1 HORMON VÀ CÁC CHẤT HORMON VÀ CÁC CHẤT TƯƠNG TỰ TƯƠNG TỰ Chương 16 H O HO OH O O O Nguyễn Hải Nam, Bộ môn Hóa Dược Tel. 9330531/ Email: nhnam@etal.uri.edu 2 Mục Tiêu Mục Tiêu * Vẽ được các khung cấu tạo cơ bản, trình bày được cơ chế tác dụng, phân nhóm, liên quan cấu trúc- tác dụng, tính chất lý, hóa chung và ứng dụng trong định tính, định lượng của các nhóm hormon steroid. * Với một số chế phẩm chính trong từng nhóm: phân tích được công thức cấu tạo để đưa ra các tính chất lý, hóa học và ứng dụng trong định tính, định lượng. Nêu được tác dụng, chỉ định của các chế phẩm này. 3 nh ngha hormon . . . nh ngha hormon . . . [Hormon là các chất do các tuyến nội tiết sinh ra (nội tiết tố), có vai trò điều tiết nhiều cơ quan và chức năng trong cơ thể.] Hormon là những chất truyền tin hóa học được các tế bào đặc biệt sản xuất ra với một lượng rất nhỏ. Hormon được bài tiết vào máu và được vận chuyển tới các tế bào đáp ứng để điều hòa chuyển hóa và các hoạt động của tế bào. 4 Phân loại Phân loại • Hormon sinh dục nam • Hormon sinh dục nữ • Hormon vỏ thượng thận - Glucocorticoid - Mineralocorticoid • Hormon tuyến yên • Hormon tuyến giáp • Hormon tuyến tụy Prof. Hậu Hormon steroid 5 Cấu trúc chung hormon Cấu trúc chung hormon steroid steroid • Hormon sinh dục, hormon vỏ thượng thận. • CÊu tróc: 3 khung c¬ b¶n Estran (18 C) (estrogen) H H H Androstan (19 C) (androgen) Pregnan (21 C), 17β-ethyl (progestin, corticoid) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 17 18 19 17 18 19 20 21 A B C D 6 Danh pháp của hormon steroid Danh pháp của hormon steroid Estra- Androst- Pregn- Estra-1,3,5(10)- trien-3,17β-diol Pregn-4-en-3,20- dion Androst-4-en-17β- hydroxy-3-on H CH 3 H H OH H HO 17β-Estradiol H CH 3 H H CH 3 O Testosteron OH H CH 3 H H CH 3 O H O Progesteron H Estran (18 C) H Androstan (19 C) Pregnan (21 C), H H H H H H H H H 7 Nhận biết nhanh loại hormon Nhận biết nhanh loại hormon steroid qua cấu trúc v steroid qua cấu trúc v ß ß ng A ng A O Androgen Progestin Mineralocorticoid Glucocorticoid HO Progestin O Progestin Androgen (anabolic) HO Androgen O Glucocorticoid HO Estrogen O Progestin N H O Not androgen (5α-reductase inhibitor) 8 Cơ chế tác dụng: qua Cơ chế tác dụng: qua thụ thể thụ thể hormon receptor receptor hormon Tác dụng 9 Cơ chế tác dụng chi tiết Cơ chế tác dụng chi tiết Hình 2 Protein Hormon Phøc hîp thô thÓ vµ heat shock protein (hsp) Bµo t­¬ng Nh©n ADN ARN §¸p øng Protein 1. Tách khỏi protein liên kết (1) 2. Chuyển vào bào tương (2) 3. Liên kết với thụ thể (3) 4. Hsp tách khỏi phức hợp hormon-thụ thể (4) 5. Di chuyển vào nhân (5) 6. Mã hóa vào mRNA (6) 7. Chuyển tin vào protein (7) 8. Đáp ứng sinh học (8) 10 A/B C D E/F COOHH 2 N TT liên kết với hormon Cấu tạo của thụ thể Cấu tạo của thụ thể Protein Vùng khác nhau Bản lề DNA binding Zinc fingers . 1 HORMON VÀ CÁC CHẤT HORMON VÀ CÁC CHẤT TƯƠNG TỰ TƯƠNG TỰ Chương 16 H O HO OH O O O Nguyễn Hải Nam, Bộ môn Hóa Dược Tel. 9330531/ Email: nhnam@etal.uri.edu. (21 C), 17β-ethyl (progestin, corticoid) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 17 18 19 17 18 19 20 21 A B C D 6 Danh pháp của hormon steroid Danh