BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỢC TÍNH TẾ BÀO CỦA THÂN CÂY HỒNG QN (FLACOURTIA RUKAM) Chủ nhiệm đề tài: PGS.TS Trần Hùng Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HĨA HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỢC TÍNH TẾ BÀO CỦA THÂN CÂY HỒNG QUÂN (FLACOURTIA RUKAM) Chủ nhiệm đề tài: PGS.TS Trần Hùng Ký tên Thành phố Hồ Chí Minh – 2018 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT iii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ iv DANH MỤC CÁC BẢNG v Chương ĐẶT VẤN ĐỀ Chương TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 VỊ TRÍ PHÂN LOẠI CỦA CHI FLACOURTIA 2.2 HỌ FLACOURTIACEAE VÀ CÂY HỒNG QUÂN 2.2.1 Đặc điểm thực vật học họ Flacourtiaceae 2.2.2 Đặc điểm thực vật học chi Flacourtia 2.2.3 Đặc điểm thực vật loài mang tên hồng quân Việt Nam 2.2.3 Thành phần hóa học của loài thuộc chi Flacourtia 2.2.4 Tác dụng dược lý của loài thuộc chi Flacourtia .14 2.2.5 Công dụng của hồng quân y học dân gian 17 2.2.6 Chế phẩm từ hồng quân 18 Chương ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 19 3.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 19 3.1.1 Nguyên liệu .19 3.1.2 Dụng cụ và trang thiết bị 19 3.1.3 Dung mơi và hóa chất .19 3.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 19 3.2.1 Khảo sát về thực vật học 21 3.2.2 Khảo sát về thành phần hóa học 21 Chương KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN 24 4.1 ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC 24 Khảo sát mẫu tươi .24 4.2 CHIẾT XUẤT, PHÂN LẬP THÀNH PHẦN HÓA HỌC 25 4.2.1 Quy trình chiết xuất và tách phân đoạn từ thân hồng quân 25 4.2.2 Phân lập thành phần hóa học 26 4.2.3 Tinh chế, kiểm tra độ tinh khiết 31 4.2.4 Xác định cấu trúc hợp chất phân lập 34 Chương KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 39 5.1 KẾT LUẬN 39 5.2 ĐỀ NGHỊ 39 TÀI LIỆU THAM KHẢO 40 NGHIỆM THU ĐỀ TÀI 2018 KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HỐ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỢC TÍNH TẾ BÀO CỦA THÂN CÂY HỒNG QUÂN FLACOURTIA RUKAM Phan Nhật Nam; Huỳnh Ngọc Thụy; Trần Hùng Mở đầu và đặt vấn đề Ở Ấn Độ và giới có nhiều nghiên cứu về tác dụng dược lý, thành phần hóa học của loài thuộc chi Flacourtia Tại môn Dược liệu thuộc Khoa Dược – Đại học Y Dược TP HCM những năm qua thực hiện sàng lọc tác dụng độc tính tế bào Hồng quân cho tác dụng tốt, để làm rõ thêm về dược liệu này tiếp tục nghiên cứu với mục tiêu khảo sát thành phần hóa học từ phân đoạn CHCl3 của thân hồng quân F rukam Đối tượng và phương pháp nghiên cứu Đối tượng Thân hồng quân thu hái núi Cô Tô, tỉnh An Giang vào tháng 11/2016 Phương pháp nghiên cứu Chiết xuất, tách phân đoạn, phân lập phương pháp sắc ký cột, tinh chế chất tinh khiết Cấu trúc của chất xác định dữ liệu phổ MS và NMR, và sắc ký đối chiếu với chất chuẩn Kết và bàn luận Ngấm kiệt kg bột thân hồng quân với cồn 96 %, thu 200 g cao cồn toàn phần Chiết tách lỏng-lỏng thu 40 g cao CHCl3, g cao EtOAc, 47 g cao MeOH Chọn phân đoạn CHCl3 chiết tách lỏng-rắn thu phân đoạn Bằng kỹ thuật sắc ký cột, kết hợp dữ liệu phổ thu 10,9 mg daucosterol; mg Hq2a-2; 45 mg Hq2a-3 20 mg 4-hydroxyl2-oxa spiro[4.4]nona-6-ene-3-one Kết luận Từ thân hồng quân phân lập daucosterol, hợp chất Hq2a-2, Hq2a-3 (chưa xác định cấu trúc) và 4-hydroxyl-2-oxa spiro[4.4]nona-6-ene-3-one, chất chưa tìm thấy tự nhiên PHYTOCHEMICAL ANALYSIS OF CHLOROFORM SOLUBLE FRACTION FROM TRUNK OF FLACOURTIA RUKAM Phan Nhat Nam, Huynh Ngoc Thuy, Tran Hung Introduction In India and around the world, there have been many studies on pharmacological effects, phytochemistry of species of the genus Flacourtia In 2015, the Faculty of Pharmacognosy of the Faculty of Pharmacy - University of Medicine and Pharmacy in Ho Chi Minh City has conducted research on the chemical composition of root of F rukam The aim of this study is to isolate, purify and determine some compounds of CHCl3 extract from trunk of F rukam Materials and methods Materials: Trunk of Flacourtia rukam collected on Co To mountain, An Giang province in November 2016 Methods Phytochemical study: The structures of substances was determined by using MS and NMR spectral data and thin layer chromatography comparising with standard substances Results and discussion Phytochemical study: kg of trunk powder was extracted with 96 % ethanol, obtained 200 g ethanolic extract This extract was partitioned with CHCl3, ethyl acetate and MeOH The CHCL3 soluble fraction was subjected to a series of column chromatographic techniques, leading to the isolation of 10,9 mg daucosterol; mg Hq2a-2; 45 mg Hq2a-3 and 20 mg 4-hydroxyl-2-oxa spiro[4.4]nona-6-ene-3-one Conclusion In conclusion, from CHCL3 soluble fraction from trunk of Flacourtia rukam, we have isolated and characterized daucosterol, compound Hq2a-2 and Hq2a-3 (undetermined structure) and 4-hydroxyl-2-oxa spiro[4.4]nona-6-ene-3-one, a new compound in nature i DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ nguyên 13 Carbon (13) Nuclear Magnetic Phổ cộng hưởng từ hạt nhân 13C Resonance Correlation Spectroscopy Dược điển Việt Nam Distortionless Enhancement by Polarization Transfer Dimethyl sulphoxid Ethyl acetate Ethyl acetat Ethanol Ethanol Heteronuclear Multiple Bond Coherence Proton (1) Nuclear Magnetic Phổ cộng hưởng từ hạt nhân proton Resonance Heteronuclear Single Quantum Correlation High Performance Liquid Sắc ký lỏng hiệu cao Chromatography Inhibitory Concentration 50% Nồng độ ức chế 50% đối tượng thử Infra red Hồng ngoại Methanol Methanol Minimum inhibitory concentration Nồng độ ức chế tối thiểu Mass spectroscopy Khối phổ Nuclear Magnetic Resonance Phổ cộng hưởng từ hạt nhân Parts per million Phần triệu Sắc ký lớp mỏng Ultra violet Tia tử ngoại Vanillin Sulfuric C-NMR COSY DĐVN DEPT DMSO EtOAc EtOH HMBC H-NMR HSQC HPLC IC50 IR MeOH MIC MS NMR Ppm SKLM UV VS Ý nghĩa DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1 Vị trí phân loại của chi Flacourtia theo Takhtajan .2 Hình 2.2 Đặc điểm hình thái của loài F jangomas Hình 2.3 Đặc điểm hình thái lồi F rukam .5 Hình 2.4 Đặc điểm hình thái của lồi F montana .6 Hình 2.5 Đặc điểm hình thái của F indica Hình 2.6 Một vài chế phẩm từ hồng quân 18 Hình 4.7 Đặc điểm thực vật học mẫu hồng quân thu thập .24 Hình 4.8 Sắc ký đồ so sánh phân đoạn thu sau chiết tách lỏng – lỏng .25 Hình 4.9 Sắc ký đồ so sánh phân đoạn thu sau chiết tách lỏng – rắn .26 Hình 4.10 Sắc ký đồ phân đoạn H1 - H10 thu sau sắc ký cột cao H 27 Hình 4.11 Sắc ký đồ loại tạp phân đoạn H6 28 Hình 4.12 Sắc ký đồ phân đoạn H6’-1 – H6’-4 thu sau sắc ký cột tủa H6’ 29 Hình 4.13 Sắc ký đồ phân đoạn HC1 - HC10 thu sau sắc ký cột cao HC 30 Hình 4.14 Sắc ký đồ kiểm tra độ tinh khiết của Hq2a-1 31 Hình 4.15 Sắc ký đồ kiểm tra độ tinh khiết của Hq2a-2 32 Hình 4.16 Sắc ký đồ kiểm tra độ tinh khiết của Hq2a-3 32 Hình 4.17 Sắc ký đồ kiểm tra độ tinh khiết của Hq2a-4 33 Hình 4.18 Sắc ký đồ chất phân lập 34 Hình 4.19 Cấu trúc của Daucosterol (Hq2a-1) 35 Hình 4.20 Cấu trúc của Hq2a-4 .35 Hình 4.21 Sơ đồ tóm tắt q trình chiết xuất phân lập 38 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 So sánh đặc điểm hình thái của lồi mang tên hồng quân Việt Nam7 Bảng 2.2 Một số hợp chất phân lập loải thuộc chi Flacourtia 10 Bảng 2.3 Khả ức chế phù chân chuột của dịch chiết methanol của F indica.15 Bảng 2.4 So sánh khả lợi tiểu của furosemide với dịch chiết methanol của Flacourtia indica (FIM) 15 Bảng 2.5 MIC của dịch chiết MeOH từ rễ F indica đối với sớ lồi vi khuẩn 16 Bảng 4.6 Các phân đoạn thu từ cao H 27 Bảng 4.7 Các phân đoạn thu từ tủa H6’ 29 Bảng 4.8 Các phân đoạn thu từ cao HC 30 Bảng 4.9 So sánh dữ liệu phổ của Hq2a-1 với Daucosterol 35 Bảng 4.10 Dữ liệu phổ NMR của Hq2a-4 .Error! Bookmark not defined Chương ĐẶT VẤN ĐỀ Hồng quân Flacourtia sp loài quen thuộc đối với nước Châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng Một sớ vùng đất nước ta cịn trồng hồng quân là loài ăn trái, góp phần đem lại lợi ích kinh tế và tăng thêm thu nhập cho người dân Trong kinh nghiệm dân gian của nước, hồng quân sử dụng phổ biến với nhiều công dụng khác giúp bổ dưỡng thể, làm săn se niêm mạc; trị tiêu chảy… Và thời gian gần trang mạng trùn thơng có nhiều bài viết trùn nói về tác dụng chữa phì đại tuyến tiền liệt lành tính của rễ hồng quân Ở nước khác, là Ấn Độ có nhiều nghiên cứu về thành phần hóa học tác dụng dược lý của loài hồng quân Ở Việt Nam, nghiên cứu về hồng quân ít Trong loài hồng qn có Việt Nam loài F jangomas F indica nghiên cứu nhiều về thành phần hóa học tác dụng dược lý cịn lồi F rukam cịn ít nghiên cứu Năm 2015, môn Dược liệu thuộc Khoa Dược – Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh tiến hành nghiên cứu về thành phần hóa học của rễ của loài F rukam thu hái tỉnh An Giang và phân lập số chất tinh khiết 1-hentriacontanol, mururin B cho kết tớt với thử nghiệm chớng oxi hóa DPPH [2], [3] Năm 2016, 2017 kết sàng lọc tác dụng độc tế bào sớ dịng tế bào ung thư thu kết khả quan, phân đoạn chloroform và ethylacetat chiết từ thân, rễ hồng quân đều cho tác dụng mạnh dòng tế bào ung thư gan, phổi và ung thư vú Để tiếp tục tìm hiểu và nghiên cứu thêm về thành phần hóa học phận dùng và cao chiết có tác dụng độc tế bào mạnh của loài F rukam, đề tài tiến hành “Khảo sát, phân lập thành phần hóa học theo hướng đợc tính tế bào của thân hồng quân (Flacourtia rukam)” với mục tiêu sau: - Khảo sát về mặt hình thái thực vật của hồng quân để xác định tên khoa học của loài - Khảo sát hóa học: chiết xuất cao toàn phần, tách phân đoạn chloroform, phân lập số hợp chất tinh khiết Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-1 PL-1 PHỔ NMR CỦA Hq2a-1 Phổ Phổ 13C-NMR (DMSO, 125 MHz) của Hq2a-1 Phổ 13C-NMR (DMSO, 125 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δC 60-140) Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-2 Phổ 13C-NMR (DMSO, 125 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δC 15-55) Phổ DEPT (DMSO, 125 MHz) của Hq2a-1 Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-3 Phổ DEPT (DMSO, 125 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δC 60-140) Phổ DEPT (DMSO, 125 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δC 15-55) Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-4 Phổ 1H-NMR (DMSO, 500 MHz) của Hq2a-1 Phổ 1H-NMR (DMSO, 500 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δH 4,2-5,4) Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-5 Phổ 1H-NMR (DMSO, 500 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δH 2,7-3,8) Phổ 1H-NMR (DMSO, 500 MHz) của Hq2a-1 (trích vùng δH 0,7-2,4) Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-6 PL-2: PHỔ NMR VÀ MS CỦA Hq2a-4 Phổ 13C-NMR (CDCl3, 125 MHz) của Hq2a-4 Phổ DEPT (CDCl3, 125 MHz) của Hq2a-4 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-7 Phổ 1H-NMR (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 Phổ 1H-NMR (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δH 4,1-6,1) Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-8 Phổ 1H-NMR (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δH 1,6-3,2) Phổ HSQC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-9 Phổ HSQC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δC 25-75, δH 1,5-4,5) Phổ HMBC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-10 Phổ HMBC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δC 125-180, δH 4-6) Phổ HMBC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δC 130-180, δH 1,6-3,4) Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-11 Phổ HMBC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δC 25-75, δH 4-6,2) Phổ HMBC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δC 25-75, δH 1,6-3,2) Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-12 Phổ COSY (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 Phổ HMBC (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δH 2,5-6) Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-13 Phổ COSY (CDCl3, 500 MHz) của Hq2a-4 (trích vùng δH 1,6-2,6) Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh PL-14 Phổ MS (APCI) của Hq2a-4 Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Bản quyền tài liệu thuộc Thư viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh Xác nhận: Khóa luận này sửa chữa theo yêu cầu của Hội đồng chấm khóa luận Ngày …tháng … năm 2017 Giáo viên hướng dẫn Tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ Quy định truy cập tài liệu điện tử Ghi rõ nguồn tài liệu trích dẫn Chủ tịch Hợi đồng ... BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HÓA HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỢC TÍNH TẾ BÀO CỦA THÂN CÂY HỒNG QN (FLACOURTIA. .. NGHỊ 39 TÀI LIỆU THAM KHẢO 40 NGHIỆM THU ĐỀ TÀI 2018 KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HỐ HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỢC TÍNH TẾ BÀO CỦA THÂN CÂY HỒNG QUÂN FLACOURTIA RUKAM Phan Nhật Nam;... hành ? ?Khảo sát, phân lập thành phần hóa học theo hướng đợc tính tế bào của thân hồng qn (Flacourtia rukam)? ?? với mục tiêu sau: - Khảo sát về mặt hình thái thực vật của hồng quân để xác định