TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC MẦM NON MAI NHƢ QUỲNH GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ – TUỔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HÀ NỘI, 2019 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC MẦM NON MAI NHƢ QUỲNH GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ – TUỔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non Ngƣời hƣớng dẫn khoa học ThS VŨ KIỀU ANH HÀ NỘI, 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Kết nghiên cứu liệu khóa luận trung thực chưa công bố khóa luận Tác giả Mai Nhƣ Quỳnh LỜI CẢM ƠN Khóa luận “Giáo dục kĩ sống cho trẻ - tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề” hoàn thành Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, Khoa Giáo dục Mầm non, thầy cô giáo tạo điều kiện giúp đỡ tơi suốt q trình học tập Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới Th.S Vũ Kiều Anh, người thầy tâm huyết tận tình hướng dẫn, động viên, khích lệ, dành nhiều thời gian trao đổi định hướng cho trình thực khóa luận Tơi xin cảm ơn giúp đỡ, hỗ trợ nhiệt tình CBQL, GVMN, cháu lớp mẫu giáo 5-6 tuổi trường mầm non Xn Hịa (Phúc n – Vĩnh Phúc) Cuối cùng, tơi xin cảm ơn người thân Gia đình bên cạnh động viên, giúp đỡ để tơi hồn thành khóa luận Tác giả khóa luận Mai Nhƣ Quỳnh MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Lí chọn đề tài Mục tiêu nghiên cứu Khách thể đối tƣợng nghiên cứu Giả thuyết khoa học Nhiệm vụ nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu Cấu trúc khóa luận CHƢƠNG CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ – TUÔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ 1.1 Cơ sở lí luận giáo dục kĩ sống 1.1.1 Kĩ sống 1.1.2 Giáo dục kĩ sống .6 1.2 Cơ sở lí luận trị chơi đóng vai theo chủ đề 1.2.1 Khái niệm trị chơi đóng vai theo chủ đề 1.2.2 Đặc điểm trị chơi đóng vai theo chủ đề 1.2.3 Vai trò trò chơi đóng vai theo chủ đề 10 1.2.4 Giáo dục kĩ sống qua trị chơi đóng vai theo chủ đề trường mầm non 11 1.3 Đặc điểm trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 13 1.3.1 Đặc điểm sinh h c 13 1.3.2 Đặc điểm t m 13 1.3.3 Đặc điểm xã hội 14 CHƢƠNG THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ 5-6 TUỔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ 15 2.1 Giáo dục kĩ sống cho trẻ - tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề Chƣơng trình giáo dục mầm non hành 15 2.2 Thực trạng giáo dục kĩ sống cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề 17 2.2.1 Tổ chức khảo sát 17 2.2.2 Kết khảo sát 19 CHƢƠNG BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ - TUỔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ 40 3.1 Đề xuất biện pháp giáo dục kĩ sống cho trẻ 5-6 tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề 40 3.1.1 Nguyên tắc đề xuất biện pháp giáo dục kĩ sống cho trẻ 5-6 tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề 40 3.1.2 Biện pháp giáo dục kỹ sống cho trẻ - tuổi qua trò chơi đóng vai theo chủ đề 41 3.2 Thực nghiệm sƣ phạm 48 3.2.1 Tổ chức thực nghiệm 48 3.2.2 Phân tích kết thực nghiệm 49 3.2.3 Đánh giá kết 62 KẾT LUẬN 63 TÀI LIỆU THAM KHẢO 65 PHỤ LỤC 66 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ĐC: Đối chứng GD: Giáo dục GV: Giáo viên GVMN: Giáo viên mầm non MN: Mầm non MG: Mẫu giáo KN: Kĩ KN1: Kĩ giao tiếp KN2: Kĩ thương lượng thuyết phục KN3: Kĩ tư phê phán KNS: Kĩ sống TB: Trung bình TCĐVTCĐ: Trị chơi đóng vai theo chủ đề TN: Thực nghiệm TTN: Trước thực nghiệm STN: Sau thực nghiệm XL: Xếp loại DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Đặc điểm GVMN khảo sát 17 Bảng 2.2 Nhận thức GV KNS 19 Bảng 2.3 Nhận thức GV việc cần thiết GD KNS cho trẻ 20 Bảng 2.4 Nhận thức GV vai trò TCĐVTCĐ 21 GD KNS cho trẻ mầm non 21 Bảng 2.5 Nhận thức GV nội dung giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo… 22 Bảng 2.6 Hình thức GD KNS cho trẻ mẫu giáo 23 Bảng 2.7 Mức độ lồng ghép nội dung GDKNS hoạt động khác 24 Bảng 2.8: Nội dung GDKNS qua TCĐVTCĐ 24 Bảng 2.9 Thực trạng thiết kế TCĐVTCĐ để GD KNS cho trẻ 25 Bảng 2.10 Thực trạng tổ chức TCĐVTCĐ để GD KNS 27 Bảng 2.11 Các yếu tố ảnh hưởng 30 Bảng 2.12 Mức độ biểu KNS trẻ MG 5-6 tuổi 35 Bảng 3.1 Mức độ biểu KNS trước thực nghiệm 49 Bảng 3.2 Biểu KNS nhóm TN ĐC trước TN 51 Bảng 3.3 Kết giáo dục KNS nhóm TN ĐC sau thực nghiệm 53 Bảng 3.5 Biểu KNS nhóm TN trước sau thực nghiệm 55 Bảng 3.6 Biểu KNS nhóm TN trước sau thực nghiệm 56 Bảng 3.8 Biểu KNS nhóm ĐC trước sau thực nghiệm 60 Bảng 3.9 Biểu KNS nhóm ĐC trước sau thực nghiệm 61 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Kết biểu KNS nhóm TN ĐC trước TN 50 Biểu đồ 3.2 Biểu KNS trẻ nhóm TN ĐC trước TN 51 Biểu đồ 3.3 Kết giáo dục KNS nhóm TN ĐC sau thực nghiệm 54 Biểu đồ 3.4 Biểu KNS nhóm TN trước sau thực nghiệm 56 MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Xã hội biến động, làm thay đổi sống người, nhiều vấn đề phức tạp liên tục nảy sinh Bên cạnh tác động tích cực, cịn có tác động tiêu cực, gây nguy hại cho người, đặc biệt trẻ em Trẻ em niềm hạnh phúc gia đình, tương lai dân tộc Việc bảo vệ chăm sóc, giáo dục trẻ em trách nhiệm nhà nước, xã hội gia đình “Trẻ em hôm nay, giới ngày mai”, việc giáo dục trẻ từ cịn nhỏ vơ quan trọng nghiệp giáo dục nhằm hình thành phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ sau Nếu người, có trẻ em khơng có lực để ứng phó, để vượt qua thách thức dễ gặp trở ngại, rủi ro sống Do đó, việc giáo dục kĩ sống cho trẻ em trở thành nhiệm vụ quan trọng giúp người sống tích cực, sống hạnh phúc, sống có ý nghĩa Những năm gần đây, mục tiêu giáo dục trẻ mầm non Bộ Giáo dục Đào tạo trọng tới việc lấy trẻ làm trung tâm, phát huy tính tích cực trẻ Tuy nhiên, giáo dục kĩ sống cho trẻ lại vấn đề cần đặt nhiều câu hỏi Chương trình giáo dục mầm non nước ta ln tình trạng đổi mới, nhiên nội dung GD KNS CT GDMN mang tính dàn trải, chưa xác định cách hệ thống xác KNS cần giáo dục cho trẻ Với trẻ mầm non, trị chơi đóng vai theo chủ đề (TCĐVTCĐ) giữ vai trị khơng nhỏ phát triển nhân cách nói chung, giáo dục kĩ sống trẻ em nói riêng Qua trị chơi, trẻ tiếp thu kinh nghiệm đáng giá, hiểu biết giới xung quanh nói chung quan hệ xã hội người lớn nói riêng Đặc biệt thơng qua trị chơi, trẻ lĩnh hội rèn luyện kĩ sống cách tự nhiên đầy hứng thú, nhờ hiệu giáo dục cao hình thức khác Song thực tiễn, trường mầm non nay, GD KNS cho trẻ mẫu giáo qua loại trò chơi, đặc biệt trị chơi đóng - Trên sở phân tích lí luận thực tiễn, biện pháp giáo dục KNS xây dựng sau: lập kế hoạch tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề theo hướng tăng cường hội giáo dục kĩ sống cho trẻ từ khâu chuẩn bị đến chia sẻ sau chơi; Cung cấp tri thức, kinh nghiệm cho trẻ hoạt động thực tiễn sống, quan hệ xã hội thành viên gia đình, nhà trường cộng đồng, chuẩn mực xã hội, cách thích ứng giải vấn đề; Khuyến khích trẻ tự chuẩn bị đồ dùng đồ chơi, tự lựa chọn góc chơi, vai chơi thay đổi vai chơi; Tạo tình có vấn đề trị chơi đóng vai theo chủ đề, tạo hội thực hành KNS cho trẻ - Các biện pháp tiến hành thực nghiệm với trẻ mẫu giáo 56 tuổi số lượng đủ tin cậy Sau thực nghiệm, kết trẻ cho thấy tính khả thi biện pháp, đồng thời khẳng định tính đắn giả thuyết khoa học nêu Các biện pháp tác động hiệu đến phát triển KNS cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi lớp thực nghiệm 64 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Phan Thị Ngọc Anh (2012), Nghiên cứu đặc điểm phát triển trẻ mẫu giáo tuổi, Báo cáo tổng kết Đề tài KHCN cấp Bộ mã số B2010-37-83, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam [2] ĐàoThanh Âm, Trịnh Bân, Nguyễn Thị Hòa (1995), Giáo dục học mầm non (tập 1,2,3), NXB Đại học sư phạm, Hà Nội [3] Bộ Giáo dục Đào tạo (2009), Hướng dẫn thực chương trình chăm sóc – giáo dục trẻ - tuổi – tuổi [4] Nguyễn Thanh Bình (2009), Giáo dục kĩ sống, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội [5] Nguyễn Thanh Bình (2011), Chuyên đề giáo dục kĩ sống, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội [6] Nguyễn Thanh Bình (2013), Giáo dục kĩ sống cho học sinh trung học phổ thông, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội [7] PhạmThị Châu, Nguyễn Thị Oanh, Trần Thị Sinh (2011), Giáo dục học mầm non, NXB Đại học quốc gia, Hà Nội [8] Chuơng trình giáo dục mầm non (2018), NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội [9] Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học đại: lý luận - biện pháp – kĩ thuật, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội [10] Vũ Thị Nhân (2011), “Giáo dục kĩ hợp tác cho trẻ - tuổi thơng qua trị chơi đóng vai có chủ đề trường mầm non”, Tạp chí Giáo dục Số 271 [11] Nguyễn Ngọc Trâm (2002), Tuyển tập trò chơi phát triển cho trẻ mẫu giáo, NXB Giáo dục, Hà Nội [12] Nguyễn Ánh Tuyết (1996),Tâm lý học trẻ em, NXB Giáo dục 65 PHỤ LỤC PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT GIÁO VIÊN MẦM NON Trân trọng đề nghị q Thầy/Cơ vui lịng trả lời câu hỏi sau cách đánh dấu x vào ô trống theo lựa chọn cá nhân mình, viết câu trả lời phù hợp Thông tin quý Thầy/Cơ cung cấp dùng vào mục đích nghiên cứu chuyên môn Chân thành cảm ơn quý Thầy/ Cô! Thơng tin chung Họ tên: (có thể khơng ghi) Sinh năm: 19… Giới tính: Nam  ; Nữ  Thầy/ cô là: Giáo viên  ; Hiệu trưởng  ; Hiệu phó  Số năm cơng tác ngành GDMN: từ 1-5 năm  ; 5-10 năm  ; 10-15 năm  ; 15 năm trở lên  Trìnhđộ đào tạo: TCMN  CĐSPMN  ĐHSPMN  Th.S TS  Chuyên ngành khác  Nơi công tác nay: (ghi tên trường):………… Nội dung khảo sát I Nhận thức giáo viên KNS, GD KNS, vai trị TCĐVTCĐ Nội dung, hình thức GV sử dụng giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 1.1 Thầy/ cô hiểu kĩ sống (KNS)? Xin lựa ch n đánh dấu x vào ý kiến đ y: Ki sống biểu 1.1 Là hành vi bảođảmsống an toàn khỏe mạnh  1.2 Là hành vi nhằm giải có hiệu vấn đề sống Là kĩ tương tác với người khác giải có hiệu vấn đề, tình sống hàng ngày Là kĩ giúp cá nhân thích ứng tốt với hồn cảnh sống giải ổn thỏa vấn đề sống, sống  1.3 1.4 66   1.5 hạnh phúc, hiệu thành công nhờ sử dụng phù hợp tri thức, kĩ khác kinh nghiệm Ý kiến khác:  1.2 Theo thầy/cô,việc giáo dục kĩ sống cho trẻ cần thiết nào? Rất cần thiết  Cần thiết  Bình thường  Khơng cần thiết  Ý kiến khác  1.3 Trị chơi đóng vai theo chủ đề có vai trị giao dục kĩ sống cho trẻ mầm non? Bắt chước mẫu hành vi  Luyện tập KNS tình khác  Thêm hiểu biết cách ứng xử phù hợp tình  Ý kiến khác…………………………………………………  1.4 Theo thầy/cô, kĩ sống cần giáo dục trẻ mẫu giáo (có thể ch n nhiều ý) Kĩ tự nhận thức  Kĩ giao tiếp  Kĩ hợp tác  Kĩ ứng phó với căng thẳng  Kĩ xác định mục tiêu  Kĩ xác định giá trị  Kĩ tìm kiếm xử lí thơng tin  Kĩ tìm kiếm hỗ trợ  Kĩ phòng ngừa tai nạn thương tích  10 Kĩ giải vấn đề  67 11 Kĩ kiên định  12 Kĩ trình bày  13 Kĩ thương lượng, thuyết phục  14 Ý kiến khác :………………………………………  1.5.Thầy/cô giáo dục kĩ sống cho trẻ mầm non qua hình thức nào?(có thể ch n nhiều ý) Giờ học  Trị chơi phân vai có chủ đề  Trò chơi vận động  Trò chơi học tập  Trực nhật - lao động  Lễ hội  Tham quan - dã ngoại  Trong nghi thức văn hóa  Ý kiến khác:  II Thực trạng việcthiết kế tổ chứctrị chơi đóng vai theo chủ đề (TCĐVTCĐ) để giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo 2.1 Khi tổ chứcTCĐVTCĐ, thầy/ có lồng ghép nội dung giáo dục kĩ sống cho trẻ hay khơng? Có  Khơng  Xin vui lòng cho biết mật độ lồng ghép Thường xuyên  Thỉnh thoảng  Chưa  2.2 Thầy/ cô sử dụng TCĐVTCĐ để giáo dục kĩ sống cho trẻ MG? (có thể ch n nhiều ý)  Kĩ tự nhận thức 68 Kĩ giao tiếp  Kĩ hợp tác  Kĩ ứng phó với căng thẳng  Kĩ xác định mục tiêu  Kĩ xác định giá trị  Kĩ tìm kiếm xử lí thơng tin  Kĩ tìm kiếm hỗ trợ  Kĩ phòng ngừa tai nạn thương tích  10 Kĩ giải vấn đề  11 Kĩ kiên định  12 Kĩ trình bày  13 Kĩ thương lượng, thuyết phục  14 Ý kiến khác :………………………………………  2.3 TCĐVTCĐ tiến hành ? TT Hành vi trò chơi Trẻ chuẩn bị đồ chơi tự tạo cho vai Trẻ bàn bạc đề xuất chủ đề chơi, nội dung chơi Trẻ tự thỏa thuận phân công vai chơi GV phân công vai chơi, chủ đề chơi cho trẻ Trẻ lắng nghe ý kiến chơi Trẻ tự giải xung đột chơi GV giải mâu thuẫn trẻ chơi 69 Thường Thỉnh Không xuyên thoảng                      Trẻ tự bắt đầu,kết thúc điều chỉnh trình chơi Trẻ nhận xét cách ứng xử giải xung độ sau chơi       Trẻ biết nhờ GV không tự giải vấn đề Cách thiết kế TCĐVTCĐ để GD KNS cho trẻ Xây dựng trò chơi cụ thể nêu rõ mục đích cần đạt, bước tiến hành, yêu cầu nhiệm vụ cô, yêu cầu nhiệm vụ trẻ Thời điểm thời gian tiến hành Chỉ đưa vào kế hoạch tuần không thiết kế thành trị chơi cụ thể Trong q trình tổ chức cho trẻ chơi, GV đưa tình để trẻ tự giải Không đưa vào kế hoạch tuần GV ứng biến theo tình hình Ý kiến khác:                10 2.4 Các chủ đề TCĐVTCĐ thầy/ cô sử dụng để giáo dục kĩ sống cho trẻ mầm non? Hãy nêu tên: 10 2.5 Trong q trình sử dụng trị chơi đóng vai theo chủ đề để giáo dục kĩ sống cho trẻ, thầy/ gặp thuận lợi, khó khăn gì? - Thuận lợi:…………………………………………………………………… - Khó khăn:…………………………………………………………………… 2.6 Thầy/cơ có kiến nghị để giúp việc thực giáo dục kĩ sống cho trẻ mẫu giáo qua trị chơi đóng vai theo chủ đề đạt kết tốt hơn? 70 ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… Xin chân thành cảm ơn cộng tác Thầy/cô ! 71 PHỤ LỤC PHIẾU QUAN SÁT TCĐVTCĐ CỦA TRẺ Lớp:……………….Trường:………………………………………………… Trò chơi:…………………………………………từ……đến……ngày…… Người quan sát:……………………………………………………………… Địa điểm:…… , số nhóm:………số thành viên nhóm:…………… Tiến trình Hoạt động trẻ nhóm hoạt động Chuẩn bị trò chơi Tiến hành trò chơi Nhận xét sau chơi 72 Hoạt động GV PHỤ LỤC 3: ĐÁNH GIÁ VỀ MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN CÁC KĨ NĂNG SỐNG CỦA TRẺ 5-6 TUỔI Lớp………Trường Mầm non…………………… STT Họ 1.1 1.2 1.3 1.4 2.1 2.2 2.3 2.4 3.1 3.2 3.3 3.4 têm 10 … 73 Danh mục kĩ sống Kĩ 1.1 Trẻ chăm lắng nghe hiểu vấn đề mà người khác trình bày giao tiếp 1.2 Trẻ biết hỏi lại chưa hiểu vấn đề 1.3 Trẻ bày tỏ ý kiến thân cách rõ ràng, mạch lạc 1.4 Sử dụng ngôn ngữ không lời phong phú thể xúc cảm phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp 2.1 Trẻ biết mong muốn thân, mong muốn người khác 2.2 Trẻ đưa lí lẽ thuyết phục người khác chấp nhận ý kiến 2.3 Trẻ sử dụng kết hợp phương tiện phi ngơn ngữ 2.4 Trẻ biết kiểm sốt cảm xúc thân Kĩ thƣơng lƣợng thuyết phục Kĩ tƣ 3.1.Trẻ nhận thức vấn đề cần giải phê 3.2 Nêu phương án cần thiết 3.3 Lựa chọn phương án để giải phán 3.4 Biết nêu điểm đúng, điểm sai nhận xét, đánh giá ý kiến, hành động bạn Đánh giá theo tiêu chí: Mức thường xuyên: điểm; Mức thỉnh thoảng: điểm; Mức không bao giờ: điểm; 74 PHỤ LỤC 4: KHẢO SÁT MỨC ĐỘ BIỂU HIỆN NHÓM KĨ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Bài 1: Bạn rủ chơi trò chơi mẹ Đang chuẩn bị chơi mang đến sách tranh đẹp đến Nếu cháu không muốn chơi với bạn muốn xem truyện tranh, nói với bạn? Bài 2: Bạn chơi lắp ghép mà cháu thích Con làm ? Bài Bạn chơi Đang mải chơi, bạn làm đổ cốc màu làm bẩn áo Con làm gì? Bài 4: Hai bạn tranh đồ chơi Một bạn khóc cấu bạn Theo con, việc làm bạn có khơng? Vì hay sai? Theo con, nên ứng xử nào? 75 PHỤ LỤC HÌNH ẢNH PHỤC VỤ CHO KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP 76 77 78 ... THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ 5- 6 TUỔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ 15 2.1 Giáo dục kĩ sống cho trẻ - tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề Chƣơng trình giáo dục mầm non... xuất biện pháp giáo dục kĩ sống cho trẻ 5- 6 tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề 3.1.1 Nguyên tắc đề xuất biện pháp giáo dục kĩ sống cho trẻ 56 tuổi qua trò chơi đóng vai theo chủ đề Nguyên tắc... CHƢƠNG BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ - TUỔI QUA TRÕ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ 40 3.1 Đề xuất biện pháp giáo dục kĩ sống cho trẻ 5- 6 tuổi qua trị chơi đóng vai theo chủ đề