1 Lời cảm ơn! Để hoàn thành luận văn này, tơi nhận giúp đỡ tận tình thầy cô anh chị bạn bè đồng nghiệp Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới: Ban Giám hiệu Khoa Sau Đại học, thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên hết lòng dạy dỗ bảo cho tơi hồn thành chương trình cao học Các thầy gương sáng đạo đức, lịng say mê khoa học để phấn đấu học tập Tơi xin bày tỏ tình cảm lịng biết ơn sâu sắc tới Phó giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Văn Tư, người thầy trực tiếp dạy dỗ, hướng dẫn cho học tập, nghiên cứu thực luận văn Tôi xin dành biết ơn chân thành Phó giáo sư, Tiến sỹ Trịnh Hồng Sơn, người thầy giúp đỡ thời gian lâm sàng Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám đốc phòng Kế hoạch tổng hợp, bác sỹ, nhân viên Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Thư viện trường Đại học Y Hà Nội bạn bè đồng nghiệp, tồn thể học viên Lớp cao học khố 10 thân yêu động viên giúp đỡ hồn thành luận văn Tơi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Sở Y tế Thái Nguyên, quan tạo điều kiện cho tham dự kỳ thi theo học chương trình cao học, trân trọng cảm ơn Thanh tra Bộ Y tế, quan tạo điều kiện thời gian để tiếp tục hồn thành chương trình cao học trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên Cuối cùng, xin bày tỏ lòng biết ơn tới người thân gia đình động viên, chia sẻ tơi khó khăn sống để tơi hồn thành chương trình cao học Thái Nguyên, ngày 15 tháng 11 năm MỤC LỤC TRANG Đặt vấn đề Chương 1: Tổng quan 1.1 Bệnh viêm tụy cấp 1.2 Vài nét lịch sử bệnh viêm tụy cấp 1.3 Nguyên nhân gây viêm tụy cấp 1.4 Cơ chế bệnh sinh viêm tụy cấp 1.5 Tổn thương giải phẫu bệnh lý 1.6 Triệu chứng viêm tụy cấp 1.7 Các biến chứng viêm tụy cấp 13 1.8 Tiên lượng viêm tụy cấp 15 1.9 Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit đánh giá mức độ nặng nhẹ viêm tụy cấp 19 Chương 2: Đối tượng phương pháp nghiên cứu 2.1 Đối tượng nghiên cứu 22 2.2 Thời gian, địa điểm nghiên cứu 23 2.3 Phương pháp nghiên cứu 23 Chương 3: Kết nghiên cứu 3.1 Đặc điểm chung nhóm bệnh nhân nghiên cứu 27 3.2 Đặc điểm lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 29 3.3 Đặc điểm cận lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 32 3.4 Một số biến chứng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 33 3.5 Diễn biến Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit nhóm bệnh nhân nghiên cứu 35 3.6 Xác định thay đổi nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit nhóm bệnh nhân nghiên cứu với mức độ nặng nhẹ viêm tụy cấp theo phân loại Atlanta 36 Chương 4: Bàn luận 4.1 Đặc điểm chung nhóm bệnh nhân nghiên cứu 38 4.2 Một số triệu chứng lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 40 4.3 Một số triệu chứng cận lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 44 4.4 Một số biến chứng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 46 4.5 Thay đổi nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit huyết nhóm bệnh nhân nghiên cứu 47 4.6 Đối chiếu thay đổi nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit huyết nhóm bệnh nhân nghiên cứu với phân loại Atlanta 50 Kết luận 5.1 Nhận xét số triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng biến chứng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 53 5.2 Thay đổi số Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit nhóm bệnh nhân nghiên cứu đối chiếu thay đổi nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit theo phân độ nặng nhẹ Atlanta 54 Khuyến nghị 56 Tài liệu tham khảo 57 Bệnh án nghiên cứu 65 Danh sách bệnh nhân 66 Danh mục bảng luận văn Trang Bảng 3.1 Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi giới 27 Bảng 3.2 Phân bố bệnh nhân viêm tụy cấp theo thành phần dân tộc 28 Bảng 3.3 Phân bố bệnh nhân viêm tụy cấp theo nghề nghiệp 28 Bảng 3.4 Nguyên nhân gây viêm tụy cấp 29 Bảng 3.5.Thời gian nhập viện từ mắc bệnh đến lúc nhập viện 29 Bảng 3.6 Một số triệu chứng lâm sàng 30 Bảng 3.7 So sánh số đặc điểm lâm sàng hai nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta 31 Bảng 3.8 Đặc điểm cận lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 32 Biểu đồ 3.1 Một số biến chứng chỗ viêm tụy cấp 33 Biểu đồ 3.2 Một số biến chứng toàn thân viêm tụy cấp 34 Bảng 3.9 Nồng độ CRP trung bình nhóm bệnh nhân nghiên cứu 35 Bảng 3.10 Nồng độ LDH trung bình nhóm bệnh nhân nghiên cứu 35 Bảng 3.11 Hematocrit trung bình nhóm bệnh nhân nghiên cứu 36 Bảng 3.12 Nồng độ CRP (mg/l) nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta 36 Bảng 3.13 Nồng độ LDH ( U/l) nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta 37 Bảng 3.14 Hematocrit (%) nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta 37 CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN APACHE Acute physiology and Chronic health evaluation (đánh giá sinh lý sức khỏe viêm cấp tính mãn tính) BMI Body Mass Index (chỉ số khối thể) CLVT Cắt lớp vi tính CRP C-reactive protein (Protein phản ứng C) Cs Cộng ERCP Endoscopic Retrograde Cholangiopancreatography (chụp mật tụy ngược dòng) IL Interleukin LDH Lactatedehydrogenase PaO2 Áp lực riêng phần oxy máu động mạch VTCHT Viêm tụy cấp hoại tử VTC Viêm tụy cấp ĐẶT VẤN ĐỀ Viêm tụy cấp (VTC) bệnh thường gặp Việt Nam giới, vấn đề thu hút quan tâm nhiều nhà khoa học không tỷ lệ mắc bệnh mà diễn biến phức tạp biến chứng nặng nề bệnh Mỗi năm, theo ước tính Tổ chức Y tế giới, tần suất mắc bệnh khoảng 25-50 trường hợp /100.000 dân, hai nguyên nhân sỏi mật sử dụng rượu [53], [60] Ở Châu Âu, bệnh thuộc loại hay gặp, tần suất mắc bệnh khoảng 22/100.000 dân, nam chiếm tỷ lệ cao nữ (nam: 60%, nữ: 40%), tuổi trung bình 54 tuổi [18] Tại Mỹ, theo thống kê hàng năm, có khoảng 185.000 trường hợp VTC với tỷ lệ tử vong khoảng 10% [47] Ở Việt Nam, chưa có thống kê cho biết rõ tần số mắc nhân dân, qua số nghiên cứu thống kê gần cho thấy tỷ lệ mắc bệnh VTC ngày gia tăng Trong năm 1991-1993 Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức Hà Nội có 288 trường hợp VTC [13], theo thống kê sơ năm 2006-2007 Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức số bệnh nhân VTC tăng lên 312 trường hợp Diễn biến VTC phức tạp, khó tiên lượng, thể nhẹ (phù tụy), tụy bị phù nề, khoảng 85% hồi phục hồn tồn khơng để lại di chứng, thể nặng gây tử vong từ - 15 % [14] Vì vậy, việc đánh giá mức độ VTC sớm cần thiết, đồng thời giúp thầy thuốc theo dõi tiến triển bệnh để lựa chọn giải pháp điều trị tối ưu giúp cải thiện kết điều trị Các phương pháp đánh giá mức độ nặng nhẹ VTC Imrie [39] Apache II [29], Ranson [37], [48] sử dụng rộng rãi thời gian dài Tuy nhiên, phương pháp đánh giá nêu dần bộc lộ hạn chế cần nhiều số phức tạp, thường có bệnh viện nước phát triển, có đầy đủ phương tiện, trang bị xét nghiệm đại, không phù hợp với nước phát triển, khó áp dụng cho tất bệnh nhân VTC Thang điểm Balthazar dựa kết chụp cắt lớp vi tính (CLVT) có giá trị tốt chẩn đốn VTC, đặc biệt biến chứng chỗ Tuy nhiên, CLVT địi hỏi bệnh viện phải có trang bị kỹ thuật cao, đắt tiền, bệnh nhân chịu phơi nhiễm tia X, giá trị chẩn đốn VTC giai đoạn sớm, nên phương pháp không áp dụng cho tất bệnh nhân VTC Cùng với hiểu biết bệnh sinh VTC, việc ứng dụng số sinh hoá, huyết học để tiên lượng VTC đạt kết khả quan, số dễ thực hiện, cho kết nhanh chóng đánh giá mức độ nặng VTC trước có suy tạng, giúp điều trị có hiệu hơn, đặc biệt bệnh nhân VTC thể nhẹ, ngồi cịn giúp thầy thuốc theo dõi diễn biến bệnh để có định điều trị thích hợp Hiện nay, có nhiều số sinh hố, huyết học ứng dụng để tiên lượng VTC, có số Protein phản ứng C (CRP), Lactatedehydrogenase (LDH), Hematocrit, xét nghiệm đơn giản, dễ ứng dụng bệnh viện, chi phí thấp, cho kết nhanh xác Tuy nhiên, việc chọn phương pháp hiệu vấn đề nhiều tranh cãi, Việt Nam có đề tài sâu nghiên cứu, phân tích, so sánh ứng dụng cận lâm sàng Vì vậy, chúng tơi tiến hành đề tài nhằm hai mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng biến chứng viêm tụy cấp 2.Xác định thay đổi nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit bệnh nhân viêm tụy cấp đối chiếu thay đổi Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit theo phân độ nặng nhẹ Atlanta Chương TỔNG QUAN 1.1 Bệnh viêm tụy cấp Viêm tụy cấp trình viêm cấp tính tụy hoạt hố proenzym tụy, gây viêm tụy, tụy tự tiêu huỷ giải phóng enzym tiêu protid enzym tiêu lipid vào máu, vào ổ bụng, trình có ảnh hưởng tới tổ chức quan quanh tụy xa tụy 1.2 Tình hình bệnh viêm tụy cấp (trích từ [12],[13]) 1.3 Nguyên nhân viêm tụy cấp 1.4 Cơ chế bệnh sinh viêm tụy cấp 1.5 Tổn thương giải phẫu bệnh lý : - Thể phù nề: tương ứng lâm sàng thể nhẹ, tổn thương phần tồn tụy Tụy to cịn giữ hình dáng cấu trúc bình thường bị phù nề, xung huyết mạnh, tế bào biểu mô bị thối hóa nhẹ, nang tuyến chưa bị phá vỡ, thấy nhồi máu nhỏ, chí hoại tử mỡ kín đáo, phù nề lan rộng tổ chức xung quanh - Thể hoại tử chảy máu: lâm sàng thường tương ứng thể nặng, phần toàn tụy bị hoại tử Tụy to, bờ không đều, mật độ khơng đều, có ổ hoại tử màu đen xám Hoại tử lan tới tạng lân cận: lách, đại tràng, khoang sau phúc mạc, dày, tá tràng, kèm với hoại tử chảy máu; chảy máu tụy, ổ bụng quan khác nang tuyến bị phá vỡ, lòng chứa đầy máu, tiểu đảo Langerhans thường nguyên vẹn Các mao mạch bị hoại tử kèm theo với hoại tử mỡ với đám hoại tử vết nến đường kính vài mm Tổ chức tụy hoại tử nhiều, bệnh nặng, chảy máu lại làm cho bệnh nặng 1.6 Triệu chứng VTC 1.6.1 Triệu chứng lâm sàng [5], [14] - Triệu chứng toàn thân + Shock: thường gặp VTC thể hoại tử, bệnh nhân có biểu người lạnh giá, vã mồ hôi lạnh, nhợt nhạt, trả lời chậm, mạch nhanh, huyết áp thấp huyết áp kẹt Đa số bệnh nhân VTC thể phù tồn trạng khơng thay đổi + Sốt: ngoại trừ VTC sỏi ống mật chủ, nói chung VTC bệnh nhân thường khơng sốt, số sốt nhẹ Nếu sau 1- tuần bệnh nhân sốt cao kéo dài giao động, thường ổ nhiễm trùng tụy quanh tụy - Triệu chứng + Đau bụng: bệnh thường khởi phát triệu chứng đau bụng, đau vùng rốn, có lan rộng đến vùng sườn phải trái, xuyên sau lưng, đau thường đột ngột ngày tăng dần Trong trường hợp VTC rượu, thường bệnh khởi phát sau uống rượu, bia + Nơn bí trung đại tiện: kèm theo đau bụng bệnh nhân thường buồn nôn nôn Lúc đầu nôn thức ăn, sau nơn dịch dày, có lẫn mật vàng đắng Bệnh nhân khơng đánh hơi, khơng ngồi - Triệu chứng thực thể + Bụng chướng: bụng chướng đều, có chướng vùng rốn nhiều hơn, gõ trong, khơng có dấu hiệu quai ruột nổi, rắn bò tắc ruột học + Phản ứng thành bụng: phản ứng thành bụng vùng thượng vị, có mạnh co cứng thành bụng, làm chẩn đoán nhầm với thủng dày, có khám khó bệnh nhân béo, thành bụng dày, có có cảm ứng phúc mạc (VTC thể hoại tử) + Khối vùng rốn: số trường hợp nắn thấy khối vùng rốn, căng đau ranh giới không rõ ràng, có lan sườn + Điểm sườn lưng đau: phần lớn bệnh nhân có điểm sườn lưng đau, đau bên phải, trái hai bên, ấn tay vào xương sườn XII khối lưng bệnh nhân đau + Tràn dịch đa màng: dịch màng phổi (hội chứng giảm đáy phổi), dịch màng bụng (bụng chướng, gõ đục vùng thấp, dấu hiệu sóng vỗ) + Vết bầm tím da: mảng tím mạng sườn (dấu hiệu Grey-Turner) quanh rốn (dấu hiệu Cullen) 1.6.2 Triệu chứng cận lâm sàng - Định lượng Amylase máu Amylase tuyến nước bọt tiết chiếm 60%, tụy tiết 40%, giá trị o bình thường ≤ 220U/37 C /l, 85% VTC có tăng Amylase Amylase máu tăng cao VTC ngấm qua khe kẽ cạnh tuyến vào máu, bình thường enzym tiết vào ống tiêu hóa không bị hấp thu - Định lượng Lipase máu Lipase máu có nguồn gốc từ tụy nên tính đặc hiệu cao Amylase (94 - 96%), Lipase máu tăng song song với Amylase thường bắt đầu tăng sau 12 - 24 giờ, kể từ lúc bệnh khởi phát đời sống bán hủy dài 48 giờ, nên xét nghiệm muộn Amylase máu giảm, Lipase máu cao Lipase phải tăng cao gấp lần giá trị bình thường cao (250U/L) có giá trị chẩn đoán Nên định lượng hai enzym riêng rẽ tùy theo bệnh nhân đến sớm hay muộn Hạn chế phương pháp định lượng Lipase máu phức tạp, nên thực tế áp dụng Bảng 3.11 Hematocrit trung bình nhóm bệnh nhân nghiên cứu Thời điểm n Hematocrit nghiên cứu trung bình (%) Giá trị nhỏ lớn (%) Ngày 29 40,3 ± 4,12 33,6 - 52,4 Ngày 38 41,8 ± 39,3 21,0 - 75,0 Ngày 38,7 ± 3,5 33,7 - 43,0 Nhận xét: Hematocrit bệnh nhân VTC tăng cao ngày thứ sau lại giảm vào ngày thứ 3.6 Xác định thay đổi nồng độ CRP, LDH, Hematocrit huyết bệnh nhân VTC theo phân loại Atlanta Bảng 3.12 Nồng độ CRP (mg/l) nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta Atlanta Nặng Nhẹ P n X ± SD n X ± SD Ngày 10 10,7 ± 10,0 19 6,6 ± 0,6 < 0,01 Ngày 18 256,0 ± 62,2 20 86,0 ± 53,4 < 0,01 Ngày 3 242,0 ± 88,1 84,0 ± 48,2 < 0,01 Thời gian Nhận xét: Nồng độ CRP nhóm nặng cao nhóm nhẹ vào thời điểm ngày 1, ngày ngày 3, khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,01 Bảng 3.13 Nồng độ LDH ( U/l) nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta Atlanta Nặng Nhẹ n X ± SD n X ± SD P Ngày 10 302,6 ± 31,1 19 296,0 ± 44,6 > 0,05 Ngày 18 321,0 ± 64,5 20 298,0 ± 23,5 < 0,05 Ngày 3 298,0 ± 15,0 256,0 ± 29,0 < 0,05 Thời gian Nhận xét: Nồng độ LDH nhóm nặng cao nhóm nhẹ vào thời điểm, ngày thứ khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê Đến ngày thứ khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05 Bảng 3.14 Hematocrit (%) nhóm nặng nhẹ theo phân loại Atlanta Nặng Atlanta Thời gian Nhẹ n X ± SD n X ± SD P Ngày 10 41,0 ± 3,0 19 39,0 ± 4,5 > 0,05 Ngày 18 46,0 ± 5,7 20 39,0 ± 3,6 < 0,05 Ngày 3 46,7 ± 5,0 38,7 ± 2,8 < 0,05 Nhận xét: Hematocrit nhóm nặng cao nhóm nhẹ vào thời điểm ngày 1, ngày ngày bệnh Tuy nhiên, ngày khác biệt chưa có ý nghĩa thống kê, ngày thứ bệnh khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05 Chương BÀN LUẬN 4.1.Đặc điểm chung nhóm bệnh nhân nghiên cứu 4.1.1 Tuổi Nghiên cứu tiến hành tổng số 75 bệnh nhân, có 53 nam chiếm 70,7% 22 nữ chiếm 29,3%, tỷ lệ nam/nữ = 2,4, phân loại tuổi theo tiêu chuẩn Ranson, Imrie, APACHE II có bệnh nhân ≥ 55 tuổi Tuổi trung bình nhóm nghiên cứu 46,4 ± 15,0 Tuổi nhỏ 14 tuổi lớn 80 Độ tuổi hay gặp 25 đến 44 chiếm 56%, tuổi 55 yếu tố tiên lượng nặng thang điểm Ranson Imrie, APACHE II [48], [49], riêng độ tuổi > 80 yếu tố tiên lượng nặng độc lập VTC [8], [13], theo Muller [47] tuổi > 70, đối chiếu với phân loại Atlanta bệnh nhân 55 tuổi có bệnh nhân thuộc nhóm VTC nặng 4.1.2 Giới tính Trong 75 bệnh nhân, có 53 bệnh nhân nam chiếm 70,7% 22 bệnh nhân nữ chiếm 29,3%, tỷ lệ nam/nữ = 2,4 Kết nghiên cứu tỷ lệ nam/nữ cao số tác giả khác nước nước Đỗ Quang Út [12] tỷ lệ nam/nữ 1,63; Hà Tiến Quang [9] tỷ lệ nam/nữ 1,15; Alfonso V., [24] 1,49 Tỷ lệ nam/nữ cao thói quen uống nhiều rược bia nam giới, tỷ lệ bệnh nhân nghiện rượu cao, thêm bệnh nhân thường qua tuyến nên bệnh nhân VTC có sỏi mật - nguyên nhân hay gặp nữ giới chuyển đến với 4.1.3 Thành phần dân tộc nghề nghiệp Trong tổng số 75 bệnh nhân VTC, dân tộc Kinh chiếm tỷ lệ cao 69,3%, thấp dân tộc Nùng 13,3% Trong số bệnh nhân dân tộc Nùng nam giới chiếm 80% có liên quan nhiều đến tiền sử nghiện rượu Kết nghiên cứu cho thấy nông dân cán viên chức bị VTC chiếm tỷ lệ cao, nông dân 44%; cán viên chức 42,7% số thành phần khác chiếm tỷ lệ thấp 13,3% Không có yếu tố cường độ lao động cao, tập quán sinh hoạt nông dân cán viên chức ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc VTC 4.2 Một số đặc điểm lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 4.2.1 Một số nguyên nhân yếu tố thuận lợi gây VTC Trong nghiên cứu chúng tơi có 2,7% bệnh nhân VTC khởi phát sau bữa ăn mà đồ ăn có nguồn gốc động vật nhiều bình thường VTC khởi phát sau bữa ăn thịnh soạn nói đến từ lâu chế gây bệnh giả thuyết, tỷ lệ VTC không rõ nguyên nhân chiếm 26,7% thấp nghiên cứu Vũ Văn Khiên, Nguyễn Thị Thắm [8], Đỗ Quang Út [12], Hồng Thị Huyền [13], khác biệt cỡ mẫu, tiêu chuẩn chọn vào nhóm nghiên cứu khác nhau, đối tượng bệnh nhân nội, ngoại khoa tiến chẩn đoán VTC 4.2.2 Thời gian từ bắt đầu bị bệnh đến lúc nhập viện Trong nghiên cứu tỷ lệ bệnh nhân đến viện sớm tăng cao, nguyên nhân chẩn đốn sớm tuyến dưới, tình hình giao thơng cải thiện… 4.2.3 Một số triệu chứng lâm sàng Trong nghiên cứu đau bụng vùng rốn triệu chứng lâm sàng gặp tất bệnh nhân chiếm 100%, Chướng bụng nghiên cứu chúng tơi có 43 bệnh nhân chiếm 57,3%, thấp so với kết tác giả Đỗ Quang Út (80,1%), Hà Tiến Quang (78%) Buồn nôn nôn gặp 56 bệnh nhân chiếm 74,7% trường hợp, nôn thức ăn dịch dày tá tràng, nôn xong không đỡ đau Triệu chứng sờ thấy mảng cứng vùng thượng vị, vùng mạn sườn nghiên cứu gặp 14 trường hợp chiếm 14,6% Triệu chứng ấn đau điểm sườn lưng đặc biệt bên trái gặp 34 trường hợp, chiếm 45,3% cao kết Đỗ Quang Út (38,6%) Sốt gặp 18 bệnh nhân chiếm 24%, thấp kết nghiên cứu Đỗ Quang Út (56,3%), bệnh nhân thường có biểu sốt nhẹ 37,5 - 38,5 0 C Sốt cao > 39 C gặp bệnh nhân, chiếm 6,7% Mạch nhanh >100 lần/phút, gặp bệnh nhân, chiếm 5,3%, thấp Hoàng Thị Huyền 6,1% Mạch 130 lần/phút gặp bệnh nhân chiếm 4%; bệnh nhân có sốt cao, bệnh nhân suy hô hấp, trường hợp suy thận Huyết áp đa số trường hợp giới hạn bình thường có trường hợp huyết áp tối đa < 90 mmHg, trường hợp có shock suy đa tạng diễn biến nặng nề, sau điều trị tích cực, bệnh nhân ổn định dần khơng có trường hợp tử vong Khó thở, tần số thở > 25 lần phút gặp bệnh nhân chiếm 4% có bệnh nhân suy hơ hấp PaO2 < 60mmHg Khó thở VTC suy hô hấp thực phản ứng với tình trạng đau, chướng bụng, tràn dịch màng phổi Trong nhóm bệnh nhân nghiên cứu, chúng tơi khơng thấy có bệnh nhân có dấu hiệu Cullen Grey-Turner, điều phù hợp trường hợp VTC thể hoại tử nặng dấu hiệu gặp 4.3 Một số triệu chứng cận lâm sàng - Amylase máu: - Can xi máu - Bạch cầu máu: - Albumin máu: - Creatinin máu Glucose máu: 4.4 Các biến chứng VTC 4.4.1 Một số biến chứng chỗ VTC 4.4.2 Một số biến chứng toàn thân 4.5 Thay đổi nồng độ CRP, LDH, Hematocrit huyết nhóm bệnh nhân VTC 4.5.1 Thay đổi nồng độ CRP huyết bệnh nhân VTC 4.5.2 Thay đổi nồng độ LDH huyết nhóm bệnh nhân nghiên cứu 4.5.3 Thay đổi Hematocrit huyết nhóm bệnh nhân nghiên cứu 4.6 Đối chiếu thay đổi nồng độ CRP, LDH, Hematocrit huyết bệnh nhân VTC theo phân loại Atlanta 4.6.1 Nồng độ CRP (mg/l) nhóm nhẹ nặng theo phân loại Atlanta 4.6.2 Nồng độ LDH ( U/l) nhóm nhẹ nặng theo phân loại Atlanta 4.6.3 Hematocrit (%) nhóm nhẹ nặng theo phân loại Atlanta KẾT LUẬN 5.1 Nhận xét số triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng biến chứng VTC 5.1.1 Lâm sàng - Đau bụng vùng thượng vị: có 75 bệnh nhân chiếm 100% - Bụng chướng: có 43 bệnh nhân chiếm 57,3% - Buồn nơn nơn: có 56 bệnh nhân chiếm: 74,7% - Sốt: có 18 bệnh nhân chiếm 24% - Cảm ứng phúc mạc: có 18 bệnh nhân chiếm 24% - Mảng cứng: có 14 bệnh nhân chiếm 18,6% - Điểm sườn lưng đau: có 34 bệnh nhân chiếm 45,3% - Tràn dịch đa màng: có bệnh nhân chiếm 5,3% - Mạch > 100 lần/phút : có bệnh nhân chiếm 5,3% 5.1.2 Cận lâm sàng: - Số bệnh nhân có Amylase máu tăng cao > lần chiếm 61,3% - BC máu tăng > 16.000 /mm chiếm 16% - Albumin máu < 32 g/l chiếm 32% - Canxi máu < mmol/l chiếm 24% - Ure máu > 14 mmol/l chiếm 21,3% - Creatinin máu > 120 µmol/l chiếm 38,6% - Glucose máu > 6,4 mmol/l chiếm 56% 5.1.3 Biến chứng VTC: - Biến chứng chỗ: gặp 47 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 62,6% - Biến chứng toàn thân: gặp 13 bệnh nhân chiếm 17,3% 5.2 Thay đổi số Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit bệnh nhân VTC đối chiếu thay đổi số theo phân độ nặng nhẹ Atlanta 5.2.1 Thay đổi nồng độ CRP huyết bệnh nhân VTC Nồng độ CRP huyết vòng 24 đầu bệnh nhân VTC chưa tăng với nồng CRP trung bình 9,4 ± 8,9mg/l Nồng độ CRP thu đạt đỉnh cao ngày thứ với giá trị trung bình 153 ± 88,1 mg/l giảm nhanh sau tuần thứ trường hợp nhẹ, khơng có biến chứng Nồng độ CRP nhóm bệnh nhân có hoại tử cao có ý nghĩa thống kê so với nhóm bệnh nhân khơng có hoại tử thời gian từ ngày thứ đến ngày thứ bệnh 5.2.2 Thay đổi nồng độ LDH huyết bệnh nhân VTC Nồng độ LDH huyết đa số bệnh nhân VTC tăng rõ, vượt giới hạn bình thường Tăng cao ngày thứ hai bệnh với giá trị trung bình 316,0 ± 48,0 U/l sau nồng độ LDH có xu hướng giảm rõ vào ngày thứ ba bệnh 290,0 ± 25,75U/l 5.2.3 Thay đổi thông số Hematocrit bệnh nhân VTC Chỉ số Hematocrit bệnh nhân VTC tăng cao ngày thứ sau lại giảm vào ngày thứ 3, thay đổi chủ yếu xảy nhóm bệnh nhân VTC nặng, có hình ảnh hoại tử tràn dịch chụp siêu âm chụp CLVT 5.2.4 Đối chiếu nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit theo phân độ nặng nhẹ Atlanta - Đối chiếu nồng độ CRP theo phân độ nặng nhẹ Atlanta Nồng độ CRP huyết nhóm VTC nặng tăng cao so với nhóm nhẹ vào thời điểm ngày thứ nhất, ngày thứ 2, ngày thứ Nồng độ CRP tăng cao ngày thứ nhóm nặng 256 ± 62,2 mg/l, nhóm nhẹ 86 ± 53,4 mg/l (P< 0,05) - Đối chiếu nồng độ LDH theo phân độ nặng nhẹ Atlanta Nồng độ LDH nhóm nặng cao nhóm nhẹ, khác biệt rõ ngày thứ thứ 3, nồng độ LDH tăng cao nhóm bệnh nhân nặng có biến chứng hoại tử phù hợp với phân độ nặng nhẹ Atlanta - Đối chiếu Hematocrit theo phân độ nặng nhẹ Atlanta Hematocrit bệnh nhân VTC tăng cao vào ngày thứ 2, phù hợp với phân độ nặng nhẹ Atlanta thay đổi chủ yếu xảy nhóm bệnh nhân hình ảnh siêu âm chụp CLVT có hình ảnh hoại tử tràn dịch KHUYẾN NGHỊ Định lượng CRP, LDH Hematocrit phương pháp đơn giản dễ thực hiện, cho kết nhanh, có giá trị tốt tiên lượng theo dõi tiến triển VTC Trên lâm sàng có điều kiện nên áp dụng kết hợp phương pháp để tiên lượng VTC xác hơn, hạn chế tử vong trường hợp VTC nặng có biến chứng Đối với sở điều trị tuyến tỉnh có đủ điều kiện làm ba xét nghiệm CRP, LDH Hematocrit nên làm CRP trước CRP phương pháp đơn giản dễ thực hiện, cho kết nhanh, vừa có giá trị tốt chẩn đốn sớm VTC, vừa có giá trị tiên lượng mức độ VTC, cịn xét nghiệm LDH Hematocrit thường có giá trị tiên lượng mức độ VTC, mà VTC tiến triển có biến chứng hoại tử, xuất huyết DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU Số Họ tên TT Nguyễn Minh X 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Tuổi 50 Nguyễn Trọng T 46 Đoàn Thị T 40 Nơng Văn C 44 Trần Đình L 74 Nguyễn Văn V 38 Nguyễn Tư H 34 Nguyễn Trọng T 58 Chu Văn L 49 Đồn Đình B 42 Mai Thị N 54 Lê Ngọc N 43 Trần Trọng M 59 Trần Thị H 33 Phạm Thu H 30 Nguyễn Thị H 21 Hoàng Văn L 53 Nguyễn Trọng L 39 Địa SN 36, Đê La Thành quận Đống Đa, TP Hà Nội Tổ 3, khu 8, Cao Xanh TP Hạ Long, Quảng Ninh Thôn Mẫu Đoạn, Kỳ Sơn, Tứ Kỳ, Hải Dương Thôn Khau Luổng, Đức Long, Hoà An, Cao Bằng SN 96, Trung Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội SN 36, cụm 4, Xuân La, Tây Hồ, Hà Nội Thơn Tân Lập, Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh SN 8, Y Miếu, Trần Quý Cáp, Đống Đa, Hà Nội Đầu Cầu, Phủ Thông, Bạch Thông, Bắc Kạn Bình Cầu, Quảng Lãng, Ân Thi, Hưng Yên Ngõ 554, Nguyễn Văn Cừ, Long Biên, Hà Nội Bản Sai, Sao Vạc, Yên Châu, Sơn La Tổ 12, Trung Thành, TP Thái Nguyên, Thái Nguyên Long Xuyên, Bình Giang, Hải Dương 161, Đại La, Hai Bà Trưng, Hà Nội Tổ 5, Phúc Lợi, Long Biên, Hà Nội Đội 8, Lý Yên, Lý Nhân, Hà Nam Thôn Quảng Bố, Quảng Phú, Lương Tài, Bắc Ninh Số bệnh án 24353K85 26358K85 26494K85 26355K85 26606K85 26913K85 25117K81 24656K85 28875K85 27646K85 26868K85 27355K85 28349K85 27483K85 28090K85 25768K85 24570K85 26030K85 19Lê Bình H 42 Khu 4, Ba Đỉnh, Bỉm Sơn, Thanh Hoá Số TT 20 21 22 23 24 Họ tên Tống Thị C 56 Hoàng Văn L 37 Nguyễn Văn H 50 Hoàng Thị Y H 14 Nông Văn N 47 25 Dương Văn G 26 Hàn Ngọc A 27 Lưu Kim Ph 28 29 30 31 45 37 Nguyễn Thị T 54 Nguyễn Văn L 40 Nguyễn Thị T Nguyễn Kim P 33 Phan Văn L 34 Nguyễn Đạo P 36 57 29 Trần Văn T 32 35 Tuổi Nguyễn Văn K Phạm Văn C 37 Nguyễn Văn N 38 Mai Thị H 76 37 47 63 72 82 36 35 Địa Xóm 11, Xuân Thành, Xuân Trung, Nam Định Liên Minh, Thiện Cơng, Thiện Hoa, Thanh Hố Xóm Bằng, Đồng Quang, Từ Sơn, Bắc Ninh Thù Lâm, Tiên Phong, Phổ Yên, Thái Nguyên Trại Hồng, Hợp Kỳ, Yên Thế, Bắc Giang Tân Phương, Tân Mỹ, Yên Dũng, Bắc Giang Dị Sử, Mỹ Hào, Hưng Yên Xóm 6, Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội Tổ 10, Sông Hiến, thị xã Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng Yên Nội, Đồng Quang, Quốc Oai, Hà Tây Xã Tiên Phong, Yên Dũng, Bắc Giang Gia Kè, Hồ Phú, Chiêm Hố, Tun Quang Xn Lâm, Thuận Thành, Bắc Ninh Tân Lộc, Lộc Hà, Hà Tĩnh Thôn 4, Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội Thôn Ngọc Sơn, Quỳnh Sơn, Yên Dũng, Bắc Giang Thôn Cẩm Đới, Thống Nhất, Gia Lộc, Hải Dương Hồng kỳ, Sóc Sơn, Hà Nội Tiểu khu 26/3, Cò Nồi, Mai Sơn, Sơn La 25106K85 Số bệnh án 25159K85 25166K85 27215K85 27563K85 27274K85 28847K85 28676K85 29057K85 28376K85 27781K85 26891K85 27630K85 26878K85 27679K85 3339K85 703K85 19K85 182K85 24K85 39 Tống Quang H 40 Phan Văn S 49 40 Thượng An, Vạn An, TP Bắc Ninh, Bắc Ninh Thơn Lai Xá, Kim Chung, Hồi Đức, Hà Tây Số TT 41 Họ tên Ngọc Văn X 42 Nguyễn Văn C 43 Lê Duy H 44 Nguyễn Hoàng L 45 Đinh Văn H 46 Tô Thị H 47 Tạ Văn B 48 Đinh Văn Q 49 Nguyễn Văn T 50 Tuổi 39 40 51 60 34 25 37 48 21 Nguyễn Thị H 73 Phạm Văn V 72 Tạ Hữu T 42 Võ Thị T 22 Phạm Thị X 45 55 Phạm Thị Minh L 32 51 52 53 54 56 57 Đinh Xuân B 43 Nguyễn Tiến Q 24 Địa Thôn Thượng, Long Sơn, Sơn Động, Bắc Giang Ái Mộ, Bồ Đề, Gia Lâm, Hà Nội Tam Quang, Yên Phong, Bắc Ninh SN67, Gốc Mít, Vị Xuyên, Nam Định Thôn Ban, Mường Cơi, Phú Yên, Sơn La Nguyên Khê, Đông Anh, Hà Nội 368B, phường Điện Biên, TX Hưng Yên, Hưng Yên SN39, Thanh Miếu, Văn Miếu, Đống Đa, Hà Nội Tư Gia, Tân Dân, Chí Linh, Hải Dương Phú Hậu, Khánh Thiện, Yên Khánh, Ninh Bình SN 56, Trạm Trình, Lê Lợi, Sơn Tây, Hà Tây Lục Xuân, Mỹ Xuyên, Phúc Thọ, Hà Tây SN 12, Văn Sơn, Đô Lương, Nghệ An Kép 2, Hồng Giang, Lục Ngạn, Bắc Giang SN 36, Hà Huy Tập, TP Vinh, Nghệ An Kim Thiền, Hương Mạc, Từ Sơn, Bắc Ninh Khu 3, thị trấn Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc 1356K85 1354K85 Số bệnh án 1101K85 1721K85 708K85 1900K85 1594K85 128K85 2181K85 3165K85 3687K85 4115K85 4897K85 4886K85 4020K85 3987K85 6669K85 4419K85 4255K85 58Đơng Văn T 59Nguyễn Văn G n Hồ, Kim Thành, 5923K85 54 Hải Dương Chương Xá, Toàn Thắng, Kim Động, Hưng Yên Minh Khai, Phủ Lý, Hà 5882K85 Nam 61 318B1, Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân, Hà Nội 4720K85 60Nguyễn Hữu H 34 61 Văn Đình B 75 Số TT 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 Họ tên Tuổi Đỗ Văn D 44 Dương Văn B 41 Phan Thanh T 61 Trần Hùng H 49 Đặng Công N 24 Phạm Văn C 54 Trần Mạnh T 54 Nguyễn Công C 42 Nguyễn Thị C 70 Nguyễn Văn M 36 Nguyễn Văn T 37 Phạm Đức H 64 Lê Thị V 78 Lê Ngọc H 37 Địa Yên Hoà, n Thọ, Đơng Triều, Quảng Ninh Điềm Thuỵ, Phú Bình, Thái Nguyên SN124, tổ 4, Thái Học, thị xã Yên Bái, Yên Bái Xuân Khảm, Sơn Tây, Hà Tây Thôn Cao Đình, Tri Phương, Tiên Du, Bắc Ninh SN 461, Trần Khát Chân, Hai Bà Trưng, Hà Nội Đông Yên, Quốc Oai, Hà Tây 36/530, phường Thuỵ Khuê, quận Tây Hồ, Hà Nội Khánh Hội, Yên khánh, Ninh Bình Tống Xá, Thái Thịnh, Kim Môn, Hải Dương Đồng Việt, Yên Dũng, Bắc Giang 52, Lương Ngọc Quyến, Hàng Buồm, Hoàn Kiếm, Hà Nội Tổ 3, Phúc Lợi, Long Biên, Hà Nội SN 202, Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân, Hà Nội 4271K85 Số bệnh án 6883K85 7374K85 8631K85 7570K85 7209K85 8027K85 7420K85 7790K85 8213K85 7067K85 8258K85 9176K85 9319K85 6107K85 ... quan 1.1 Bệnh viêm t? ?y cấp 1.2 Vài nét lịch sử bệnh viêm t? ?y cấp 1.3 Nguyên nhân g? ?y viêm t? ?y cấp 1.4 Cơ chế bệnh sinh viêm t? ?y cấp 1.5 Tổn thương giải phẫu bệnh lý 1.6 Triệu chứng viêm t? ?y cấp 1.7... chứng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 46 4.5 Thay đổi nồng độ Protein phản ứng C, Lactatedehydrogenase, Hematocrit huyết nhóm bệnh nhân nghiên cứu 47 4.6 Đối chiếu thay đổi nồng độ Protein phản ứng C,. .. TỔNG QUAN 1.1 Bệnh viêm t? ?y cấp Viêm t? ?y cấp trình viêm cấp tính t? ?y hoạt hố proenzym t? ?y, g? ?y viêm t? ?y, t? ?y tự tiêu huỷ giải phóng enzym tiêu protid enzym tiêu lipid vào máu, vào ổ bụng, q trình