P oo0oo LÊ PHAN THANH HỊA TÍN DỤNG NGÂN HÀNG GĨP PHẦN PHÁT TRIỂN KINH TẾ NƠNG NGHIỆP VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ – NĂM 2018 P oo0oo LÊ PHAN THANH HỊA TÍN DỤNG NGÂN HÀNG GĨP PHẦN PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài - Ngân hàng Mã số: 34 02 01 Ng ỄN THANH TUYỀN – NĂM 2018 TÓM TẮT Đề tài luận án nghiên cứu thiếu hụt vốn phát triển kinh tế nông nghiệp (KTNo) Vùng kinh tế trọng điểm (KTTĐ) vùng Đồng sông Cửu Long (ĐBSCL) vấn đề cấp thiết lý luận thực tiễn đặt Mục tiêu nghiên cứu đề tài tổng hợp, bổ sung lý thuyết tăng cƣờng tín dụng ngân hàng (TDNH) phát triển KTNo; đề xuất giải pháp hữu hiệu tăng cƣờng TDNH phát triển KTNo Vùng KTTĐ vùng ĐBSCL Phƣơng pháp nghiên cứu định tính chủ yếu kết hợp phƣơng pháp thống kê mô tả sở khảo sát thực tế,… Kết nghiên cứu phát thực trạng TDNH phát triển KTNo Vùng KTTĐ vùng ĐBSCL chƣa đủ mạnh, chƣa đủ nhiều, chƣa đủ chặt chẽ mà rời rạc, thiếu tập trung nên chƣa tạo nên đột phá vốn phát triển KTNo Vùng KTTĐ Hiện có khơng giải pháp, cách thức cung ứng TDNH phát triển KTNo nhƣng khơng cịn phù hợp hồn tồn điều kiện nhƣ, tác động cách mạng công nghiệp 4.0, nhu cầu tiêu dùng nông sản, biến đổi khí hậu ngày sâu rộng Do TDNH cần có cách tiếp cận phát triển nơng nghiệp tự nhiên, hữu cơ, sinh thái, công nghệ cao Đóng góp đề tài luận án lý luận là: cách tiếp cận phát triển KTNo, tăng cƣờng TDNH điều kiện Đƣa khái niệm nhƣ KTNo, KTNo Vùng KTTĐ; TDNH phát triển KTNo, tăng cƣờng TDNH phát triển KTNo, tiêu phản ánh tăng cƣờng TDNH, Đóng góp thực tiễn đƣa giải pháp nhƣ giải pháp hợp thức hóa tín dụng phi thức; chấp dứt cho vay dàn trải, tập trung cho vay KTNo công nghệ công nghệ cao; tập trung cho vay KTNo nằm chuỗi đầu tƣ công trình trọng điểm; Nhà nƣớc tập trung vốn đầu tƣ chuỗi cơng trình trọng điểm; thành lập khu cơng nghiệp nơng nghiệp cơng nghệ cao; hình thành doanh nghiệp KTNo đại chúng Kết nghiên cứu luận án làm tài liệu giảng dạy, nghiên cứu, làm tham khảo nhà hoạch định sách nhà quản trị ngân hàng thực tế Từ khóa: KTNo, TDNH, Vùng KTTĐ, ĐBSCL, tăng cƣờng, mạnh hơn, nhiều hơn, chặt chẽ hơn, giải pháp tín dụng, phát triển KTNo LỜI CAM ĐOAN Tôi tên Lê Phan Thanh Hòa Sinh ngày 16 tháng 01 năm 1985 Thành phố Hồ Chí Minh Hiện nghiên cứu sinh khóa XVI Trƣờng Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh Tơi cam đoan luận án: “Tín dụng ngân hàng góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long” đƣợc thực Trƣờng Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh Chuyên ngành: Tài – Ngân hàng Mã số: 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: Giáo sƣ, Tiến sỹ Nguyễn Thanh Tuyền Luận án chƣa đƣợc trình nộp để lấy học vị tiến sĩ sở đào tạo Luận án cơng trình nghiên cứu riêng tác giả, kết nghiên cứu trung thực, khơng có nội dung đƣợc công bố trƣớc nội dung ngƣời khác thực ngoại trừ trích dẫn đƣợc dẫn nguồn đầy đủ, minh bạch luận án Tôi xin chịu trách nhiệm lời cam đoan danh dự Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng Ngƣời cam đoan Lê Phan Thanh Hòa năm 2018 LỜI CẢM ƠN Đề tài luận án đƣợc thực chƣơng trình đào tạo tiến sỹ Trƣờng Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh Cơng trình nghiên cứu với mục tiêu cụ thể đề xuất giải pháp, khuyến nghị nhằm đảm bảo tăng cƣờng tín dụng ngân hàng góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng Kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long – nơi đƣợc coi “thủ phủ” nông nghiệp Việt Nam Để hoàn thành luận án này, nỗ lực nghiên cứu thân, tơi cịn nhận đƣợc giúp đỡ to lớn Nhà trƣờng, Thầy Cô, chuyên gia, nhà khoa học, anh chị bạn bè, lãnh đạo ngân hàng cá nhân giúp đỡ thực khảo sát tỉnh, thành Vùng Kinh tế trọng điểm vùng Đồng sơng Cửu Long Với tình cảm chân thành tơi trân trọng cám ơn Trƣờng Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh, Phịng Đào tạo sau Đại học Nhà trƣờng, Quý Thầy/Cô Tôi ghi ơn bày tỏ kính trọng, lịng biết ơn sâu sắc đến Thầy Nguyễn Thanh Tuyền, Nhà giáo nhân dân, Giáo sƣ, Tiến sỹ – Ngƣời hƣớng dẫn khoa học giúp tiếp cận hƣớng nghiên cứu, phƣơng pháp nghiên cứu hƣớng dẫn tơi hồn thành luận án Tơi trân trọng cám ơn chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nƣớc, Ngân hàng thƣơng mại, anh/chị giúp đỡ khảo sát tỉnh, thành Vùng Kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long, Ngân hàng Nhà nƣớc tỉnh Tiền Giang, anh chị bạn bè thân hữu Đặc biệt biết ơn tất gia đình ln giúp đỡ, động viên tạo điều kiện tốt suốt thời gian qua để tập trung nghiên cứu hoàn thành luận án Trân trọng! Tác giả luận án MỤC LỤC TÓM TẮT i LỜI CAM ĐOAN ii LỜI CẢM ƠN iii MỤC LỤC iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT xiv DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH xvii MỞ ĐẦU i Cơ sở khoa học lý chọn đề tài nghiên cứu i Tổng quan nghiên cứu vấn đề nghiên cứu v 2.1 Tổng quan nghiên cứu v 2.1.1 Những cơng trình nghiên cứu nƣớc v 2.1.2 Những cơng trình nghiên cứu nƣớc x 2.2 Khoảng trống lại vấn đề nghiên cứu xiii 2.2.1 Những thống cơng trình nghiên cứu trƣớc xiii 2.2.2 Những khoảng trống lại vấn đề nghiên cứu xiv Mục đích, mục tiêu nghiên cứu xv 3.1 Mục đích nghiên cứu xv 3.2 Mục tiêu nghiên cứu xv 3.2.1 Mục tiêu tổng quát xv 3.2.2 Mục tiêu cụ thể xv Câu hỏi giả thuyết nghiên cứu xvi 4.1 Câu hỏi nghiên cứu xvi 4.2 Giả thuyết nghiên cứu xvi Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu luận án xvii 5.1 Đối tƣợng nghiên cứu xvii 5.2 Phạm vi nghiên cứu xvii 5.2.1 Phạm vi không gian xvii 5.2.2 Phạm vi thời gian xvii 5.2.3 Phạm vi nội dung nghiên cứu xvii Tổng quan đóng góp luận án xviii 6.1 Về lý luận xviii 6.2 Về thực tế xviii Hạn chế đề tài xix Phƣơng pháp luận, phƣơng pháp nghiên cứu xix 8.1 Phƣơng pháp luận xix 8.2 Phƣơng pháp nghiên cứu xix 8.2.1 Phƣơng pháp nghiên cứu định tính xx 8.2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu thống kê mô tả xxi 8.2.3 Phƣơng pháp nghiên cứu chuyên gia xxv 8.2.4 Các phƣơng pháp nghiên cứu khác xxv Dữ liệu, quy trình, khung nghiên cứu xxvi 9.1 Dữ liệu nghiên cứu xxvi 9.2 Quy trình nghiên cứu xxvi 9.3 Khung phân tích nghiên cứu xxvii Chƣơng 1: Lý luận tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 1.1 Lý luận phát triển kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 1.1.1 Lý thuyết chủ yếu liên quan 1.1.1.1 Quan niệm phát triển bền vững 1.1.1.2 Lý thuyết lợi tuyệt đối A Smith lợi so sánh D Ricardo 1.1.1.3 Lý luận chủ nghĩa Marx tái sản xuất sản xuất xã hội 1.1.1.4 Lý thuyết phát triển cân đối hay “cực tăng trƣởng” A Hirschman, F Perrons G Pestane de Bernis 1.1.2 Lý luận phát triển kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 1.1.2.1 Khái niệm nông nghiệp, nông thôn 1.1.2.2 Khái niệm kinh tế nông nghiệp 1.1.2.3 Khái niệm phát triển kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 1.1.3 Đặc điểm kinh tế nông nghiệp tác động đến tín dụng ngân hàng 1.1.3.1 Mang tính thời vụ cao 1.1.3.2 Năng suất giới hạn thuộc tính sinh học, giới hạn số lƣợng sản phẩm, khó bảo quản, dự trữ chịu tác động mạnh thị trƣờng 1.1.3.3 Phụ thuộc nguồn nƣớc, môi trƣờng tự nhiên mang tính khu vực rõ rệt 1.1.3.4 Đất đai tƣ liệu sản xuất chủ yếu 10 1.1.3.5 Từ sản xuất nông nghiệp lên kinh tế nông nghiệp thƣờng thiếu vốn 10 1.1.4 Vai trò vùng kinh tế trọng điểm kinh tế 11 1.1.4.1 Cung cấp sản phẩm chủ lực có sức cạnh tranh cao cho kinh tế xuất 11 1.1.4.2 Giải việc làm cho ngƣời lao động 11 1.1.4.3 Tăng cƣờng sở vật chất kỹ thuật cho kinh tế 12 1.1.4.4 Đầu tàu ứng dụng, phổ biến khoa học kỹ thuật cho vùng khác 12 1.1.4.5 Tăng thu cho ngân sách Nhà nƣớc 12 1.2 Tổng quan lý luận tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 14 1.2.1 Những vấn đề tín dụng ngân hàng thƣơng mại 14 1.2.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng thƣơng mại 14 1.2.1.2 Bản chất đặc trƣng tín dụng ngân hàng thƣơng mại 15 1.2.1.3 Vai trị tín dụng ngân hàng kinh tế 16 1.2.1.4 Phân loại tín dụng ngân hàng 16 1.2.2 Lý luận tăng cƣờng tín dụng phát triển kinh tế nơng nghiệp 17 1.2.2.1 Khái niệm tín dụng kinh tế nơng nghiệp 17 1.2.2.2 Khái niệm tăng cƣờng tín dụng phát triển kinh tế nơng nghiệp 17 1.2.3 Đặc điểm tín dụng kinh tế nông nghiệp 18 1.2.3.1 Cho vay mang tính thời vụ cao 18 1.2.3.2 Cho vay phụ thuộc nhiều vào tính thị trƣờng 18 1.2.3.3 Cho vay tổ chức sản xuất nhiều phức tạp, mang tính khu vực phụ thuộc tự nhiên cao 19 1.2.3.4 Cho vay phụ thuộc vào tài sản đảm bảo chủ yếu đất đai 19 1.2.3.5 Cho vay loại hình sản xuất mà sản phẩm chủ yếu bị giới hạn thuộc tính sinh học 19 1.2.3.6 Chi phí cho vay cao 20 1.2.3.7 Đòi hỏi nhân lực ngân hàng có am hiểu lĩnh vực kinh tế nơng nghiệp 20 1.2.4 Vai trị tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 20 1.2.4.1 Góp phần thúc đẩy chuyển dịch hợp lý cấu kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 20 1.2.4.2 Góp phần trang bị kỹ thuật cơng nghệ cho kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 21 1.2.4.3 Góp phần thúc đẩy phát triển sở hạ tầng kinh tế nông nghiệp vùng kinh tế trọng điểm 21 1.2.4.4 Góp phần thúc đẩy đào tạo phát triển nguồn nhân lực vùng kinh tế trọng điểm nông nghiệp 21 1.2.4.5 Góp phần phát triển thị trƣờng 22 1.2.5 Chỉ tiêu phản ánh tăng cƣờng tín dụng kinh tế nơng nghiệp 22 1.2.5.1 Nhóm tiêu phản ánh quy mơ tín dụng 22 1.2.5.2 Nhóm tiêu phản ánh cấu tín dụng 24 1.2.5.3 Nhóm tiêu phản ánh chất lƣợng tín dụng 27 1.2.6 Thông tin bất cân xứng yếu tố ảnh hƣởng đến tăng cƣờng tín dụng phát triển kinh tế nơng nghiệp 28 1.2.6.1 Vận dụng Lý thuyết thông tin bất cân xứng thị trƣờng tín dụng 28 1.2.6.2 Những yếu tố hạn chế khả tiếp cận tín dụng ảnh hƣởng tăng cƣờng tín dụng ngân hàng 30 1.3 Hạn chế rủi ro tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nơng nghiệp 35 1.3.1 Khái niệm rủi ro tín dụng ngân hàng 35 1.3.2 Nhận dạng tiềm ẩn rủi ro tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp 36 1.3.2.1 Những tiềm ẩn rủi ro từ phía ngân hàng 36 1.3.2.2 Những tiềm ẩn rủi ro từ phía khách hàng 36 1.3.2.3 Những tiềm ẩn rủi ro nguyên nhân khác 37 1.4 Bài học kinh nghiệm tham khảo từ số nƣớc việc tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nơng nghiệp 37 1.4.1 Bài học kinh nghiệm cụ thể từ số quốc gia 37 1.4.1.1 Bài học kinh nghiệm từ Thái Lan 37 1.4.1.2 Bài học kinh nghiệm từ Malaysia 39 1.4.1.3 Bài học kinh nghiệm từ Indonesia 40 1.4.2 Bài học kinh nghiệm tham khảo cho tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp Việt Nam vùng kinh tế trọng điểm 40 Kết luận chƣơng Chƣơng 2: Thực trạng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nơng nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long (2011 - 2017) 42 2.1 Thực trạng kinh tế - xã hội Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long – tác động ảnh hƣởng đến tăng cƣờng tín dụng ngân hàng 42 2.1.1 Khái quát chung kinh tế - xã hội Đồng sông Cửu Long 42 2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long – tác động đến tín dụng ngân hàng 43 2.1.2.1 Sự hình thành Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long 43 2.1.2.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội chủ yếu Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long 43 2.1.3 Thực trạng mức độ ảnh hƣởng yếu tố kinh tế - xã hội đến tín dụng ngân hàng phát triển nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm 47 2.1.3.1 Kết khảo sát nhóm yếu tố ảnh hƣởng đến khả tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm 47 2.1.3.2 Kết khảo sát mức độ ảnh hƣởng nguyên nhân hạn chế giải pháp tăng cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm 58 ... ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm 152 3.3.2.5 Huy động tổng lực nguồn tài phát triển kinh tế nơng nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sông Cửu Long góp phần. .. cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm 58 2.1.4 Thành tựu đạt đƣợc vấn đề đặt phát triển kinh tế nông nghiệp Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng. .. cƣờng tín dụng ngân hàng phát triển nông nghiệp kinh tế nông nghiệp Đồng sông Cửu Long 111 3.1.3 Định hƣớng, mục tiêu chủ yếu phát triển Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng sơng Cửu Long đến