Ngày soạn : 18/08/2009 Ngày giảng : 19/08/2009 Tiết pp: 1 Bài : ƠN TẬP ĐẦU NĂM I . MỤC TIÊU BÀI HỌC : 1. Kiến thức: Ơn tập, củng cố, hệ thống hố các chương về hố học hữu cơ (Đại cương về hố học hữu cơ, hiđrocacbon, dẫn xuất halogen –ancol – phenol , anđehit – xeton – axit cacboxylic). 2. Kĩ năng: - Rèn luyện kĩ năng dựa vào cấu tạo của chất để suy ra tính chất và ứng dụng của chất. Ngược lại, dựa vào tính chất của chất để dự đốn cơng thức của chất. - Kĩ năng giải bài tập xác định CTPT của hợp chất. II. CHUẨN BỊ: - u cầu HS lập bảng tổng kết kiến thức của từng chương theo sự hướng dẫn của GV trước khi học tiết ơn tập đầu năm. - GV lập bảng kiến thức vào giấy khổ lớn hoặc bảng phụ. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: Khơng kiểm tra. 2. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC Hoạt động 1: GV u cầu HS cho biết các loại hợp chất hữu cơ đã được học. I – ĐẠI CƯƠNG HỐ HỮU CƠ Hợp chất hữu cơ Hiđrocacbon Dẫn xuất của hiđrocacbon Hiđrocacbon no Hiđrocacbon không no Hiđrocacbon thơm Dẫn xuất halogen Ancol, phenol, Este Anđehit, Xeton Amino axit Axit cacboxylic, Este - Đồng đẳng: Những hợp chất hữu cơ có thành phần phân tử hơn kém nhau một hay nhiều nhóm CH 2 nhưng có tính chất hố học tương tự nhau là những chất đồng đẳng, chúng hợp thành dãy đồng đẳng. - Đồng phân: Những hợp chất hữu cơ khác nhau có cùng CTPT gọi là các chất đồng phân. II– HI ROCACBON Đ ANKAN ANKEN ANKIN ANKAĐIEN ANKYLBE ZEN Cơng thức chung C n H 2n+2 (n ≥ 1) C n H 2n (n ≥ 2) C n H 2n-2 (n ≥ 2) C n H 2n-2 (n ≥ 3) C n H 2n-6 (n ≥ 6) Đặc Điểm cấu tạo - Chỉ có liên kết đơn chức, mạch hở - Có đồng phân mạch cacbon - Có 1 liên kết đơi, mạch hở - Có đf mạch cacbon, đf vị trí liên kết đơi và đồng phân - Có 1 liên kết ba, mạch hở - Có đồng phân mạch cacbon và - Có 2 liên kết đơi, mạch hở - Có vòng benzen - Có đồng phân vị trí 1 hình học đồng phân vị trí liên kết ba. tương đối của nhánh ankyl ANKAN ANKEN ANKIN ANKAĐIEN ANKYLBE ZEN Tính chất hố học - Phản ứng thế halogen. - Phản ứng tách hiđro. - Khơng làm mất màu dung dịch KMnO 4 - Phản ứng cộng. - Phản ứng trùng hợp. - Tác dụng với chất oxi hố. - Phản ứng cộng. - Phản ứng thế H ở cacbon đầu mạch có liên kết ba. - Tác dụng với chất oxi hố. - Phản ứng cộng. - Phản ứng trùng hợp. - Tác dụng với chất oxi hố. - Phản ứng thế (halogen, nitro). - Phản ứng cộng. III– DẪN XUẤT HALOGEN – ANCOL - PHENOL DẪN XUẤT HALOGEN ANCOL NO, ĐƠN CHỨC, MẠCH HỞ PHENOL Cơng thức chung C x H y X C n H 2n+1 OH (n ≥ 1) C 6 H 5 OH Tính chất hố học - Phản ứng thế X bằng nhóm OH. - Phản ứng tách hiđrohalogenua. - Phản ứng với kim loại kiềm. - Phản ứng thế nhóm OH - Phản ứng tách nước. - Phản ứng oxi hố khơng hồn tồn. - Phản ứng cháy. - Phản ứng với kim loại kiềm. - Phản ứng với dung dịch kiềm. - Phản ứng thế ngun tử H của vòng benzen. Điều chế - Thế H của hiđrocacbon bằng X. - Cộng HX hoặc X 2 vào anken, ankin. Từ dẫn xuất halogen hoặc anken. Từ benzen hay cumen. IV. CỦNG CỐ: (Hoạt động 2) 1. Thực nghiệm cho biết phenol làm mất màu dung dịch nước brom còn toluen thì khơng. Từ kết quả thực nghiệm trên rút ra kết luận gì ? 2. Có thể dùng Na để phân biệt các ancol: CH 3 OH, C 2 H 5 OH, C 3 H 7 OH được khơng ? Nếu được, hãy trình bày cách làm. 3.Gv: Cho hs hoàn thành chuổi phản ứng sau đây: Cao su buna← Buta-1,3-đien← Vinyl axetilen Vinyl clorua→ PVC Phenol←Natri phenolat ← Clo benzen ←Benzen ←Axetilen→ Etilen Ancol etylic→Axit axetic→Etyl axetat Metan Anđehit axetic 2 Ngày soạn: 21/08/2009 Ngày giảng: 22/08/2009 Tiết pp : 2 Bài : CHƯƠNG 1 : ESTE - LIPIT Bài 1 : ESTE I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS biết: Khái niệm, tính chất của este. - HS hiểu: Nguyên nhân este không tan trong nước và có nhiệt độ sối thấp hơn axit đồng phân. 2. Kĩ năng: Vận dụng kiến thức về liên kết hiđro để giải thích nguyên nhân este không tan trong nước và có nhiệt độ sôi thấp hơn axit đồng phân. II. CHUẨN BỊ: Dụng cụ, hoá chất: Một vài mẫu dầu ăn, mỡ động vật, dung dịch axit H 2 SO 4 , dung dịch NaOH, ống nghiệm, đèn cồn,… III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra. 2. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS Hoạt động 1 GV yêu cầu HS viết phương trình phản ứng este hoá của axit axetic với ancon etylic và isoamylic. GV cho HS biết các sản phẩm tạo thành sau 2 phản ứng trên thuộc loại hợp chất este ? Vậy este là gì ? Hoặc: GV yêu cầu HS so sánh CTCT của 2 chất sau đây, từ đó rút ra nhận xét về cấu tạo phân tử của este. CH 3 C O OH CH 3 C O O CH 2 CH 3 axit axetic etyl axetat HS nghiên cứu SGK để biết cách phân loại este, vận dụng để phân biệt một vài este no, đơn chức đơn giản. GV giới thiệu cách gọi tên este, gọi 1 este để minh hoạ, sau đó lấy tiếp thí dụ và yêu cầu HS gọi tên. I – KHÁI NIỆM, DANH PHÁP C 2 H 5 OH + CH 3 COOH CH 3 COOC 2 H 5 + H 2 O H 2 SO 4 ñaëc, t 0 etyl axetat CH 3 COOH + HO [CH 2 ] 2 CH CH 3 CH 3 CH 3 COO [CH 3 ] 2 CH CH 3 CH 3 + H 2 O H 2 SO 4 ñaëc, t 0 isoamyl axetat Tổng quát: RCOOH + R'OH RCOOR' + H 2 O H 2 SO 4 ñaëc, t 0  Khi thay thế nhóm OH ở nhóm cacboxyl của axit cacboxylic bằng nhóm OR’ thì được este. -CTCT của este đơn chức: RCOOR’ R: gốc hiđrocacbon của axit hoặc H. R’: gốc hiđrocacbon của ancol (R # H) -CTCT chung của este no đơn chức: C n H 2n+1 COOC m H 2m+1 (n ≥ 0, m ≥ 1) C x H 2x O 2 (x ≥ 2) -Tên gọi: Tên gốc hiđrocacbon của ancol + tên gốc axit. - Tên gốc axit: Xuất phát từ tên của axit tương ứng, thay đuôi ic→at. Thí dụ: CH 3 COOCH 2 CH 2 CH 3 : propyl axetat HCOOCH 3 : metyl fomat Hoạt động 2 HS nghiên cứu SGK để biết một vài tính chất vật lí của este. II – TÍNH CHẤT VẬT LÍ - Các este là chất lỏng hoặc chất rắn trong điều kiện thường, hầu như không tan trong 3 GV ?: Vì sao este lại có nhiệt độ sôi thấp hơn hẳn với các axit đồng phân hoặc các ancol có cùng khối lượng mol phân tử hoặc có cùng số nguyên tử cacbon ? GV dẫn dắt HS trả lời dựa vào kiến thức về liên kết hiđro. GV cho HS ngửi mùi của một số este (etyl axetat, isoamyl axeta), yêu cầu HS nhận xét về mùi của este. GV giới thiệu thêm một số tính chất vật lí khác của este ? nước. - Có nhiệt độ sôi thấp hơn hẳn so với các axit đồng phân hoặc các ancol có cùng khối lượng mol phân tử hoặc có cùng số nguyên tử cacbon. Thí dụ: CH 3 CH 2 CH 2 COOH (M = 88) 0 s t =163,5 0 C Tan nhiều trong nước CH 3 [CH 2 ] 3 C H 2 OH (M = 88), 0 s t = 132 0 C Tan ít trong nước CH 3 COOC 2 H 5 (M = 88), 0 s t = 77 0 C Không tan trong nước Nguyên nhân: Do giữa các phân tử este không tạo được liên kết hiđro với nhau và liên kết hiđro giữa các phân tử este với nước rất kém. - Các este thường có mùi đặc trưng: isoamyl axetat có mùi chuối chín, etyl butirat và etyl propionat có mùi dứa; geranyl axetat có mùi hoa hồng… Hoạt động 3 GV yêu cầu HS nhận xét về phản ứng este hoá ở 2 thí dụ đầu tiên ? Phản ứng este hoá có đặc điểm gì ? GV đặt vấn đề: Trong điều kiện của phản ứng este hoá thì một phần este tạo thành sẽ bị thuỷ phân. GV yêu cầu HS viết phương trình hoá học của phản ứng thuỷ phân este trong môi trường axit. GV hướng dẫn HS viết phương trình phản ứng thuỷ phân este trong môi trường kiềm. III. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 1. Thuỷ phân trong môi trường axit C 2 H 5 OH + CH 3 COOHCH 3 COOC 2 H 5 + H 2 O H 2 SO 4 ñaëc, t 0 - Đặc điểm của phản ứng: Thuận nghịch và xảy ra chậm. 2. Thuỷ phân trong môi trường bazơ (Phản ứng xà phòng hoá) CH 3 COOC 2 H 5 + NaOH CH 3 COONa + C 2 H 5 OH t 0 - Đặc điểm của phản ứng: Phản ứng chỉ xảy ra 1 chiều. Hoạt động 4 GV ?: Em hãy cho biết phương pháp chung để điều chế este ? GV giới thiệu phương pháp riêng để điều chế este của các ancol không bền. IV. ĐIỀU CHẾ 1. Phương pháp chung: Bằng phản ứng este hoá giữa axit cacboxylic và ancol. RCOOH + R'OH RCOOR' + H 2 O H 2 SO 4 ñaëc, t 0 2. Phương pháp riêng: Điều chế este của anol không bền bằng phản ứng giữa axit cacboxylic và ancol tương ứng. CH 3 COOH + CH CH CH 3 COOCH=CH 2 t 0 , xt HS tìm hiểu SGK để biết một số ứng dụng của este. GV ?: Những ứng dụng của este được dựa trên những tính chất nào của este ? V. ỨNG DỤNG HS: Đọc SGK IV. CỦNG CỐ: Bài tập 1 và 6 trang 7 (SGK) V . DẶN DÒ: - Bài tập về nhà: 1 → 6 trang 7 (SGK) và xem trước bài LIPIT 4 Ngày soạn: 25/08/2009 Ngày giảng: 26/08/2009 Tiết pp: 3 Bài : LIPIT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS biết: Lipit là gì ? Các loại lipit. Tính chất hoá học của chất béo. - HS hiểu nguyên nhân tạo nên các tính chất của chất béo. 2. Kĩ năng: Vận dụng mối quan hệ “cấu tạo – tính chất” viết các PTHH minh hoạ tính chất este cho chất béo. II. CHUẨN BỊ: - GV: Mỡ dầu ăn hoặc mỡ lợn, cốc, nước, etanol, để làm thí nghiệm xà phòng hoá chất béo. - HS: Chuẩn bị tư liệu về ứng dụng của chất béo. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: Ứng với CTPT C 4 H 8 O 2 có bao nhiêu đồng phân là este ? Chọn một CTCT của este và trình bày tính chất hoá học của chúng. Minh hoạ bằng phương trình phản ứng? 2. Bài mới: Bài 2: LIPIT HOẠT ĐỘNG CỦA GV CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA HS Hoạt động 1 HS nghiên cứu SGK để nắm khái niệm của lipit. GV giới thiệu thành phần của chất béo. GV đặt vấn đề: Lipit là các este phức tạp. Sau đây chúng ta chỉ xét về chất béo. I – KHÁI NIỆM Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hoà tan trong nước nhưng tan nhiều trong các dung môi hữu cơ không cực. Cấu tạo: Phần lớn lipit là các este phức tạp, bao gồm chất béo (triglixerit), sáp, steroit và photpholipit,… HS nghiên cứu SGK để nắm khái niệm của chất béo. GV giới thiệu đặc điểm cấu tạo của các axit béo hay gặp, nhận xét những điểm giống nhau về mặt cấu tạo của các axit béo. GV giới thiệu CTCT chung của axit béo, giải thích các kí hiệu trong công thức. HS lấy một số thí dụ về CTCT của các trieste của glixerol và một số axit béo mà GV đã gới II – CHẤT BÉO 1. Khái niệm Chất béo là trieste của glixerol với axit béo, gọi chung là triglixerit hay là triaxylglixerol. Các axit béo hay gặp: C 17 H 35 COOH hay CH 3 [CH 2 ] 16 COOH: axit stearic C 17 H 33 COOH hay cis- CH 3 [CH 2 ] 7 CH=CH[CH 2 ] 7 COOH: axit oleic C 15 H 31 COOH hay CH 3 [CH 2 ] 14 COOH: axit panmitic và axit linoleic C 17 H 31 COOH  Axit béo là những axit đơn chức có mạch cacbon dài, không phân nhánh, có thể no hoặc không no. CTCT chung của chất béo: R 1 COO CH 2 CH CH 2 R 2 COO R 3 COO R 1 , R 2 , R 3 là gốc hiđrocacbon của axit béo, có thể giống hoặc khác nhau. Thí dụ: 5 thiệu. (C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 : tristearoylglixerol (tristearin) (C 17 H 33 COO) 3 C 3 H 5 : trioleoylglixerol (triolein) (C 15 H 31 COO) 3 C 3 H 5 : tripanmitoylglixerol (tripanmitin) Hoạt động 2 GV ?: Liên hệ thực tế, em hãy cho biết trong điều kiện thường dầu, mỡ động thực vật có thể tồn tại ở trạng thái nào ? GV lí giải cho HS biết khi nào thì chất béo tồn tại ở trạng thái lỏng, khi nào thì chất béo tồn tại ở trạng thái rắn. GV ? Em hãy cho biết dầu mỡ động thực vật có tan trong nước hay không ? Nặng hay nhẹ hơn nước ? Để tẩy vết dầu mỡ động thực vật bám lên áo quần, ngoài xà phòng thì ta có thể sử dụng chất nào để giặt rửa ? 2. Tính chất vật lí -Ở điều kiện thường: Là chất lỏng hoặc chất rắn. - R 1 , R 2 , R 3 : Chủ yếu là gốc hiđrocacbon no thì chất béo là chất rắn. - R 1 , R 2 , R 3 : Chủ yếu là gốc hiđrocacbon không no thì chất béo là chất lỏng. - Không tan trong nước nhưng tan nhiều trong các dung môi hữu cơ không cực: benzen, clorofom,… - Nhẹ hơn nước, không tan trong nước. Hoạt động 3 GV ?: Trên sở sở đặc điểm cấu tạo của este, em hãy cho biết este có thể tham gia được những phản ứng hoá học nào ? 3. Tính chất hoá học a. Phản ứng thuỷ phân (CH 3 [CH 2 ] 16 COO) 3 C 3 H 5 + 3H 2 O 3CH 3 [CH 2 ] 16 COOH + C 3 H 5 (OH) 3 H + , t 0 tristearin axit stearic glixerol b. Phản ứng xà phòng hoá (CH 3 [CH 2 ] 16 COO) 3 C 3 H 5 + 3NaOH 3CH 3 [CH 2 ] 16 COONa + C 3 H 5 (OH) 3 t 0 tristearin natri stearat glixerol GV ?: Đối với chất béo lỏng còn tham gia được phản ứng cộng H 2 , vì sao ? c. Phản ứng cộng hiđro của chất béo lỏng (C 17 H 33 COO) 3 C 3 H 5 + 3H 2 (C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 (loûng) (raén) Ni 175 - 190 0 C Hoạt động 4 GV liên hệ đến việc sử dụng chất béo trong nấu ăn, sử dụng để nấu xà phòng. Từ đó HS rút ra những ứng dụng của chất béo. 4. Ứng dụng Hs đọc SGK IV. CỦNG CỐ 1. Chất béo là gì ? Dầu ăn và mỡ động vật có điểm gì khác nhau về cấu tạo và tính chất vật lí ? Cho thí dụ minh hoạ. 2. Phát biểu nào sau đây không đúng ? A. Chất béo không tan trong nước. B. Chất béo không tan trong nước, nhẹ hơn nước nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ. C. Dầu ăn và mỡ bôi trơn có cùng thành phần nguyên tố.  D. Chất béo là este của glixerol và các axit cacboxylic mạch dài, không phân nhánh. V. DẶN DÒ 1. Bài tập về nhà: 1 → 5 trang 11-12 (SGK). 2. Xem trước bài KHÁI NIỆM VỀ XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA TỔNG HỢP Ngày soạn : 27/08/2009 Ngày giảng: 28/08/2009 6 Tiết pp: 4 Bài: KHÁI NIỆM VỀ XÀ PHỊNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA TỔNG HỢP I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Biết khái niệm về xà phòng, chất giặt rửa tổng hợp. - Hiểu được ngun nhân tạo nên đặc tính giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp. - Có ý thức sử dụng hợp lí có hiệu quả xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp. 2. Kĩ năng: Vận dụng về cấu trúc của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp để giải thích khả năng làm sạch của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp. II. CHUẨN BỊ: - Mẫu vật: Xà phòng, chất giặt rửa tổng hợp và h.vẽ cơ chế hoạt động chất giặt rửa. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: Chất béo là gì? Cho biết trạng thái của chất béo? Vì sao? 2. Bài mới: Bài 3: KHÁI NIỆM VỀ XÀ PHỊNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA TỔNG HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS Hoạt động 1 Cho hs nghiên cứu SGK để rút ra khái niệm về xà phòng. GV ?: Trên cơ sở khái niệm về xà phòng, em hãy cho biết thành phần chính của xà phòng là gì ? GV giới thiệu thêm một số thành phần khác của xà phòng ? I – XÀ PHỊNG 1. Khái niệm -Xà phòng thường dùng là hỗn hợp muối natri hoặc muối kali của axit béo, có thêm một số chất phụ gia. -TP chủ yếu của xà phòng thường: là muối natri của axit panmitic hoặc axit stearic. Ngồi ra trong xà phòng còn có chất độn (làm tăng độ cứng để đúc bánh), chất tẩy màu, chất diệt khuẩn và chất tạo hương,… Hoạt động 2 GV ?: Dựa vào khái niệm về xà phòng, em hãy cho biết để sản xuất xà phòng ta có thể sử dụng phản ứng hố học nào ? Cho hs nghiên cứu SGK để biết các giai đoạn của quy trình nấu xà phòng. GV cho HS biết mặt hạn chế của q trình sản xuất xà phòng từ chất béo: khai thác dẫn đến cạn kiệt tài ngun. Từ đó giới thiệu cho hs biết phương pháp hiện đại ngày nay được dùng để sản xuất xà phòng là đi từ ankan. 2. Phương pháp sản xuất (RCOO) 3 C 3 H 5 + 3NaOH 3RCOONa + C 3 H 5 (OH) 3 t 0 chất béo xà phòng Xà phòng còn được sản xuất theo sơ đồ sau: Ankan axit cacboxylic muối natri của axit cacboxylic Thí dụ: 2CH 3 [CH 2 ] 14 CH 2 CH 2 [CH 2 ] 14 CH 3 4CH 3 [CH 2 ] 14 COOH O 2 , t 0 , xt 2CH 3 [CH 2 ] 14 COOH + Na 2 CO 3 2CH 3 [CH 2 ] 14 COONa + CO 2 + H 2 O Hoạt động 3 GV đặt vấn đề: Xà phòng thơng thường sẽ mất ít nhiều tác dụng tẩy rửa trong nước cứng nên hiện nay người ta dùng chất giặt rửa tổng hợp. Cho hs tìm hiểu SGK để biết khái niệm về chất giặt rửa tổng hợp và những ưu điểm khác của nó so với xà phòng. II – CHẤT GIẶT RỬA TỔNG HỢP 1. Khái niệm Là những hợp chất khơng phải là muối natri của axit cacboxylic nhưng có tính năng giặt rửa như xà phòng được gọi là chất giặt rửa tổng hợp. HS nghiên cứu phương pháp sản xuất chất giặt rửa tổng hợp từ ngun liệu là dầu mỏ. 2. Phương pháp sản xuất Được tổng hợp từ các chất lấy từ dầu mỏ. 7 Daàu moû axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat C 12 H 25 -C 6 H 4 SO 3 H C 12 H 25 -C 6 H 4 SO 3 Na Na 2 CO 3 axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat GV treo mô hình Sơ đồ quá trình làm sạch vết bẩn của xà phòng và giải thích cho HS rỏ tác dụng tẩy rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp. Gv giới thiệu tác dụng của xà phòng chứa Natristearat C 17 H 35 –COO - Na + Phần ưa dầu mỡ Phần ưa nước Gv lưu ý ưu nhược của xà phòng và chất giặt rửa. 3. TÁC DỤNG TẨY RỬA CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA TỔNG HỢP - Muối natri trong xà phòng hay trong chất giặt rửa tổng hợp có khả năng làm giảm sức căng bề mặt của các chất bẩn bám trên vải, da,… do đó vết bẩn được phân tán thành nhiều phần nhỏ hơn và được phân tán vào nước và bị rửa trôi đi. - Các muối panmitat hay stearat của các kim loại hoá trị II thường khó tan trong nước, do đó không nên dùng xà phòng để giặt rửa trong nước cứng (nước có chứa nhiều ion Ca 2+ , Mg 2+ ). Các muối của axit đođexylbenzensunfonic lại tan được trong nước cứng, do đó chất giặt rửa có ưu điểm hơn xà phòng là có thể giặt rửa cả trong nước cứng. IV. CỦNG CỐ: 1. Xà phòng là gì ? 2. Hãy điền chữ Đ (đúng) hoặc S (sai) vào ô trống ở các phát biểu sau: a) Xà phòng là sản phẩm của phản ứng xà phòng hoá. Đ b) Muối natri hoặc kali của axit hữu cơ là thành phần chính của xà phòng S c) Khi đun nóng chất béo với dung dịch NaOH hoặc KOH ta được xà phòng. Đ d) Từ dầu mỏ có thể sản xuất được chất giặt rửa tổng hợp. Đ V. DẶN DÒ: 1. Bài tập về nhà: 1 → 5 trang 15-16 (SGK). 2. Xem trước bài LUYỆN TẬP. Ngày soạn: 02/09/2009 Ngày giảng: 03/09/2009 8 Tiết pp: 5 Bài: LUYỆN TẬP I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Củng cố kiến thức về este và lipit 2. Kĩ năng: Giải bài tập về este. II. CHUẨN BỊ: Các bài tập và hệ thống câu hỏi thảo luận III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1.Kiểm tra bài cũ: Trong bài học 2.Bài mới: Bài 4: LUYỆN TẬP ESTE VÀ CHẤT BÉO HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA GV Hoạt động 1 Bài 1: So sánh ch t béo và este v : Thành ph n nguyên t , đ cấ ề ầ ố ặ đi m c u t o phân t và tính ch t hoá h c.ể ấ ạ ử ấ ọ Chất béo Este Thành phần nguyên tố Chứa C, H, O Đặc điểm cấu tạo phân tử Là hợp chất este Trieste của glixerol với axit béo. Là este của ancol và axit Tính chất hoá học - Phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit - Phản ứng xà phòng hoá - Phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit - Phản ứng xà phòng hoá Hoạt động 2 GV hướng dẫn HS viết tất cả các CTCT của este. HS viết dưới sự hướng dẫn của GV. Bài 2: Khi đun hỗn hợp 2 axit cacboxylic đơn chức với glixerol (xt H 2 SO 4 đặc) có thể thu được mấy trieste ? Viết CTCT của các chất này. Giải Có thể thu được 6 trieste.Với 2 axit có dạng R-COOH và R ’ -COOH GV ?: - Em hãy cho biết CTCT của các este ở 4 đáp án có điểm gì giống nhau ? - Từ tỉ lệ số mol n C 17 H 35 COOH : n C 15 H 31 COOH = 2:1, em hãy cho biết số lượng các gốc stearat và panmitat có trong este ? Một HS chọn đáp án, một HS khác nhận xét về kết quả bài làm. Bài 3: Khi thuỷ phân (xt axit) một este thu được hỗn hợp axit stearic (C 17 H 35 COOH) và axit panmitic (C 15 H 31 COOH) theo tỉ lệ mol 2:1. Este có thể có CTCT nào sau đây ? Giải Hs viết ptpứ và chọn đáp án: B Hoạt động 3 Gv cho Hs thảo luận về bài tập số 4(SGK) để từ đó rút ra pp giải quyết. GV ?: Trong số các CTCT của este no, đơn chức, mạch hở, theo em nên chọn công Bài 4: Làm bay hơi 7,4g một este A no, đơn chức, mạch hở thu được thể tích hơi đúng bằng thể tích của 3,2g O 2 (đo ở cùng điều kiện t 0 , p). a) Xác định CTPT của A. b) Thực hiện phản ứng xà phòng hoá 7,4g A với dung dịch NaOH đến khi phản ứng hoàn toàn thu được 6,8g muối. Xác định CTCT và tên gọi của A. Giải 9 thức nào để giải quyết bài toán ngắn gọn ? HS xác định M este , sau đó dựa vào CTCT chung của este để giải quyết bài toán. GV hướng dẫn HS xác định CTCT của este. HS tự gọi tên este sau khi có CTCT. a) CTPT của A n A = n O 2 = 32 3,2 = 0,1 (mol)  M A = 0,1 74 = 74 Đặt công thức của A: C n H 2n O 2  14n + 32 = 74  n = 3. CTPT của A: C 3 H 6 O 2 . b) CTCT và tên của A Đặt công thức của A: RCOOR’ RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH 0,1→ 0,1  m RCOONa = (R + 67).0,1 = 6,8  R = 1  R là H CTCT của A: HCOOC 2 H 5 : etyl fomat GV hướng dẫn HS giải quyết bài toán. HS giải quyết bài toán trên cơ sở hướng dẫn của GV. Bài 5: Khi thuỷ phân a gam este X thu được 0,92g glixerol, 3,02g natri linoleat C 17 H 31 COONa và m gam natri oleat C 17 H 33 COONa. Tính giá trị a, m. Viết CTCT có thể của X. Giải n C 3 H 5 (OH) 3 = 0,01 (mol); n C 17 H 31 COONa = 0,01 (mol)  n C 17 H 33 COONa = 0,02 (mol)  m = 0,02.304 = 6,08g X là C 17 H 31 COO−C 3 H 5 (C 17 H 33 COO) 2 n X = n C 3 H 5 (OH) 3 = 0,01 (mol)  a = 0,01.882 = 8,82g HS xác định CTCT của este dựa vào 2 dữ kiện: khối lượng của este và khối lượng của ancol thu được. HS khác xác định tên gọi của este. Bài 6: Thuỷ phân hoàn toàn 8,8g este đơn, mạch hở X với 100 ml dung dịch KOH 1M (vừa đủ) thu được 4,6g một ancol Y. Tên của X là A. etyl fomat B. etyl propionat C. etyl axetat  D. propyl axetat HS xác định n CO 2 và n H 2 O . Nhận xét về số mol CO 2 và H 2 O thu được  este no đơn chức. Bài 7: Đốt cháy hoàn toàn 3,7g một este đơn chức X thu được 3,36 lít CO 2 (đkc) và 2,7g H 2 O. CTPT của X là: A. C 2 H 4 O 2 B. C 3 H 6 O 2  C. C 4 H 8 O 2 D. C 5 H 8 O 2 GV ?: Với NaOH thì có bao nhiêu phản ứng xảy ra ? HS xác định số mol của etyl axetat, từ đó suy ra % khối lượng. Bài 8: 10,4g hỗn hợp X gồm axit axetic và etyl axetat tác dụng vừa đủ với 150 g dung dịch NaOH 4%. % khối lượng của etyl axetat trong hỗn hợp là A. 22% B. 42,3% C. 57,7% D. 88% IV. CỦNG CỐ: Trong tiết luyện tập Ngày soạn: 08/09/2009 Ngày giảng:09/09/2009 Tiết pp : 6 10 [...]... Protein đơn giản: Là loại protein mà khi protein thủy phân chỉ cho hỗn hợp các α-amino axit Thí dụ: anbumin của lòng trắng trứng, fibroin của tơ tằm,… * Protein phức tạp: Được tạo thành từ protein đơn giản cộng với thành phần “phi protein” Thí dụ: nucleoprotein chứa axit nucleic, lipoprotein chứa chất béo,… 2 Cấu tạo phân tử HS nghiên cứu SGK và cho biết những đặc - Được tạo nên bởi nhiều gốc α-amino... ra, giải thích Br ngun nhân, viết PTHH của phản ứng (2,4,6-tribromanilin) → Nhận biết anilin IV CỦNG CỐ: 1 Có 3 hố chất sau đây: Etylamin, phenylamin và amoniac Thứ tự tăng dần lực bazơ được sắp xếp theo dãy A amoniac < etylamin < phenylamin B etylamin < amoniac < phenylamin C phenylamin < amoniac < etylamin D phenylamin < etylamin < amoniac 2 Có thể nhận biết lọ đựng dung dịch CH3NH2 bằng cách nào... TIÊU: 1 Kiến thức: So sánh, củng cố kiến thức về cấu tạo cũng như tính chất của amin, amino axit và protein 2 Kĩ năng: - Làm bảng tổng kết về các hợp chất quan trọng trong chương - Viết các PTHH của phản ứng dưới dạng tổng qt cho các hợp chất amin, amino axit - Giải các bài tập hố học phần amin, amino axit và protein II CHUẨN BỊ: - Bảng tổng kết một số hợp chất quan trọng của amin, amino axit - Hệ thống... chức và về bậc của amin đồng phân của amin Thí dụ: Số lượng đp amin của CTPT C3H9N ? GV lấy một số thí dụ bên và u cầu HS A.1 B.2 C 3 D.4 xác định loại đồng phân của amin b Phân loại -Theo gốc hiđrocacbon: Amin béo như HS nghiên cứu SGK để biết được cách CH3NH2, C2H5NH2,…, amin thơm như phân loại amin thơng dụng nhất C6H5NH2, CH3C6H4NH2,… -Theo bậc của amin: Amin bậc I, amin bậc II, amin bậc III HS nghiên... Bài : AMIN I MỤC TIÊU: 1 Kiến thức: - HS biết: Định nghĩa, phân loại và gọi tên amin 22 - HS hiểu: Các tính chất điển hình của amin 2 Kĩ năng: - Nhận dạng các hợp chất amin Viết chính xác các PTHH của amin - Quan sát, phân tích các thí nghiệm chứng minh của amin II CHUẨN BỊ: - Dụng cụ: Ống nghiệm, đũa thuỷ tinh, ống nhỏ giọt, kẹp thí nghiệm hình vẽ tranh ảnh - Hố chất : metylamin, quỳ tím, anilin, nước... HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1 Kiểm tra bài cũ: Khơng kiểm tra 2 Bài mới: CHƯƠNG 3: AMIN, AMINOAXIT VÀ PROTEIN Bài 9 : AMIN HOẠT ĐỘNG CỦA GV Hoạt động 1 GV lấy thí dụ về CTCT của amoniac và một số amin như bên và u cầu HS so sánh CTCT của amoniac với amin HS nghiên cứu SGK và nêu định nghĩa amin trên cơ sở so sánh cấu tạo của NH3 và amin HOẠT ĐỘNG CỦA HS I – KHÁI NIỆM, PHÂN LOẠI VÀ DANH PHÁP 1 Khái niệm, phân... ứng được với anilin Viết PTHH của phản ứng 2 Bài mới: Bài 10: AMINOAXIT (t1) HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS Hoạt động 1 I – KHÁI NIỆM GV u cầu HS nghiên cứu SGK và cho biết 1 Khái niệm định nghĩa về hợp chất amino axit Cho thí Thí dụ: 2(α) 1 dụ NH2—CH2—COOH ax 2- aminoetanoic glyxin(Gly) ax α- aminoaxetic 3 2(α) 1 CH3 CH COOH NH2 alanin 6 2(α) 1 H2N CH2[CH2]3 CH COOH NH2 lysin Aminoaxit là những... giữa 2 đơn vị α-amino axit.nhóm —CO—NH— giữa 2 đơn vị α-amino axit được gọi là nhóm peptit liên kết peptit NH CH C N CH C R1 O H R2 O GV ghi cơng thức của amino axit và u cầu * Phân tử peptit hợp thành từ các gốc α-amino axit bằng liên kết peptit theo một trật tự nhất HS nghiên cứu SGK để biết được amino axit đầu N và đầu C Của Glyxin và Alanin? định Amino axit đầu N còn nhóm NH2, amino axit đầu C còn... CH3-NH-CH3 amoniac metylamin BI phenylamin đimetylamin xiclohexylamin BI B II BI → Khi thay thế ngun tử H trong phân tử NH3 bằng gốc hiđrocacbon ta thu được hợp chất amin GV giới thiệu cách tính bậc của amin và u cầu HS xác định bậc của các amin trên -Bậc của amin: Bằng số ngun tử hiđro trong phân tử NH3 bị thay thế bởi gốc hiđrocacbon HS nghiên cứu SGK để biết được các loại -Amin thường có đồng phân... thức chung Amin bậc 1 RNH2 Amino axit NH2 Protein R CH COOH NH2 HN CH CO NH CH CO R1 R2 Tính chất hố học + HCl + NaOH + R’OH/khí HCl + Br2 (dd)/H2O Trùng ngưng Phản ứng biure + Cu(OH)2 3 Xem trước bài LUYỆN TẬP: CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA AMIN, AMINO AXIT VÀ PROTEIN Ngày soạn : 20/10/2009 Ngày giảng : 21/10/2009 Tiết pp: 18 Bài : LUYỆN TẬP: CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA AMIN, AMINO AXIT VÀ PROTEIN 32 I MỤC . mặc dù khơng có nhóm chức anđehit. CHO OHH HHO OHH OHH CH 2 OH CH C OH HHO OHH OHH CH 2 OH CH 2 OH C O HHO OHH OHH CH 2 OH OH OH - OH - glucozơ enđiol fructozơ. 15/09/2009 Ngy ging: 16/09/2009 Tit pp: 8 Bi: SACCAROZ , TINH BT V XENLULOZ I. MC TIấU: 1.Kin thc: Giỳp HS bit cu to v tớnh cht in hỡnh ca saccaroz, tinh bt v