0 ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN THỊ TUYẾT NGÂN HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI TỪ GĨC NHÌN VĂN HÓA HỌC LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - NGUYỄN THỊ TUYẾT NGÂN HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI TỪ GĨC NHÌN VĂN HĨA HỌC Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC Mã số: 62.31.70.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN HỮU TÁ Phản biện độc lập: GS.TS NGUYỄN CHÍ BỀN GS.TS MAI NGỌC CHỪ Phản biện: GS.TS MAI NGỌC CHỪ PGS.TSKH LƯƠNG ĐÌNH HẢI PGS.TS ĐỖ NGỌC ANH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Hiện tượng giả dối từ góc nhìn văn hóa học” cơng trình nghiên cứu riêng tơi, khơng có trùng lắp, chép đề tài luận án hay cơng trình nghiên cứu khoa học tác giả khác Tác giả luận án Nguyễn Thị Tuyết Ngân MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC Danh mục bảng Danh mục hình DẪN NHẬP Lý chọn đề tài Mục đích nghiên cứu đóng góp Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đối tượng phạm vi nghiên cứu Ý nghĩa khoa học thực tiễn Phương pháp nghiên cứu nguồn tư liệu 10 Bố cục luận án 10 Quy cách trình bày 11 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ NHẬN THỨC VỀ HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI 13 1.1 Định nghĩa giả dối 13 1.1.1 Một số quan niệm giả dối giới 13 1.1.2 Phân tích đề xuất định nghĩa 14 1.2 Giả dối quan hệ với văn hoá, giá trị thật 18 1.2.1 Giả dối với văn hoá giá trị 18 1.2.2 Giả dối với thật khái niệm liên quan 21 1.2.3 Khả điều kiện để giả dối có giá trị văn hóa 24 1.3 Điều kiện tồn giả dối 28 1.3.1 Điều kiện tiền đề dẫn đến giả dối 29 1.3.2 Điều kiện để thực thành công hành động giả dối 35 1.4 Các bình diện giả dối 40 1.4.1 Giả dối xét theo phương tiện tương tác 41 1.4.2 Giả dối xét theo phương thức tương tác 44 1.4.3 Giả dối xét theo chủ thể 46 1.4.4 Giả dối xét theo khách thể 48 1.4.5 Giả dối xét theo tình ứng xử 51 1.5 Tiểu kết 55 Chương 2: HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI NHÌN TỪ TỔ CHỨC VÀ ỨNG XỬ 57 2.1 Tổ chức hoạt động giả dối ứng xử xuyên loài với lực lượng siêu nhiên 58 2.1.1 Tổ chức hoạt động giả dối phong tục liên quan đến thay đổi vị tự nhiên 58 2.1.2 Tổ chức hoạt động giả dối phong tục liên quan đến thay đổi vị xã hội 62 2.2 Tổ chức hoạt động giả dối ứng xử xuyên loài với lực lượng tự nhiên 67 2.2.1 Tổ chức hoạt động giả dối hoạt động săn bắt 68 2.2.2 Tổ chức hoạt động giả dối hoạt động hóa chăn ni 72 2.3 Tổ chức hoạt động giả dối ứng xử nội loài xuyên văn hóa 74 2.3.1 Kỹ thuật che giấu 76 2.3.2 Kỹ thuật nghi binh 79 2.3.3 Chiến thuật giả dối hoạt động du kích 81 2.3.4 Thủ thuật chuyên môn hoạt động gián điệp 83 2.3.5 Kỹ thuật giả dối hoạt động ngoại giao 85 2.4 Tổ chức hoạt động giả dối ứng xử nội văn hóa 87 2.4.1 Tổ chức hoạt động giả dối phục vụ lợi ích tập thể, cộng đồng 87 2.4.2 Tổ chức hoạt động giả dối phục vụ lợi ích cá nhân 94 2.5 Tiểu kết 101 Chương 3: HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI NHÌN TỪ VĂN HỐ TẬN DỤNG VÀ LƯU LUYẾN 103 3.1 Các đặc trưng chất giả dối 103 3.1.1 Tính chủ động giả dối 104 3.1.2 Tính phổ biến giả dối 105 3.1.3 Tính thời giả dối 107 3.1.4 Tính tương đối giá trị giả dối 109 3.2 Các công dụng giả dối 112 3.2.1 Tránh căng thẳng, mâu thuẫn thời 113 3.2.2 Điều chỉnh làm chủ trình tương tác 114 3.2.3 Chỉ báo khoảng cách đối tác 116 3.2.4 Đánh lạc hướng đối tác 117 3.2.5 Khuyến khích suy nghĩ động khả bao quát 118 3.3 Cách trao truyền giá trị giả dối 119 3.3.1 Trao truyền giá trị giả dối gia đình 119 3.3.2 Trao truyền giá trị giả dối trường học 123 3.3.3 Trao truyền giá trị giả dối xã hội 125 3.4 Văn hóa lưu luyến (tái tạo) giả dối 129 3.4.1 Lưu luyến (tái tạo) giả dối số loại hình nghệ thuật 129 3.4.2 Lưu luyến (tái tạo) giả dối đời sống thực tiễn 140 3.5 Tiểu kết 150 Chương 4: HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI NHÌN TỪ VĂN HỐ ĐỐI PHĨ 152 4.1 Tính phi giá trị giả dối 152 4.1.1 Tính phi giá trị giả dối nhìn từ quan hệ 153 4.1.2 Tính phi giá trị giả dối nhìn từ suy nghĩ, tình cảm 154 4.1.3 Tính phi giá trị giả dối nhìn từ lợi ích 156 4.2 Văn hóa phát giả dối 161 4.2.1 Phát trực tiếp 161 4.2.2 Phát gián tiếp 167 4.3 Văn hóa xử lý giả dối 172 4.3.1 Xử lý trực tiếp 172 4.3.2 Xử lý gián tiếp 177 4.4 Văn hóa phịng ngừa giả dối 178 4.4.1 Phòng ngừa trực tiếp 178 4.4.2 Phòng ngừa gián tiếp 185 4.5 Tiểu kết 188 KẾT LUẬN 189 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 194 Tài liệu tiếng Việt 194 Tài liệu tiếng nước 196 Tài liệu internet 197 Danh mục bảng Bảng 1: Phân tích định nghĩa “giả dối” 15 Bảng 2: Giá trị giả dối nhìn từ lợi ích lối sống 28 Bảng 3: Điều kiện để hành động giả dối thành công 40 Bảng 4: Giả dối nhìn từ quan hệ chủ thể khách thể 48 Bảng 5: Các bình diện giả dối 54 Bảng 6: Giá trị giả dối nhìn từ quan hệ chủ thể với khách thể 102 Bảng 7: Những diễn viên đóng vai giả gái tiếng 136 Bảng 8: Những diễn viên đóng vai giả trai thành công 137 Bảng 9: Sự chênh lệch suy nghĩ việc làm 169 Danh mục hình Hình 1: Định nghĩa giả dối 18 Hình 2: Hệ thống quan hệ tính giá trị giả dối tương quan với thật 24 Hình 3: Ấn tượng hình thức thực tế 33 Hình 4: Cửa số giao tiếp Joharri 36 Hình 5: (1) Tục “khảo lấy quả” sách “Kỹ thuật người An Nam” (Technique du peuple Annamite) Henri Oger (1909); (2) Tục “khảo lấy quả” hành Thanh Hóa 61 Hình 6: Các kiểu đồ mã 66 Hình 7: Lưới, vó đăng bắt cá 69 Hình 8: (1) Bẫy kẹp chân; (2) Bẫy kẹp thân; (3) Bẫy thịng lọng 69 Hình 9: Săn ảnh chim 71 Hình 10: Bù nhìn 72 Hình 11: Heo rừng heo nuôi công nghiệp 73 Hình 12: Các kiểu ngụy trang quân đội Việt Nam nước 77 Hình 13: Địa đạo Củ Chi 78 Hình 14: (1-2) Đặc cơng ngụy trang; (3) Đánh kho xăng Nhà Bè ngày 3-12-1973 79 Hình 15: (1) Nồi đất giả làm bãi mìn; (2) Hầm chơng Củ Chi 82 Hình 16: Trang phục phương Tây thời kỳ 108 Hình 17: Tóc giả giới quý tộc châu Âu 111 Hình 18: Lễ hội bù nhìn (1) St Charles, Mỹ; (2) Wolferton, Anh 141 Hình 19: Reijo Kela giới bù nhìn ông 142 Hình 20: (1) Dán chữ/ hình ngày Cá tháng Tư (tranh cổ); (2) Áp phích 144 Hình 21: Chú Cuội - đa; tượng Cuội 149 Hình 22: Cảnh giả xử lý hình ảnh 162 Hình 23: Cảnh giả video lính IS chặt đầu tập thể tù nhân Syria 162 Hình 24: (1) Hình ảnh trước sau sửa phần mềm photoshop; (2) Bức ảnh anh công an “bên cạnh xác chết” đăng facebook 163 Hình 25: (1) Hình vẽ phổ biến Pinocchio; (2) Pinocchio phim hoạt hình Wall Disney; (3) Tượng Pinocchio khổng lồ cơng viên Pinocchio (Ý) 173 Hình 26: Câu chuyện người đẻ thỏ báo chí 176 Hình 27: Dấu hiệu nhận dạng chứng minh nhân dân 179 DẪN NHẬP Lý chọn đề tài Giả dối tượng phổ biến có từ lâu đời, ghi nhận nhiều lần loại hình văn học dân gian truyện cổ tích, thần thoại, thành ngữ, tục ngữ Theo quan niệm phổ biến xưa nay, giả dối bị đánh giá không tốt, xem phản giá trị, đương nhiên xem phi văn hố, ln bị ngăn cấm hạn chế sử dụng, giới khoa học quan tâm nghiên cứu Trong thực tế thì, nay, tất văn hóa từ Đông đến Tây, giả dối không mà có nơi có lúc cịn ngày phổ biến phát triển đa dạng Điều cho thấy thái độ chống đối lâu xã hội lảng tránh giới khoa học sai lầm Có sở để giả định là, có thể, chiều sâu thời gian chiều rộng khơng gian, tượng có sở khoa học sâu xa văn hoá cần khám phá lý giải Từ lý trên, mạnh dạn chọn đề tài “Hiện tượng giả dối từ góc nhìn văn hóa học” làm đối tượng nghiên cứu Mục đích nghiên cứu đóng góp Giả dối tượng giao tiếp, ứng xử nằm khu vực giáp ranh nhiều ngành khoa học khác nhau, hướng tới nhiều mục đích khác có cách đánh giá khác Trong phạm vi luận án này, đặt mục tiêu xác định chất đặc điểm chủ yếu tượng giả dối, quan trọng đánh giá cách khách quan mặt giá trị phi giá trị để, sở đó, phân tích cách thức người tận dụng mặt giá trị ( = văn hóa) cách thức ứng phó với mặt phi giá trị ( = phi văn hóa) giả dối, đưa dự đốn tương lai nó, góp phần điều chỉnh, hướng dẫn dư luận việc sử dụng Lịch sử nghiên cứu vấn đề Giả dối (bao gồm làm giả nói dối) xem đánh giá gán cho hành động, cách thức hoạt động, trạng thái người ứng xử với tự nhiên xã hội Trong lĩnh vực ứng xử với tự nhiên, chúng tơi chưa tìm thấy tài liệu nghiên cứu trực tiếp vấn đề này; lĩnh vực ứng xử xã hội người với người, giả dối nhắc đến cơng trình nghiên cứu triết học, tâm lý học, giáo dục học, đạo đức học, khoa học giao tiếp sách viết lối sống, sách “học làm người” Tuy nhiên, nhắc đến có, cịn nghiên cứu sâu trực tiếp giả dối đối tượng hoạt động khoa học ngành khơng nhiều Các nghiên cứu chủ yếu tác giả phương Tây; số tài liệu tiếng Việt nhiều có đề cập đến giả dối chủ yếu tài liệu dịch biên dịch, soạn lại từ tiếng nước Trong số tài liệu không nhiều ấy, mảng phong phú thuộc khoa học giao tiếp, đặc biệt tâm lý học giao tiếp Song nghiên cứu chủ yếu hướng tới quan hệ nội văn hóa, giao tiếp ngơn từ, nói dối chủ yếu; lĩnh vực làm giả nói gần cịn hồn tồn để trống Những nghiên cứu chuyên sâu tượng thuộc nhà khoa học Nga Với truyền thống hàn lâm mình, học giả Nga vào nghiên cứu vấn đề mang tính lý luận “Lừa dối Phân tích triết học – Tâm lý học” Д.И Дубровский (Обман Философско-психологический анализ, 2010), “Hiện tượng lừa dối giao tiếp liên nhân” М Л Красников (Феномен лжи в межличностном общении, 1999), hay “Sự tự lừa dối diễn nào” Ю А Разинов (Как возможен самообман, 2004) Tác phẩm sau xem xét việc tự dối lịng tượng văn hóa đặc biệt người từ chất, nghịch lý, triết lý cảm nhận chạy trốn khỏi thân để lý giải tâm lý người trạng thái mâu thuẫn đặc biệt В.Я Пропп nghiên cứu giả dối giải trí trường hợp giả dối tác phẩm văn học nghệ thuật (1999) Cùng nghiên cứu tâm lý người thực hành động giả dối, nhà khoa học Mỹ thiên khía cạnh thực dụng vấn đề (Lieberman D 2008; Brooks Jackson Kathleen Hall Jamieson 2008; Kevin D 2002; The Arbinger Institute 2009) Các sách có đặc điểm chung tìm hiểu tâm lý người giả dối đối tác họ trường hợp thực tiễn cụ thể để rút học D Lieberman (2008) quan sát mối quan hệ cá nhân tình cơng việc, khám phá tám khía cạnh khác việc giả dối đưa giải pháp giúp tìm chân lý giành quyền kiểm sốt tình hình Brooks Jackson Kathleen Hall Jamieson (2008) phân tích trường hợp giả dối theo chủ đề để kết luận thủ đoạn lừa dối hình thành dựa quy luật tâm lý người, từ phương thức nhận biết điều dối trá, kỹ thuật bịp bợm, cách thức để kiểm tra nhằm tìm thật D Kevin (2002) vốn tin tặc (hacker) phải ngồi tù, qua nghiên cứu tâm lý đối tượng quản lý mạng trình bày kinh nghiệm cách giả dối để lấy mật thâm nhập vào trang quản trị website Viện Arbinger (2009) nghiên cứu cách thức quản lý giới lãnh đạo phương Tây phát cách thức quản lý trì lâu dựa tự lừa dối, từ phân tích để đưa phương án, giải pháp thiết thực nhằm tự giải phóng Từ nghiên cứu tâm lý này, nhà khoa học - kỹ thuật Mỹ đưa hàng loạt cách thức phát giả dối sáng chế máy móc giúp phát giả dối trường hợp nghiêm trọng cần giải pháp luật Một số viết giả dối website, mạng cá nhân thường giới thiệu, đưa tin vài khía cạnh kết nghiên cứu, dừng lại việc nêu tượng; đơi có giải thích khía cạnh tâm lý, đạo đức giải thích mang tính phổ cập Chúng khai thác viết kiểu với tư cách nguồn cung cấp tư liệu Đối tượng phạm vi nghiên cứu Trên sở lịch sử nghiên cứu vấn đề, xác định đối tượng nghiên cứu luận án tượng giả dối từ góc nhìn văn hóa học Vì nghiên cứu bình diện lý thuyết nên giới hạn phạm vi nghiên cứu mặt không gian lý thuyết mở rộng văn hóa nhân loại, thực tế chủ yếu giới hạn văn hóa mẹ đẻ (Việt Nam), văn hóa lớn mà tác giả tiếp cận qua nguồn thông tin (như Trung Quốc), văn hóa mà tác giả am hiểu (như Nga, Bồ Đào Nha − tác giả học ngữ văn Bồ Đào Nha Nga) Về mặt thời gian, phạm vi nghiên cứu mở rộng, song thực tế thời khứ xa chủ yếu giới hạn việc khai thác tư liệu dân gian, thời cận đại có tài liệu nhiều hơn, tư liệu nghiên cứu thời đại nhiều Phạm vi nghiên cứu đề tài không giới hạn mặt chủ thể, nhiên chủ thể lĩnh vực có liên quan đến giả dối nhiều quan tâm nhiều Hiện tượng giả dối đối tượng nghiên cứu từ nhiều chuyên ngành khác với trọng tâm nghiên cứu khác Trong tội phạm học chủ yếu xem xét giả dối mặt phi giá trị xã hội học tâm lý học nghiên cứu tượng giả dối hai mặt giá trị phi giá trị Từ góc nhìn văn hóa học, luận án tập trung tìm giá trị giả dối để giải thích lý tồn xác định cách thức người đối phó với phi giá trị Ý nghĩa khoa học thực tiễn Về mặt khoa học, luận án góp phần tìm hiểu tượng giả dối góc nhìn văn hóa học, giúp làm sáng tỏ thêm số vấn đề lý luận cách ứng xử với tượng văn hóa - xã hội giáp ranh, tượng mang tính hai mặt rõ rệt nằm khu vực giáp ranh giá trị phi giá trị, văn hóa phi văn hóa Về mặt thực tiễn, luận án góp phần giúp cấp quản lý hoạch định sách lĩnh vực hoạt động liên quan đến văn hóa ứng xử, định hướng chuẩn giá trị, chuẩn đạo đức xã hội nói chung ngành nghề có liên quan mật thiết tới lĩnh vực ứng xử, giao tiếp mà giả dối tượng phổ biến nói riêng Đồng thời luận án dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu giảng dạy lý luận văn hố, văn hóa ứng xử, văn hố xã hội, văn hóa ngơn từ nói chung văn hố ứng xử văn hố ngơn từ người Việt nói riêng 193 Giả dối tượng mang tính giáp ranh giá trị phi giá trị, đối tượng nghiên cứu từ nhiều khoa học khác nhau, song khuôn khổ cơng trình nghiên cứu trường quy hạn chế dung lượng, luận án dừng lại mức độ nghiên cứu khai mở, tập trung chủ yếu vào việc xác định mặt giá trị / phi giá trị giả dối, tìm hiểu chung tính giá trị hành động giả dối bình diện văn hóa nhận thức, văn hóa tổ chức, văn hóa ứng xử người nói chung với tự nhiên, siêu nhiên xã hội, từ xem xét tượng giả dối nhìn từ văn hóa tận dụng văn hóa đối phó Trong tương lai, cần có cơng trình nghiên cứu sâu xem xét tượng giả dối mặt, lĩnh vực cụ thể đời sống người, khu vực, văn hóa, hay thời kỳ lịch sử Việc nghiên cứu sâu trường hợp giả dối Việt Nam quan hệ so sánh với văn hóa loại hình âm tính cho thấy rõ đặc trưng chất để có giải pháp thiết thực việc tận dụng lợi ích giả dối đối phó với mặt bất lợi nó, gây lại lịng tin nhân dân 194 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng Việt Allan & Barbara Pease 2008: Ngôn ngữ thể NXB Tổng hợp TP HCM 452 tr Anđecxen 2005: Truyện cổ Anđecxen (Người dịch: Trần Minh Tâm Hiệu đính: Lưu Dung) H.: NXB Văn học, 590 tr Bader E nnk 2010: Bader Ellyn, Pearson Peter, Shwartz Judith Xin đừng lừa dối NXB Văn hóa thơng tin 399 tr Bảo tàng CM TP HCM 1998: Bảo tàng cách mạng Thành phố Hồ Chí Minh 1998: Di tích lịch sử văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh NXB Trẻ TP Hồ Chí Minh 350tr Beaumont E 2013: Phù Thủy thần tiên NXB Dân trí 132 tr Brooks Jackson Kathleen Hall Jamieson 2008: Thế giới lọc lừa – H.: NXB Tri thức 334 tr Bùi Quang Thắng 2003: Hành trình vào văn hóa học NXB Văn hóa – Thơng tin 239tr Carlo Collodi 2008: Những phiêu lưu Pinocchio - NXB Mỹ thuật, 57 tr Chú bé tí hon 2008: Chú bé tí hon NXB Mỹ thuật 12tr 10 Chu Văn Đức 2005: Giáo trình kỹ giao tiếp (dùng trường THCN) - NXB Hà Nội 212 tr 11 Đavítson Philíp B 1995: Những bí mật chiến tranh Việt Nam – H.: NXB Chính trị Quốc gia, 323 tr 12 Don Miguel Ruiz & Janet Mills 2009: Tiếng nói tri thức – Kẻ dối lừa NXB Phương Đông 236 tr 13 Hamilton E 2004: Huyền thoại phương Tây NXB Mỹ thuật 418 tr 14 Hồ Chí Minh 2000, t.3: Tồn tập, tập (1930-1945), xuất lần – H.: NXB Chính trị Quốc gia, 642 tr 15 Hồ Sĩ Quý 2006: Về giá trị giá trị châu Á H.: Chính trị Quốc gia 16 Hoàng Phê (cb) 1992: Từ điển tiếng Việt H.: Trung tâm Từ điển Ngôn ngữ 1147 tr 17 Joe Navarro 2010: Lời nói có đáng tin? What every body is saying? NXB Tổng hợp TP.HCM 300 tr 18 K.Hải - B.Phương 2014: Đích văn hố hạnh phúc người Báo “Sinh viên Việt Nam”, Xuân Giáp Ngọ 19 Larry Berman 2010: Điệp viên hồn hảo NXB Thơng 527tr 20 Lê Hồng Lơi 2004: Đạo quản lý (Người dịch: Lại Quốc Khánh, Trần Thị Thúy Ngọc) – H.: NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội, 656 tr 21 Lê Võ Định Tường 2012: Thành phố Hồ Chí Minh trở thành trung tâm thúc đẩy công nghiệp nuôi chim yến Việt Nam.//In trong: “Nuôi chim yến thành công” NXB Lao Động 103tr 22 Lieberman D.J 2008: Không thể bị lừa dối NXB Lao động xã hội 251 tr 195 23 Lieberman D.J 2010: Đọc vị NXB ĐH Kinh tế quốc dân 225 tr 24 Nguyễn Đổng Chi 2000: Kho tàng 25 truyện cổ tích Việt Nam (in lần thứ tám) – H.: NXB Giáo dục, 1896 tr 26 Nguyễn Quang 2007: Giao tiếp phi ngôn từ // In Tạp chí khoa học ĐHQGHN Ngoại ngữ 23 (2007) Tr 76-83 27 Nguyễn Quang 2008: Giao tiếp phi ngơn từ qua văn hóa NXB Khoa học - Xã hội 300 tr 28 Nguyễn Quý Thanh 2006: Xã hội học dư luận xã hội - NXB Đại học quốc gia Hà Nội, 367 tr 29 Nguyễn Thị Tuyết Ngân 2009: Hiện tượng nói dối từ góc nhìn văn hố học Luận văn Thạc sĩ Trường Đại học KHXH&NV, ĐHQG TP HCM 30 Nguyễn Thị Tuyết Ngân 2015: Hiện tượng giả dối đời sống người Việt từ góc nhìn giá trị học (qua kết khảo sát năm 2014).// In trong: "Một số vấn đề hệ giá trị Việt Nam nay" NXB Đại học Quốc gia TP HCM Tr 378-390 31 Nguyễn Thiện Giáp 2000: Dụng học Việt ngữ – H.: NXB Đại học Quốc gia Hà Nội 32 Nguyễn Thơ Sinh 2010: Giải mã bí mật nói dối NXB Phụ nữ 296 tr 33 Nguyễn Trọng Xuân nnk 2009: Những điều cấm kỵ văn hóa khu vực châu Phi NXB Quân đội nhân dân 119 tr 34 Nguyễn Văn Đồng 2009: Tâm lý học giao tiếp NXB Chính trị -Hành 444 tr 35 Nguyễn Văn Khang - Nguyễn Quang Phú 2000: Từ điển phép lịch giao tiếp NXB Văn hóa - Thơng tin 251 tr 36 Nhã Vân - Trung Tính 2011: Bạn nói dối thể bạn khơng NXB Phụ nữ 265 tr 37 Niềm tin 2007: Niềm tin sống – H.: NXB Thông tấn, 109 tr 38 Phạm Minh Hạc 2012: Giá trị học NXB Dân trí 348 tr 39 Phạm Minh Hạc, Thái Duy Tuyên (cb) 2011: Định hướng giá trị người Việt Nam thời kỳ đổi hội nhập NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật 506 tr 40 Phạm Minh Lăng 2003: Những chủ đề triết học phương Tây – H.: NXB Văn hố Thơng tin, 641 tr 41 Phạm Vũ Dũng 1996: Văn hóa giao tiếp - H.: NXB Văn hóa Thơng tin, 280 tr 42 Phạm Vũ Dũng 2002: Văn hóa ứng xử người Việt // In trong: Lê Như Hoa (Cb) Văn hóa ứng xử dân tộc Việt Nam NXB Văn hóa Thơng tin Tr 19-124 43 Phan Kế Bính 1990: Việt Nam phong tục NXB Thành phố Hồ Chí Minh 374tr 44 Robert B Downs 2003: Những tác phẩm làm biến đổi giới Nxb Lao động 282tr 45 Roger E Axtell 1999: Cử Những điều nên làm nên tránh ngôn ngữ cử khắp giới NXB Trẻ 276 tr 46 The Arbinger Institute 2009: Lãnh đạo tự lừa dối – Tp HCM: NXB Trẻ, 247 tr 47 Toan Ánh 1993: Ăn trộm nghệ thuật bắt trộm NXB Văn hố 197tr 48 Tơn Vũ 2009: Binh pháp Tôn Tử – H.: NXB Hà Nội, 332 tr 196 49 Trần Ngọc Thêm 1989: Văn đơn vị giao tiếp – T/c Ngôn ngữ, số 1+2, tr 37-42 50 Trần Ngọc Thêm 2004: Tìm sắc văn hoá Việt Nam (xb lần thứ 4) - Tp HCM: NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh, 690 tr 51 Trần Ngọc Thêm 2006: Lý luận văn hoá học (tập giảng) - Tp HCM: Khoa Văn hoá học (lưu hành nội bộ) 52 Trần Ngọc Thêm 2013: Những vấn đề văn hoá học lý luận ứng dụng NXB Văn hoá Văn nghệ 675tr 53 Trần Ngọc Thêm 2015: Hệ giá trị Việt Nam nhìn từ kết khảo sát 2014: thực trạng đề xuất //In trong: t/c “Khoa học công nghệ Việt Nam”(của Bộ KH-CN), tập 1, số 5, tr 47-54 54 Trần Ngọc Thêm 2016: Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến đại đường tới tương lai – Tp.HCM: Nxb Văn hóa - Văn nghệ, 589 tr 55 Trần Tuấn Lộ 1994: Tâm lý học giao tiếp - Tp HCM: Đại học Mở - Bán công TP.HCM, 167 tr 56 Trương Điện Thanh 2003: Gián điệp phản gián điệp – H.: NXB Công an nhân dân, 723 tr 57 Truyện Trạng Lợn 2011: Truyện Trạng Lợn NXB Văn hóa thơng tin 150 tr 58 Truyện Trạng Quỳnh 2011: Truyện Trạng Quỳnh NXB Văn hóa thơng tin 96 tr 59 Từ điển Bách khoa Việt Nam 2002: Từ điển Bách khoa Việt Nam Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội, tr.97 60 Việt Chương, Nguyễn Việt Thi 2007: Kỹ thuật nuôi heo rừng lai NXB Mỹ thuật 89 tr 61 Watanabe Zunichi 2005: Đèn khơng hắt bóng (Người dịch: Cao Xuân Hạo) Tp HCM: NXB Văn nghệ TP.HCM, 612 tr Tài liệu tiếng nước 62 Eric Hobsbawm & Terence Ranger, ed 1983: The Invention of Tradition Cambridge University Press 324p 63 Fernando J Da Silva 1984: Dicionário da líng gua Portuguesa - Editoral Domingos Barreira, Porto 64 Kevin D 2002: Kevin D Mitnick, William L Simon, Steve Wozniak The art of Deception - John Wiley & Sons Publisher 304 p 65 Oxford 2000: Oxford advanced learner’s dictionary (Sixth edition) -NXB Oxford University Press, 1540 tr 66 Bách khoa thư minh họa 2006: Биология Современная иллюстрированная энциклопедия Гл ред А П Горкин; М.:Росмэн 67 Smith D L 2004: Why We Lie: The Evolutionary Roots of Deception and the Unconscious Mind St Martin's Griffin 238p 68 Taberd A.J.L 1838: Dictionarium Anamitico – Latinum Ex typis J.C Marshman, Serampore, Bengale (Trung tâm Quốc học in lại 2004) 69 Алексеев М 2010: «Ваш Рамзай»: Рихард Зорге и советская военная разведка в Китае 1930-1933 гг - М.: Кучково поле, 800 с 197 70 Блейз А 2001: Историяв костюмах - M ОЛМА-ПРЕСС, 176 с 71 Григорьева С.А и др 2001: Словарь языка русских жестов - Языки Русской культуры Москва – Вена, 254с 72 Грушевицкая Т.Г., Попков В.Д., Садохин А.П 2002: Основы межкультурной коммуникации: Учебник для вузов (Под ред А.П Садохина) - М.: ЮНИТИ-ДАНА 352с 73 Д.И Дубровский 2010: Обман Философско-психологический анализ Второе, доп Издание - М.: Канон + РООИ «Реабилитация» 336 с 74 Красников М.Л 1999: Феномен лжи в межличностном общении.// Общественные науки и современность 1999 № С 176-185 75 Мухачёв В.П 2004: Логика как детектор лжи.// Сборник статей: Коммуникация и образование.- Под ред С.И Дудника — СПб.: Санкт-Петербургское философское общество — С 234-246 76 Ожегов С.И., Шведова Н.Ю 1992: Толковый словарь русского языка (5 том.) Издательство "Азъ" 77 Пропп В.Я 1999: Проблемы комизма и смеха Ритуальный смех в фольклоре (по поводу сказки о Несмеяне) (Собрание трудов В Я Проппа.) Научная редакция, комментарии Ю С Рассказова — Издательство "Лабиринт", М — 288 с 78 Пропп В.Я 1928: Морфология сказки Издательство Academia, Л – 152 c 79 Разинов Ю.А 2004: Как возможен самообман.// Вестник Самарского гос университета Гуманитарный выпуск №1 (31), с 15-29 80 Савина Е А 1998: Введение в психологию Курс лекций /Главный редактор А П Олейникова. М: «Прометей» МПГУ,— 252 с 81 Соколов А.В 2002: Общая теория социальной коммуникации СПб.: Издательство "Издательство Михайлова В.А." 461 с Tài liệu internet 82 An Mai 2012: Ngôi trường tặng thưởng cho học sinh nói dối http://www.nguoiduatin.vn/ngoi-truong-tang-thuong-cho-hoc-sinh-noi-doi-a61240.html 83 An Quốc 2014: Những trận đánh tiêu biểu http://www.qdnd.vn/qdndsite/vivn/61/43/khoa-hoc-nghe-thuat-quan-su/nhung-tran-danh-tieu-bieu/326208.html 84 Anh Dương 2014: Những hình ảnh giả gái ấn tượng phim Mỹ http://news.zing.vn/Nhung-hinh-anh-gia-gai-an-tuong-trong-phim-My-post397297.html 85 Anh Quý 2003: Người bị bệnh thần kinh không thấy cắn rứt nói dối http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=1801&ChannelID=17 86 Ảo thuật: Ảo thuật – Vài điều nên biết http://8aothuat.com/ao-thuat.html 87 Băng Băng 2012: Lộ ảnh chưa xóa xương sườn mẫu gầy 9x.http://ione.vnexpress.net/tin-tuc/thoi-trang/lo-anh-chua-xoa-xuong-suon-cua-mau-gay9x-2072555.html 88 Bảo tàng Hồ chí Minh 2001: Những tên gọi bí danh, bút danh Chủ tịch Hồ Chí Minh (Phần 1) http://bqllang.gov.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=1682: nh-ng-ten-g-i-bi-danh-but-danh-c-a-ch-t-ch-h-chi-minh-ph-n-1&catid=99:tin-tonghop&Itemid=743&lang=vi 198 89 Báo Tin tức13/11/2005: Chính quyền Mỹ lừa dối chiến tranh VN Irắc 90 Barney Henderson 2015: Eight of Iran's women's football team 'are men' http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/11903290/Eight-of-Iranswomens-football-team-are-men.html 91 Bí ẩn nói dối 2005: Bí ẩn nói dối http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/bi-an-sunoi-doi-2028265.html 92 Bích Ngọc 2014: vai diễn gái giả trai “đỉnh” ảnh http://dantri.com.vn/vanhoa/6-vai-dien-gai-gia-trai-dinh-nhat-man-anh-1397618171.htm 93 Bill Denton 2001: Three Lies http://www.heartlight.org/articles/200111/20011109_lies.html of Life 94 Bộ quy tắc 2003: Bộ quy tắc đạo đức dành cho phòng biên tập thời tờ The New York Times -http://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_ethicaljournalism.html 95 Bộ quy tắc Anh 2008: Bộ quy tắc hành xử phóng viên Anh http://www.vietnamjournalism.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2 128&catid=27:dao-duc-nghe-bao&Itemid=99 96 Boy Sone 2014: Hướng dẫn hóa giải xung khắc tuổi vợ chồng http://5vn.biz/huong-danhoa-giai-xung-khac-tuoi-vo-chong-6128.html 97 Các chị 2009: Các chị thăng tiến http://www.webtretho.com/forum/showthread.php?t=341963 - 98 Code of Ethics Medialaw.com.sg: Code of Ethics of Various Journalists' Unions in Asia -http://www.medialaw.com.sg/ethics/jcode.htm#hongkong 99 Code of Ethics Spj.org: Society of Professional Journalists: Code of Ethics http://www.spj.org/ethicscode.asp 100.Cương yếu giới luật 2010: Cương yếu giới luật: Ngũ Giới Và Nội Dung Của Ngũ Giới.http://thuvienhoasen.org/a9839/chuong-1-ngu-gioi-va-noi-dung-cua-ngu-gioi 101.Dân Hùng 2014: Không chuyện vi hành http://www.xaydungdang.org.vn/Home/Sinh-hoat-dang/2014/7223/Khong-chi-la-chuyenvi-hanh.aspx 102.Đặng Duẩn 2011: Ăn ong rừng U Minh Hạ http://nld.com.vn/dia-phuong/an-ong-orung-u-minh-ha-20110307122431415.htm 103.Dấu hiệu 2007: Dấu song/2007/09/3B9FA56B/ hiệu chàng nói dối - http://www /GL/Doi- 104.Dấu hiệu 2008: Dấu hiệu người ta nói dối -http://static.news.zing.vn/news/tinh-yeu-gioitinh/dau-hieu-nguoi-ta-noi-doi/a22094.html 105.Dấu tích… 2013: Dấu tích kho vàng vua Hàm Nghi đất Quảng Bình http://www.nguoiduatin.vn/dau-tich-kho-vang-cua-vua-ham-nghi-tren-dat-quang-binha88448.html 106.Dạy trẻ 2009: Dạy trẻ tính trung thực -http://webgiadinh.vn/modules.php?name=Beyeu&op=viewst&sid=11522 107.Điện thoại 2005: Điện thoại di động - công cụ dối trá vụng http://www.nld.com.vn/117590P0C1039/dien-thoai-di-dong-cong-cu-doi-tra-vungve.htm - 199 108.Đỗ Dỗn Hồng 2014: Ghé thăm vùng đất lẫy lừng với hầm chông, bẫy đá http://laodong.com.vn/phong-su/ghe-tham-vung-dat-tung-lay-lung-voi-ham-chong-bayda-196316.bld 109.Đỗ Qun 2012: Kiện vợ tịa xấu, chồng bồi thường 120 ngàn USD http://nld.com.vn/thoi-su-quoc-te/kien-vo-ra-toa-vi-xau chong-duoc-boi-thuong-120ngan-usd-2012102710255952.htm 110.Don Boys 2004: Islam Permits Lying to Deceive Unbelievers and Bring World Domination! http://www.muslimfact.com/bm/terror-in-the-name-of-islam/islampermits-lying-to-deceive-unbelievers-and-bri.shtml 111.Đức Trường 2007a: Trung Quốc: cấm quảng cáo dối trá truyền hình http://vietbao.vn/Van-hoa/Trung-Quoc-cam-quang-cao-doi-tra-tren-truyenhinh/40214024/181/ 112.Đức Trường 2007b: Phạt triệu euro quảng cáo dối trá -http://vietbao.vn/Kinhte/Phat-2-trieu-euro-vi-quang-cao-doi-tra/40207725/87/ 113.Đường Hồng Dật 2015: Sử dụng tác nhân vật lý, giới bảo vệ thực vật làm cho nông nghiệp Baovethucvatcongdong.info/vi/nnbv/congnghesinhthaibvtv/sử-dụng-các-tác-nhân-vật-lýcơ-giới-trong-bảo-vệ-thực-vật-làm-cho-nông 114.Dương Trung Quốc 2009: Ông Dương Trung Quốc tự vấn nhân ngày Cá tháng Tư - http://www.laodong.com.vn/Home/Ong-Duong-Trung-Quoc-tu-phong-van-nhanngay-Ca-thang-Tu/20093/131928.laodong 115.Dyan Eybergen 2009:Dyan Eybergen http://www.youtube.com/watch?v=RpItWja-clw Parenting 116.False Oxforddictionaries.com: False http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/false Seminar - Oxforddictionaries.com 117.Feathertop: Feathertop https://en.wikipedia.org/wiki/Feathertop 118.Gabrovo humour: Gabrovo humour http://www.humorhouse.bg/engl/gbhumour.html 119.Giả dối Vi.wiktionary.org: https://vi.wiktionary.org/wiki/giả_dối Giả dối Vi.wiktionary.org 120.Global Species Assessment 2004: 2004 IUCN Red List of Threatened Specie http://data.iucn.org/dbtw-wpd/html/red%20list%202004/completed/Section2.html 121.Hải Minh 2006: Dell bị kiện quảng cáo sai thật -http://dantri.com.vn/c76/s76135659/dell-bi-kien-vi-quang-cao-sai-su-that.htm 122.Hải Yến 2014: Đi tìm nguồn gốc lễ hội Halloween http://suckhoecuocsong.com.vn/lehoi-the-gioi/di-tim-nguon-goc-le-hoi-halloween.htm 123.Hang Dang 2015: Học cách dưỡng heo mọi, heo rừng http://lamnong.net/chan-nuoi/hoc-cach-thuan-duong-heo-moi-heo-rung-con/ 124.Hồ Bất Khuất 2012: Có đấu tranh với giả dối không? http://vietnamnet.vn/vn/chinh-tri/tuanvietnam/64283/co-dau-tranh-voi-su-gia-doi-duockhong-.html 125.Hoa Linh Lan 2009: Tội ác mang tên phân bón giả, phân bón chất lượng http://www.toquoc.gov.vn/Thongtin/Goc-Nhin/Toi-Ac-Mang-Ten-Phan-Bon-Gia-PhanBon-Kem-Chat-Luong.html 200 126.Hoàng Anh 2010: Phút sinh tử cảnh sát bị trùm ma túy gí súng http://vnexpress.net/tin-tuc/phap-luat/phut-sinh-tu-cua-canh-sat-bi-trum-ma-tuy-gi-sung2173210.html 127.Hồng Hải 2009: Cá tháng tư -http://blog.tamtay.vn/HoangHai83/blog/entry/380880/Cathang-tu.html 128.Hoàng Thiên Nga 2015: Nhận diện cơng ty sản xuất phân bón giả http://www.tienphong.vn/xa-hoi/nhan-dien-cong-ty-san-xuat-phan-bon-gia-918496.tpo 129.Hồng Thùy 2014: Vì 20 năm cơng bố ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/vi-sao-20-nam-moi-cong-bo-ngay-mat-chu-tich-hochi-minh-3037443.html 130.Hội Hồ Hởi 2012: Chết cười với làng: "Văn Lang làng nói khốc" http://vtc.vn/chet-cuoi-voi-ngoi-lang-van-lang-ca-lang-noi-khoac.394.339653.htm 131.Hương Cát 2006: Mỹ: Chế tạo máy phát http://www.vietnamnet.vn/khoahoc/quocte/2006/01/530253/ nói dối từ xa - 132.Hữu Vinh 2003: Quang Trung - Nguyễn Huệ với chiến thuật nghi binh, dụ địch http://www.baobinhdinh.com.vn/568/2003/6/4407/ 133.Huy Bách 2006: Nồi đất đánh Tây http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/quan-suquoc-phong/noi-dat-danh-tay/6396.html 134.Huỳnh Phan 2007: Trò chuyện với nhà http://vietnamnet.vn/chinhtri/2007/02/665925/ ngoại giao 'ít nói dối' - 135.Khắc Dũng 2015: Khúc tráng ca Rạch Gầm - Xoài Mút http://laodong.com.vn/lao-dongcuoi-tuan/khuc-trang-ca-rach-gam-xoai-mut-306932.bld 136.Khám bệnh Ykhoanet.com: Công tác khám bệnh chẩn http://www.ykhoanet.com/baigiang/trieuchunghocnoikhoa/chuong01/I_02.htm đoán 137.Khang Hy vi hành 2002: Trương Quốc Lập luyện võ để quay "Khang Hy vi hành" IV http://giaitri.vnexpress.net/tin-tuc/phim/sau-man-anh/truong-quoc-lap-luyen-vo-de-quaykhang-hy-vi-hanh-iv-1873349.html 138.Khoa Chiến 2015: Phạt nhãn sữa không đạt chất http://www.thanhnien.com.vn/kinh-te/phat-2-nhan-sua-khong-dat-chat-luong601523.html lượng 139.Khoa Nghệ thuật 2015: Chức nghệ thuật đời sống xã hội http://www.saigonact.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=5676:ch c-nng-ca-ngh-thut-trong-i-sng-xa-hi-hin-nay&catid=170:tin-tc&Itemid=425 140.Kouchaki M., Smith I.H 2013:The Morning Morality Effect: The Influence of Time of Day on Unethical Behavior http://web.natur.cuni.cz/~houdek3/papers/Kouchaki%20et%20al%202013.pdf 141.Kỳ Duyên 2016: Obama, giá trị Mỹ chuyện “giá trị http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/307108/obama-gia-tri-my-va-chuyen-gia-trigia.html giả” 142.Lâm Vũ 2011: Báo động “hành vi lệch chuẩn” http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Giaoduc/527170/bao-dong-hanh-vi-lech-chuan 143.Lê Chí Thanh 2014: Đánh thắng trận đầu Phai Khắt, Nà http://www.baocaobang.vn/Ho-so-Tu-lieu/Danh-thang-tran-dau-Phai-Khat-NaNgan/31632.bcb Ngần 201 144.Lê Lâm 2015: 'Nữ tướng' bắt xăng gian Thủ tướng tặng khen http://www.thanhnien.com.vn/chinh-tri-xa-hoi/nu-tuong-bat-xang-gian-duoc-thu-tuongtang-bang-khen-626818.html 145.Lê Thái Dũng 2014: Thú tiêu khiển số vị vua Việt Nam http://danviet.vn/quenha/thu-tieu-khien-cua-mot-so-vi-vua-o-viet-nam-200370.html 146.Lê Thế Bảo 2016: Tôi đố vị mặt hàng không bị làm giả VN! http://dantri.com.vn/kinh-doanh/toi-do-cac-vi-chi-ra-mat-hang-nao-khong-bi-lam-gia-oviet-nam-20160526085146192.htm 147.Lê Thục Anh 2006: Bệnh nhân có cần trả bệnh án theo thơng lệ quốc tế? http://www.vietnamnet.vn/bandocviet/2006/12/647686/ 148.Lê Trí 2009: Dung lượng pin ln bị nói dối - http://www.ictnews.vn/Home/phancung/AMD-Dung-luong-pin%C2%A0luon-bi-noidoi/2009/03/2CMSV2216966/View.htm 149.Lily Trần 2013: Quan điểm Phật giáo việc nói dối http://tuvientuongvan.com.vn/ung-dung/quan-diem-cua-phat-giao-ve-viec-noi-doip71.html 150.Linh Linh 2013: Quan niệm đón dâu hai lần lễ cưới http://ngoisao.net/tin-tuc/cuoihoi/cam-nang/quan-niem-don-dau-hai-lan-o-le-cuoi-2927901.html 151.Lịch sử Đảng xã Khánh Tiên 2013: Lịch sử Đảng xã Khánh Tiên 1947-2005 http://www.donghuongkhanhtien.com 152.Linh Vũ 2013: Hong Kong tranh cãi mái tóc giả luật sư http://www.vietnamplus.vn/Home/Hong-Kong-tranh-cai-ve-mai-toc-gia-cua-cac-luatsu/20131/178708.vnplus 153.Linh Vũ 2014: Mổ xẻ đoạn video IS chặt đầu tập thể binh lính Syria http://www.vietnamplus.vn/mo-xe-doan-video-is-chat-dau-tap-the-cac-binh-linhsyria/295694.vnp 154.Lời Phật dạy 2015: Lời Phật dạy: xúc động trước cảnh khổ - http://viet- bao.de/loi-phat-day-xuc-dong-truoc-canh-kho/ 155.Lời thề Hippocrates 2013: Lời thề Hippocrates http://phuctamduong.com/news/Loi-theHippocrates-61/Loi-the-Hippocrates-188/ 156.Lương Duyên Tâm 2008: năm chiến Irắc http://daidoanket.vn/ddk/mdNews.ddk?id=5208 157.Lương Thư Trung 2012: Mùa cá dại chất chà & dỡ chà http://baotreonline.com/Chuyenmuc-tre/Goc-nha-que/alt-mua-ca-dai-chat-cha-a-do-cha-ky-2.html 158.Lying commies 2014: Lying commies http://www.economist.com/news/finance-andeconomics/21607830-more-people-are-exposed-socialism-worse-they-behave-lyingcommies 159.M.T.2008: Sự thật đằng sau trò đùa Cá tháng tư -http://www.vnexpress.net/GL/Doisong/2008/03/3BA00CCD/ 160.Mai Hạnh 2010: Tìm thầy “di cung hoán số” http://giadinh.net.vn/xa-hoi/tim-thay-dicung-hoan-so-20100924081439383.htm 161.Mai Mai 2013: Sự thật ảnh cơng an “xì tin” bên xác chết http://kienthuc.net.vn/nhip-song/su-that-ve-buc-anh-cong-an-xi-tin-ben-xac-chet195981.html 202 162.Martin Heidegger 1943: Về yếu tính http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=10893&rb=08 chân lý 163.Máy phát nói dối 2002: Xung quanh máy phát nói dối http://www.vnexpress.net/GL/Khoa-hoc/2002/05/3B9BC286/ 164.Mentir Fr.wiktionary.org: Mentir - http://fr.wiktionary.org/wiki/mentir 165.Mentir Vdict.com: Mentir - http://vdict.com/mentir,5,0,0.html 166.Michael Segalov 2015 A Yorkshire photographer reveals the secrets to taking the the perfect wedding photos http://www.independent.co.uk/life-style/a-yorkshirephotographer-has-revealed-the-secrets-to-taking-the-the-perfect-wedding-photosa6692196.html 167.Minh Khánh 2015: Người phụ nữ sinh thỏ - "quả lừa" hư cấu lịch sử giới.http://kenh14.vn/kham-pha/nguoi-phu-nu-sinh-ra-tho-qua-lua-hu-cau-nhat-lich-suthe-gioi-20150515103154434.chn 168.Minh Long 2009: Chữ viết vạch mặt người nói dối http://khoahoc.tv/khampha/khampha/25193_chu-viet-vach-mat-nguoi-noi-doi.aspx 169.Mỗi ngày… 2006: Mỗi ngày nói http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/07/3B9EC557/ dối 20 lần - 170.Mười điều răn Vnbaptist.net: Mười điều răn - http://www /Tai_Lieu/GiaoLy/08.htm 171.Muốn thành cơng 2007: Muốn http://www.saga.vn/view.aspx?id=9143 thành cơng: nói dối - 172.Nam Anh 2014: Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam kể chuyện ‘vi hành’ bệnh viện http://news.go.vn/doi-song/tin-1681658/pho-thu-tuong-vu-duc-dam-ke-chuyen-vi-hanhbenh-vien.htm 173.N.N.P 2009: Lời kể cựu nữ tù trị http://cand.com.vn/Phong-su-tulieu/Loi-ke-cua-nhung-cuu-nu-tu-chinh-tri-146034/ 174.Ngân Giang 2013: Chuyện tìm bố mẹ ni cho để 'cầu an' http://m.nguoiduatin.vn/bihai-chuyen-tim-bo-me-nuoi-cho-con-de-cau-an-a79510.html 175.Nghia Tran 2015: Tưng bừng lễ hội bù nhìn Heather http://esquirevietnam.com.vn/lifestyle/du-lich/tung-bung-le-hoi-bu-nhin-heather/ 176.Ngọc Sơn 2006: Số phận gián điệp bị bỏ quên Hàn Quốc http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/tu-lieu/so-phan-cac-gian-diep-bi-bo-quen-cua-hanquoc-phan-1-2066812.html 177.Nguyễn Đức 2015: Thẳng tay tát nhân viên xăng nghi bị gian lận http://danviet.vn/tin-tuc/clip-thang-tay-tat-nhan-vien-cay-xang-vi-nghi-bi-gian-lan636096.html 178.Nguyễn Hà 2007: Phương pháp phát nói http://www.antd.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=14796&ChannelID=100 dối - 179.Nguyễn Hà Ngân 2012: Đổ 50.000 đồng kim xăng khơng nhúc nhích http://vnexpress.net/tin-tuc/cong-dong/do-50-000-dong-kim-xang-khong-nhuc-nhich2401022.html 180.Nguyễn Hoài Nam 2009: Ung thư vú & nỗi đau người phụ nữ.http://www.ybacsi.com/y-hoc-pho-thong/show.php?get=1&id=ungbuou/11_107 203 181.Nguyễn Hồng 2009: 27 mẫu phân bón bán Đác Lắc khơng bảo đảm chất lượng http://www.nhandan.com.vn/print/?Article=151632 182.Nguyễn Khắc Thái 2013: Con người hóa mn lồi http://genk.vn/khampha/con-nguoi-va-su-thuan-hoa-muon-loai-20131103171948973.chn 183.Nguyễn Long Thao 2007: Liên Hiệp Quốc phóng đại số bệnh nhân AIDS giới - http://vietcatholic.net/News/Clients/ReadArticle.aspx?Id=49276 184.Nguyễn Phúc 2015: Truyền kỳ làng Trạng Vĩnh Hoàng: Chuyện trạng vào thi ca http://www.thanhnien.com.vn/van-hoa-nghe-thuat/truyen-ky-lang-trang-vinh-hoangchuyen-trang-vao-thi-ca-549120.html 185.Nguyễn Thảo 2016: Người Việt Nam nhóm cuối bảng tính trung thực http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/293323/nguoi-viet-nam-o-nhom-cuoi-bang-ve-tinhtrung-thuc.html 186.Nguyễn Thiện Giáp 2008: Mối quan hệ giao tiếp cách xưng hô người Việt http://www.vanhoahoc.com/site/index.php?option=com_content&task=view&id=498&It emid=95 187.Nguyễn Văn Tuấn 2008: Tiêu chảy cấp tính bệnh tả: Định danh cho http://ykhoa.net/binhluan/nguyenvantuan/080419_nguyenvantuan_dinhdanhta.htm 188.Nhân Mã 2013: Thủ tướng Na Uy lái taxi 'vi hành' http://vnexpress.net/tin-tuc/thegioi/thu-tuong-na-uy-lai-taxi-di-vi-hanh-2863544.html 189.Nhật Thịnh 2013: Chuyện phiếm bút danh, http://www.dattenhay.vn/chuyen-phiem-ve-but-danh-nghe-danh.htm nghệ 190.Pamela Meyer 2011: How to liar.http://edition.cnn.com/2011/11/13/opinion/meyer-lie-spotting/ spot danh a 191.Phạm Văn Đức 2015: Mối quan hệ lợi ích cá nhân đạo đức xã hội kinh tế thị trường Việt Nam http://philosophy.vass.gov.vn/news/An-pham/Moiquan-he-giua-loi-ich-ca-nhan-va-dao-duc-xa-hoi-trong-nen-kinh-te-thi-truong-o-vietnam-hien-nay-120.html 192.Phạm Văn Nhân 2010: Sinh tồn nơi hoang dã http://vnthuquan.org/truyen/ truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n2n2nnnqn31n343tq83a3q3m3237n1n1n 193.Phan Huy Lê 2005: Nhân vật lịch sử “anh hùng Lê Văn Tám” hồn tồn khơng có thật http://dactrung.net/baiviet/noidung.aspx?BaiID=l9hqIWpixo4BFClf8KfbCQ%3D%3D 194.Phan Khương 2003: Phần mềm phát http://vnexpress.net/GL/Vi-tinh/2003/07/3B9C9AFF/ nói dối qua giọng nói - 195.Phỏng vấn 2008: Phỏng vấn giám đốc tình báo: Những nguy hiểm nghề điệp viên http://antgct.cand.com.vn/Nhan-dam/Phong-van-mot-giam-doc-tinh-bao Dao-taova-tuyen-mo-311292/ 196.P Thảo 2015: “Cấm ngặt” việc lập lờ hệ thống sổ sách kế tốn http://dantri.com.vn/kinh-doanh/cam-ngat-viec-lap-lo-2-he-thong-so-sach-ke-toan20151218164451907.htm 197.Phụ tùng tịa án 2003: Lịch sử ‘phụ tùng’ tòa án http://vnexpress.net/gl/phapluat/2003/02/3b9c4bbd/ 198.Quảng cáo sai 2007: Mỹ: Quảng cáo sai thật, bị phạt hàng chục triệu USD http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=181021&ChannelID=268 204 199.Quang Hùng 2006: Hôn nhân người http://cema.gov.vn/modules.php?name=Content&op=details&mid=5144 Hrê 200.Quang Mai 2013: cách để đánh lạc hướng khán giả diễn ảo thuật http://thuviengdpt.info/giai-tri/choi-ma-hoc/ao-thuat/5-cach-danh-lac-huong-khan-giakhi-bieu-dien-ao-thuat/ 201.Quốc Phòng Việt Nam 2015 Người trẻ hào hứng học làm giao liên: Giấu vũ khí bánh giò http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/234540/nguoi-tre-hao-hung-hoc-lam-giaolien-giau-vu-khi-trong-banh-gio.html 202.Quy chuẩn Hàn Quốc 1986: Quy chuẩn đạo đức báo chí Hàn Quốc (1986) http://www.vietnamjournalism.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2 763&catid=27:dao-duc-nghe-bao&Itemid=99 203.Quy định Los Angeles Times 2008: Quy định đạo đức Los Angeles Times http://www.vietnamjournalism.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2 765&catid=27:dao-duc-nghe-bao&Itemid=99 204.Quy định Nga 2008: Quy định đạo đức nhà báo Nga http://www.vietnamjournalism.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2 764&catid=27:dao-duc-nghe-bao&Itemid=99 205.Quy tắc Nhật Bản 2008: Quy tắc báo chí Nhật Bản http://www.vietnamjournalism.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2 762&catid=27:dao-duc-nghe-bao&Itemid=99 206.Quý Thông 2010: Chiêu phá án cảnh sát hình 'nằm vùng' http://vnexpress.net/tintuc/phap-luat/chieu-pha-an-cua-canh-sat-hinh-su-nam-vung-2161083.html 207.Sếp dốt Unicom.com.vn: Sếp http://www.unicom.com.vn/forum/Default.aspx?g=posts&t=15 DỐT - 208.T Minh 2012: Vụ mẹ cắn đứt ngón tay bé sơ sinh: Rùng hủ tục lạ đời http://nld.com.vn/thoi-su-trong-nuoc/vu-me-can-dut-ngon-tay-be-so-sinh-rung-minh-hutuc-la-doi-20121210050335653.htm 209.Tại 2006: Tại có hai http://www.bacsigiadinh.com/major_detail.php?cid=30&id=1640 lỗ mũi? - 210.Tam Quốc diễn nghĩa: Tam Quốc diễn nghĩa http://webtruyen.com/tam-quoc-dien-nghia/ 211.Tập tục lễ sinh dưỡng 2014: Tập tục lễ sinh dưỡng người Việt Nam http://www.dulichkhanhhoa.net.vn/tin-tuc/2/277/tap-tuc-le-sinh-duong-cua-nguoi-vietnam/du-lich-nha-trang.html 212.Taro Shimizu 2011: Cuộc gặp gỡ sứ thần Việt Nam Triều Tiên Trung Quốc trọng tâm chuyện xảy kỷ XVIII http://vanhoanghean.com.vn/chuyen-mucgoc-nhin-van-hoa/nhung-goc-nhin-van-hoa/cuoc-gap-go-su-than-cua-viet-nam-va-trieutien-o-trung-quoc-trong-tam-la-chuyen-xay-ra-trong-the-ky-xviii 213.Thái An 2014: Bộ trưởng Thăng thấy xe bus khác Bí thư Hà Nội http://baodatviet.vn/chinh-tri-xa-hoi/tin-tuc-thoi-su/bo-truong-thang-thay-xe-bus-khac-bithu-ha-noi-3003460 214.Thái Thiện2004: Phân bón chất lượng, nơng dân lãnh đủ - http://vietbao.vn/Xahoi/Phan-bon-kem-chat-luong-nong-dan-lanh-du/20223255/121/ 215.Thẩm phán Anh 2007: Thẩm phán Anh bỏ tóc giả cổ truyền http://www.baodongnai.com.vn/thegioi/200707/Tham-phan-anh-bo-bo-toc-gia-co-truyen2011897/ 205 216.Thanh Hà 2015: Nhãn ghi đường, trọng lượng nẻo http://tuoitre.vn/tin/kinhte/20150919/nhan-ghi-mot-duong-trong-luong-mot-neo/971586.html 217.Thánh kinh: Từ điểnThánh kinh.http://www.nhulieuthanhkinh.com/index.php/kinhthanh/thi-d-minh-ha/32-t-in-kinh-thanh/995-noi-di 218.Thành Tâm 2015: Khách hàng tố tiền triệu hóa đơn điện giả http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/doanh-nghiep/khach-hang-to-mat-tien-trieu-vihoa-don-dien-gia-3274218.html?commentid=13313009 219.The Dictionary of Obscure Sorrows: http://eos.kokugakuin.ac.jp/modules/xwords/entry.php?entryID=96 Kuebiko 220.Thế Hoàng 2013: Kỳ lạ tục nhận đá làm cha http://www.nguoiduatin.vn/ky-la-tuc-nhanda-lam-cha-a89971.html 221.Thi Thuyên 2008: Dạy bé nói dối? - In trong: “Mẹ & Con” (bán nguyệt san Giáo dục TP.HCM), số tháng 4-2008, tr 10-11 222.Thích Tâm Châu (dịch) 2009: Phật Nói Kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo 0600 http://daitangkinhvietnam.org/tieu-bo-kinh-bac-truyen/kinh-tap/640-pht-noi-kinh-thpthin-nghip-o-0600.html 223.Thiếu phụ 2006: Thiếu phụ Nam Xương - http://vietcomic.blogspot.com/2006/06/thiuph-nam-xng.html 224.Thông cáo 2009: Thơng cáo báo chí -http://www.giadinhenfa.com.vn/?p=III14 225.Thu Hiếu 2002: Máy kiểm tra nói dối kiểu cảm ứng nhịp tim - TC “Điện tử”, số 6, tr 6263 226.Thu Lê 2006: Phát kẻ nói dối - http://vietbao.vn/The-gioi-giai-tri/Phat-hien-ke-noidoi/50755521/402/ 227.Thúy Nguyễn 2015: Cánh đồng bù nhìn gây rùng Phần Lan http://news.zing.vn/Canh-dong-bu-nhin-gay-rung-minh-o-Phan-Lan-post525326.html 228.Thùy Ninh 2009: "Nỗi oan" chàng nói http://giadinh.net.vn/PrintPreview.aspx?NewsID=20090402020127662 dối! 229.Thy_Du 2016: Cách hay để trộm không viếng thăm http://www.webtretho.com/forum/f73/cach-hay-de-trom-khong-vieng-tham-nha2170824/ nhà 230.Tiến Hùng 2016: 25 cảnh sát cải trang dân chơi, tình nhân để bắt 'ơng trùm' ma t http://vnexpress.net/tin-tuc/phap-luat/ho-so-pha-an/25-canh-sat-cai-trang-dan-choi-tinhnhan-de-bat-ong-trum-ma-tuy-3373694.html 231.Tôn Tử 2004: Tôn Tử Binh pháp http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n1n1ntntn31n343tq83a3q3m32 37nvn 232.Tôn Tử Binh pháp Vi.wikipedia.org: http://vi.wikipedia.org/wiki/Tôn_Tử_binh_pháp Tôn Tử Binh pháp - 233.Trả lời… Webtretho.com: Bạn thường trả lời có hỏi mức lương? http://www.webtretho.com/forum/showthread.php?t=120133 234.Trần Đỗ Cẩm 2001: Chuyện năm Tỵ -http://doanket.orgfree.com/tongquat/ran2000.html 206 235.Trần Phương 2013: Thủ tướng Đức dạy lịch sử cho học sinh lớp 12 http://tuoitre.vn/tin/the-gioi/20130814/thu-tuong-duc-day-lich-su-cho-hoc-sinh-lop12/563777.html 236.Trần Quốc Thuận 2006: Cơ chế sinh nói dối ngày - http://vietbao.vn/Xahoi/Co-che-nay-sinh-ra-noi-doi-hang-ngay/45194815/157/ 237.Trần Thị Giang Tân 2008: Đạo đức nghề nghiệp từ lý luận đến thực tiễn http://www.tapchiketoan.com/kiem-toan/kiem-toan-doc-lap/dao-duc-nghe-nghiep-tu-lyluan-den-thuc-3.html 238.Trang Thuần 2015: Những bẫy vô hình thiên đường cờ bạc Macau http://antg.cand.com.vn/Ho-so-Interpol/Nhung-chiec-bay-vo-hinh-o-thien-duong-co-bacMacau-360548/ 239.Trịnh Tố Long 2009: Cây lược vàng có http://nguoicaotuoi.org.vn/printContent.aspx?ID=2434 cịn thần dược - 240.Trịnh Tố Long 2011: Bác Hồ trước họa “diệt cộng, cầm Hồ” - Báo Quân đội Nhân dân, 18-12-2011 - http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/chinh-tri/bac-ho-truoc-hoa-dietcong-cam-ho/170245.html 241.Trung Hiếu 2007: Nguyễn Văn Cừ tiểu sử http://dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=10005&cn_id=12070 242.Tudiendanhngon.vn: Từ điển danh ngôn http://www.tudiendanhngon.vn/ 243.Tuệ Anh 2015: Học sinh Trung Quốc gian lận thi cử ngồi tù năm http://ione.vnexpress.net/tin-tuc/hoc-a-z/hoc-sinh-trung-quoc-gian-lan-thi-cu-co-the-ngoitu-7-nam-3303457.html 244.Văn Bình 2002: Phát nói dối qua văn -http://www.vnexpress.net/GL/Vitinh/2002/01/3B9B892F/ 245.Việt Anh 2014: Bí kíp dễ dàng giúp bạn nhận biết kẻ nói dối http://kenh14.vn/khampha/bi-kip-de-dang-giup-ban-nhan-biet-ke-noi-doi-2014032310465384.chn 246.V.H 2014: Những kỹ tuyệt vời giúp bạn đối phó yêu râu xanh http://vietnamnet.vn/vn/doi-song/206399/nhung-ky-nang-tuyet-voi-giup-ban-doi-phoyeu-rau-xanh.html 247.Võ Thị Diệu Hằng 2007: Lịch sử ngày http://vietsciences.free.fr/lichsu/lichsu_ngaycathang4.h Cá tháng - 248.VOA 2006: Halloween Mỹ tổ chức nào? http://dantri.com.vn/thegioi/halloween-o-my-duoc-to-chuc-nhu-the-nao-1162277388.htm 249.Vũ Ngọc Liễn 2004: Khảo cứu câu đối sứ thần triều Tây Sơn http://www.baobinhdinh.com.vn/566/2004/3/8927/ 250.Vũ Tiến Đức 2013: Khám phá bí đột nhập Đặc công Việt Nam http://kienthuc.net.vn/vu-khi/kham-pha-bi-quyet-dot-nhap-cua-dac-cong-viet-nam252125.html 251.Vương Linh 2015: điều trẻ làm bạn http://giadinh.vnexpress.net/photo/to-am/13-dieu-tre-con-lam-duoc-nhung-ban-khongthe-3259807.html 252.Woodward Ashbel 1861: Memoir of Col Thomas Knowlton, of Ashford, Connecticut Boston, MA: H W Dutton & Son, 1861 See more at: 207 http://connecticuthistory.org/thomas-knowlton-a-small-towns-nationalhero/#sthash.zPIcBCn5.dpuf 253.Xem tuổi 2009: Xem tuổi, ngày động thổ hướng dẫn lễ động thổ http://www.lyhocdongphuong.org.vn/diendan/lofiversion/index.php/t4837.html 254.Xuân Ngọc - An Nhiên 2013: Tiếp tục vạch trần "chiêu độc" gian lận nhân viên bán xăng.http://dantri.com.vn/xa-hoi/tiep-tuc-vach-tran-chieu-doc-gian-lan-cua-nhan-vienban-xang-1375787774.htm 255.Ложь Ru.wikipedia.org: Ложь - https://ru.wikipedia.org/wiki/Ложь 256.ПсихологияА.Я.azps.ru Социальная http://azps.ru/articles/et/et10.html природа морали 257.Слово 12 Krotov.info: Слово 12 -http://www.krotov.info/library/i/lestvich/lestv12.html - ... văn hóa tận dụng giả dối, văn hóa lưu luyến giả dối văn hóa đối phó với giả dối Chương trình bày văn hóa tận dụng giả dối văn hóa lưu luyến giả dối Do có tính hai mặt nên chương này, giả dối. .. HIỆN TƯỢNG GIẢ DỐI NHÌN TỪ VĂN HỐ ĐỐI PHĨ 152 4.1 Tính phi giá trị giả dối 152 4.1.1 Tính phi giá trị giả dối nhìn từ quan hệ 153 4.1.2 Tính phi giá trị giả dối nhìn từ suy... dụng Trên sở đó, luận án vào phân tích ba bình diện văn hóa đối phó với giả dối văn hóa phát giả dối, văn hóa xử lý giả dối văn hóa phịng ngừa giả dối Quy cách trình bày Việc dẫn nguồn trình bày