BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG NGUYỄN VĂN CƯỜNG THỰC TRẠNG BỆNH LAO VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN THỂ LAO TẠI HUYỆN THANH MIỆN – HẢI DƯƠNG GIAI ĐOẠN 2015 - 2019 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG Hà Nội - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE BỘ MÔN Y TẾ CÔNG CỘNG NGUYỄN VĂN CƯỜNG – C01384 THỰC TRẠNG BỆNH LAO VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN THỂ LAO TẠI HUYỆN THANH MIỆN – HẢI DƯƠNG GIAI ĐOẠN 2015 – 2019 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG CHUYÊN NGÀNH: Y TẾ CÔNG CỘNG MÃ SỐ: 8720701 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS BẠCH KHÁNH HÒA Hà Nội - 2020 Thang Long University Library CHỮ VIẾT TẮT AFB Acquired Immuno-Deficiency Syndrome (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải) Acid Fast Bacilli (Trực khuẩn kháng toan) BCG Bacillus Calmette-Guerin (Vaccin phòng lao) BCVKH Bằng chứng vi khuẩn học BK Bacille de Koch (Vi khuẩn lao) BV Bệnh viện BYT Bộ Y tế CC Cơng chức CTCL Chương trình chống lao CTCLQG Chương trình chống lao quốc gia DOTS ĐTNC Directly Observed Treatment Short-Course (Hố trị liệu ngắn ngày có kiểm sốt) Đối tượng nghiên cứu E (EMB) Ethambutol H (INH) Isoniazide HIV HS Human Immunodeficiency Virus (Virus gây hội chứng suy giảm miễn dịch người) Học sinh HTĐT Hoàn thành điều trị KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình KTV Kỹ thuật viên KTVXN Kỹ thuật viên xét nghiệm LP Lao phổi MDR-TB Multiple drug-resistant tuberculosis (Lao đa kháng) QĐ Quyết định R (RMP) Rifampicine SL Số lượng SV Sinh viên AIDS TCMR Tiêm chủng mở rộng TCYTTG Tổ chức Y tế Thế giới TP Thành phố TS Tổng số TTYT Trung tâm y tế TX Thị xã TYT Trạm y tế UBND Ủy ban nhân dân VC Viên chức VK Vi khuẩn WHO World Health Organization (Tổ chức Y tế giới) XDR-TB Extensively drug-resistant tuberculosis (Lao siêu kháng thuốc) Xét nghiệm ứng dụng công nghệ sinh học phân tử để Xpert MTB/RIF nhận diện vi khuẩn lao kể vi khuẩn lao kháng Rifampicin XN Xét nghiệm XQ X quang Thang Long University Library MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU Trang 1.1 Khái niệm bệnh lao 1.2 Dịch tễ học bệnh lao 1.3 Triệu chứng bệnh lao 1.4 Chẩn đoán bệnh lao 1.5 Điều trị bệnh lao 1.6 Phòng bệnh lao 1.7 Tình hình bệnh lao giới Việt Nam 10 Một số nghiên cứu yếu tố liên quan đến lao phổi 17 lao phổi 1.9 Giới thiệu địa điểm nghiên cứu 1.10 Khung lý thuyết nghiên cứu 20 22 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 Đối tượng, địa điểm thời gian nghiên cứu 23 2.2 Phương pháp nghiên cứu 23 2.3 Các biến số, số nghiên cứu tiêu chí đánh giá 23 2.4 Phương pháp thu thập thông tin 28 2.5 Phương pháp xử lí phân tích số liệu 29 2.6 Sai số biện pháp khắc phục 30 2.7 Đạo đức nghiên cứu 30 2.8 Hạn chế nghiên cứu 30 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1 Một số thông tin chung bệnh lao huyện Thanh Miện - Hải Dương giai đoạn 2015-2019 3.2 Thực trạng bệnh lao huyện Thanh Miện-Hải Dương giai đoạn 2015 – 2019 32 3.3 Một số yếu tố liên quan đến lao phổi lao phổi huyện Thanh Miện-Hải Dương giai đoạn 2015-2019 CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 46 4.1 Một số thông tin chung người bệnh lao huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2015- 2019 4.2 Về thực trạng bệnh lao huyện Thanh Miện- Hải Dương giai đoạn 2015 – 2019 4.3 Về số yếu tố liên quan đến lao phổi lao phổi huyện nghiên cứu KẾT LUẬN 49 KHUYẾN NGHỊ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Thang Long University Library 36 50 59 63 65 LỜI CẢM ƠN Tơi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phịng Sau đại học Quản lý khoa học toàn thể Thầy, Cô trường Đại học Thăng Long tạo điều kiện cho tơi suốt q trình học tập, rèn luyện, tu dưỡng trường Tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy, Cô thuộc Bộ môn Y tế Công cộng, trường Đại học Thăng Long trang bị cho kiến thức, đạo đức nghề nghiệp, phương pháp nghiên cứu tư khoa học Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy PGS.TS Đào Xn Vinh Cơ PGS.TS Bạch Khánh Hịa - người Thầy, người Cơ tận tình hướng dẫn tơi hồn thành luận văn tốt nghiệp Tơi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo cán phòng Chỉ đạo tuyến Bệnh viện Phổi Hải Dương, Ban lãnh đạo cán Tổ chống lao Trung tâm Y tế huyện Thanh Miện, Trạm Y tế xã/thị trấn tạo điều kiện, hỗ trợ tơi q trình thu thập số liệu Xin cảm ơn các anh, chị bạn học viên lớp Thạc sỹ Y tế công cộng 7.1 7.2, trường Đại học Thăng Long giúp đỡ tơi q trình học tập Đặc biệt, từ tận đáy lịng tơi xin chân thành cảm ơn gia đình, quan, tơi chia sẻ khó khăn giành cho tơi tình cảm q báu để tơi hồn thành tốt luận văn Hà Nội, tháng 10 năm 2020 Học viên Nguyễn Văn Cường LỜI CAM ĐOAN Tôi Nguyễn Văn Cường, học viên lớp thạc sỹ khóa 2018 – 2020, Trường Đại học Thăng Long, chuyên ngành Y tế công cộng, xin cam đoan: Đây luận văn thân trực tiếp thực hướng dẫn Thầy PGS.TS Đào Xuân Vinh Cô PGS.TS Bạch Khánh Hịa Cơng trình nghiên cứu khơng trùng lặp với nghiên cứu khác công bố Việt Nam Các số liệu thông tin nghiên cứu hồn tồn xác, trung thực khách quan, chấp thuận sở nơi nghiên cứu Tơi hồn tồn chịu trách nhiệm cam kết Hà Nội, ngày 08 tháng 10 năm 2020 Học viên Nguyễn Văn Cường Thang Long University Library DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 1.1 Tình hình bệnh lao giới theo khu vực năm 2018 11 Bảng 1.2 Ước tính tình hình dịch tễ lao Việt Nam năm 2018 13 Bảng 1.3 Tình hình bệnh lao Hải Dương giai đoạn 2015–2019 17 Bảng 2.1 Biến số số nghiên cứu 24 Bảng 3.1 Phân bố người bệnh lao theo nhóm tuổi theo năm 31 Bảng 3.2 Phân bố người bệnh lao theo giới tính theo năm 32 Bảng 3.3 Phân bố người bệnh lao theo nghề nghiệp theo năm 32 Bảng 3.4 Phân bố người bệnh lao theo địa dư 33 Bảng 3.5 Phân bố người bệnh lao theo tiền sử điều trị lao theo năm Bảng 3.6 Phân bố người bệnh lao theo tiền sử gia đình có người mắc lao theo năm 33 Bảng 3.7 Tỷ lệ biểu lâm sàng thể bệnh lao 35 Bảng 3.8 Tỷ lệ phát lao/100.000 dân theo năm 36 Bảng 3.9 Tỷ lệ phát lao mới/100.000 dân theo năm 37 Bảng 3.10 Tỷ lệ phát người bệnh lao theo theo tuyến theo năm 38 Bảng 3.11 Tỷ lệ phát thể bệnh lao theo năm 39 Bảng 3.12 Xét nghiệm HIV người bệnh lao kết 40 Bảng 3.13 Tỷ lệ người bệnh lao đồng nhiễm HIV theo năm 40 Bảng 3.14 Tỷ lệ người bệnh lao kháng thuốc theo năm 41 Bảng 3.15 Phác đồ điều trị lao 41 Bảng 3.16 Kết điều trị lao thể theo năm 42 Bảng 3.17 Kết điều trị lao phổi AFB(+) theo năm 43 34 Bảng 3.18 Tỷ lệ tử vong người bệnh lao theo dân số theo năm Bảng 3.19 Tỷ lệ trẻ tiếp xúc nguồn lây lao điều trị dự phịng INH theo năm Bảng 3.20 Liên quan nhóm tuổi với mắc thể lao 44 44 45 Bảng 3.21 Liên quan giới tính với mắc thể lao 45 Bảng 3.22 Liên quan nghề nghiệp với mắc thể lao 46 Bảng 3.23 Liên quan tiền sử điều trị lao với mắc thể lao Bảng 3.24 Liên quan số bệnh kèm theo với mắc thể lao 46 47 Bảng 3.25 Liên quan tiền sử gia đình có người bị lao với mắc thể lao 47 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1 Phân bố người bệnh lao theo tiền sử điều trị lao 34 Biểu đồ 3.2 Tỷ lệ xét nghiệm AFB người bệnh lao phổi 36 Biểu đồ 3.3 Tỷ lệ lao thể lao phổi AFB(+)/100.000 dân 37 Biểu đồ 3.4 Tỷ lệ phát lao thể tuyến 38 Biểu đồ 3.5 Tỷ lệ phát thể lao 39 Thang Long University Library 63 Từ năm 2015 đến 2019 huyện Thanh Miện tỷ lệ mắc lao thể 73,7/100.000 dân Lao phổi AFB(+) 22,85/100.000 dân tỷ lệ mắc lao thể 66,5/100.000 dân Bệnh lao phổi chiếm đến 85% lao phổi chiếm 15% Người bệnh lao khám phát chủ yếu tuyến tỉnh chiếm 89%, tuyến huyện 5,9% tuyến trung ương thấp 5,1% Biểu lâm sàng người bệnh lao phổi: ho kéo dài tuần chiếm cao 95%, đau ngực khó thở 76,7%, gầy sút cân ăn mệt mỏi 52,1%, sốt nhẹ chiều 44,2%, mồ hôi trộm ban đêm 5,7% hạch 0,7% Người bệnh có kết xét nghiệm AFB(+) 36,5% AFB(-) 63,5% Hầu hết người bệnh lao xét nghiệm HIV (94,7%), có 0,84% số người bệnh làm xét nghiệm có kết HIV(+) Trong 474 đối tượng nghiên cứu, có 1,3% bị mắc lao kháng thuốc Phác đồ 2RHZE (S)/4RHE áp dụng nhiều 87,1% để định điều trị cho người bệnh lao người lớn, phác đồ khác chiếm tỷ lệ không đáng kể Kết điều trị lao: lao thể có tỷ lệ điều trị thành công chiếm 94,1%, tử vong 3,4%, bỏ trị 1,7% Ở người bệnh lao phổi AFB(+) có kết điều trị khỏi 90,1%, hoàn thành điều trị 3,1%, tử vong 5,6%, thất bại bỏ trị tương ứng 0,6% Còn tỷ lệ tử vong chung lao từ 2015 -2019 1,4/100.000 dân Một số yếu tố liên quan đến lao phổi lao phổi huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương Người bệnh có nghề nghiệp nông dân khả mắc lao phổi cao nghề nghiệp khác 2,5 lần, mối liên quan có ý nghĩa thống kê [OR = 2,5 (95% CI từ 1,4 – 4,6 p