BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH CAO MINH TÂN THẨM QUYỀN XÉT XỬ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT T.P HỒ CHÍ MINH CAO MINH TÂN THẨM QUYỀN XÉT XỬ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC Chuyên ngành: Luật hình tố tụng hình Mã số: 60380104 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS HỒNG THỊ MINH SƠN TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan tồn nội dung Luận văn thân tơi tự nghiên cứu thực hiện, không chép người khác Nếu có gian dối nghiên cứu tơi xin nhận hình thức xử lý Nhà trường quy định Người cam đoan Cao Minh Tân DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CQĐT Cơ quan Điều tra BLHS Bộ Luật hình BLTTHS Bộ Luật tố tụng hình TQXX Thẩm quyền xét xử TAND Tòa án nhân dân TAQS Tịa án qn TTHS Tố tụng hình VAHS Vụ án hình VKS Viện kiểm sát VKSND Viện kiểm sát nhân dân XXPT Xét xử phúc thẩm XXST Xét xử sơ thẩm DANH MỤC CÁC BẢNG STT TÊN BẢNG 01 Bảng số Số khung hình phạt thuộc thẩm quyền xét xử sơ thẩm Tòa án cấp 02 Bảng biểu số Số liệu Tòa án tuyên không phạm tội từ năm 2004 đến 2014 03 Bảng biểu số Số liệu Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung từ năm 2004 đến 2014 04 Bảng số Số lượng án sơ thẩm, phúc thẩm Tòa án quân xét xử chuyển vụ án từ năm 2003 đến năm 2012 05 Bảng số Số đối tượng Quân đội Tòa án quân xét xử từ năm 2009 đến năm 2012 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU CHƢƠNG NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THẨM QUYỀN XÉT XỬ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ 1 Khái niệm thẩm quyền xét xử tố tụng hình 1.1.1 Khái niệm thẩm quyền xét xử sơ thẩm tố tụng hình 1.1.2 Khái niệm thẩm quyền xét xử phúc thẩm tố tụng hình 11 1.2 Căn quy định thẩm quyền xét xử tố tụng hình 13 1.2.1 Căn vào tính nghiêm trọng, phức tạp tội phạm 14 1.2.2 Căn vào đối tượng phạm tội 16 1.2.3 Căn vào nơi thực tội phạm 16 1.2.4 Căn vào yêu tố khác 17 1.3 Phân loại thẩm quyền xét xử 25 1.4 Ý nghĩa việc phân định thẩm quyền xét xử Tòa án 26 CHƢƠNG PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ THẨM QUYỀN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN .30 2.1 Pháp luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử trƣớc năm 2003 30 2.1.1 Pháp luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử sơ thẩm 30 2.1.2 Pháp luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử phúc thẩm 40 2.2 Pháp luật tố tụng hình hành thẩm quyền xét xử Tòa án 42 2.2.1 Pháp luật tố tụng hình hành thẩm quyền xét xử sơ thẩm 42 2.2.2 Pháp luật tố tụng hình hành thẩm quyền xét xử phúc thẩm 47 2.2.3 Đánh giá quy định pháp luật tố tụng hình hành thẩm quyền xét xử Tòa án 48 2.3 Pháp luật số nƣớc giới thẩm quyền xét xử kinh nghiệm Việt Nam 50 CHƢƠNG THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN 56 3.1 Thực trạng thực quy định pháp luật thẩm quyền xét xử Tòa án 56 3.1.1 Tình hình thực kết đạt 56 3.1.2 Những hạn chế, vướng mắc nguyên nhân 59 3.2 Giải pháp đảm bảo thực quy định pháp luật thẩm quyền xét xử 66 3.2.1 Giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử Tòa án 66 3.2.2 Các giải pháp khác 75 KẾT LUẬN 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Trong tố tụng hình sự, thẩm quyền xét xử chế định quan trọng đóng vai trị trung tâm, chế định liên quan đến nhiều vấn đề không mặt pháp lý mà trị - xã hội điều kiện phát triển đất nước giai đoạn Thẩm quyền xét xử điều kiện kinh tế, trị, xã hội điều kiện khác định; có mối liên hệ với chế định khác điều tra, truy tố khơng thể xác định thẩm quyền giải vụ án hình mà khơng đề cập đến thẩm quyền xét xử Tòa án Việc phân định thẩm quyền xét xử rõ ràng, khoa học, sát với thực tế đảm bảo cho việc xác định thẩm quyền điều tra, truy tố xét xử, phù hợp với cấu tổ chức, lực quan tiến hành tố tụng; đảm bảo cho việc giải vụ án khách quan, xác, giảm thiểu kinh phí hoạt động tố tụng mà đảm bảo chất lượng, hiệu quả; tiêu chí khoa học giúp cho việc xây dựng, kiện toàn tổ chức, máy, đội ngũ cán bộ, sở vật chất cho quan tố tụng Chính thế, việc phân định thẩm quyền xét xử cấp thiết trọng từ ban hành pháp luật Cải cách tư pháp nội dung trình đổi máy Nhà nước nói chung quan tư pháp nói riêng cơng xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam Quan điểm khẳng định phát triển qua văn kiện Đảng Nghị Đại hội Đảng lần thứ IX ra: “Sắp xếp lại hệ thống Tòa án nhân dân, phân định thẩm quyền cách hợp lý theo nguyên tắc tổ chức Tòa án theo cấp xét xử, tăng cường Thẩm phán địa bàn trọng điểm”; Nghị 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 Bộ trị Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 nêu: “Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền hoàn thiện tổ chức máy quan tư pháp…Tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử…Nghiên cứu, xác định hợp lý phạm vi thẩm quyền xét xử Tòa án quân theo hướng chủ yếu xét xử vụ án tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm quân nhân, vụ án liên quan đến bí mật quân sự…” Nghiên cứu lịch sử phát triển luật tố tụng hình nước ta cho thấy, tùy thuộc vào tình hình phát triển kinh tế - trị - xã hội, diễn biến tình hình tội phạm giai đoạn lịch sử cụ thể mà thẩm quyền xét xử quy định khác có thay đổi phù hợp với thực tiễn xã hội, Đặc biệt, giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thực công cải cách tư pháp nước ta Cùng với đổi toàn diện mặt đời sống xã hội hệ thống pháp luật nước ta nói chung hệ thống pháp luật hình nói riêng có nhiều thay đổi phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - trị - xã hội, diễn biến tình hình tội phạm, u cầu cơng tác đấu tranh phịng chóng tội phạm; hệ thống tổ chức Tịa án có thay đổi Tịa án nhân dân thành lập với bốn cấp, Tòa án quân với ba cấp theo thẩm quyền xét xử, cấp Tịa án có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể Vì vậy, thẩm quyền xét xử tố tụng hình cần phải đổi theo hướng phân định lại hợp lý cho Tòa án cấp phù hợp Tòa án nhân dân với Tòa án quân nhằm đáp ứng yêu cầu chiến lược cải cách tư pháp đề Từ đó, đưa giải pháp đảm bảo thực pháp luật thời gian tới cần thiết, có ý nghĩa quan trọng mặt lý luận thực tiễn Từ phân tích lý giải cho việc tác giả chọn đề tài “Thẩm quyền xét xử tố tụng hình Việt Nam” cho Luận văn Thạc sĩ luật học Tình hình nghiên cứu đề tài Qua nghiên cứu cho thấy, thẩm quyền xét xử tố tụng hình vấn đề quan trọng mặt lý luận mà cịn có ý nghĩa thực tiễn, đồng thời nội dung quan trọng công cải cách tư pháp nước ta Đã có nhiều tác giả với cơng trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề thẩm quyền xét xử tố tụng hình mức độ phạm vi khác như: - Luận án Tiến sĩ tác giả Nguyễn Văn Huyên (2002), Thẩm quyền Tòa án cấp tố tụng hình sự, Trường Đại học Luật Hà Nội; Nguyễn Đức Mai (2004), Phúc thẩm tố tụng hình sự, Viện Nhà nước Pháp luật Tuy nhiên, công trình nghiên cứu trước có Bộ luật Tố tụng hình năm 2003, Chiến lược cải cách tư pháp chưa có số liệu thực tiễn kiểm chứng nên kết hạn chế, chưa thực toàn diện thẩm quyền xét xử tố tụng hình theo tinh thần cải cách tư pháp - Một số Luận văn Thạc sĩ như: Nguyễn Văn Trí (2007), Thẩm quyền xét xử sơ thẩm hình Tịa án, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh; Mai Thị Thanh Trúc (2013), Thẩm quyền xét xử Tịa án qn tố tụng hình Việt Nam, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh; Bùi Ngọc Hòa (2007), Phạm vi xét xử phúc thẩm thẩm quyền Tòa án cấp phúc thẩm theo pháp luật tố tụng hình Việt Nam, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh Hầu hết cơng trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề thẩm quyền xét xử tố tụng hình vài khía cạnh thẩm quyền xét xử sơ thẩm Tòa án, thẩm quyền xét xử Tòa án quân sự, phạm vi xét xử phúc thẩm thẩm quyền Tòa án cấp phúc thẩm tố tụng hình Việt Nam Đều thực trước Hiến pháp năm 2013, Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 ban hành nên kết nghiên cứu chưa thật đầy đủ, toàn diện thẩm quyền xét xử tố tụng hình Ngồi ra, cịn có số báo, tạp chí số tác giả viết vấn đề Nguyễn Minh Sử (2004), “Mở rộng thẩm quyền xét xử hình vấn đề đổi máy, cấu tổ chức Tòa án nhân dân cấp huyện”, Tạp chí Tịa án nhân dân (Số 9); Nguyễn Văn Trượng (2011), “Bàn thẩm quyền xét xử Tòa án quân chiến lược cải cách tư pháp”, Tạp chí Tịa án nhân dân, (Số 03); Tịa án quân trung ương (2015), “Thẩm quyền xét xử Tòa án quân – Vướng mắc kiến nghị hồn thiện”, Tạp chí Tịa án nhân dân (Số 1)…Tuy nhiên, viết bàn đến vài khía cạnh liên quan đến thẩm quyền xét xử tố tụng hình Tịa án nhân dân, Tịa án qn đưa phân tích số vướng mắc bất cập từ quy định pháp luật để kiến nghị hoàn thiện Nhiều vấn đề quy định thẩm quyền xét xử Tòa án cấp, Tòa án nhân dân với Tòa án quân sự, quy định pháp luật khác có liên quan đến thẩm quyền xét xử mà pháp luật tố tụng hình hành cịn bỏ ngõ, chưa kịp thời ghi nhận; thực tiễn áp dụng thẩm quyền xét xử bọc lộ nhiều hạn chế, vướng mắc…cần tiếp tục nghiên cứu khắc phục hoàn thiện Tuy nhiên, q trình nghiên cứu hồn thành Luận văn Bộ luật tố tụng hình (sửa đổi) Quốc thơng qua ngày 27/11/2015 có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2016 Vì thế, bên cạnh việc phân tích bất cập, hạn chế quy định pháp luật tố tụng hình hành, vướng mắc thực tiễn áp dụng pháp luật; chia sẻ quan điểm, đưa số nhận xét đánh giá quy định Bộ luật tố tụng hình (sửa đổi) năm 2015 thẩm quyền xét xử nhằm đề xuất số giải pháp để đảm bảo thực pháp luật Đây sở tác giả đặt cho nghiên cứu thực đề tài Mục đích, đối tƣợng nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu - Mục đích đề tài, sở nghiên cứu vấn đề lý luận, quy định pháp luật thực trạng thẩm quyền xét xử tố tụng hình sự, Luận văn đề xuất giải pháp bảo đảm thực thẩm quyền xét xử tố tụng hình thời gian tới theo tinh thần cải cách tư pháp - Để đạt mục đích nêu Luận văn đặt giải nhiệm vụ chủ yếu sau đây: ... VỀ THẨM QUYỀN XÉT XỬ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ 1 Khái niệm thẩm quyền xét xử tố tụng hình 1.1.1 Khái niệm thẩm quyền xét xử sơ thẩm tố tụng hình 1.1.2 Khái niệm thẩm quyền xét xử. .. luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử trƣớc năm 2003 30 2.1.1 Pháp luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử sơ thẩm 30 2.1.2 Pháp luật tố tụng hình thẩm quyền xét xử phúc thẩm 40 2.2 Pháp luật tố. .. đây: + Nghiên cứu lý luận thẩm quyền xét xử tố tụng hình thẩm quyền xét xử sơ thẩm, thẩm quyền xét xử phúc thẩm; + Nghiên cứu quy định pháp luật Việt Nam thẩm quyền xét xử qua giai đoạn, đánh giá