B ộ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH NGUYỄN THỊ THU HUYÈN THựC TRẠNG VÀ CHĂM SÓC SẢN PHỤ vSAU MỔ LÁY THAI Chuyên ngành: ĐIÈU DƯỠNG SẢN BÁO CÁO CHUYÊN ĐÈ TỐT NGHIỆP ĐIỀU DƯỠNG CHUYÊN KHOA CẤP I Giảng viênkhưó'ng dẫn: ThS.BS NGUYỄN CƠNG TRÌNH TRUÔNG Đại học ĐIEU dương NAM DINH THƯ y iẾ N S6:ŨỀL ỔD NAM ĐỊNH - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình riêng tơi, tơi thực hiện, tất số liệu báo cáo chưa công bố cơng trình khác Nếu có điều sai trái tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm Tác gỉả «V NGUYỄN THỊ THU HUYỀN \ X DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Phần viết tắt Phần viết đầy đủ BC Bạch cầu cs Cộng CTC ■ Cổ tử cung MLT Mồ lấy thai HA Huyết áp HC Hồng cầu t° Nhiệt độ TC Tử cung WHO Tổ chức Y tế giới (World Health Organization) DANH MỤC BẢNG, BIẺU ĐÒ, s ĐỒ DANH MỤC BẢNG < Bảng 2.1 2.2 'v‘ Tên bảng Trang Tỷ lệ mổ lấy thai 14 Tỷ lệ người chăm sóc chính, giúp đỡ bà mẹ sau mổ lấy thai 14 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ & Tên biểu đồ Trang 2.1 Kiến thức chung chăm sóc sau sinh bà mẹ 15 2.2 Thực hành chung chăm sóc sau mổ lấy thai bà mẹ 15 DANH MỤC S ĐỒ Sơ đồ 2.1 Tên sơ đồ Cầc giai đoạn chăm sóc y tế bà mẹ trẻ sơ sinh Trang MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lị'i cam đoan Danh mục chữ viết tắt Danh mục bảng, biểu đồ, sơ đồ Mục lục Giới th iệ u Jy 1.1 Lý chọn chủ đ ề 1.2 Mục tiêu .2 N ội dung chuyên đề 2.1 Tổng quan tài liệu 2.2 Tổng kết nội dung nghiên cứu 2.3 Thực trạng mổ lấy thai chăm sóc bà mẹ, trẻ sơ sinh sau mổ lấy thai bệnh viện đa khoa tỉnh Hịa Bình năm 2014 14 2.4 Giải pháp, kiến nghị, đề xuất 30 KẾT LU Ậ N X 33 TÀI LIỆU THAM KHẢO < A * MỞ ĐẦU 1.1 Lý chọn chủ đề Mổ lấy thai phương pháp phẫu thuật lấy thai, phần phụ thai khỏi tử cung qua đường rạch thành bụng đường rạch thành tử cung Đây phương pháp có từ hàng trăm năm trước công nguyên, lựa chọn thầy thuốc sản khoa định chuyển khơng an tồn cho mẹ thai nhi Khi bắt đầu, phương pháp phẫu thuật lấy thai có nhiều tai biến nguy hiểm, chí tai biến liên quan tới tính mạng bà mẹ Ngày nhờ tiến khoa học kỹ thuật, phẫu thuật mổ lấy thai cứu sống nhiều bà mẹ trẻ sơ sinh trở thành phương pháp sinh chấp nhận toàn giới [3] Tuy nhiên, với phát triển đời sống kinh tế xã hội, phát triển tiến khoa học kỹ thuật, quan điểm trình độ thầy thuốc có nhiều thay đổi, tỷ lệ mổ lấy thai có xu hướng tăng cao định mổ lấy thai ngày rộng rãi phía người dân nhu cầu chung đặc biệt nhu cầu sinh dường có nhiều tác động, với mơ hình gia đình việc quan tâm tới an tồn đứa trẻ sinh khơng cịn riêng người mẹ mà tất ngườivtrong cộng đồng Mổ lấy thai trở thành vấn đề quan tầm nhiều khía cạnh lĩnh vực y tế, ngồi định lý chun mơn, mổ lấy thai cịn liên quan đến yéu tố kinh tế, xã hội, chủng tộc, yêu cầu thai phụ, gia đình quan điểm thầy thuốc [4], [5] Trên giới có nhiều nghiên cứu đưa kết luận an tồn, lợi ích hạn chế phương pháp sinh Các nghiên cứu rằng: mổ lấy thai phương pháp hồn tồn an tồn mà có nguy hiểm ảnh hưởng đến tương lai sản khoa bà mẹ sức khoẻ bé sơ sinh; sinh theo đường âm đạo phương pháp tự nhiên an toàn [10], [11], [13], [15] ' Đổ có sở kh'oa học nhằm đưa khuyến nghị, góp phần nâng cao nhận thức bà mẹ cộng đồng tác động bất lợi, biến cố nguy hiểm mổ lấy thai tới bà mẹ trẻ sơ sinh; đồng thời giúp cho người điều dưỡng sản phụ khoa nói chung thân nói riêng nâng cao chất lượng chăm sóc sản phụ trẻ sơ sinh sau mổ lấy thai, \ định lựa chọn chủ đê: •7 JT "Thực trạng chăm sóc sản phụ sau mô lây thai" 1.2 Mục tiêu 1) Mơ tả thực trạng mổ lấy thai chăm sóc sản phụ, trẻ sơ sình sau mổ lấy thai bệnh viện đa khoa tinh Hịa Bình; 2) Lập kế hoạch chăm sóc cho sản phụ trẻ sơ sinh sau mổ lẩy thai s \ ỵ NỘI DUNG 2.1 Tổng quan tài liệu Đị nh nghĩa Mổ lấy thai phẫu thuật để lấy thai phần phụ thai khỏi buồng tử cung qua đường rạch thành bụng đường rạch thành tử cung Định nghĩa không bao hàm mờ bụng lấy thai trường hợp chửa ổ bụng vỡ tử cung thai nằm ổ bụng [6] 2.1.2 S lược lịchsử m ổ lấy thai Theo sử sách người Ai Cập, mổ lấy thai (MLT) đề cập vào khoảng 3.000 nărh trước cơng ngun Lúc MLT thực người mẹ chết hấp hối để cửu Năm 730 trước Cơng ngun, Hồng Đe La Mã Popilus cấm chơn sản phụ chết chưa MLT [3], Năm 1500, Jacob Nufer (Thụy Sỹ) thợ thiến lợn người thực rạch bụng vợ lấy đẻ khó sau có 12 bà đỡ bó tay Năm 1610, Tractmasnn J (Đức) rạch dọc tử cung (TC) lấy thai không khâu phục hồi, người mẹ sống 25 ngày sau mổ Phẫu thuật áp dụng khắp châu Âu, tỷ lệ tử vong mẹ 100% Năm 1794 trường họp MLT thành công cứu mẹ bang Virginia Hoa Kỳ [3] Năm 1882, Max Sanger (Đức) giới thiệu phương pháp mổ dọc thân tử cung để lấy thai có khầu phục hồi tử cung lóp gọi MLT theo phương pháp cổ điển Tuy nhiên, tử vong mẹ cao viêm phúc mạc ông xuất sách “Kỹ thuật m ổ lẩy gọi kỹ thuật Sanger [5], [14] Năm 1805, Osiander đưa phương pháp phẫu thuật rạch dọc đoạn TC để lấy thai không ý đến [3], [16] Năm 1926, Beek, Kerr, De Lee chủ trương rạch ngang đoạn TC khâu phủ phúc mạc đoạn sau khâu TC Kỹ thuật phổ biến rộng rãi thực hành đến tận nửa đầu kỷ XX, MLT hạn chế nhiễm khuẩn yếu gây mê hồi sức [15] Năm 1940, Flemming phát minh kháng sinh làm giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn Sau vào năm 1950, gây mê hồi sức có bước tiến việc áp dụng phương tiện gây mê đại, thuốc tê, thuốc mê mói phẫu thuật MLT thực an toàn hơn, đảm bảo cho mẹ Ở Việt Nam, trước năm 1950 nguy nhiễm khuẩn lớn, chưa có kháng sinh hạn chế gây mê nên MLT áp dụng hạn chế Chỉ sau kháng sinh đời, MLT áp dụng rộng rãi Năm 1956 phẫu thuật mổ dọc đoạn TC lấy thai áp dụng khoa sản Bệnh’viện Bạch Mai (Hà Nội) Sau Đinh Văn Thắng thực mổ ngang đoạn TC jỊấy thai Bệnh viện Bạch Mai ngày phương pháp áp dụng rộng rãi toàn quốc [3], [6] 2.1.3 Giải phẫu tử cung liên quan đến Mổ lấy thai 2.1.3.1 Giải phẫu tử cung chưa có thai * Hình thể ngồi: Tử cung gồm phần: thân, eo cổ tử cung (CTC) Thân TC hỉnh thang, đáy lớn trên, có sừng hai bên Sừng TC chỗ chạy vào vòi TC nơi bám dây chằng tròn dây chằng TC - buồng trứng Thân TC dài 4cm, rộng 4,5cm; eo TC nhỏ dài 0,5cm; cổ TC dài 2,5cm, rộng 2,5cm * Hĩnh thể trong: TC khôi trơn, rông tạo thành khoang ảo gọi buồng TC, khoang dẹt thắt lại eo cấu trúc TC gồm lớp: lớp phúc mạc, lớp lóp niêm mạc: Lóp phúc mạc: có đặc điểm dính vào thân TC, nơi phúc mạc tạo thành túi bàng quang - TC bóc tách dễ dàng phía sau phúc mạc tạo thành túi Douglas Lớp thân TC cổ TC khác nhau: Lớp thân TC gồm lớp, lớp ngồi thớ dọc, lớp ứong thớ vịng lớp gồm đan chéo gọi lóp đan, lớp dày phát triển mạnh Trong lớp có nhiều mạch máu Sau sổ thai rau, lớp co chặt lại để tạo thành khối qn toàn tử cung, thít chặt mạch máu lại Eo TC sau phát triển thành đoạn có lóp dọc ngồi vịng khơng có lớp đan nên trường hợp rau tiền đạo thường chảy máu nhiều Động mạch :lC Tà nhánh động mạch hạ vị, dài 13 - 15 c ngoằn ngoèo, lúc đầu chạy thành bên chậu hông sau dây chằng rộng, rôi chạy ngang tới eo TC, sau lật lên chạy dọc bờ ngồi TC để chạy i ngang vịi tử cung có nhánh tiếp nối với động mạch buồng trứng [8]' Thay đổi giải phẫu sinh lýcung * Thay đổi thân tử cung: thân tử cung phận thay đổi nhiều ừong có thai chuyển Trứng làm tổ niêm mạc tử cung niêm mạc tử cung biến thành ngoại sản mạc Tại hình thành bánh rau, màng rau, buồng ối để chứa thai nhi Khi chuyển dạ, tử cung thay đổi dần để tạo thành ống đẻ cho thai Trọng lượng: Khi chưa có thai, tử cung nặng 50 - 60g Sau thai rau sổ ngồi, tử cung nặng trung bình 1000g (900 - 1200g) Tăng trọng lượng tử cung chủ yếu nửa đầu thời kỳ thai nghén Bình thường chưa có thai tử cung dày khoảng lcm, đến có thai vào tháng thứ 5, lớp tử cung dày khoảng 2,5cm Các sợi tử cung phát triển theo chiều rộng gấp - lần, theo chiều dài lên tới 40 lần Trong tuần đầu thai nghén, tử cung to lên chủ yếu tác dụng estrogen progesteron Nhưng sau 12 tuần lễ, tử cung tăng lên kích thước chủ yếu thai phần phụ thai to lên làm cho tử cung phải tăng lên theo [8] D ung tích:khi chưa có thai, buồng tử cung có dung tích - 4ml Khi có thai, dung tích buồng tử cung tăng lên tới 4.000 - 5.000ml, trường hợp đa thai, đa ối dung tích buồng tử cung tăng nhiều Buồng tử cung chưa có thai đo trung bình 7cm, vào cuối thời kỳ thai nghén, buồng,tử cung cao tới 32cm Hình thể:Trong tháng đầu, đo đường kính trước sau to nhanh đường kính ngang nên tử cung có hình ữịn Phần phình to lên, nắn thấy qua túi bên âm đạo Do thai chiếm khơng hết tồn buồng tử cung làm cho tử cung khơng đối xứng, hình thể tử cung không Vào tháng giữa, tử cung có hình trứng, cực to trên, cực nhỏ Trong tháng cuối, hình thể tử cung phụ thuộc vào tư thai nhi nằm buồng tử cung [14] Cấu tạo: Phúc mạc thân tử cung dính chặt vào lóp tử cung Khi có thai phúc mạc phì đại giãn theo lớp tử cung, đoạn eo tử cung phúc mạc bóc tách dễ dàng khỏi lóp tử cung, ranh giới hai vùng đường bám chặt phúc mạc Đó ranh giới để phân + Nhận định: Tiền sử: + Bản thân: -Sảnkho.a: PARA 1021 - Phụ khoa: Có kinh păm 15 tuổi, chu kỳ 28 ngày, lượng kinh vừa kéc dài 3-5 ngày Không mắc bệnh phụ khoa Quá trình thai nghén: Người bệnh khơng nhớ ngày kỳ kinh cuối Trong trình mang thai khỏe mạnh, khám thai định kỳ lần, lần cho kết bình thường Hồi 6h ngày 13/5/2015 sản phụ thấy đau bụng kèm theo nước âm đạo xin vào viện Lúc vào khám co thưa, tim thai 160I/p cổ tử cung mở cm, ối vỡ hồn tồn, hội chẩn kíp mổ thống mổ cấp cứu lấy thai ối vỡ thai suy * Toàn thân: Người bệnh tỉnh, tiếp xúc tốt Da niêm mạc hồng, jjhù toàn thân, phù trắng phù mềm ấn lõm, khơng có nốt xuất huyết Hạch ngoại vi không sờ thấy, tuyến giáp không to.\Dấu hiệu sinh tồn: Mạch 801ần/phút, T ° : 37°c, HA 110/70mmHg Thể trạng: Cao 156cm, cân nặng 62kg * Cơ năng: - Thai phụ tỉnh táo, đau nhiều - Thai phụ mệt mỏi, lo lắng tình trạng * Thực thể: bên vú cân đối núm vú không to, đầu vú không tụt - vết rạn thành bụng ít, màu tím - Bụng chướng, ấn bụng bệnh nhân đau - Khám vết mổ: vết mổ nằm ừên đường trắng rốn, vết mổ khơng có dịch thấm băng, vết mổ sưng nề, tấy đỏ, vết mổ dài khoảng 10cm - Khám tử cung: tử cung co hồi tốt, cao tử cung 15cm - Khám sản dịch: sản dịch nhiều, màu đỏ thẫm, mùi nồng - Khám con: 24 + Trẻ hồng hào, bú tốtt, tiết phân su + Rốn ướt * X ét nghiệm: - HC: 4.000.000 - BC: 8.000 - TC: 400.000 - AST: 34 ALT: 32 - fflV: (-), HbsAg: (-) - Đơng máu tồn bộ: PT: 89%, APTT: 24 - TPT nước tiểu: Protein: (-) - Các xét nghiệm khá« khơng có đặc biệt Chẩn đốn chăm sóc: - Sản phụ có nguy băng huyết mổ - Sản phụ đau nhiều vết mổ đau co hồi tử cung - Sản phụ có nguy nhiễm khuẩn sau mổ - Lo lắng tình trạng bệnh Ke hoạch chăm sóc: + Phòng nguy cơ: - Để người bệnh nằm giường - Dùng thuốc theo y lệnh - Theo dõi sát mạch,huyết áp - Theo dõi tình trạng máu âm đạo + Giảm đau: - Giải thích, động viên sản phụ - Theo dõi toàn trạng - Thực y lệnh thuốc giảm đau - Giảm ngụy nhiễm khuẩn: + Theo dõi tồn trạng + Theo dối tình trạng vết mổ, tử cung, sản dịch + Thực y lệnh thuốc kháng sinh + Giảm lo lắng cho người bệnh: 25 - Động viên - Giải thích tình trạng bệnh Thực kế hoạch chăm sóc: - Để người bệnh nằm nghỉ tuyệt đối ngơi giường - Thực thuốc tăng co bóp tử cung - Thực truyền dịch theo y lệnh - Theo dõi mạch 801/ị>, huyết áp: 110/70mmHg - Theo dõi tình trạng máu âm đạo: máu âm đạo vừa, màu đỏ thẫm - Động viên, giải thích để người bệnh yên tâm đau sinh lý nên cố gắng - Theo dõi mạch, huyết áp - Thực y lệnh thuốc giảm đau cho bệnh nhân - Theo dõi mạch, nhiệt độ, huyết áp - v ế t mổ khơ, khơng có dịch thấm băng sưng nề, tấy đỏ - Thực y lệnh thuốc: ceírotaxim lg X lọ Đánh giá: Khơng có dấu hiệu bắng huyết Sản phụ đau NHẬN XÉT: * ưu điểm : - Sản phụ chăm sóc theo quy trình, theo dõi sát số theo chi định thầy thuốc * Nhược điểm: - Chưa tư vấn nuôi sữa mẹ cách chăm sóc em bé sau đẻ - Chưa tư vấn cho sản phụ biết cách chăm sóc vết mổ chăm sóc thời kỳ hậu sản 26 Trường hơp 4: Nhận địrih: Người bệnh Nguyễn Thị Tuyết Tuổi: 25 Dân tộc: Kinh Nghề nghiệp: Tự Địa chi: Tổ 17 - Đồng tiến - Tp Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình Lý vào viện: Thai tháng máu âm đạo Vào viện: Hồi OOph, ngày 15 tháng năm 201 Chẩn đoán y khoa: Thai 38 tuần chuyển đẻ lần 1/ rau tiền đạo Chăm sóc điều dưỡng: Chăm sóc người bệnh: Sau mổ lấy thai ngày thứ nhất/ sản phụ rau tiền đạo + Nhân đinh: • • Tiền sư: + Bản thân: xV - Sản khoa: PARA 0000 - Phụ khoa: Có kinh năm 15 tuổi, chu kỳ 28 ngày, lượng kinh vừa kéc dài 3-5 ngày Không mắc bệnh phụ khoa Quá trình thai nghén: Người bệnh không nhớ ngày kỳ kinh cuối Trong trình mang thai khỏe mạnh, khám thai định kỳ lần, lần đầu kết bình thường, lần thứ thấy tự nhiên máu âm đạo khám chẩn đoán rau tiền đạo Hồi 6h ngày 10/5/2015 sản phụ thấy đau bụng kèm theo máu âm đạo đỏ tươi xin vào viện Lúc vào khám co thưa, cổ tử cung mờ cm, máu nhiều, hội chẩn kíp mổ thống mổ cấp cứu lấy thai * Toàn thân: Người bệnh tỉnh, tiếp xúc tốt Da niêm mạc hồng, phù toàn thân, phù trắng phù mềm ấn lõm, khơng có nốt xuất huyết Hạch ngoại vi không sờ thấy, tuyến giáp không to Dấu hiệu sinh tồn: Mạch 801ần/phút, T °: 37°c, HA 110/70mmHg Thể trạng: Cao 156cm, cân nặng 62kg * Cơ năng: - Thai phụ tỉnh táo, đau nhiều >v 27 \ - Thai phụ mệt mỏi, lo lắng tình trạng * Thựcthể: bên vú cân đối núm vú không to, đầu vú không tụt - v ế t rạn thành bụng ít, màu tím - Bụng cịn chướng, ấn bụng bệnh nhân đau - Khám vết mổ: vết mổ nằm đường ừắng rốn, vết mổ khơng có dịch thấm băng, vết mổ sưng nề, tấy đỏ, vết mổ dài khoảng 10 cm - Khám tử cung: tử cung co hồi tốt, cao tử cung 15 cm s - Khám sản dịch: sản dịch nhiêu, màu đỏ thâm, mùi nông - Khám con: + Trẻ hồng hào, bú tốt, tiết phân su + Rốn ướt * X ét nghiệm: - HC: 4.000.000 - BC: 8.000 - TC: 400 - AST: 34 ALT: 32 - fflV: (-), HbsAg: (-X - Đơng máu tồn bộ: PT: 89%, APTT: 24 - TPT nước tiểu: Protein: (-) - Các xét nghiệm khác khơng có đặc biệt C hẩn đốn chăm sóc: - Sản phụ có nguy băng huyết mổ - Sản phụ đau nhiều vết mổ đau co hôi tử cung - Sản phụ có nguy nhiễm khuẩn sau mổ - Lo lắng tình trạng bệnh Kế hoạcii chăm sóc: + Phòng nguy cơ: ‘v - Để người bệnh nằm giường - Dùng thuốc theo y lệnh - Theo dõi sát mạch, huyết áp 28 I - Theo dõi tình trạng máu âm đạo + Giảm đau: - Giải thích, động viên sản phụ - Theo dõi tồn trạng,s - Thực y lệnh thuốc giảm đau - Giảm nguy nhiễm khuẩn: + Theo dõi toàn trạng + Theo dõi tình trạng vết mổ, tử cung, sản dịch + Thực y lệnh thuốc kháng sinh + Giảm lo lắng cho người bệnh - Động viên - Giải thích tình trạng bệnh Thực kế hoạch th ă m sóc: • • • - Để người bệnh nằm nghỉ tuyệt đối ngơi giường - Thực thuốc tăng co bóp tử cung - Thực truyền dịch theo y lệnh - Theo dõi mạch 801/p, huyết áp: 110/70mmHg - Theo dõi tình trạng máu âm đạo: máu âm đạo vừa, màu đỏ thâm - Động viên, giải thích để người bệnh yên tâm đau sinh lý nên co gang - Theo dõi mạch, huyết áp - Thực y lệnh thuốc giảm đau cho bệnh nhân - Theo doi mạch, nhiệt độ, huyết áp - vết mổ khơ, khơng có dịch thấm băng sưng ne, tay đo - Thực y lệnh thuốc: crotaxim lg X lọ Đánh giá: Khơng có dấu hiệu băng huyết Sản phụ cịn đau NHẬN XÉT: * ưu đ iể m : 29 - Sản phụ chăm sóc theo quy trình, theo dõi sát số theo định thầy thuốc * Nhược điểm: - Chưa tư vấn nuôi sữa mẹ cách chăm sóc em bé sau đẻ - Chưa tư vấn cho sản phụ biết cách chăm sóc vết mổ chăm sóc thời kỳ hậu sản Trường hơp 5: Nhận định: iS Người bệnh Nguyễn Thị Vân Tuổi: 35 Dân tộc: Kinh Nghề nghiệp: Tự Địa chỉ: Tổ - Tân Hòa - Tp Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình Lý vào viện: Thai tháng máu âm đạo Vào viện: Hồi 00, ngày 10 tháng năm 2015 Chẩn đoán y khoa: Thai 38 tuần chuyển đẻ lân 1/rau tiên đạo Chăm sóc điều dưỡng: Chăm sóc người bệnh: Sau mô lây thai thư nhất/sản phụ rau tiền đạo + Nhận định: Tiên sử: s + Bản thân: - Sản khoa: PARA 0030 - Phụ khoa: Có kinh năm 15 tuổi, chu kỳ 28 ngày, lượng kinh vưa kec da 3-5 ngày Không mắc bệnh phụ khoa Q trình thai nghén: Người bệnh khơng nhớ ngày kỳ kinh CUÔ1 cung y ronê 9Uạ trình mang thai khỏe mạnh, khám thai định kỳ lân, lan đau et q bình thường, lần thứ thấy tự nhiên máu âm đạo khám chân oán rau tiền đạo .H oi 6h ngày 10/5/2015 sản phụ thấy đau bụng kèm t eo m au âm đạo đỏ tươi xin vao viện Lúc vào khám co thưa, cô tử cung m cm, máu nhiều, hội chẩn kíp mổ thơng nhât mo cap cưu lay t * Toàn thân: 30 Người bệnh tỉnh, tiếp xúc tốt Da niêm mạc hồng, phù tồn thân, phù trắng phù mềm ấn lõm, khơng có nốt xuất huyết Hạch ngoại vi không sờ thấy, tuyến giáp không to Dấu hiệu-sinh tồn: Mạch 801ần/phút, T °: 37°c, HA 110/70mmHg Thể trạng: Cao 156cm, cân nặng 62kg * Cơ năng: - Thai phụ tỉnh táo, đau nhiều - Thai phụ mệt mỏi, lo lắng tình trạng thể: * Thực bên vú cân đối núm vú không to, đầu vú không tụt - v ế t rạn thành bụng ít, màu tím - Bụng chướng, ấn bụng bệnh nhân đau - Khám vết mổ: vết mổ nằm đường ừắng rốn, vết mổ khơng có dịch thấm băng, vết mổ cịn sưng nề, tấy đỏ, vết mổ dài khoảng 10 cm - Khám tử cung: tử cứng co hồi tốt, cao tử cung 15 cm - Khám sản dịch: sản dịch nhiều, màu đỏ thẫm, mùi nồng - Khám con: + Trẻ hồng hào, bú tốt, tiết phân su + Rốn ướt * X ét nghiệm: - HC: 4.000.000 - BC: 8.000 - TC: 400.000 - AST: 34 ALT: 32 - H IV : (-), HbsAg: (-) - Đơng máu tồn bộ: PT: 89%, APTT: 24 - TPT nước tiểu: Protein: (-) - Các xét nghiệm khác khơng có đặc biệt C hẩn đốn chăm sóc: - Sản phụ có nguy băng huyết mơ 31 - Sản phụ' cịn đau nhiều vết mổ đau co hồi tử cung - Sản phụ có nguy cơ^ủiiễm khuẩn sau mổ - Lo lắng tình trạng bệnh Kế hoạch chăm sóc: + Phòng nguy cơ: - Đổ người bệnh nằm giường - Dùng thuốc theo y lệnh - Theo dõi sát mạch, huyết áp - Theo dõi tình trạng máu âm đạo + Giảm đau: - Giải thích, động viên sản phụ cV - Theo dõi toàn trạng - Thực y lệnh thuốc giảm đau - Giảm nguy nhiễm khuẩn: + Theo dõi toàn trạng + Theo dõi tình trạng vết mổ, tử cung, sản dịch + Thực y lệnh thuốc kháng sinh + Giảm lo lắng cho người bệnh - Động viên - Giải thíọh tình trạng bệnh T hực kế hoạch £hăm sóc: - Để người bệnh nằm nghỉ tuyệt đối ngơi giường - Thực thuốc tăng co bóp tử cung - Thực truyền dịch theo y lệnh - Theo dõi mạch 801/p, huyết áp: 110/70mmHg - Theo dõi tình trạng máu âm đạo: máu âm đạo vừa, mau đo tham - Động viên, giải thích để người bệnh yên tâm đau sinh ly nen co gang - Theo dõi mạch, huyết áp - Thực y lệnh thuốc giảm đau cho bệnh nhân - Theo dõi mạch, nhiệt độ, huyết áp - v ế t mổ khô, khơng «ó dịch thấm băng cịn sưng nề, tấy đỏ 32 t, -Thực y lệnh thuốc: cefrotaxim lg X lọ Đ ánh giá: Khơng có dấu hiệu băng huyết Sản phụ đau NHẬN XÉT: * ưu điểm : s - Sản phụ chăm sóc theo quy trình, theo dõi sát sổ theo chi định thầy thuốc * Nhược điểm: - Chưa tư vấn nuôi sữa mẹ cách chăm sóc em bé sau đẻ - Chưa tư vấn cho sản phụ biết cách chăm sóc vết mổ chăm sóc thời kỳ hậu sản 2.4 Giải pháp, kiến nghị đề xuất Kiến thức thực hành chăm sóc sau sinh, đặc biệt sau mổ lấy thai, có ý nghĩa c b ả n bà mẹ giúp phát sớm xử trí kịp thời bất thường bà mẹ trẻ sơ sinh giai đoạn này, góp phần làm giảm tỷ lệ bệnh tật tử vong mẹ - Bổ sung nâng cao kiến thức kiến thức dấu hiệu nguy hiểm mang thai thai, khỉ chuyển dạ, sau đẻ dấu hiệu bệnh lý trẻ sơ sinh để bà mẹ chủ động phát khám, hướng dẫn cụ thể xử trí ban đầu đơn giản hiệu nhằm giảm bớt mức độ nặng bệnh mà trẻ sơ sinh mắc phải, cách phân loại bệnh nặng, nhẹ để có hướng xử trí thích hợp cịn giúp bà mẹ có thực hành chăm sóc thân cách khoa học Do vậy, cần phải tăng cường hoạt động truyền thông, tư vấn - giáo dục sức khỏe (dưới nhiều hình thức) nhằm nâng cao nhận thức, thực hanh chăm sóc sau sinh nói chung, s^u mổ lấy thai nói riêng cho bà mẹ gia đình cộng đồng, đặc biệt bà mẹ có học vấn thâp, sơng nơng thôn ya thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo, * Các bà mẹ, cặp vợ chồng có lần đầu cần ý kỹ họ hồn tồn thiếu yếu kiến thức kỹ chăm sóc sau sinh 33 Nghiên cứu xây dựng Mơ hình chăm sóc sau sinh nhà, cán y tế từ cạc bệnh viện tuyến huyện trở lên đảm nhiệm, bao gồm thăm khám y tế tư vấn Nội dung chăm sóc sau sinh nhà theo Hướng dẫn quốc gia dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản Bộ Y tế ban hành Cần tập trung đầu tư nhiều cho trạm y tế trang thiết bị nhân lực hầu hết dịch vụ y tế nhằm phát sớm trường hợp phải mổ lấy thai để chuyển tuyến kịp thời Phát huy hoạt động cùa mạng lưới y tế thôn bản, cộng tác viên dân số việc tuyên truyền, eiáo dục kiến thức vận động thực hành chăm sóc sức khoẻ thai sản ừẻ sơ sinh Cán y tế địa phương kết hcrp với hỗ trợ cùa tổ chức khác cần tìm hiểu phong tục tập quán, thuốc dân gian để biết mặt lợi hại nhằm hạn chế kinh nghiệm cách xử trí sai lầm, cổ hủ, phản khoa học việc chăm sóc, điều trị bệnh cho bà mạ trẻ sơ sinh nói riên, sức khoẻ cộng đồng nói chung * Đa phân kiên thức thực hành chăm sóc sau sinh bà mẹ dựa nguồn cung cấp thông tin thống, khoa học từ cán y té, thơng tin khơng thống, mang nặng tính chủ quan internet, gia đình bạn bè, cịn chiếm tỷ lệ khơng nhỏ Các nguồn khác báo chí, sách , , giáo khoa, nguồn cung cấp thông tin hạn chế Đây gợi ý xây dựng chiến lược giáo dục, truyền thơng chăm sóc sau sinh cho bà mẹ Ngồi việc tăng cường nguồn thơng tin thơng qua cán y tế, cần có chiến lược giáo dục, tuyên truyền cộng đồng, đặc biệt đối tượng có ảnh hưởng đến kiến thức, thực hành bà mẹ chăm sóc sau sinh Với' phát triển công nghiệp vắc xin triển khai rộng rãi hoạt động tiêm chủng, nhiều hệ trẻ em bảo vệ khỏi nhiêu bệnh dịch nguy hiểm Với hiệu vô to lớn tiêm chủng mang lại, loại vắc xin tiếp tục tìm kiêm, mở hy vọng cho người Có thể nói nhờ có vắc xin hoạt động tiêm chủng làm thay đổi nhiều mơ hình bệnh tật giới, biện pháp hiệu rẻ tiền để nâng cao sức khoẻ Trẻ em nước nói chung va tinh Hịa Bình nói riêng tiêm chủng thường xun phịng ngừa bệnh chủ yếu, biện pháp trở thành sách trung tâm nỗ lực y tế cơng cộng tồn thê giới Đâỵ cung chinh la nội dung cần quan tâm chiên dịch, chien lược truyen thông; cũpg trẻ sơ sinh khác, trẻ sau mô lây thai ‘V 34 cần phải tiêm đầy đủ loại vắc xin thời kỳ (viêm gan B sơ sinh, lao), đồng thời cần phải truyền thông, tư vấn - giáo dục sức khỏe để bà mẹ gia đình nắm lịch tiêm chủng phịng bệnh cho trẻ giai đoạn Tỷ lệ mổ lấy thai ngày tăng, cần ý đưa định mổ lấy thai cách sát để làm giảm hay khơng làm tăng định mổ lấy thai Khi thai phụ khám thai cần gửi trường hợp có bệnh lý người mẹ trường hợp có nguy mổ đẻ đến sờ sản khoa có khả phẫu thuật theo dõi điêu trị Các nguyên nhân mổ lý xã hội cần cân nhắc mổ có yếu tố kết hợp y học Đồng thời người nữ hộ sinh, điều dưỡng làm công tác chăm sóc sản phụ trẻ sơ sinh nói chung, sau mổ lấy thai nói riêng phải thường xuyên đào tạo nâng cao trình độ chun mơn, thường xuyên cặp nhật kiến thức, thực hành chăm sóc sản phụ trẻ sơ sinh sau mổ Các bệnh viện cần đảm bảo đáp ứng tốt sở vật chất, trang thiết bị, cho ca mổ lấy thai phục vụ cho cơng tác chăm sóc sản phụ trẻ sơ sinh sau mổ iV 35 «V KẾT LUẬN Làm mẹ an toàn nhiệm vụ trọng tâm cơng tác chăm sóc bảo vệ sức khoẻ bà mẹ trẻ em Bộ Y tế Việt Nam Cuộc đẻ an tồn có nghĩa đảm bảo an toàn sức khoẻ cho người mẹ cho trẻ sơ sinh, với điều kiện người thầy thuốc chọn phương pháp sinh đè đúng: đẻ thường m ổ đẻ Đẻ thường chọn lựa hầu hết thầy thuốc bà mẹ đẻ mổ phương pháp bất khả kháng phải thực cho sản phụ khơng có khả đẻ thường Tuy nhiên, tỷ lệ mổ đẻ tỉnh Hịa Bình nói riêng nước nói chung thời gian tới khơng giảm mà cịn tiếp tục tăng thêm; cơng tác chăm sóc bà mẹ trẻ sau mổ lấy thai người hộ sinh, điều dưỡng có vị trí ý nghĩa quan trọng Lãnh đạo bệnh viện đa khoa tình phịng Điều dưỡng bệnh viện nên có số kế hoạch đáp ứng phù hợp nguồn lực, đào tạo bồi dưỡng chuyên biệt cơng tác chăm sóc bà mẹ trẻ sơ sinh sau mổ đẻ cho đội ngũ hộ sinh, điều dưỡng làm cơng tác chăm sóc bà mẹ trẻ sơ sinh sau mổ lấy thai nhăm nâng cao chât lượng chăm sóc sức khoẻ cho bà mẹ trẻ sơ sinh; phục vụ nghiệp chăm sóc bảo vệ sức khỏe nhân dân mà Đảng Nhà nước giao phó cho nganh A 36 A TÀ I LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt: Bộ Y tế (2001), sở, Nhà xuất Y học, Hà Nội Chăm sóc Bộ Y tế (2010), Tài liệu Hướng dẫn Quốc gia khoẻ sinh sản, N hà xuất Y học, Hà Nội sức khỏe sinh sản - dùng dịch vụ chăm sóc sứ c Phan Trng Duyệt (1998), “Lịch sử mổ lấy thai”, Phẫu thuật sản khoa, Nhà xuất Y học Hà Nội, Tr 679 - 704 Đỗ Quang Mai (2007) “Nghiên cứu tình hình mổ lấy thai sản phụ so bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 1996 2006” Võ Thị Thu H (2004), “Nghiên cứu tình hình phẫu thuật lấy thai Bệnh viện Phụ sản tiền Giang từ 01/09/2003 đến 30/08/2004”, san Sản p h ụ khoa, Tr 66 - 71 & Nguyễn Đ ức Hinh (2006), “Chỉ định, kỹ thuật tai biến mổ lấy thai” , Bài giảng sản p hụ khoa dùng cho sau đại học, Nhà xuất Y học Hà Nội, Tr 0 -1 1 - Nguyễn Anh Hùng (2014), Thực trạng kiến thức, thực hành chăm sóc sau sinh bà mẹ đến sinh bệnh viện Đa khoa tinh Hòa Bình năm 2015, đề tài khoa học cấp ngành Y tế Hoa Bình, năm 2014 Nguyễn Việt Hùng (2004), “Thay đổi giải phẫu sinh lý người phụ nữ có thai” - B ài giảng sản phụ khoa tập I, tái lân thứ Nhà xuât Y học Hà Nội, Tr 33 - 51 Nguyễn Thị Thu Ọương (2006), Nhận xét có hình sản thai p h ụ tu ổ i thai từ 32 tuần trở lên tạiBệnh Bạch Mai 1/ Luận văn tốt nghiệp bác sỹ, Trường Đại học Y Hà Nội 10 Phạm Văn Oánh (2002), Nghiên cứu vệ bà m ẹ trẻ sơ hình mổ lấy thai bào sinh,năm2000, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ chuyên khoa câp 11 Trường Đại học Y khoa Hà Nội 11 L ê Anh Tuấn cs (2005), “Các phương pháp đẻ yếu tổ dự báo mổ lấy thai Bệnh viện phụ sản Trung ương từ 6/2002 - 12/2003 , Tạp chí thơng tin Y- Dược,số n,21ăm 2005, Tr 36 12 Nguyễn Đức Vy (2002), “Các định mổ lấy thai” - Bài giảng sản p h ụ khoa,Tập II, N hà xuầt Y học Hà Nội, Tr 14-18 Tiếng Anh: 13 Chin-Yuan Hsu, et al (2007), “Cesarean births in Taiwan”, Intertional Journal o f G ynecology & Obstetrics, Volume 96, Issue 1, Junuary 2007, pp 54 - 56 14 Lyell D.J., et al (2005), “Peritoneal closure at primary cesarean delivery and adhesions”, O bstet Gynaecol, 2005 Aug, 106(2), pp 275 - 80 15 Nabhan A.F (2007), “Long-term outcomes of two different surgical techniques for cesarean”, Int J GynaecolObstet, 2007 Sep 27 16 W eerawetwat \ỵ (2004), “Closure vs nonclosure of the visceral and parietal peritonium at cesarean delivery: 16 year study”, J Med Assoc 2004 Sep, 87(9), pp 1007-1011 17 WHO (2013), Ecommendations on postnatal care o f the mother a n d newborn, October 2013 A ... JT "Thực trạng chăm sóc sản phụ sau mơ lây thai" 1.2 Mục tiêu 1) Mô tả thực trạng mổ lấy thai chăm sóc sản phụ, trẻ sơ sình sau mổ lấy thai bệnh viện đa khoa tinh Hịa Bình; 2) Lập kế hoạch chăm. .. thc chung chăm sóc sau sinh bà mẹ thực hành chăm sóc sau mổ lấy thai cùa bà Tỷ lệ bà mẹ mổ lấy thai đạt thực hành chăm sóc sau sinh 29,2%; tỳ lệ bà mẹ khơng đạt thực hành chăm sóc sau sinh 70,8%... thức chăm sóc sau sinh có tỷ lệ thực hành chăm sóc sau sinh 89,9% cao so với nhóm bà mẹ khơng đủ kiến thức chăm sóc sau sinh (p < 0,01) 16 * Thực trạng chăm sóc sản phụ trẻ sơ sinh sau mổ lấy thai