BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ********* KHUN SOKHUON KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ X-QUANG TRẬT KHỚP HÁNG Chuyên ngành: Ngoại khoa (Chấn thương chỉnh hình) Mã số: 60 72 01 23 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS.BS TRƯƠNG TRÍ HỮU THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu thống kê kết luận văn trung thực chưa công bố nghiên cứu khác Học viên KHUN SOKHUON MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT i DANH MỤC THUẬT NGỮ ĐỐI CHIẾU ANH – VIỆT ii DANH MỤC CÁC BẢNG iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ iv DANH MỤC CÁC HÌNH v ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 GIẢI PHẪU HỌC 1.1.1 Ổ cối 1.1.2 Đầu xương đùi 1.1.3 Hệ thống bao khớp dây chằng 1.1.4 Các vùng mông 10 1.2 CƠ SINH HỌC 15 1.3 TRẬT KHỚP HÁNG 17 1.3.1 Nguyên nhân chế chấn thương 17 1.3.2 Tổn thương phối hợp 19 1.3.3 Lâm sàng 20 1.3.4 Chẩn đốn hình ảnh 22 1.3.5 Phân loại 24 1.3.6 Các phương pháp điều trị trật khớp háng đơn 27 1.3.7 Chăm sóc hậu phẫu 32 1.3.8 Biến chứng 34 1.4 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 38 1.4.1 Ngoài nước 38 1.4.2 Trong nước 39 CHƯƠNG ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40 2.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 40 2.1.1 Tiêu chuẩn chọn bệnh 40 2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ 40 2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40 2.2.1 Cỡ mẫu nghiên cứu 40 2.2.2 Phương pháp tiến hành thu thập thông tin 41 2.2.3 Các biến số cần đánh giá 41 2.4 QUẢN LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU 43 2.5 ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU 43 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 44 3.1 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ THEO NĂM 44 3.2 ĐỊA LÝ 44 3.3 GIỚI 45 3.4 TUỔI 46 3.5 NGUYÊN NHÂN 46 3.6 BÊN TRẬT KHỚP 47 3.7 TƯ THẾ BIẾN DẠNG KHỚP HÁNG TRÊN LÂM SÀNG 48 3.8 PHÂN LOẠI TRẬT KHỚP HÁNG 48 3.9 TỔN THƯƠNG PHỐI HỢP 50 3.10 PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ 51 3.10.1 Nhóm trật đơn 51 3.10.2 Nhóm gãy trật 51 3.11 THỜI ĐIỂM NẮN 52 3.11.1 Nhóm trật đơn 52 3.11.2 Nhóm gãy trật 54 CHƯƠNG BÀN LUẬN 56 4.1 TUỔI VÀ GIỚI 56 4.2 NGUYÊN NHÂN CHẤN THƯƠNG 56 4.3 VỊ TRÍ CHÂN BÊN TRẬT KHỚP 57 4.4 TƯ THẾ BIẾN DẠNG TRÊN LÂM SÀNG 58 4.5 PHÂN LOẠI TRẬT KHỚP 58 4.6 ĐIỀU TRỊ 59 4.6.1 Nhóm trật đơn 59 4.6.2 Nhóm gãy trật 60 4.7 THỜI ĐIỂM NẮN 60 4.8 THỜI ĐIỂM MỔ 61 KẾT LUẬN 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC - Bảng thu thập số liệu - Bệnh án minh họa - Danh sách bệnh nhân i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BN : Bệnh nhân HTVMCXD : Hoại tử vô mạch chỏm xương đùi KTV : Kỹ thuật viên P : Phải PTV : Phẫu thuật viên PHCN : Phục hồi chức RT/T : Rất tốt/ tốt T : Trái TNLĐ : Tai nạn lao động TNSH : Tai nạn sinh hoạt TNGT : Tai nạn giao thơng THKH : Thối hóa khớp háng ii DANH MỤC THUẬT NGỮ ĐỐI CHIẾU ANH – VIỆT AO : Arbeitsgemeinschaft für Osteosynthesefragen (Hội nghiên cứu kết hợp xương) ARCO : Association Reseach Circulation Osseous (Hội nghiên cứu tuần hoàn xương) AVN : Avascular Necrosis (Hoại tử vơ mạch) CE : Center-Edge angle (Góc bờ ngồi ổ cối tâm chỏm xương đùi) CT : Computed Tomography (Chụp cắt lớp điện toán) MRI : Magnetic Resonance Imaging (Cộng hưởng từ) OTA : The Orthopaedic Trauma Association (Hội chấn thương chỉnh hình) iii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1: Các tác động lên khớp háng 14 Bảng 1.2: Biên độ khớp tối đa sinh hoạt ngày 16 Bảng 1.3: Kết nghiên cứu tác giả nước 39 Bảng 3.1: Phân bố theo địa lý 44 Bảng 3.2: Phân bố theo tuổi 46 Bảng 3.3: Phân bố theo nguyên nhân 46 Bảng 3.4: Phương tiện giao thông 47 Bảng 3.5: Phân bố theo bên trật khớp 47 Bảng 3.6: Tư biến dạng lâm sàng 48 Bảng 3.7: Phân loại trật 49 Bảng 3.8: Phân loại gãy trật sau loại V theo Pipkin 49 Bảng 3.9: Tổn thương phối hợp 50 Bảng 3.10: Phương pháp điều trị nhóm trật đơn 51 Bảng 3.11: Phương pháp điều trị nhóm gãy trật 51 Bảng 3.12: Phân bố thời điểm nắn kín 52 Bảng 3.13: Phân bố thời điểm phẫu thuật nắn 53 Bảng 3.14: Phương pháp nắn 53 Bảng 3.15: Phương pháp bất động 54 Bảng 3.16: Phân bố thời điểm nắn kín 54 Bảng 3.17: Thời điểm mổ nắn kết hợp xương 55 Bảng 4.1: So sánh tỷ lệ độ gãy 58 Bảng 4.2: Phương pháp điều trị 59 iv DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1: Phân bố theo năm 44 Biểu đồ 3.2: Phân bố theo giới tính 45 v DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1: Cấu trúc khớp háng (đã mở nhìn ngồi) Hình 1.2: Xương chậu (nhìn ngoài) Hình 1.3: Đầu xương đùi Hình 1.4: Góc cổ thân góc ngã trước Hình 1.5: Mạch máu vùng cổ chỏm xương đùi Hình 1.6: Hệ thống dây chằng bao khớp 10 Hình 1.7: Cơ mặt đùi 11 Hình 1.8: Lớp sâu mặt sau vùng mông 12 Hình 1.9: Đường thần kinh tọa 13 Hình 1.10: Tầm vận động khớp háng 15 Hình 1.11: Tư khớp háng theo trục lực tải gây kiểu trật 17 Hình 1.12: Tư BN lúc tai nạn 18 Hình 1.13: Trật khớp háng sau kèm gãy ngành ngồi mu bên trái 19 Hình 1.14: Tư BN trật khớp; A tư trật sau, B: tư trật trước 20 Hình 1.15: (A) Trật khớp háng sau, (B) Trật khớp háng trước 22 Hình 1.16: X-quang khớp háng sau nắn BN trật khớp háng kèm gãy chỏm xương đùi di lệch không ảnh hưởng đến việc nắn trật 23 Hình 1.17: MRI có dấu hiệu HTVMCXĐ 23 Hình 1.18: Phân loại trật khớp háng theo OTA 24 Hình 1.19: Phân loại trật khớp háng trước Epstein 25 Hình 1.20: Phân loại trật khớp háng sau củaThompson Epstein 26 Hình 1.21: Phân loại gãy chỏm xương đùi 27 Hình 1.22: Phương pháp Boehler 28 - Phương pháp bất động: nẹp Zimmer Biến chứng sau nắn: không - Liệt thần kinh tọa: không Kiểm tra sau nắn: - X-quang: Tương thích Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn BỆNH ÁN I/ Hành chính: Bệnh nhân: Kiều Bá T Năm sinh: 1994 Giới tính: Nam Địa (Tỉnh): Bình Thuận Nghề nghiệp: Làm nông Số hồ sơ: 4966CD/16 Ngày vào viện: 10/07/2016 Ngày viện: 12/07/2016 II/ Lý nhập viện: BV Đa Khoa Nam Bình Thuận chuyển III/ Bệnh sử: Lúc ngày 10/07/2016, Bình Thuận, Bệnh nhân chạy xe gắn máy té đập mông T xuống đường Sau tai nạn bệnh nhân đau háng T, không cử động chân T, nhập viện BV Đa Khoa Nam Bình Thuận nắn kín thất bại chuyển BV CTCH IV/ Tiền căn: Bản thân: chưa ghi nhận bất thường Gia đình: chưa ghi nhận bất thường V/ Dấu hiệu lâm sàng: Tổng quát: - Tổng trạng:Tỉnh tiếp xúc tốt - Sinh hiệu: Mạch 86 lần/phút, Huyết áp: 110/70 mmHg, Nhịp thở: 20 lần / phút Các quan khác chưa ghi nhận bất thường Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Khớp háng trật: Chi bên: T Tư biến dạng gợi ý kiểu trật: Gập khép xoay Vận động: vận động bàn - ngón chân Cảm giác: không tê chân trái Mạch mu chân: rõ Phần lại quan vận động VI/ Cận lâm sàng: X- quang: Khung chậu thẳng Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn VII/ Chẩn đốn: Trật khớp háng T sau loại I VIII/ Hướng điều trị: Phẫu thuật nắn: - Phương pháp vô cảm: Tê tủy sống Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn - Thời điểm nắn: ngày sau - Tương trình phẫu thật: Rạch da đường sau # cm Xẻ dọc cân mạc đùi ngồi Tách mơng lớn vào khớp Thấy bao khớp rạch chèn vào ổ cối Tiến hành vén cắt bao khớp, nắn trật Khâu vết thương, nẹp Zimmer - Phương pháp bất động: Nẹp Zimmer Biến chứng sau nắn: - Liệt thần kinh tọa: không Kiểm tra sau mổ: - X-quang: Tương thích Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn BỆNH ÁN I/ Hành chính: Bệnh nhân: Nguyên Huy C Năm sinh: 1992 Giới tính: Nam Địa (Tỉnh): Khánh Hòa Nghề nghiệp: Lao động tự Số hồ sơ: 6889CD/16 Ngày vào viện: 10/09/2016 Ngày viện: 16/09/2016 II/ Lý nhập viện: BV Đa Khoa Khánh Hòa chuyển III/ Bệnh sử: Lúc 20 ngày 7/09/2016, tỉnh Khánh Hòa, Bệnh nhân chạy xe gắn máy va chạm với xe tải Sau tai nạn bệnh nhân đau háng T, không cử động chân P nhập viện BV Đa Khoa Khánh Hòa nắn trật, xuyên kim lồi củ chày kéo tạ, chuyển BV CTCH IV/ Tiền căn: Bản thân: chưa ghi nhận bất thường Gia đình: chưa ghi nhận bất thường V/ Dấu hiệu lâm sàng: Tổng quát: - Tổng trạng: Tỉnh tiếp xúc tốt - Sinh hiệu: Mạch 82 lần/phút, Huyết áp: 120/70 mmHg, Nhịp thở: 20 lần / phút Các quan khác chưa ghi nhận bất thường Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Khớp háng trật: Chi bên P: Tư biến dạng gợi ý kiểu trật: nắn trật, xuyên kim lồi củ chày P Vận động: cử động ngón chân được, không cử động bàn chân P Cảm giác: tê chân trái Mạch mu chân: rõ Phần lại quan vận động: bó bột cẳng bàn tay T VI/ Cận lâm sàng: X- quang: Khung chậu thẳng Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn VII/ Chẩn đốn: Gãy trật khớp háng P sau loại III + Liệt thần kinh tọa + gãy chỏm đốt gần ngón V tay T bó bột VIII/ Hướng điều trị: Phẫu thuật nắn: - Phương pháp vô cảm: Tê tủy sống - Thời điểm nắn: 06 ngày - Tương trình phẫu thuật: Bệnh nhân nằm nghiêng trái Rạch da đường sau ngồi Xẻ dọc cân mạc đùi ngồi Tách mơng lớn vào khớp Thấy gãy trật khớp háng sau, gãy bờ sau ổ cối, nhiều mảnh vụn, có mảnh nhỏ khớp → lẫy mảnh kẹt khớp Nắn kết hợp xương bờ sau ổ cối vis xốp + vis vỏ Tiến hành nắn trật.Tham sát thần kinh tọa thấy dập nát nhiều Khâu bao khớp, khép Dẫn lưu kín Đóng vết thương lớp Nẹp Zimmer + Biến chứng sau nắn: không + Kiểm tra sau mổ: Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn SỞ Y TẾ TP HỒ CHÍ MINH BV CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH PHÒNG KẾ HOẠCH TỔNG HỢP DANH SÁCH BỆNH NHÂN THAM GIA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam Nữ Phạm Ngọc Đ Trần Thị T Nguyễn Đại H 1982 829CD/14 Võ Minh G 1987 1556CD/14 Nguyễn Văn L 1962 1686CD/14 Nguyễn Thị Thu T Dương Văn T Nguyễn Thị D Lê Duy Tr 1997 2500CD/14 10 Lại Văn S 1972 2598CD/14 11 Phùng Xuân Đ 1978 2746CD/14 12 Nguyễn Thành T 1980 3060CD/14 13 Lê Hoài T 14 Dương Quốc H Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 1990 539CD/14 1965 1980 1964 1709CD/14 2488CD/14 1982 1993 1982 767CD/14 2496CD/14 4152CD/14 5127CD/14 Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam Nữ 15 Nguyễn Thị P 16 Ngô Cao K 17 Đổng Thị T 1972 5729CD/14 18 Nguyễn Thị Ái V 1987 5742CD/14 19 Võ Thành B 1977 6043CD/14 20 Trần Thanh P 1991 6180CD/14 21 Phan Thanh S 1965 6610CD/14 22 Nguyễn Thị Ngọc H 23 Trương Văn T 1920 6660CD/14 24 Nguyễn Minh C 1985 6782CD/14 25 Nguyễn Văn V 1972 6983CD/14 26 Nguyễn Thị N 1989 7291CD/14 27 Nguyễn Thị Ngân T 1966 7435CD/14 28 H Đum C 1979 8011CD/14 29 Nguyễn Hữu N 1974 8266CD/14 30 Nguyễn Văn P 1985 8304CT/14 31 Lê Thanh K 1979 8483CD/14 32 Phạm Thị Mỹ D 33 Nguyễn Trọng H 34 Ngô Thị Kim H Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 1955 1960 5226CD/14 5652CD/14 1985 1980 1990 6658CD/14 8647CD/14 8802CD/14 1981 8806CD/14 Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam Nữ 35 Nguyễn Thị Mỹ H 36 Võ Hoàng H 1966 198CD/15 37 Trần Thanh T 1970 339CD/15 38 Nguyễn Văn H 1950 523CD/15 39 Đặng Long T 1969 533CD/15 40 Phan Văn H 1980 559CD/15 41 Nguyễn Quốc C 1987 719CD/15 42 Nguyễn Thị H 43 Hồ Văn S 44 Nguyễn Thị Minh T 45 Đỗ Kim L 1974 1377CD/15 46 Võ Thành Đ 1985 2213CD/15 47 Nguyễn Thị N 1967 2696CD/15 48 Nguyễn Thị K 1952 2823CD/15 49 Hoàng Anh K 1994 3184CD/15 50 Lê Quang T 1982 3967CD/15 51 Nguyễn Minh C 1994 4755CD/15 52 Nguyễn Việt H 1957 4822CD/15 53 Vương Kim H 54 Lại Văn H Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 1999 1965 1994 864CD/15 890CD/15 1958 1964 1965 184CD/15 894CD/15 5083CD/15 5246CD/15 Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam Nữ 55 Phạm Văn C 1991 5457CD/15 56 Nguyễn Trần N 1978 5799CD/15 57 Nguyễn Văn N 1934 6215CD/15 58 Nguyễn Văn L 1987 6368CD/15 59 Lê Thị Ngọc C 1993 6399CD/15 60 Nguyễn Thị K 1975 6458CD/15 61 Nguyễn Hữu P 1967 6556CD/15 62 K T 1991 6595CD/15 63 Lê Văn L 1982 6605CD/15 64 Lê Thị Bé D 65 Huỳnh Văn T 1965 6662CD/15 66 Phạm Ngọc T 1993 6847CD/15 67 Trần Văn Đ 1960 6939CD/15 68 Huỳnh Văn K 1979 7079CD/15 69 Lương Thị Kim T 70 Huỳnh G 1988 8484CD/15 71 Nguyễn Quốc P 1969 8682CD/15 72 Huỳnh Thị L 73 Thái Bá P 1995 8840CD/15 74 Nguyễn Minh T 1996 9113CD/15 Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 1981 1982 1983 6622CD/15 7174CD/15 8833CD/15 Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam Nữ 75 Chung Lê Ngọc H 76 Tạ Văn N 77 Tạ Thị Lan P 78 Phan Thanh T 1985 1647CD/16 79 Nguyễn Thành H 1977 1695CD/16 80 Lê Thị Hồng H 81 Nguyễn Đức L 82 Trần Thị G 1944 2130CD/16 83 Bùi Thị Kim C 1986 2281CD/16 84 Nguyễn Bảo L 1995 2683CD/16 85 Trần Anh K 1990 2878CD/16 86 Nguyễn Ngọc Anh T 1983 3360CD/16 87 Hà Văn T 1967 3414CD/16 88 Nguyễn Phước C 1972 3858CD/16 89 Nguyễn Văn X 1963 4344CD/16 90 Lê Văn L 1976 4545CD/16 91 Kiều Bá T 1994 4966CD/16 92 Ma Văn K 1945 5120CD/16 93 Phan Tấn T 1979 5454CD/16 94 Trần Doãn T 1986 5507CD/16 Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 1989 1961 641CD/16 1081CD/16 1966 1959 1970 1518CD/16 1941CD/16 2059CD/16 Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam Nữ 95 Lê Thị Tuyết B 96 Hà Văn T 97 Lê Thành H 1982 6162CD/16 98 Hồ Hòang L 1997 6424CD/16 99 Tống Thi Kh 1959 6452CD/16 100 Trần Trung T 101 Trần Thị T 1954 6547CD/16 102 Nguyễn Thị H 1993 6592CD/16 103 Phạm Thị Ngọc B 1960 7615CD/16 104 Nguyễn Huy C 1992 6889CD/16 105 Bùi Văn H 1983 7307CD/16 106 Lê Thị D 107 Nguyễn Phước H 1969 7504CD/16 108 Nguyễn Văn Ng 1987 7531CD/16 109 Nguyễn Văn B 1992 7592CD/16 110 Trịnh Tấn P 1968 8288CD/16 111 Nguyễn Thị Thanh H 112 Phan Văn H 113 Nguyễn Hoàng D 114 Trần Anh H Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 1993 1994 5852CD/16 1990 6457CD/16 1950 1964 1950 7395CD/16 8437CD/16 8834CD/16 1943 1983 5678CD/16 9479CD/16 9875CD/16 Giới TT Họ tên bệnh nhân Số hồ sơ Nam 115 Bùi Minh Tr 116 Nguyễn T Ha Ng 117 Nguyễn H Đinh P Nữ 1996 7619CD/16 1981 10089CD/16 1991 XÁC NHẬN CỦA BỆNH VIỆN Tuân thủ Luật Sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn 8081CD/16 ... A tư trật sau, B: tư trật trước 20 Hình 1.15: (A) Trật khớp háng sau, (B) Trật khớp háng trước 22 Hình 1.16: X- quang khớp háng sau nắn BN trật khớp háng kèm gãy chỏm x? ?ơng đùi di lệch không... loại trật có loại nắn thất bại, x? ?c định nguyên nhân chế chấn thương, biểu lâm sàng X- quang kiểu trật khớp háng 3 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Mục tiêu 1: X? ?c định đặc điểm dịch tễ học trật khớp háng. .. 2: Mô tả đặc điểm lâm sàng X- quang trật khớp háng chấn thương 4 Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 GIẢI PHẪU HỌC Khớp háng khớp có cử động vững nhờ cấu trúc đặc biệt giải phẫu học Khớp háng có vai