng có nhóm máu A có kiểu gen dị hợp nhóm máu Nếu họ sinh hai đứa xác suất để đứa có nhóm máu A đứa có nhóm máu O A 3/8 B 3/6 1/2 C D 1/4 Câu 6: Chiều cao thân loài thực vật cặp gen nằm NST thường qui định chịu tác động cộng gộp theo kiểu có mặt alen trội làm chiều cao tăng thêm 5cm Người ta cho giao phấn cao có chiều cao 190cm với thấp nhất, F sau cho F1 tự thụ Nhóm F2 có chiều cao 180cm chiếm tỉ lệ: A 28/256 B 56/256 C 70/256 D 35/256 Câu 7: Ở đậu Hà lan: hạt trơn trội so với hạt nhăn Cho đậu hạt trơn lai với đậu hạt nhăn F1đồng loạt trơn F1 tự thụ phấn F2; Cho đậu F2 có hạt Xác suất để bắt gặp đậu có hạt trơn hạt nhăn bao nhiêu? A 3/ 16 B 27/ 64 C 9/ 16 D 9/ 256 Câu 8: Ở cừu, gen qui định màu lông nằm NST thường Gen A qui định màu lơng trắng trội hồn tồn so với alen a qui định lông đen Một cừu đực lai với cừu cái, hai dị hợp tử Cừu non sinh cừu đực trắng Nếu tiến hành lai trở lại với mẹ xác suất để có cừu lơng đen ? A 1/4 B 1/6 C 1/8 10 D 1/12 Câu 9: Một đôi tân hôn có nhóm máu AB Xác suất để đứa đầu lịng họ gái mang nhóm máu A B là: A.6,25% B 12,5% C 50% D 25% Câu 10: Bệnh bạch tạng người đột biến gen lặn NST thường Vợ chồng bình thường trai đầu lịng họ bị bệnh bạch tạng : a Xác suất để họ sinh người con, có trai gái không bị bệnh: A 9/32 B 9/64 C 8/32 D 5/32 b Xác suất để họ sinh người có trai gái có người bệnh, không bệnh A 4/32 B 5/32 C 3/32 D 6/32 c Xác suất để họ sinh người có trai, gái có người không bệnh A.126/256 B 141/256 C 165/256 D 189/256 Câu 11: Bệnh pheninketo niệu gen lặn nằm NST thường di truyền theo quy luật Menden người đàn ơng có em gái bị bệnh, lấy người vợ có anh trai bị bệnh Biết ngồi em chồng anh vợ bị bệnh ra, bên vợ chồng khơng cịn khác bị bệnh.cặp vợ chồng lo sợ sinh bị bệnh a Hãy tính xác suất để cặp vợ chồng sinh đứa đầu lòng bị bệnh A 1/4 B 1/8 C 1/9 D 2/9 b Nếu đứa đầu bị bệnh xác suất để sinh đứa thứ hai trai không bệnh bao nhiêu? A 1/9 B 1/18 C 3/4 D 3/8 Câu 12: Ở cà chua, A quy định đỏ, a quy định vàng Khi cho cà chua đỏ dị hợp tự thụ phấn F1 Xác suất chọn ngẫu nhiên cà 11 chua màu đỏ, có kiểu gen đồng hợp có kiểu gen dị hợp từ số đỏ F1 là: A 3/32 B 2/9 C 4/27 D 1/32 Câu 13: Một người phụ nữ nhóm máu AB kết với người đàn ơng nhóm máu A, có cha nhóm máu O a Xác suất đứa đầu trai nhóm máu AB, đứa thứ hai gái nhóm máu B A 1/32 B 1/64 C 1/16 D 3/64 b Xác suất để một đứa nhóm máu A, đứa khác nhóm máu B A.1/4 B 1/6 C 1/8 D 1/12 Câu 14: Một người đàn ơng có bố mẹ bình thường ông nội bị bệnh galacto huyết lấy người vợ bình thường, có bố mẹ bình thường em gái bị bệnh galacto huyết Người vợ mang thai đầu lòng Biết bệnh galacto huyết đột biến gen lặn NST thường qui định mẹ người đàn ông không mang gen gây bệnh Xác suất đứa sinh bị bệnh galacto huyết bao nhiêu? A 0,083 B 0,063 C 0,111 D 0,043 Câu 15: Một người phụ nữ nhóm máu AB kết với người đàn ơng nhóm máu B, có cha nhóm máu O Hỏi xác suất trường hợp sau: a Đứa đầu trai nhóm máu AB, đứa thứ hai gái nhóm máu A A 1/8 B 1/16 C 1/32 D 1/64 b Một đứa nhóm máu A, đứa khác nhóm máu B A 1/4 B 1/6 C 1/8 D 1/12 1.4 Đáp án Câu Đáp án A C C D A A B 12 quy định cánh cụt Hai cặp gen nằm cặp nhiễm sắc thể thường Gen D quy định mắt đỏ trội hoàn toàn so với alen d quy định mắc trắng.Gen quy định màu mắt nằm nhiễm sắc thể giới tính X, khơng có alen tương ứng Y Phép lai : (AB/ab)XDXd x (AB/ab)XDY cho F1 có kiểu hình thân đen, cánh cụt, mắt đỏ chiếm tỉ lệ 15% Tính theo lí thuyết, tỉ lệ ruồi đực F1 có kiểu hình thân đen, cánh cụt, mắt đỏ A 5% B 7,5% C 15% D 2,5% Câu 9: Ở người, bệnh máu khó đơng gen h nằm NST X, gen H: máu đơng bình thường Bố mắc bệnh máu khó đơng, mẹ bình thường, ơng ngoại mắc bệnh khó đông, nhận định đúng? A Con gái họ không mắc bệnh B 100% số trai họ mắc bệnh C 50% số trai họ có khả mắc bệnh D 100% số gái họ mắc bệnh Câu 10: Bệnh mù màu đột biến gen lặn NST X đoạn không tương đồng với Y, alen trội qui định người bình thường Vợ mang gen dị hợp có chồng bị bệnh mù màu a) Xác suất để số người họ có nam bình thường, nam mù màu, nữ bình thường, nữ mù màu bao nhiêu? b) Xác suất để số người họ có nam bình thường, nam mù màu, nữ bình thường, nữ mù màu bao nhiêu? 3.4 Đáp án Câu Đáp án a B Câu Đáp án B b B c C a C b D d.D B B 3.D C D C C A C A Câu 10: a Xác suất cần tìm = × (1/4)5 x 5!/2!1!1!1! = 60/256 = 15/64 b Xác suất chung = 1560/4096 = 195/512 20 6.D Di truyền học quần thể 3.1 Phương pháp giải Áp dụng cho quần thể ngẫu phối gồm: * Tính tần số alen quần thể: Ta có cấu trúc di truyền quần thể: xAA + yAa + zaa = pA = x + y y ; qa = z + 2 Trong đó: p tần số alen A q tần số alen a →p+q = * Khi xảy ngẫu phối, quần thể đạt trạng thái cân theo định luật Hacđi -Vanbec Khi thoả mãn đẳng thức: p2AA + 2pqAa + q2aa = Trường hợp gen có ba alen tồn NST thường (như nhóm máu người) thì: Quần thể đạt trạng thái cân theo định luật Hacđi -Vanbec Khi thoả mãn đẳng thức: [p (I A) + q (IB) + r (IO)] = Với p, q, r tần số alen * Để kiểm tra cân quần thể : p2AA x q2aa = (2pqAa /2)2 * Xác định số kiểu gen quần thể Bài tốn: Cho gen I có n alen, gen II có m alen Hai gen nằm cặp NST tương đồng Xác định số kiểu gen tối đa quần thể hai lôcus + Các cặp gen nằm cặp NST thường khác (Phân ly độc lập) Số kiểu gen tối đa quần thể n( n + 1) m( m + 1) × 2 + Các cặp gen nằm cặp NST thường (Các gen di truyền với nhau) Số kiểu gen tối đa quần thể n(n + 1) m(m + 1) mn( mn + 1) + = 2 21 + Các cặp gen nằm cặp NST giới tính (Trường hợp gen nằm X đoạn không tương đồng với Y) Trên XX (giới đồng giao) số kiểu gen: mn(mn + 1) Trên XY (giới dị giao): Do Y khơng có alen tương ứng nên số kiểu gen là: mn Do số kiểu gen tối đa quần thể: mn(mn + 1) mn(mn + 3) + mn = 2 3.2 Bài tập điển hình ♦ Ví dụ 1: Gen I có alen, gen II có alen , gen III có alen Biết gen I II nằm X khơng có alen Y gen III nằm Y khơng có alen X Số kiểu gen tối đa quần thể: A 154 B 184 C 138 D 214 Bài giải Số kiểu gen XX: 3.4.(3.4 + 1) = 78 Số kiểu gen XY: 3.4.5 = 60 Tổng số kiểu gen = 78 + 60= 138 ♦ Ví dụ 2: Khả cuộn lưỡi người gen trội NST thường qui định, alen lặn qui định người bình thường Một người đàn ơng có khả cuộn lưỡi lấy người phụ nữ khơng có khả này, biết xác suất gặp người cuộn lưỡi quần thể người 64% Xác suất sinh đứa trai bị cuộn lưỡi bao nhiêu? Bài giải Cấu trúc di truyền tổng quát quần thể: p2AA + 2pqAa + q2aa Theo giả thuyết: q2 = 1- 64% = 36% → q = 0,6; p = 0,4 Vậy cấu trúc di truyền quần thể là: 0,16AA + 0,48Aa + 0,36aa - Người vợ khơng cuộn lưỡi có kiểu gen (aa) → tần số a = - Người chồng bị cuộn lưỡi có kiểu gen: AA (0,16/0,64) 22 Aa (0,48/0,64) Tần số : A = (0,16 + 0,24)/0,64 = 0,4/0,64 = 0,625 a = 0,24/0,64 = 0,375 → Khả sinh bị cuộn lưỡi = 0,625 x = 0,625 Vậy xác suất sinh trai bị cuộn lưỡi = 0,625 x 1/2 = 0,3125 ♦ Ví dụ 3: Số alen gen I, II III 3, Biết gen nằm cặp NST thường khác khơng nhóm liên kết Xác định quần thể: a Số kiểu gen đồng hợp tất gen dị hợp tất gen là: A 60 90 B 120 180 C 60 180 D 30 60 b Số kiểu gen cặp gen dị hợp cặp gen là: A 240 270 B 180 270 C 290 370 D 270 390 c Số kiểu gen dị hợp A 840 B 690 ` C 750 D 660 Bài giải a Số kiểu gen tất gen = 3.4.5 =60; Số kiểu gen dị hợp tất gen = 3.6.10 =180 b Số kiểu gen đồng hợp căp, dị hợp cặp = (3.4.10+4.5.3+3.5.6) =270 Số kiểu gen dị hợp cặp, đồng hợp cặp = (3.6.5+6.10.3+3.10.4) =390 c Số kiểu gen dị hợp = (6.10.15) – (3.4.5) = 840 ♦ Ví dụ 4: Giả thiết quấn thể người, tỉ lệ kiểu hình nhóm máu là: Nhóm máu A = 0,45, nhóm máu AB = 0,3, nhóm máu B = 0,21, nhóm máu O = 0,04 Hãy xác định tần số tương đối alen qui định nhóm máu cấu trúc di truyền quần thể Biết quần thể trạng thái cân di truyền Bài giải + Gen qui định nhóm máu gồm alen (IA , IB , IO ), tồn NST thường 23 => Vậy quần thể cân di truyền thành phần kiểu gen với công thức : [p(IA) + q(IB) + r(IO)] = + Ta có : Tần số alen IO : r (IO) = 0,04 = 0,2 Mà tỷ lệ nhóm máu A : p2 + 2pr = 0,45 ⇒ p2 + 0,4p – 0,45 = Giải phương trình bậc hai ta tần số alen IA: p (IA) = 0,5 Vậy ta có tần số alen IB là: q (IB) = 1- (0,2 = 0,5) = 0,3 + Cấu trúc di truyền quần thể người nêu là: [ p (IA) + q (IB) + r (IO)] = p2 (IA IA ) + q2 (IB IB) + r2(IO IO) + 2pq (IA IB) + 2pr (IA IO) + 2qr (IB IO) = 0,25 (IA IA ) + 0,09 (IB IB) + 0,04(IO IO) + 0,3 (IA IB) + 0,2 (IA IO) + 0,12 (IB IO) = ♦ Ví dụ 5: Trong hịn đảo biệt lập có 5800 người sống, có 2800 nam giới Trong số có 196 nam bị mù màu xanh đỏ Kiểu mù màu alen lặn m nằm NST giới tính X Kiểu mù màu khơng ảnh hưởng đến thích nghi cá thể Khả có phụ nữ đảo bị mù màu xanh đỏ bao nhiêu? A – 0,99513000 B 0,073000 C (0,07 x 5800)3000 D 3000 x 0,0056 x 0,99442999 Bài giải Vì đảo biệt lập nên cấu trúc di truyền quần thể trạng thái cân XM gen quy kiểu gen bình thường, Xm gen quy định bệnh mù màu đỏ lục, cấu trúc di truyền quần thể có dạng: Giới cái: p2 XMXM+2pq XMXm +q2 XmXm = Giới đực: p XMY+q XmY 24 + Nam mù màu có kiểu gen X mY chiếm tỉ lệ: XaXa = 0,0049 196 = 0, 07 2800 Xác suất để người nữ bị bệnh 0,0049 q = 0,07 q2 Xác suất để người nữ không bị bệnh – 0,0049 = 0,9951 Số lượng nữ đảo 5800-2800=3000 Xác suất để 3000 người nữ khơng bị bệnh (0,9951)3000 Vì biến cố có người nữ bị bệnh biến cố đối biến cố 3000 người nữ khơng bị bệnh Xác suất để có người nữ bị bệnh là: – 0,99513000 3.3 Bài tập vận dụng Câu 1: Một số người có khả tiết chất mathanetiol gây mùi khó chịu Khả tiết chất gen lặn m nằm NST thường gây nên, gen M quy định kiểu hình bình thường khơng có khả tiết mathanetiol, quần thể đạt cân di truyền Giả sử tần số alen m quần thể người 0,6 Có cặp vợ chồng bình thường (khơng tiết chất mathanetiol) cặp vợ chồng sinh đứa Xác suất để đứa sinh có đứa có khả tiết chất mathanetiol A 0,0667 B 0,09 C 0,0876 D 0,0146 Câu 2: Ở cừu, gen A quy định có sừng, gen a quy định không sừng, kiểu gen Aa biểu có sừng cừu đực khơng sừng cừu Gen nằm nhiễm sắc thể thường Cho lai cừu đực khơng sừng với cừu có sừng F1, cho F1 giao phối với F2, cho cừu F2 giao phối tự Theo lý thuyết, xác định : a Xác suất gặp cừu không sừng quần thể F3: A 1/3 B 1/4 C 3/8 b Xác suất gặp cừu đực không sừng quần thể F3 : 25 D 3/16 A 1/3 B 1/4 C 3/8 D 1/8 Câu (ĐH 2009) người, gen A quy định mắt nhìn màu bình thường, alen a quy định bệnh mù màu đỏ lục; gen B quy định máu đơng bình thường, alen b quy định bệnh máu khó đơng Các gen nằm NST giới tính X, khơng có alen tương ứng Y Gen D quy định thuận tay phải, alen d quy định thuận tay trái nằm NST thường Số kiểu gen tối đa lô cút quần thể người A 27 B 36 C 39 D 42 Câu 4: Trong duần thể loài thú, xét hai lơcut: lơcut có alen A1, A2, A3; lơcut hai có alen B b Cả hai lôcut nằm đoạn không tương đồng nhiễm sắc thể giới tính X alen hai lơcut liên kết khơng hồn tồn Biết khơng xảy đột biến, tính theo lí thuyết, số kiểu gen tối đa hai lôcut QT là: A.18 B 36 C.30 D 27 Câu 5: Ở người, tính trạng nhóm máu alen I A, IB IO quy định Trong quần thể cân di truyền có 36% số người mang nhóm máu O, 45% số người mang nhóm A Vợ có nhóm máu A lấy chồng có nhóm máu B khơng có quan hệ họ hàng với a Xác suất để họ sinh máu O: A 11,11% B 16,24% C 18,46% D 21,54% b Nếu họ sinh đứa đầu trai máu O khả để sinh đứa thứ gái có nhóm máu khác bố mẹ là: A 44,44% B 35,77% C 42% D 25% Câu 6: Một gen có alen nằm NST giới tính X đoạn khơng tương đồng với Y, alen lặn quy định tính trạng bệnh, alen trội quy định tính trạng bình thường Tỉ lệ người bị bệnh quần thể người 0,0208 Hai người bình thường khơng có quan hệ họ hàng kết với nhau, cho quần thể 26 có cân di truyền tính trạng Xác suất sinh bị bệnh cặp vợ chồng A 1,92% B 1,84% C 0,96% D 0,92% Câu 7: (ĐH 2009) Ở loài thực vật, gen A quy định hạt có khả nảy mầm đất bị nhiễm mặn, alen a quy định hạt khơng có khả Từ quần thể trạng thái cân di truyền thu tổng số 10000 hạt Đem giao hạt vùng đất bị nhiễm mặn thấy có 6400 nảy mầm Trong số hạt nảy mầm, tỉ lệ hạt có kiểu gen đồng hợp tính theo lí thuyết A 36% B 25% C 16% D 48% Câu 8: Ở người alen A - phân biệt mùi vị trội so với alen a - không phân biệt mùi vị Nếu cộng đồng tần số alen a = 0,4 xác suất cặp vợ chồng phân biệt mùi vị sinh trai phân biệt mùi vị gái không phân biệt mùi vị là? A 1,97% B 9,4% C 1,7% D 52% Câu 9: Bệnh bạch tạng gen lặn nằm NST thường quy định Ở huyện A có 106 người, có 100 người bị bệnh bạch tạng Xác suất bắt gặp người bình thường có kiểu dị hợp là: A 1,98 B 0,198 C 0,0198 D 0,00198 Câu 10: Ở người, gen lặn gây bệnh bạch tạng nằm nhiễm sắc thể thường, alen trội tương ứng quy định da bình thường Trong quần thể người 200 người có người mang gen bạch tạng Một cặp vợ chồng có da bình thường, xác suất sinh đứa bình thường là: A 0,1308 B 0,99999375 C 0,9999375 D 0,0326 Câu 11: U xơ nang người bệnh gặp, quy định đột biến lặn di truyền theo quy luật Menđen Một người đàn ơng bình thường có bố bị bệnh mẹ khơng mang gen bệnh lấy ngưịi vợ bình thường khơng có quan hệ họ hàng với ông ta Xác xuất để đứa đầu lòng họ bị bệnh 27 quần thể 50 người bình thường có người dị hợp gen gây bệnh A 0,3% B 0,4% C 0,5% D 0,6% Câu 12: Ở loài thực vật, gen A quy định hạt trịn trội hồn tồn so với alen a quy định hạt dài Một quần thể trạng thái cân di truyền gồm 6000 cây, có 960 hạt dài Tỉ lệ hạt trịn có kiểu gen dị hợp tổng số hạt tròn quần thể A 42,0% B 57,1% C 25,5% D 48,0% Câu 13: Nhóm máu người alen I A , IB, IO nằm NST thường quy định với IA, IB đồng trội IO lặn a Tần số nhóm máu AB lớn quần thể biết tần số người mang nhóm máu O 25% quần thể trạng thái cân di truyền nhóm máu b Người chồng có nhóm máu A, vợ nhóm máu B Họ sinh đầu lịng thuộc nhóm máu O Tính xác suất để : b1) Hai đứa có nhóm máu khác b2) Ba đứa có nhóm máu khác Câu 14 Một quần thể người có tổng số người bị bệnh bạch tạng 1/10000 Giả sử quần thể cân di truyền - Hãy tính tần số alen thành phần kiểu gen quần thể Biết rằng, bệnh bạch tạng gen lặn nằm NST thường quy định - Tính xác suất để người bình thường quần thể lấy sinh người đầu lòng bị bệnh bạch tạng Câu 15: Trong đàn bị, số có lông đỏ chiếm 64%, số lông khoang chiếm 36% Biết lơng đỏ trội hồn tồn, quy định alen A; lơng khoang tính lặn, quy định alen a a Hãy xác định tần số tương đối alen a, alen A 28 b Ước lượng tỉ lệ % số bị lơng đỏ đồng hợp có quần thể Câu 16: Một quần thể lúa cân di truyền có 20000 có 450 thân thấp Biết A quy định cao, a quy định thấp Xác định: a Tần số tương đối alen? Cấu trúc di truyền quần thể b Số lượng lúa có kiểu gen dị hợp tử? 3.4 Đáp án Câu Đáp án C a C Câu Đáp án A b D D D a.C b.D 10 11 12 B C C B C B Câu 13: a Tần số nhóm máu AB lớn = pq = x 0,25 x 0,25= 0,125 =12,5% b Xác suất đứa khác = (4-1)/4 =3/4 Xác suất để đứa có nhóm máu khác = 3/4 x 2/4 =3/8 Câu 14: a qa = 1/100 pA = – 1/100 = 99/100 b Xác suất để sinh người bị bênh tạng (0,0198)2/4 Câu 15: pA = 0,4; qa = 0,6 p2AA = 16% Câu 16: pA = 0,85; qa = 0,15 p2AA = 22,5% 29 KẾT LUẬN - ĐỀ NGHỊ Trên sâu vào chuyên đề hẹp mà trình giảng dạy cho thấy học sinh thường bị mắc phải sai lầm Vì chun đề hồn thành tơi áp dụng vào q trình bồi dưỡng ơn thi đại học cho thấy học sinh luyện giải tập thuộc chuyên đề tốt Cụ thể là: + Qua kì thi chuyên đề trường học sinh bị mắc sai lầm câu thuộc chuyên đề + Cho học sinh hai lớp 12A1 12A2 làm đề trắc nghiệm 25 câu chuyên đề thời gian 45 phút làm theo hai phương pháp khác 12A1 làm theo phương pháp giải nhanh, 12A2 làm theo phương pháp giải thơng thường đạt kết sau: 12A1đạt 39/43 em từ điểm trở lên chiếm 90,69% 12A1đạt 31/45 em từ điểm trở lên chiếm 68,89% Ngồi mục đích giúp em học sinh nắm bắt phương pháp giải tập trắc nghiệm để đạt kết tốt kì thi đại học Chuyên đề tài 30 liệu quan trọng giúp em học sinh có lực học môn sinh học để tham gia kì thi học sinh giỏi cấp tỉnh cấp khu vực Đất nước ta bước vào thời kì đổi để đáp ứng tốt nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước tỉnh đổi giáo dục phải trước bước Đặc biệt công tác bồi dưỡng ôn thi đại học cao đẳng cần phải có đồng trường trung học phổ thông (THPT) thuộc địa bàn tỉnh Hiện tỉnh có sáu trường THPT nằm tốp 200 trường THPT có kết thi đại học cao nước Vậy để phấn đấu có thêm nhiều trường nằm tốp cần thiết phải có nhiều chun đề thầy giáo có kinh nghiệm lực công tác bồi dưỡng ôn thi đại học cao đẳng viết có chất lượng tài liệu tham khảo có ích cho thầy giáo em học sinh Tác giả mong muốn chuyên đề đông đảo thầy cô giáo em học sinh tham gia đóng góp ý kiến để trở thành tài liệu tham khảo tốt công tác bồi dưỡng ôn thi đại học thi học sinh giỏi Lập Thạch, tháng 12 năm 2011 Người thực Nguyễn Bá Hùng 31 TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Thành Đạt (tổng chủ biên), Phạm Văn Lập (chủ biên), Đặng Hữu Lanh, Mai Sĩ Tuấn, Sách giáo khoa sinh học 12 Nxb Giáo dục năm 2008 Đào Hữu Hồ Hướng dẫn giải toán xác suất thống kê Nxb ĐHQG Hà Nội năm 2004 Trần Tất Thắng Phương pháp giải tập tập trắc nghiệm sinh học 12 Nxb Hà Nội năm 2009 Vũ Văn Vụ (tổng chủ biên), Nguyễn Như Hiền (đồng chủ biên), Vũ Đức Lưu (chủ biên), Trịnh Đình Đạt, Chu Văn Mẫn, Vũ Trung Tạng Sách giáo khoa sinh học 12 nâng cao Nxb Giáo dục năm 2008 32 NHẬN XÉT VÀ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ TRƯỜNG NHẬN XÉT VÀ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC 33 34 ... học sinh giỏi luyện thi đại học Phương pháp nghiên cứu Phương pháp lí thuyết tổng hợp tài liệu Các phương pháp logic, quy nạp, di? ??n dịch Một số nguyên lí xác suất bản, lí thuyết xác suất di truyền. .. phần đề cập đến đến trường hợp kiện có khả xác suất khả không thay đổi qua lần tổ hợp Tuy nhiên từ dạng ,chúng ta đặt vấn đề rèn cho học sinh kĩ vận dụng để giải tập phức tạp Với toán xác suất. .. đồng khả tức có xác suất khác Gọi xác suất sinh trai bình thường (A): A =3/4.1/2= 3/8 Gọi xác suất sinh trai bệnh (a): a =1/4.1/2= 1/8 Gọi xác suất sinh gái bình thường (B): Gọi xác suất sinh gái