I PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Sinh thời, nhà giáo mẫu mực Chu Văn An nói: "Ta chưa nghe nước coi nhẹ học mà lên được" Tư tưởng Chu Văn An thể rõ tầm quan trọng giáo dục thịnh suy, hưng vong quốc gia Câu nói đến cịn nguyên giá trị đất nước có tồn hay không, phát triển hay không cần đến “sự học” cá nhân Giáo dục đào tạo quốc sách hàng đầu, nghiệp Đảng, Nhà nước toàn dân Đầu tư cho giáo dục đầu tư phát triển ưu tiên trước chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội Năm học 2018 - 2019, ngành Giáo dục tiếp tục tập trung thực Nghị số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị số 44/NQ-CP ngày 09/6/2014 Chính phủ đổi bản, toàn diện giáo dục đào tạo; Nghị số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 Quốc hợi khóa XIII, Nghị số 51/2017/QH14 ngày 21/11/2017 Quốc hợi khóa XIV Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 18/6/2018 Thủ tướng Chính phủ đổi chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; Nghị Đảng, Quốc hợi, Chính phủ đạo Thủ tướng Chính phủ Đây năm học mà ngành giáo dục thực thường xuyên, hiệu phương pháp kỹ thuật dạy học tích cực, đổi kiểm tra đánh giá học sinh nhằm phát huy lực, phẩm chất học sinh Môn học Ngữ văn trước hết một môn học tất môn khoa học khác quy định chương trình có tác dụng góp phần hình thành, phát triển hoàn thiện nhân cách học sinh theo mục tiêu giáo dục Những tác phẩm chương trình tác phẩm văn chương chọn lọc từ kho tàng văn hố dân tợc nhân loại Nói đến tác phẩm văn chương nói đến một tác phẩm “nghệ thuật ngôn từ ”, đặc trưng văn học nghệ thuật Trong nhà trường Trung hoc sở (THCS), môn Ngữ văn mơn học chiếm vị trí quan trọng, có tác đợng tích cực đến hoạt đợng mơn học khác ngược lại Mục tiêu tổng quát môn Ngữ văn nhà trường THCS nêu rõ “ Mơn Ngữ văn góp phần hình thành người có trình đợ học vấn phổ thơng sở, có ý thức tự tu dưỡng, biết thương yêu quí trọng gia đình bè bạn, có lịng u nước, u chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới tư tưởng tình cảm cao đẹp Đó người biết rèn luyện để có tính tự lập, có tư sáng tạo, bước đầu có lực cảm thụ giá trị chân - thiện - mĩ nghệ thuật, trước hết văn học Có lực thực hành, lực sử dụng tiếng Việt một công cụ để tư giao tiếp Đó người có mong muốn đem tài trí mình cống hiến cho nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc” Đại văn hào Nga Mác-Xim Goocki nói: “ Học văn học làm người.” Văn học phương tiện giáo dục người nhạy bén nhất, hiệu Ở đâu có người có giáo dục thì khơng thể thiếu văn học Mỗi tác phẩm văn học vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật Học sinh học tốt mơn Ngữ văn tác đợng tích cực đến việc học tập môn học khác Trong năm học vừa qua, việc vận dụng phương pháp kỹ thuật vào dạy học Ngữ văn triển khai rộng rãi nhà trường THCS thu kết đáng kể Đây khơng cịn việc làm mẻ vì thực tế ngành giáo dục tiến hành vận dụng qua nhiều năm trình thực nhiều giáo viên lúng túng, tổ chức thực chưa hiệu Giáo viên có ý thức vận dụng phương pháp kỹ thuật dạy học việc thực đơi cịn mang tính chất hình thức, thử nghiệm chưa đem lại hiệu mong muốn Và một bộ phận không nhỏ giáo viên ngại đổi mới, giữ thói quen dạy học theo kiểu truyền thụ kiến thức một chiều: giáo viên giảng giải, học sinh lắng nghe, ghi nhớ nhắc lại điều giáo viên truyền đạt Từ vơ tình biến học sinh thành "bình chứa", thiếu chủ động, học theo lối "học vẹt", không phát huy vai trò cá nhân Giờ học tác phẩm văn chương vì chưa thu hút ý người học Từ thực tế trên, việc vận dụng linh hoạt phương pháp, kỹ thuật dạy học giảng dạy cách thức giúp học sinh bàn bạc vấn đề nội dung, ý nghĩa một văn văn học hay một đơn vị ngơn ngữ; biện pháp tích cực để khai thác hướng khác cảm nhận văn chương, giúp học sinh cảm, hiểu sâu sắc, thấu đáo giá trị tác phẩm, có cách tiếp cận đợc lập sáng tạo, đảm bảo học sinh đối thoại, tôn trọng, bình đẳng trước tác phẩm, đơn vị ngôn ngữ Bản thân một giáo viên nhiều năm làm nhiệm vụ giảng dạy trực tiếp bộ môn Ngữ văn Đáp ứng yêu cầu thay đổi phát triển giáo dục đại, quan tâm đến việc đổi mới, áp dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học giảng dạy Trong khuôn khổ sáng kiến kinh nghiệm này, xin phép chia sẻ một vài suy nghĩ vấn đề “Sử dụng số kĩ thuật dạy học tích cực dạy học Ngữ Văn cấp THCS” Mục đích nghiên cứu -Vận dụng kỹ thuật dạy học để phát huy tính chủ đợng, tích cực, tự giác, tự học tập học sinh -Trong trình dạy học thể mối quan hệ tích cực giáo viên học sinh, học sinh với giáo viên; học sinh với học sinh; tiến hành thông qua việc tổ chức hoạt động học tập học sinh, kết hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, làm việc theo nhóm, hoạt đợng lớp - Chú trọng đến việc rèn luyện kĩ năng, lực hành động, vận dụng kiến thức, tăng cường thực hành gắn nội dung học với thực tế cuộc sống -Thiết kế tổ chức, hướng dẫn học sinh thực hoạt động học tập với hình thức đa dạng, phong phú, có hấp dẫn, phù hợp với đặc trưng học, với đặc điểm trình độ học sinh, với điều kiện cụ thể lớp, trường địa phương - Học sinh tích cực suy nghĩ, chủ động tham gia hoạt động học tập, tự khám phá lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng, xây dựng thái độ hành vi đắn - Học sinh mạnh dạn trình bày bảo vệ ý kiến, quan điểm cá nhân; tích cực thảo luận, tranh luận, đặt câu hỏi cho thân, cho thầy (cô), cho bạn - Biết tự đánh giá đánh giá ý kiến, quan điểm, sản phẩm hoạt động học tập thân bạn bè - Để nâng cao chất lượng dạy học đòi hỏi người giáo viên phải sử dụng hợp lí, hiệu kĩ thuật dạy học, kĩ thuật dạy học phương tiện để thực thao tác trình dạy học, phương tiện dùng để khai thác kiến thức một cách tích cực hiệu Vì mục đích nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm vận dụng số kỹ thuật dạy học tích cực vào dạy học môn Ngữ văn Trung học sở Thời gian, địa điểm Thời gian: lớp 7B (năm học 2015 - 2016); lớp 6B (năm học 2016 - 2017); lớp 6E (năm học 2017 - 2018) lớp 7D năm học 2018 - 2019 Địa điểm: trường … Đóng góp mặt thực tiễn Đề tài hướng vào việc giới thiệu vận dụng linh hoạt kĩ thuật dạy học tích cực dạy học Ngữ văn THCS Phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực hệ thống đường, cách thức dạy học thày trò Cùng với phương tiện dạy học đại nhằm thực tốt mục đích nhiệm vụ dạy học Tuy nhiên, quan điểm phương pháp dạy học tích cực học sinh xem chủ thể hoạt động học em đóng vai trị tích cực, chủ động trình học tập lĩnh hội tri thức Sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực giảng dạy phương tiện hỗ trợ cho giáo viên giảng dạy phát huy tính tích cực, chủ đợng học tập học sinh Người thày có nhiều cách thức thực tích cực học sinh tiếp cận với nội dung học, nắm bắt điều cần muốn em học để mang lại chất lượng cao cho tiết học Các em trực tiếp thực kĩ thuật học tập tích cực hướng dẫn người thày để từ hình thành chiếm lĩnh tri thức Xuất phát từ quan điểm trên, mạnh dạn nghiên cứu vấn đề Vấn đề không có nhiều thầy, giáo quan tâm thực thành công công tác giảng dạy mình Tuy nhiên, đề tài này, hướng tới việc trình bày kĩ thuật dạy học tích cực mà thân thực năm học qua, ứng dụng thực tiễn tiết dạy bước đầu mang lại thành công II PHẦN NỘI DUNG Chương 1: Tổng quan 1.1.Cơ sở lí luận Hiện nay, giáo dục đào tạo tiếp tục coi trọng đổi phương pháp dạy học, vận dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, đổi kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu ngày cao nghiệp cơng nghiệp hố, đại hố đất nước Mơn Ngữ văn mợt mơn khoa học có tính đặc thù, giàu tính nhân văn sâu sắc Học văn không để cảm nhận hay đẹp tác phẩm văn chương mà học cách làm người Vì vậy, người dạy văn, học văn giống người lao động nghệ thuật, không tìm hiểu, khám phá, cảm nhận, mà phải nhập thân, biến kiến thức văn chương thành máu thịt, một phần đời sống thiếu mình Muốn người giáo viên phải tổ chức cho học sinh thực sống, tham gia, khám phá cảm nhận vẻ đẹp kiến thức văn chương qua tác phẩm nhà trường Ở cấp THCS, chương trình Ngữ văn mang tính đồng tâm, lặp lại tiếp nối một số kiến thức học Tiểu học Bởi trình dạy học giáo viên cách khám phá, khai thác kiến thức hiểu biết có học sinh để nâng cao trình độ nhận thức, để áp dụng cách thức tổ chức dạy học đối tượng gây nhàm chán, nhạt nhẽo học sinh vì em nghĩ mình phải học điều biết Tuy nhiên, theo chuẩn kiến thức, kĩ môn học thì yêu cầu việc tiếp cận khai thác kiến thức môn Ngữ Văn khác hẳn với yêu cầu mục tiêu dạy học môn Tiếng Việt Tiểu học Một yêu cầu phải đặt giáo viên phải tích cực đổi phương pháp dạy học, vận dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học nhằm xây dựng lớp học thân thiện, hướng dẫn học sinh tiếp nhận, khai thác kiến thức mợt cách tích cực, hứng thú chủ đợng, sáng tạo, đặc thù phân mơn Văn nói chung phân mơn Tiếng Việt nói riêng Học sinh từ văn học tiến tới tự biết cách dùng từ đặt câu cao có kĩ tự tạo lập văn theo yêu cầu, biết nhận biết bước đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật sáng tạo văn chương từ khơng cảm nhận hay, đẹp tác phẩm văn chương mà tiến tới sáng tạo tác phẩm có giá trị nghệ thuật Trên sở nắm vững đặc trưng bộ môn khối lớp, giáo viên phải người hướng dẫn, tổ chức, định hướng cho học sinh bước tiếp cận, vào giới nghệ thuật tác phẩm văn chương một cách tự nhiên, say mê, hứng thú Bằng nhiều hình thức khác nhau, người thầy cần tạo cho học sinh hội để đọc, cảm, suy ngẫm vận dụng, sáng tạo giáo viên làm hộ, làm thay cho trò để trò bắt chước theo Kỹ thuật dạy học biện pháp, cách thức hành động giáo viên học sinh tình hoạt động nhằm thực giải một nhiệm vụ, nội dung cụ thể Để đáp ứng kĩ thuật dạy học đạt hiệu quả, tích cực hố học sinh, ngồi việc tn thủ quy trình mang tính đặc trưng kĩ thuật dạy học đòi hỏi linh hoạt, sáng tạo nghệ thuật sư phạm người giáo viên Một kỹ thuật dạy học tự khơng tích cực hay tiêu cực Đồng thời kỹ thuật gắn liền với người sử dụng Cho nên, mợt kỹ thuật dạy học có phát huy tính tích cực học tập học sinh hay khơng cịn tuỳ tḥc vào lực người giáo viên sử dụng Tức là, bất kì cách thức tổ chức dạy học thực tạo nên "chấn đợng", khiến em có vận đợng trí tuệ, cảm xúc kỹ thuật dạy học tích cực Vận dụng phương pháp dạy học nào, phát huy tính tích cực học sinh hay không phát huy đến mức độ tuỳ thuộc lớn vào trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, vào khả tổ chức học sinh hoạt động học tập giáo viên nhằm phát triển lực sáng tạo tư tích cực cho em học sinh 1.2.Cơ sở thực tiễn Thực tế cho thấy học, sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực tác đợng trực tiếp tới việc hình thành kiến thức rèn luyện kĩ học sinh, học sinh trực tiếp tham gia vào trình học tập, tự mình chiếm lĩnh tri thức trước dẫn dắt người thày mà khơng cịn hình thức học tập thụ đợng trước Xã hội ngày phát triển, nhận thức học sinh ngày cao nhanh nhạy, đứng trước yêu cầu dạy giáo viên khơng thể thiết giảng dạy mợt chiều, phân tích rút nội dung học mà cần thông qua kĩ thuật dạy học tích cực gợi mở, giúp học sinh tự tìm tịi kiến thức Những hoạt đợng học sinh thực có hiệu có người thày dẫn dắt học tập kĩ thuật dạy học tích cực để mang lại hiệu cao Trong năm học gần đây, thân giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Ngữ văn trường THCS Nguy ễn Đức Cảnh.Tôi bước sử dụng kĩ thuật dạy học vào giảng dạy nhận thấy việc sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực giảng dạy Ngữ văn thực có tác đợng tích cực việc hình thành kiến thức cho em học sinh Bản thân em học sinh chủ đợng, tích cực học tập hơn, tự mình chiếm lĩnh tri thức học hiệu qua kĩ thuật dạy học mà thày, cô giáo hướng dẫn Từ vấn đề trên, qua thực tế giảng dạy, qua trình tích lũy thân, qua trao đổi với đồng nghiệp, xin mạnh dạn đề xuất một vài ý kiến nhỏ việc “Sử dụng số kĩ thuật dạy học tích cực dạy học Ngữ Văn cấp THCS” Tôi nghĩ vấn đề thiết thực mang tính khả thi bộ môn, với tiết dạy phù hợp với đối tượng học sinh Tuy nhiên, sử dụng kĩ thuật dạy học nào, sử dụng để đạt kết cao nhất, vấn đề nợi dung mà tơi muốn trình bày sau Chương 2: Nội dung vấn đề nghiên cứu 2.1.Thực trạng a Những thuận lợi - Sự đợng viên, quan tâm Phịng Giáo dục - Đào tạo thị xã tới giáo viên - Ban giám hiệu nhà trường có tâm cao tập trung đạo, đẩy mạnh đổi phương pháp kỹ thuật dạy học + Nhà trường trang bị đầy đủ sở vật chất, trang thiết bị, máy móc phục vụ cho đổi phương pháp kĩ thuật dạy học: phịng học bợ mơn, thư viện, máy tính, ti vi, máy chiếu, mạng Internet… + Thường xuyên tổ chức phong trào thi đua, thao giảng đổi phương pháp kĩ thuật dạy học đông đảo cán bộ giáo viên nhiệt tình tham gia - Được ủng hợ tích cực học sinh, đa số học sinh mong muốn học học có đổi phương pháp kĩ thuật dạy học - Trên sở điều tra từ đầu năm học, thăm dò phương pháp học tập, thấy : đối tượng học sinh giảng dạy có kiến thức Tiếng Việt sơ giản, bước đầu biết cách khai thác, trình bày, phân tích tác phẩm văn học chương trình Ngữ văn 6, Khả liên tưởng tưởng tượng em linh hoạt Khả ghi nhớ tái hình tượng văn học hình thành Nhìn chung đa số học sinh có khả đợc lập, tích cực học tập bợ mơn, phát huy tương đối tốt lực cần đạt giành cho học sinh khối 6,7 b Những hạn chế: * Về phía giáo viên: Hiện việc đổi phương pháp kĩ thuật dạy học dạy học mơn Ngữ văn cịn hạn chế, đa số giáo viên giảng dạy trường đổi phương pháp kĩ thuật dạy học tiết dạy Những hạn chế xuất phát từ nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân chủ quan khách quan, nhận thức lẫn hành động, khả nhiệt tình giáo viên - Mợt số giáo viên cịn quen với cách dạy cũ - Nhiều giáo viên ngại đổi phương pháp kĩ thuật dạy học tốn thời gian, công sức - Một số giáo viên cố gắng đổi phương pháp kĩ thuật dạy học vào giảng dạy, nhiên trình giảng dạy cịn nặng hình thức mang nặng tính chất trình diễn *Về phía học sinh: Trên thực tế, hầu hết học sinh say mê, thích thú học có đổi phương pháp kĩ thuật dạy học Nhưng cịn tồn mợt số vấn đề sau: - Tơi nhận thấy khó khăn vận dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực giảng dạy mợt số học sinh cịn thụ đợng, chưa hịa nhập, chưa tích cực học tập hoạt động chưa tốt Một số học sinh thực yêu cầu có thúc ép giáo viên - Các em dễ hứng thú, tích cực dễ chán nản, thiếu kiên trì với hoạt đợng học, tìm tịi, khám phá tác phẩm, lực hứng thú cá nhân chưa bền vững - Các em chưa ý thức vai trò việc vận dụng kỹ thuật dạy học giáo viên nên cịn mợt số học sinh chưa chủ động tự giác, thiếu tự tin Khi học tập theo nhóm, giao nhiệm vụ cụ thể em cịn ỷ lại, trơng chờ vào bạn nhóm đưa ý kiến cuối cùng; đơi em cịn lợi dụng hoạt đợng thảo luận để nói chuyện, làm việc riêng… - Các em chưa tự tìm hiểu để lĩnh hội cảm nhận tác phẩm, ngại ngần, e dè bày tỏ quan điểm cá nhân với thầy, với bạn Đó nguyên nhân ảnh hưởng tới việc vận dụng kỹ thuật dạy học dạy Từ thực tế đó, kiểm tra học sinh cấp THCS cho thấy học sinh hạn chế nhiều kĩ diễn đạt, dùng từ đặt câu, kĩ trình bày mợt vấn đề cịn lúng túng, cịn sai nhiều lỗi tả, dấu câu Kết đạt chưa cao TT Lớp Năm học Sĩ số Kết Khá - Giỏi Trung bình Yêú HS SL % SL % SL % 7B 2015 - 2016 35 20 57,1 10 28,6 05 14,3 6B 2016 - 2017 32 15 46,9 10 31,2 07 21,9 6E 2017 - 2018 35 12 34,3 20 57,1 03 8.6 7D 2018 - 2019 35 25 71,4 08 22,9 02 5,7 Trước thực trạng trên, để giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ đợng sáng tạo học tập nhằm điều chỉnh kết học tập mình chủ động, linh hoạt vận dụng đổi phương pháp dạy học theo hướng tích cực, đặc biệt việc vận dụng sáng tạo phương pháp, kỹ thuật dạy học vào giảng dạy học Ngữ văn Tôi bước tháo gỡ khó khăn, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp nhiều thành cơng việc vận dụng kỹ thuật dạy học giảng dạy bộ môn Ngữ văn 2.2 Các giải pháp Kỹ thuật dạy học biện pháp, cách thức hành động của giáo viên học sinh tình hành động nhỏ nhằm thực điều khiển trình dạy học Các kỹ thuật dạy học đơn vị nhỏ phương pháp dạy học Các kỹ thuật dạy học tích cực kỹ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt việc phát huy tham gia tích cực HS vào trình dạy học, kích thích tư duy, sáng tạo cộng tác làm việc HS Việc đổi phương pháp kĩ thuật dạy học môn Ngữ văn giúp giáo viên hạn chế bớt phần thuyết giảng, đa dạng hố việc cung cấp kiến thức cho học sinh, có thời gian thảo luận tăng cường kiểm soát học sinh nhờ mà học trở nên sôi sinh động Đối với học sinh, việc học tập môn Ngữ văn hứng thú hơn, em tự mình tiếp cận nhận thức kiến thức mợt cách cụ thể tồn diện Bài học môn Ngữ văn sống động , gần với em Từ khơi gợi, kích thích q trình tư học sinh, nội dung kiến thức môn Ngữ văn học sinh lĩnh hội đầy đủ in sâu vào trí nhớ em Giáo dục học sinh hình thành kĩ học tập, kỹ sống, giá trị sống cần thiết, linh hoạt xử lí tình c̣c sống thông qua việc vận dụng kỹ thuật dạy học tiết dạy Có nhiều kỹ thuật dạy học khác nhau, việc vận dụng kỹ thuật dạy học để mang lại hiệu cao phụ thuộc vào linh hoạt nghệ thuật phạm khéo léo người giáo viên Trong khuôn khổ sáng kiến này, xin đưa một số kỹ thuật dạy học tích cực mà thân tơi sử dụng giảng dạy bước đầu mang lại hiệu giáo dục bộ môn Ngữ văn - Chia HS thành nhóm nhỏ phát cho nhóm tờ giấy Ao -Trên giấy Ao chia thành phần, gồm phần phần xung quanh Phần xung quanh chia theo số thành viên nhóm (ví dụ nhóm người thì chia thành phần) Mỗi người ngồi vào vị trí tương ứng với phần xung quanh -Thực kĩ thuật “ Khăn phủ bàn” qua giai đoạn: + Giai đoạn HS hoạt động độc lập: Các thành viên nhóm ngồi vào vị trí hình vẽ, hoạt đợng tư tập trung vào câu hỏi (hoặc chủ đề, ), sau trình bày ý kiến thân vào ô quy định “khăn phủ bàn” độc lập tương thành viên khác + Giai đoạn HS hoạt động tương tác: Các thành viên chia sẻ thảo luận câu trả lời, sau viết ý kiến chung nhóm vào khăn phủ bàn * Minh họa 1: Ngữ văn 8- tiết 40 - Tiếng Việt: “Nói giảm, nói tránh” Khi hướng dẫn học sinh làm tập số phần “Luyện tập”, sử dụng kỹ thuật khăn phủ bàn Trước hết yêu cầu học sinh xác định yêu cầu tậpsố Tôi tiến hành chia nhóm học sinh ( học sinh mợt nhóm) nhóm thực yêu cầu tập theo hai giai đoạn Các em hoạt động độc lập, trình bày ý kiến nhân vào quy định Nhóm trưởng tiến hành tổ chức cho thành viên thảo luận câu trả lời đến thống nhất, sau ghi đáp án vào Kết tập minh họa sơ đồ sau a2, b1, c1,d1,e2 a2,b2, c2,d1,e2 Đáp án: câu: a2, b2, c1,d1,e2 a2,b2, c1,d2,e2 a1,b1, c1,d1,e2 * Minh họa 2: Dạy tiết - văn : “Thánh Gióng” - Ngữ văn ? Chi tiết Gióng cưỡi ngựa sắt bay trời có ý nghĩa ? 1/ Gióng đánh giặc vì muốn giúp nước, không cần danh lợi nên không muốn lại để vua ban chức tước, bổng lợc 2/ Gióng Trời phái xuống, hồn thành nhiệm vụ nên Trời rút 3/ Gióng khơng phải người bình thường nên không trần gian 4/ Gióng khơng muốn danh lợi * Ý kiến thống sau thảo luận : - Là người có cơng đánh giặc Gióng khơng màng danh lợi Người Việt Nam sẵn sàng cống hiến đất nước cần, khơng địi hỏi quyền lợi - Việc đánh giặc giữ nước nhân dân ta trời đất ủng hộ 2.2.5 Kỹ thuật “ lần 3” Kỹ thuật “3 lần 3“ một kỹ thuật lấy thông tin phản hồi nhằm huy đợng tham gia tích cực HS * Cách tiến hành - Học sinh yêu cầu cho ý kiến phản hồi một vấn đề - Mỗi người cần viết ra: - điều tốt; - điều chưa tốt; - đề nghị cải tiến - Sau thu thập ý kiến thì xử lý thảo luận ý kiến phản hồi * Minh họa: Vậndụng kĩ thuật “3 lần ” dạy tiết 49 “ Đoàn thuyền đánh cá ” - Ngữ văn - Khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu tác giả Huy Cận, yêu cầu một học sinh trình bày phần chuẩn bị nhà mình Kết hợp giới thiệu với phần trình chiếu chân dung tác giả bìa một số tác phẩm tiêu biểu nhà thơ - Tôi yêu cầu học sinh lớp ghi điều tốt, điều chưa tốt, đề nghị cải cách giấy - Sau học sinh trình bày, yêu cầu một số học sinh lớp đọc phiếu ghi nhận xét điều tốt, điều chưa tốt, đề nghị cải cách tốt: Trình bày nội dung tương đối đầy đủ; Cách trình bày khoa học, rõ ràng; Phần trình chiếu thuyết minh nhịp nhàng; Phong cách trình bày tự tin… chưa tốt: Chưa giới thiệu năm phát hành tập thơ; tên số tác phẩm thuộc thể loại khác gì? Phong cách thơ Huy Cận trước sau cách mạng có thay đổi khơng? đề nghị: Bổ sung năm phát hành tập thơ tiêu biểu; tên số tác phẩm khác; thay đổi phong cách sáng tác tác giả thời điểm trước sau cách mạng nào? - Sau giáo viên thu thập ý kiến cá nhân cảu học sinh, giáo viên yêu cầu học sinh vừa trình bày ý kiến phản hồi, bổ sung nội dung chưa tốt Cuối giáo viên bổ sung thơng tin cịn thiếu để hồn thành phần giới thiệu tác giả Huy Cận 2.2.6 Kỹ thuật trình bày phút Đây kĩ thuật tạo hội cho học sinh tổng kết lại kiến thức học đặt câu hỏi điều băn khoăn, thắc mắc trình bày ngắn gọn cô đọng với bạn lớp Các câu hỏi câu trả lời học sinh đưa giúp củng cố trình học tập em cho giáo viên thấy em hiểu vấn đề * Ứng dụng - Trong tiết học, giáo viên yêu cầu học sinh suy nghĩ, trả lời câu hỏi sau: Điều quan trọng em học đuợc hôm gì? Theo em, vấn đề gì quan trọng mà chưa giải đáp? Tóm tắt nợi dung văn bản? - Học sinh suy nghĩ viết giấy Các câu hỏi học sinh nhiều hình thức khác - Mỗi học sinh trình bày trước lớp thời gian phút điều em học câu hỏi em muốn giải đáp hay vấn đề em muốn tiếp tục tìm hiểu thêm * Minh họạ 1:Dạy tiết 98 - văn “Lượm” - Tố Hữu - Ngữ Văn * GV yêu cầu HS giới thiệu hiểu biết em tác giả Tố Hữu vòng phút * HS trình bày phút - HS chiếu ảnh chân dung nhà thơ - HS giới thiệu: Tác giả (1920 - 2002), tên thật Nguyễn Kim Thành Quê: Thừa Thiên - Huế Trong văn học Việt Nam đại, từ năm 30 trở lại đây, nói đến thơ ca cách mạng, người ta thường nói đến thơ Bác Hồ sau thơ Tố Hữu Tố Hữu chim đầu đàn làng thơ Việt Nam đại Với giọng điệu hào hùng, thiết tha, ngợi ca đất nước, người Việt Nam trung dũng, kiên cường chiến đấu, thể một phong cách trữ tình trị đợc đáo, hấp dẫn Thơ Tố Hữu giàu tính dân tợc mà đại - thơ Tố Hữu một tượng đẹp thơ ca đại Việt Nam Với Tố Hữu, thơ vũ khí chiến đấu, ơng để lại mợt nghiệp đồ sợ với tác phầm như: Từ ( 1946), Việt Bắc ( 1954), gió lợng ( 1961), Ra trận ( 1972), Máu hoa ( 1977) mợt số tiểu luận hồi kí Tố Hữu đạt giải thưởng cao quý: giải thưởng văn học Hội nhà văn Việt Nam 1954 - 1955, giải thưởng văn học ASEAN 1996, giải thưởng Hồ Chí Minh văn học nghệ thuật đợt năm 1996 * Minh họạ - Dạy tiết – văn “Sơn Tinh, Thủy Tinh” - Ngữ văn * GV yêu cầu HS nhìn tranh tóm tắt truyện vòng phút * HS kể tóm tắt phút: “Hùng Vương thứ mười tám kén rể cho gái Mị Nương Có hai chàng trai đến cầu Mợt người có tài, vẫy tay phía đơng, phía đơng cồn bãi, vẫy tay phía tây, phía tây mọc lên dãy núi đồi, người ta gọi chàng Sơn Tinh Một người có tài hơ mưa, gọi gió người ta gọi chàng Thủy Tinh Vua Hùng băn khoăn chọn đưa điều kiện kén rể Sáng sớm hôm sau, Sơn Tinh mang đầy đủ lễ vật đến trước rước Mị Nương núi Thủy Tinh đến sau, giận, dâng nước đánh Sơn Tinh Thần hơ mưa gọi gió, làm thành dơng bão rung chuyển đất trời Sơn Tinh không nao núng, bốc đồi, rời dãy núi, ngăn dòng nước lũ Cuối cùng, Thủy Tinh kiệt sức đành rút quân năm dâng nước đánh Sơn Tinh thất bại” 2.2.7 Kỹ thuật sử dụng sơ đồ tư (lược đồ tư duy) Lược đồ tư (cịn gọi đồ khái niệm) mợt sơ đồ nhằm trình bày một cách rõ ràng ý tưởng mang tính kế hoạch hay kết làm việc cá nhân hay nhóm mợt chủ đề Lược đồ tư viết giấy, trong, bảng hay thực máy tính * Ứng dụng Lược đồ tư ứng dụng nhiều tình khác - Tóm tắt nợi dung, ơn tập mợt chủ đề; - Trình bày tổng quan một chủ đề; - Chuẩn bị ý tưởng cho mợt báo cáo hay buổi nói chuyện, giảng; - Thu thập, xếp ý tưởng; - Ghi chép nghe giảng * Cách thực - Viết tên chủ đề trung tâm, hay vẽ một hình ảnh phản ánh chủ đề - Từ chủ đề trung tâm, vẽ nhánh Trên nhánh viết mợt khái niệm, phản ánh mợt nợi dung lớn chủ đề, viết chữ in hoa Nhánh chữ viết vẽ viết mợt màu Nhánh nối với chủ đề trung tâm Chỉ sử dụng thuật ngữ quan trọng để viết nhánh -Từ nhánh vẽ tiếp nhánh phụ để viết tiếp nội dung tḥc nhánh Các chữ nhánh phụ viết chữ in thường - Tiếp tục tầng phụ * Minh họa - Dạy tiết 49,50 - “Đoàn thuyền đánh cá” - Ngữ văn HS trình bày hiểu biết tác giả Huy Cận (tóm tắt mợt nợi dung học) Các em chuẩn bị theo nhóm nhà HS thể sơ đồ tư nội dung kiến thức sau * Minh họa - Dạy tiết 50 - “Số từ, lượng từ” - Ngữ văn Sau dạy xong hai đơn vị kiến thức “Số từ, lượng từ”, yêu cầu HS ghi lại nôi dung bài sơ đồ tư chuyển vào gmail lớp để GV kiểm tra HS thực báo cáo kết sau 2.3 Kết Qua thực tế giảng dạy, học có sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực lớp thân phụ trách, nhận thấy việc áp dụng đề tài “Sử dụng số kĩ thuật dạy học tích cực dạy học Ngữ Văn cấp THCS” giúp cho công tác giảng dạy tác phẩm văn chương thuận lợi hơn, từ dễ dàng dẫn dắt HS cảm nhận, hiểu văn, học văn tốt Trước kia, việc sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực cịn hạn chế thì học sinh học có phần hào hứng sơi nổi, nhiều em ngại học môn Ngữ văn, thụ động lĩnh hội kiến thức, tiết Đọc - Hiểu văn chưa thực tạo sức hút vào việc tìm hiểu khám phá văn bản, dẫn tới việc dạy - học Văn chưa đạt kết mong muốn Nhưng từ thường xuyên sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực với phương pháp dạy học phù hợp, thày trị chúng tơi thu kết đáng mừng Nhiều em từ chỗ ngại học Văn trở nên u thích bợ mơn này; khơng khí Đọc - Hiểu văn sôi hơn; học sinh say mê học tập, hăng hái phát biểu xây dựng bài, tích cực tìm hiểu khám phá kiến thức văn Chính vì tỉ lệ học sinh đạt trung bình bộ môn Ngữ văn lớp mà đảm nhận giảm nhiều qua năm học tỉ lệ học sinh - giỏi nâng lên rõ rệt Trước nghiên cứu, thực nghiệm vấn đề trên, khảo sát thực tế lớp học nhà trường phân công giảng dạy Kết khảo sát tích lũy làm tư liệu cá nhân, sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực trước sau áp dụng thể kết sau: TT Lớp Năm học Sĩ số HS 7B 6B 6E 7D TT Lớp 2015 - 2016 2016 - 2017 2017 - 2018 2018 - 2019 Năm học 35 32 35 35 Sĩ số HS 7B 6B 6E 7D 2015 - 2016 2016 - 2017 2017 - 2018 Giữa kỳ I 35 32 35 35 Kết trước sử dụng KTDH Khá - Giỏi Trung bình Yêú SL % SL % SL % 20 57,1 10 28,6 05 14,3 15 46,9 10 31,2 07 21,9 12 34,3 20 57,1 03 8.6 25 71,4 08 22,9 02 5,7 Kết sau sử dụng KTDH Khá - Giỏi Trung bình Yêú SL % SL % SL % 25 71,4 10 28,6 0 24 75 08 25 0 30 85,7 05 14,3 0 23 65,7 12 34,3 0 2018 - 2019 Như vậy, nhìn vào bảng so sánh trình dạy môn Ngữ văn qua năm học 2015 - 2016 ; 2016 - 2017 ; 2017 - 2018 đến học kỳ I năm học 2018 - 2019 nhận thấy đạt kết định sau: - Học sinh có tinh thần ý thức tham gia vào học tốt Tích cực chủ đợng việc khám phá tìm tịi kiến thức - Học sinh có tác phong tự tin, tự chủ trình bày ý kiến trước tập thể, giáo viên có hội điều kiện nhiều việc hỗ trợ kiến thức, kinh nghiệm, rèn kĩ cho học sinh, hiểu, phát khiếu học sinh để có hướng bồi dưỡng theo cách riêng phù hợp - Khơng khí học sơi nổi, sinh đợng, khơng nặng nề nhàm chán, học sinh có hứng thú, không ngại, không sợ học văn khoảng cách giáo viên học sinh rút ngắn - Số lượng học sinh yếu khơng cịn số lượng học sinh trung bình giảm rõ rệt, số lượng học sinh - giỏi tăng nhanh 2.4 Bài học kinh nghiệm Để áp dụng giải địi hỏi giáo viên phải có niềm say mê với nghề nghiệp, lòng nhiệt thành, tinh thần trách nhiệm cao công việc Trong trình vận dụng kỹ thuật dạy học cần linh hoạt, lựa chọn kỹ thuật phù hợp với đơn vị kiến thức, phần tiến trình giảng để phát huy tối đa hiệu kỹ thuật nhằm phát huy tính tích cực chủ đợng cảu học sinh, rèn kỹ lực học tập cho em Khi học sinh tham gia vào nhóm hoạt đợng, giáo viên cần theo dõi khơng bỏ sót học sinh yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi, không ý đến học sinh hay giơ tay Giáo viên cần đảm bảo tạo hội cho tất học sinh trình bày ý kiến Giáo viên cần phối hợp nhịp nhàng hoạt động khác để phát triển lực học sinh Thường xun đợng viên, khuyến khích học sinh tham gia học tập tích cực, đồng thời khuyến khích cha mẹ học sinh giúp mình phát triển lực học tập nhà Qua thực tế nghiên cứu áp dụng đề tài này, tổ chức hoạt động học tập cho học sinh, kết hợp với kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy nhận thấy phương pháp dạy học kỹ thuật dạy học hỗ trợ với để hướng tới mục tiêu học hoạt động học Muốn vậy, người giáo viên dạy Ngữ văn cần cố gắng đáp ứng yêu cầu sau: - Trước hết người dạy phải có lịng nhiệt tình tâm huyết u nghề, say mê với bộ môn Ngữ văn - Nghiên cứu kĩ nội dung văn kiến thức liên quan để chuẩn bị kĩ thuật dạy học phù hợp, có hiệu mợt cách chu đáo cho tiết dạy - Giáo viên lên lớp phải có kỹ sư phạm tốt để vận dụng kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp, kĩ thuât dạy học, đặc biệt Đọc - Hiểu văn nhằm giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức để học diễn hấp dẫn, sinh động, lôi học sinh vào hoạt đợng học mợt cách tích cực - Lựa chọn hoạt động, nội dung dạy hợp lí để sử dụng kĩ thuật day học, tránh lạm dụng kĩ thuật một cách tùy tiện, không mang lại hiệu cho học - Biết lắng nghe thơng tin từ phía học sinh để điều chỉnh cách dạy, đồng thời để uốn nắn trình tiếp nhận, cảm thụ văn học học sinh hướng - Thường xuyên trao đổi với tổ - nhóm chun mơn bàn sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực cho hiệu Giáo viên hướng dẫn học học sinh tổ chức thực kỹ thuật dạy học tạo say mê, sáng tạo cho em hoạt động Vận dụng tốt kỹ thuật dạy học tốt tiền đề để học sinh hứng thú học tốt tiết học lớp định hướng cho em áp dụng vào thực tế cuộc sống III PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ Kết luận Đổi phương pháp dạy học nói chung đổi phương pháp, kĩ thuật dạy học văn nói riêng cịn khó khăn phức tạp Bởi lẽ dạy văn, lựa chọn dạy gì khó, xác định cách dạy cho hiệu cho hay khó nhiều Làm điều địi hỏi giáo viên phải thực đầu tư, tìm tòi, suy nghĩ, tham khảo tài liệu, nắm kiến thức, chủ động tình huống, tạo tình để kích thích tư tích cực, lực tưởng tượng sáng tạo học sinh Đặc biệt biết vận dụng linh hoạt phương pháp giảng dạy tiết dạy Qua dạy Ngữ văn, giáo viên với tư cách người hướng dẫn tạo tương hỗ học sinh với nhau, học sinh tự giác, tích cực chuẩn bị nhà, có hứng thú với học có nhu cầu muốn bợc lợ kiến thức khả diễn đạt phong thái bình tĩnh tự tin trình bày một vấn đề trước tập thể Học sinh biết biến kiến thức, kĩ sách vở, thầy cô, bạn bè thành kiến thức, kĩ riêng mình, qua củng cố, khắc sâu kiến thức mình lĩnh hội Qua việc tham gia vào kỹ thuật dạy học mà giáo viên lựa chọn, học sinh thấy muốn học tốt cần phải tích cực chủ động tham gia vào hoạt động lớp học việc chuẩn bị học nhà Và điều chứng tỏ người học cần phải rèn luyện kĩ bản, liên quan chặt chẽ đến nhau, kĩ năng: nghe, đọc, nói, viết Từ thực tế giảng dạy thân năm học qua, nhận thấy việc đổi phương pháp dạy học, áp dụng kĩ thuật dạy học giảng dạy thật cần thiết Đó cách mà giáo viên tiếp cận thật gần với học sinh, giúp học sinh nắm bắt kiến thức học, hướng dãn hoc sinh tự mình học tập để chiếm lĩnh tri thức Sử dụng hợp lí, hiệu phương pháp, kĩ thuật dạy học người giáo viên hướng học sinh đến việc học tập chủ đợng, tích cực sáng tạo Kiến nghị Khi thực vận dụng kỹ thuật dạy học, ưu việt nói trên, để đạt kết mong đợi, thân nhận thấy: - Các cấp có thẩm quyền cần tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng phương pháp, hình thức, cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho HS để giáo viên có nhiều hợi trao đổi, học hỏi lẫn - GV cần phải vận dụng kỹ thuật dạy học thường xuyên học, kết hợp vận dụng phương pháp hình thức dạy học cho nhịp nhàng, nhuần nhuyễn - Trong trình tổ chức vận dụng kỹ thuật dạy học, lớp đông, thời gian một tiết học tất học sinh trình bày ý kiến, vì cịn mợt số học sinh tác phong chưa tự nhiên tự chủ, bạo dạn trước đông người, phản xạ nắm bắt lĩnh hợi kiến thức cịn chưa nhanh nhạy Mỗi giáo viên cần ý đến đặc điểm để tạo cho mình một phong cách giảng dạy, hình thức tổ chức lớp hợp lí, đảm bảo cho tất học sinh tham gia hoạt đợng tích cực tiết học - Bản thân giáo viên cần đổi phương pháp, kỹ thuật dạy học, coi nhiệm vụ trọng tâm giảng dạy - Tăng cường ý thức tự học, tự bồi dưỡng chun mơn nghiệp vụ, tham gia tích cực lớp tập huấn, trao đổi chuyên môn đồng nghiệp để nâng cao lực chuyên môn Trong năm học vừa qua, thân cố gắng khắc phục khó khăn dạy học để bước đáp ứng yêu cầu đổi mới, đáp ứng ngun tắc phát huy tính tích cực chủ đợng học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy học, hoà nhập với xu phát triển giáo dục thị xã Bên cạnh đó, tơi ln nhận quan tâm đạo Ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn, đồng nghiệp ủng hộ từ phía học sinh giúp đỡ tơi hồn thành xuất sắc nhiệm vụ giao năm học qua Tuy nhiên, trình vận dụng ghi lại kinh nghiệm thân viết này, tơi khó tránh sai sót Kính mong đồng chí Hợi đồng khoa học trường, Phòng Giáo dục đào tạo thị xã cho ý kiến đạo, góp ý để kinh nghiệm dạy học thân tơi hồn thiện hơn, tạo điều kiện thuận lợi để tơi học tập kinh nghiệm giảng dạy, vận dụng năm học tới tốt Tôi xin trân trọng cảm ơn! VI.TÀI LIỆU THAM KHẢO Để ghi lại ý kiến mình viết này, sử dụng tài liệu sau đây: Sách giáo viên Ngữ văn 6,7 tập 1, tập - Nhà XB Giáo dục Sách “ Các dạng tập làm văn cảm thụ thơ văn lớp 6” “ Các dạng tập làm văn cảm thụ thơ văn lớp 8” tác giả Cao Xuân Bích - Nhà XB Giáo dục 3.Sách “ Ngữ văn nâng cao 6” “ Ngữ văn nâng cao 7” nhóm tác giả Nguyễn Đăng Điệp - Đỗ Việt Hùng - Vũ Băng Tú - Nhà XB Giáo dục 4.Sách “ Tư liệu Ngữ văn 6” “ Tư liệu Ngữ văn 7” nhóm tác giả Đỗ Ngọc Thống chủ biên 5.Sách “ Hướng dẫn Tập làm văn 6”, “ Hướng dẫn Tập làm văn 7” Tài liệu: Hướng dẫn thực chuẩn kiến thức, chuẩn kĩ môn Ngữ văn trung học sở, tập - NXB Giáo dục Việt Nam Các tài liệu khác có liên quan đến vấn đề nghiên cứu Một số vấn đề đổi phương pháp dạy học trường THCS môn Ngữ văn - Công ty in Cơng đồn- ... nước Mơn Ngữ văn mợt mơn khoa học có tính đặc thù, giàu tính nhân văn sâu sắc Học văn không để cảm nhận hay đẹp tác phẩm văn chương mà học cách làm người Vì vậy, người dạy văn, học văn giống người... thưởng văn học Hội nhà văn Việt Nam 1954 - 1955, giải thưởng văn học ASEAN 1996, giải thưởng Hồ Chí Minh văn học nghệ thuật đợt năm 1996 * Minh họạ - Dạy tiết – văn “Sơn Tinh, Thủy Tinh” - Ngữ văn. .. Ngữ văn 6,7 tập 1, tập - Nhà XB Giáo dục Sách “ Các dạng tập làm văn cảm thụ thơ văn lớp 6” “ Các dạng tập làm văn cảm thụ thơ văn lớp 8” tác giả Cao Xuân Bích - Nhà XB Giáo dục 3.Sách “ Ngữ văn