B ộ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỂU DƯỜNG NAM ĐỊNH LÊ THỊ THÙY T H ự C T R A N G K IẾ N TH Ứ C VỀ CH Ế Đ ô Ă N Ở NGƯ ỜI BỆNH i T Ă N G H U Y Ế T Á P Đ A N G Đ IỀ U TRỊ N G O Ạ I T R Ú T Ạ I BỆNH VIỆN Đ A K H O A TỈN H N A M Đ ỊN H V À M Ộ T SỐ Y Ế U TỐ LIÊN Q UAN Ngành: Điều dưỡng Mã số: 7720301 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NGƯỜI HƯỚNG DẴN: TS ĐỖ MINH SINH NAM ĐỊNH - 2018 LỊI CẢM ƠN Trên thực tể khơng có thành công mà không gắn liền với hỗ trợ, giúp đỡ dù hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp người khác Trong suốt thời gian từ bắt đầu học tập giảng đường đại học đến nay, em nhận nhiều quan tâm, giúp đỡ quý thầy cô, gia đình bạn bè Với lịng biểt ơn sâu sắc nhất, em xin gửi đến quý thầy cô Khoa Y tế Công cộng - Trường Đại Học Điều dưỡng Nam Định với tri thức tâm huyết cùa minh đề truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho chúng em suốt thời gian học tập trường Em xin gửi lời cảm ơn chân thành thầy Đỗ Minh Sinh - Trường môn Dịch tễ tận tình hướng dẫn truyền đạt kiến thức kinh nghiệm cho em suốt trinh thực luận văn tốt nghiệp Em xin gửi lời cảm ơn anh chị cán y tế khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định nhiệt tình giúp đỡ em trình khảo sát số liệu khoa Sau xin cảm ơn đến gia đình, bạn bè bạn sinh viên lóp ĐHCQ 10F ln động viên giúp đỡ tơi q trình làm luận văn Đồng thời xin gửi lời cảm ơn đến bác người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định nhiệt tình trả lời câu hỏi khảo sát giúp cháu hoàn thành luận văn tốt nghiệp Một lần nữa, xin chân thành cảm ơn! Nam Định, ngày 06 tháng năm 2018 Sinh viên Lê Thị Thùy MỤC LỤC LÒI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC HÌNH ẢNH ĐẶT VẤN Đ È Chương 1: C SỞ LÍ LUẬN VÀ TH ựC T IỄ N 1.1 Cơ sở lí lu ận 1.1.1 Định nghĩa tăng huyết áp 1.1.2 Phân loại tăng huyết p 1.1.3 Các yếu tố nguy 1.1.4 Triệu ng 1.1.5 Chuẩn đoán 1.1.6 Các biến chứng thường gặp tăng huyết p 1.1.7 Dự phòng 1.1.8 Chế độ ăn cho người tăng huyết áp 1.2 Cơ sở thực tiễ n 12 1.2.1 Thực trạng kiến thức chế độ ăn người tăng huyết p 12 1.2.2 Một số giải pháp nâng cao kiến thức chế độ ăn cho người bệnh tăng huyết p 13 CHƯƠNG 2: LIÊN HỆ TH ựC TIỄN 15 2.1 Thực trạng kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp số yểu tố liên quan 2.1.1 Thông tin khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tinh Nam Định 15 2.1.2 Thực trạng kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp số yếu tố liên quan 15 2.2 Nguyên nhân ưu điểm, nhược điểm 25 2.2.1 Nguyên nhân ưu đ iểm 25 2.2.2 Nguyên nhân nhược đ iể m 26 CHƯƠNG 3: KHUYẾN NGHỊ, ĐÈ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP KHẢ THI 28 3.1 Đối với bệnh viện 28 3.2 Đối với điều dư ỡ ng 29 3.3 Đối với người b ệ n h 29 CHƯƠNG 4: KÉT L U Ậ N 31 4.1 Thực trạng kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú Bệnh viện Đa khoa tinh Nam Đ ịn h .31 4.2 Một số giải pháp nâng cao kiến thức chế độ ăn cho người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Đ ịn h .32 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ VIÉT TẮT BMI Body Mass Index/ Chi số khối thể CVD Các bệnh tim mạch DASH Dietary Approches to Stop Hypertension/Chế độ ăn ngăn ngừa cao huyết áp ESH/ESC Hội Tăng huyết áp Tim mạch Châu Àu huyết áp Huyết áp HATT Huyết áp tâm thu HATTr Huyết áp tâm trương HDL High Density Lipoprotein ISH International Soiciety o f Hypertention (Hiệp hội tăng huyết áp quốc tế) JNC Join National Committee ( Uỷ ban phòng chống tăng huyết áp Hoa Kỳ ) LDL Low Density Lipoprotein tăng huyết áp Tăng huyết áp WHO World Heathly Organization/ Tổ chức Y tế Thế giới DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Phân loại huyết áp theo ASH/ISH Bảng Phân loại tăng huyết áp theo WHO/ISH 2004 Bảng 1.3 Các ngưỡng chẩn đoán tăng huyết áp theo cách đ o Bảng Can thiệp thay đổi lối sống làm giảm huyết áp Bảng Đặc điểm chung đối tượng 16 Bảng Tiếp cận thông tin kiến thức chế độ ă n 17 Bảng Kiến thức người bệnh tăng huyết áp tác dụng chế độ ăn 18 Bảng Kiến thức nguyên tắc thực chế độ ă n 18 Bảng Kiến thức cách chế biến thức ă n 19 Bảng Kiến thức người bệnh tăng huyết áp loại thức ăn nèn ăn 19 Bảng Kiến thức người bệnh loại thức ăn không nên ă n 20 Bảng Kiến thức chế độ ăn 20 Bảng 10 Các yếu tố đặc điểm chung người bệnh liên quan đến kiến thức chế độ ăn 21 Bảng 11 Các yểu tố cách tiếp nhận kiến thức liên quan đến kiến thức chế độ ăn 22 DANH MỤC HÌNH ẢNH * r Anh 1.1 Các loại thức ăn nên sử dụng cho người bệnh tăng huyêt p Ảnh Người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú khoa khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định (chụp lúc 9h30 ngày 28/5/2018) 24 Ảnh 2 Người điều dưỡng đo huyết áp cho người bệnh khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định (lúc 8h30 ngày 20/5/2018) .25 Ảnh Bác sĩ khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tinh Nam Định giải thích tư vấn cho người bệnh (lúc 8h40 ngày 20/5/2018) 26 ĐẶT VẤN ĐỀ Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chẩn đoán THA trị số trung bình qua hai lần đo huyết áp tâm thu > mmHg và/hoặc trị số trung bình cùa huyết áp tâm trương > 90 mmHg, hai lần thăm khám liên tiếp [3], Tăng huyết áp trờ thành vấn đề thách thức lớn cho ngành y học nói riêng cho tồn giới nói chung lẽ chi phí điều trị thường xuyên cao, biển chứng nhiều quan như: tai biến mạch máu não, suy tim, suy thận, nhồi máu tim gây tử vong tàn phế cho nhiều đối tượng Trong năm gần đây, tăng huyết áp ngày phổ biến do: gia tăng dân số, lão hóa nguy liên quan đến hành vi chế độ ăn uống không lành mạnh, hấp thụ nhiều muối, lạm dụng rượu bia, vận động thể lực, thừa cân thường xuyên căng thẳng sống Bên cạnh đó, THA cịn tác động khơng nhỏ đến gia đình, xã hội kinh tế quốc gia kéo theo nhiều trường hợp tử vong sớm, tàn phế, chi phí chữa trị đáng kể, nguồn thu nhập; gây xáo trộn đời sống cá nhân gia đình Trên giới, số người mắc bệnh THA tăng lên Theo Tổ chức Y tế giới (WHO), năm 2000, tồn giới có tới 972 triệu người bị THA số ước tính khoảng 1,5 tỷ người vào năm 2025 Hiện nay, trung bình 10 người lớn có người bị tăng huyết áp Một vấn đề nguy hiểm tỷ lệ người mắc bệnh tăng huyết áp tăng nhanh nước phát triển, châu Á, châu Phi Đại diện WHO Việt Nam cho biết, bệnh tim mạch nguyên nhân hàng đầu gây tử vong Việt Nam nước giới Theo ước tính WHO, có tới 33% trường hợp tử vong bệnh tim mạch (CVD), nghĩa 03 trường hợp tử vong có 01 trường họp CVD Tăng huyết áp nguyên nhân quan ừọng gây bệnh CVD Chính vậy, phịng chống tăng huyết áp góp phần quan trọng giảm tỷ lệ tử vong CVD[2] Theo nghiên cứu Việt Nam năm 2000 có khoảng 16% người lớn bị tăng huyết áp, năm 2012, tỷ lệ tăng lên 25,1% Đặc biệt, kết sơ nghiên cứu Tỷ lệ măc tăng huyết áp toàn quốc năm 2015 GS.TS Nguyễn Lân Việt, Chủ tịch Hội Tim mạch Quốc gia cộng cho thấy, tỷ lệ tăng huyết áp người trưởng thành gần 48%; đó, nam giới chiếm 47%, nữ giới mức 42% Đặc biệt, người tuổi cao tỷ lệ tăng huyết áp cao Tuy nhiên, tượng trẻ hóa người mắc tăng huyết áp có dầu hiệu gia tăng[2] Tăng huyết áp nguy hiểm, hoàn tồn phịng ngừa cách có hiệu Hãy chung sống hịa bình với tăng huyết áp khống chế tốt để có sống bình thường Việc điều trị tăng huyết áp trình lâu dài tổng thể dựa kết hợp nhiều chế độ: giảm cân, chế độ dinh dưỡng, tập luyện họp lí thuốc Tuy nhiên, tuân thù chế độ ăn hợp lí làm giảm huyết áp điều chỉnh cân nặng cách họp lí Theo nghiên cứu Đỗ Mai Hoa, Nguyễn Thị Hải Yến (2011-2012), nghiên cứu tuân thủ chế độ ăn số yếu tố liên quan 260 bệnh nhân tăng huyết áp điều trị ngoại trú bệnh viên E, năm 2011-2012 rằng: Trong 260 bệnh nhân, có 143 bệnh nhân (chiếm 54.6%) thực chế độ ăn hạn chế muối 182 bệnh nhân (chiếm 70%) thực ché độ ăn hạn chế chất béo Tuân thủ chế độ ăn đòi hỏi hạn chế muối chất béo có 108 bệnh nhân (40.4%) tuân thủ chế độ ăn, cịn 152 đối tượng khơng tn thủ chiếm 59.6%.[8] Qua nghiên cứu ta thấy có mối liên quan tuân thủ ché độ ăn kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp Tại khoa khám bệnh bệnh viện đa khoa tỉnh Nam Định hàng ngày có hàng chục bệnh nhân đến khám điều trị ngoại trú bệnh tăng huyết áp Hầu hết bệnh nhân lứa tuổi từ 45 trờ lên mắc bệnh tăng huyết áp Vì vậy, với mục đích cung'cấp thêm thông tin đánh giá kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp Nam Định, êm lựa chọn thực khóa luận với hai mục tiêu sau: Mô tả thực trạng kiến thức chế độ ăn người tăng huyết áp Đề xuất số giải pháp nâng cao kiến thức chế độ ăn cho người tăng huyết áp điều trị ngoại trú bệnh viện đa khoa tỉnh Nam Định Chương CO SỞ LÍ LUẬN VÀ THỤC TIẺN 1.1 Cơ sở lí luận 1.Định nghĩa vềtăng huyết áp Các định nghĩa sau đưa vào năm 2017 bời Hội Tim mạch Hoa Kỳ/Hiệp Hội Tim Hoa Kỳ (ACC/AHA) dựa kết trung bình lần đo xác huyết áp lần khám sau tầm sốt ban đầu: - Huyết áp bình thường: tâm thu 90mmHg Trong hầu hết nghiên cứu thực hành lâm sàng, bệnh nhân dùng thuốc điều trị tăng huyết áp thường định nghĩa mắc tăng huyết áp giá trị huyết áp họ thời điểm Được coi tăng HATT (huyết áp tối đa) đơn độc số huyết áp >130/130/>80 mmHg coi có tăng huyết áp tâm thu tâm trương Những định nghĩa áp dụng người lớn không dùng thuốc điều trị tăng huyết áp không mắc bệnh nặng Nếu có khác phân lọai huyết áp tâm thu huyết áp tâm trương giá trị cao xác định mức độ nặng tăng huyết áp Một số định nghĩa khác đưa ừong Hướng dẫn quản lý tăng huyết áp hội tăng huyết áp tim mạch Châu Âu (ESH/ESC) năm 2013 Ý nghĩa tiên lượng huyết áp yếu tố nguy tim mạch dường phụ thuộc vào tuổi Huyết áp tâm thu yếu tố tiên lượng nguy cao bệnh nhân 50 - 60 tuổi Dưới 50 tuổi, huyết áp tâm trương yếu tố tiên lượng tử vong tốt so với huyết áp tâm thu 20 Theo khảo sát loại thức ăn nên ăn thỉ chiếm tỷ lệ cao người bệnh cho nên ăn loại sữa tách bơ, sữa đậu nành, sữa chua (74%); ăn gạo tẻ, gạo nép, loại khoai loại đậu đỗ, lạc vừng (68%); loại rau củ, nên ăn nhiều (66%); nên ăn trứng gà (64%); thịt mỡ (60%); nên tăng cường ăn rau húng dổi, ăn tỏi ngày (56%); cá, tơm, cua loại (52%) Qua ta thấy kiến thức người bệnh loại thức ăn chưa thực sâu mà mơ hồ chưa rõ ràng Bảng Kiến thức người bệnh loại thức an không nên ăn Biến số Số lượng Tý lệ (%) Thịt nhiều mỡ, mỡ, nước xương thịt ninh, cá béo (cá mè) 31 62% Các loại phủ tạng: thận, óc, tim, gan, lịng có nhiều 30 60% Cà phê, thuốc lá, ớt cay 36 72% Các thức ăn muối mặn: cà mặn, dưa m ặn 36 72% Đường loại bánh, mứt, kẹo 28 56% cholesterol Theo khuyến cáo Tổ chức Y tế giới người bệnh tăng huyết áp nên hạn chế ăn nhũng thưc phẩm có số muối cao dưa muối, cà muối, bên cạnh thực phẩm chưa nhiều chất béo, có chứa nhiều đường loại nước chè đặc, rượu bia nên hạn ché sử dụng, v ề vấn đề này, người bệnh biết số thực phẩm cần tránh như: thức ăn muối mặn (72%); cà phê, thuốc lá, ớt cay (62%); thịt nhiều mỡ, mỡ, nước xương thịt ninh, cá béo (62%) Nhưng loại thực phẩm như: loại phủ tạng; đường, loại bánh mứt, kẹo cịn số lượng lớn người bệnh khơng biết đến 2 Các yếu tố liên quan đến kiến thức đối tượng Bảng Kiến thức chế độ ăn Kiến thức chế độ ăn Số lượng Tỷ lệ (%) Đạt 29 58% Không đạt 21 42% 21 Đánh giá kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp có tất 19 câu hỏi kiến thức xác định: tác dụng chế độ ăn, nguyên tắc thực chế độ ăn, cách ché biến thức ăn, loại thực phẩm nên không nên dùng cho người bệnh tăng huyết áp Người bệnh có kiến thức đạt trả lời từ 12 câu ữở lên, 12 câu không đạt Theo kết tỷ lệ người bệnh tăng huyết áp có kiến thức đạt (58%) cao hom so với tỷ lệ người bệnh tăng huyết áp có kiến thức khơng đạt (42%) Bảng 2.9 Các yếu tố đặc điểm chung người bệnh quan thức chế độ ăn Yếu tố Không đạt: SL (%) Đạt: SL (%) 60 19 (90.5) 25 (86.2) Nam 14 (66.7) 19(65.5) Nữ (33.3) 10 (34.5) Tiểu học (9.5) (0 ) Trình độ THCS (33.3) (17.2) học vấn THPT 8(38.1) 18(62.1) Cao đẳng, đại học 4(19.1) (20.7) Nông dân 10 (47.6) (3.4) Công chức (0 ) 7(24.1) Công nhân (9.5) (0 ) Buôn bán (4.8) (6.9) Hưu trí 8(38.1) 19 (65.6) Nội thành 11 (52.4) 20 (69) Ngoại thành 10(47.6) 9(31) rp 'ấ A• Ti Giới Nghề nghiêp Nơi cư trú - Tuổi: Nhóm tuổi >60 có tỷ lệ kiến thức chế độ ăn đạt (86.2%) cao so với nhóm tuổi 60 tuổi cịn bận bịu với cơng việc khơng có nhiêu thời gian để tìm hiểu kiến thức người cao tuôi nghỉ ngơi có nhiêu thời gian tìm hiểu kiến thức nhiều -G iới: Giới nam có tỷ lệ kiên thức chế độ ăn đạt (65.5%) cao giới nữ cỏ tỷ lệ kiến thức chế độ ăn đạt (34.5%) Giới tính có liên quan đển kiến thức ché độ ăn người bệnh Hầu nam giới thường có nhiều thời gian đọc sách báo, xem tivi so với nữ giới - Trình độ học vấn: 100% người bệnh có học vấn đến cấp có kiến thức khơng đạt; câp có tỷ lệ kiến thức đạt (17.2%); cấp có tỷ lệ kiến thức đạt cao (62.1%); trung học/cao đẳng, đại học có tỷ lệ kiến thức đạt (20.7%) - Nghề nghiệp: 100% cơng nhân có kiến thức khơng đạt; 100% cán có kiến thức đạt nơng dân có tỷ lệ kiến thức đạt chiếm 3.4%; đển người bn bán (6.9%); hưu trí có tỷ lệ kiến thức chiếm 65.6% - Nơi cư trú: Nội thành có tỷ lệ kiến thức đạt (69%) cao so với ngoại thành (31%) Có thể người bệnh nội thành đón nhận thơng tin kiến thức dề dàng người bệnh ngoại thành Bảng ỉ Các yếu tố cách tiếp nhận kiến thức liên quan đến kiến thức chế độ ăn Không đạt: SL (%) Đạt: SL (%) Không 11 (52.4) (27.6) Có 10 (47.6) 21 (72.4) Khơng (33.3) 4(13.8) Có 14 (66.7) 25 (86.2) Khơng (42.90) (20.7) Có 12(57.1) 23 (79.3) CĨ nghe đồn Khơng 12(57.1) 21 (72.4) thể nói đến khơng? Có (42.9) (27.6) Yếu tố Có cán y té hướng dẫn khơng? CĨ nghe từ phương tiện truyền thơng Có nghe bạn bè hay người thân nói không? 23 Người bệnh tiếp nhận kiến thức qua phương tiện truyền thơng nhiều có tỷ lệ kiến thức đạt cao (86.2%); người bệnh tiếp thu kiến thức qua bạn bè người thân có tỷ lệ kiến thức đạt 79.3%; người bệnh tiếp thu kiến thức qua cán y tế có tỷ lệ kiến thức đạt 72.4% người bệnh tiếp thu kiến thức qua đoàn thể chiếm tỷ lệ kiến thức đạt 27.6% 2.1.2.4 Nhận xét chung kiến thức người bệnh tăng huyết áp chế độ ăn số yếu tố liên quan M ột số ICU điểm: - Người bệnh có số kiến thức chế độ ăn Cụ thể hầu hét người bệnh biết cần ăn hạn chế muối ăn, mỡ động vật từ đưa thực phẩm cần tránh loại dưa muối, cà muối, thịt chứa nhiều mỡ, mở, nước xương thịt ninh - Đa số người bệnh ý thức tầm quan trọng việc thực chế độ ăn họp lí giúp ổn định huyết áp ngăn ngừa biến chứng xảy - Hơn nửa số người bệnh xác định nguyên tắc thực chế độ ăn thân cụ thể: ăn hạn chế muối; hạn ché mỡ động vật; tăng cường ăn rau xanh, hoa quả; hạn chế rượu bia chất kích thích -Người bệnh nhận biết cách chế biến thức ăn cho nên luộc chín thức ăn ăn hạn chế đồ chiên/xào, nướng - Đa số người bệnh tiếp cận thông tin kiến thức chế độ ăn thông qua phương tiện đại chúng, qua bạn bè qua người thân - Đa số người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú nội thành nên cách tiếp cận thông tin kiến thức người bệnh dễ dàng xác M ột số tồn tại: Bên cạnh kiến thức ché độ ăn người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tmh Nam Định cò tồn nhiều thiếu hụt kiến thức Cụ thể: - Người bệnh tăng huyết áp nắm kiến thức chung chung chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp, kiến thức cụ thể chi tiết người bệnh chưa 24 nắm được, mà người bệnh khơng áp dụng kiến thức việc thực chế độ ăn thân - v ề nguyên tắc thực chế độ ăn cịn 24% người bệnh khơng biết nên hạn chế ăn muối, 38% người bệnh nên ăn hạn chế mỡ động vật, 34% người bệnh nên ăn tăng cường rau xanh, hoa quả, 28% người bệnh nên hạn chế rượu bia chất kích thích - v ề cách chế biến thức ăn cịn 20% người bệnh khơng biết nên ăn thức ăn chế biến thé - v ề thực phẩm khơng nên ăn cịn sổ lượng lém người bệnh nên tránh thực phẩm nước chè đặc, đường, loại bánh mứt, kẹo - v ề cách tiếp cận thông tin người bệnh hạn chế Hầu người tiếp cận thông tin qua phương tiện truyền thông, qua bạn bè người thán tiếp cận thông tin qua cán y tế hạn chế lượng bệnh nhân đến khám điều trị đơng hay tiếp cận thơng qua đồn thể chưa có chương trình truyền thơng giáo dục sức khỏe phường hay địa phương Ảnh 1.N gười bệnh tăng huyết áp điều ngoại trú khoa khảm bệnh Bệnh viện Đa khoa tinh Nam Định (chụp lúc 9h30 ngày 28/5/2018) 25 2.2 Nguyên nhân ưu điểm, nhược điểm 2.1.Nguyên nhân ưu điểm -Đa số người mắc bệnh tăng huyết áp có độ tuổi 60 tuổi - Đa số người bênh tăng huyết áp điều trị ngoại trú khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tinh Nam Định nội thành nên cách tiếp cận thông tin kiến thức cùa người bệnh trở nên dễ dàng hon - Công tác giáo dục sức khỏe cho người bệnh thực qua trình khám chữa bệnh người bệnh - Người bệnh phát số tờ rơi, hướng dẫn cách tự chăm sóc - Người bệnh tăng huyết áp tìm hiểu kiến thức tự chăm sóc qua thơng tin đại chúng Ảnh 2.N gười điều dưỡng đo huyết áp cho người bệnh khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tinh Nam Định 8h30 ngày 20/5/2018) 26 Anh Bác s ĩ khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định giải thích tư vấn cho người bệnh (lúc 8h40 ngày 20/5/2018) 2.2.2 Nguyên nhân nhược điểm 2.2.2.1 phía bệnh viện Tại phòng khám bệnh tim mạch khoa khám bệnh, người bệnh điều trị tăng huyết áp ngoại trú đông, nhân lực thiếu đặc biệt nhân lực điều dưỡng nên cơng tác truyền thơng giáo dục sức khỏe chưa triển khai cách mạnh mẽ Tại khoa chưa có phịng truyền thơng riêng để tư vấn giáo dục sức khỏe Chưa thành lập câu lạc người bệnh để người bệnh chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức cho Thời gian tư vấn cho người bệnh chưa nhiều Khoa tiết chế dinh dưỡng có chưa cung cấp ché độ ăn cho người bệnh đầy đủ Chưa cung cấp đầy đủ chế độ ăn bệnh lý cho người bệnh Kinh phí đầu tư cho công tác giáo dục sức khỏe cho người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú hạn ché 2.22.2 phía nhân viên y tế/đỉều dưỡng: Trình độ điều dưỡng khoa chưa đồng đều, sổ lượng điều dưỡng trình độ cao chiếm tỷ lệ thấp Do tải công việc nên việc tuyên truyền giáo dục sức khỏe cho người bệnh chưa thực điều dưỡng quan tâm Điều dưỡng chưa tập huấn phương pháp giáo dục sức khỏe cho người bệnh cho 27 nên kỹ tư vấn giáo dục sức khỏe chưa tốt, việc tư vấn cho người bệnh chưa đạt hiệu cao Điều dưỡng thiếu tự tin tư vấn, giáo dục sức khỏe cho người bệnh Nội dung giáo dục sức khỏe chung chung, chưa cụ thể, người bệnh chưa thực hiểu để áp dụng thực tế 2.2.2.3 phía người bệnh Do tuổi tác cao, trình độ học vấn thấp, nơi cư trú ngoại thành, tiếp cận thông tin từ phương tiện truyền thơng, ban ngành tồn thề cịn tiếp xúc người bệnh khác nên có số người bệnh chưa tn thù hướng dẫn cán y tế chế độ ăn Do thiếu hỗ trợ, chăm sóc động viên người thân gia đình việc thực chế độ ăn họp lí Do gánh nặng tài chính: Quá trình mắc bệnh kéo dài, trả chi phí điều trị, người bệnh khơng có khả tạo thu thập Những khó khăn thiếu thốn sống hang ngày không đảm bảo cho sức khỏe thể chất dễ làm cho người bệnh có sang chấn tinh thần dẫn đến chán nản tuyệt vọng 28 CHƯƠNG KHUYẾN NGHỊ, ĐÈ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP KHẢ THI Sau trình thực tế tốt nghiệp khoa Khám bệnh để tìm hiểu thực trạng kiến thức chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp số yếu tố liên quan, em có số khuyến nghị đề xuất nhằm nâng cao kiến thức chế độ ăn naười bệnh tăng huyết áp qua góp phần giúp nâng cao hiệu điều trị giảm biến chứng cho người bênh 3.1 Đối với bệnh viện - Nghiên cửu để bổ sung thêm nhân lực phục vụ cho cơng tác chăm sóc tồn diện cho người bệnh - Mở lớp tập huấn cho điều dưỡng công tác tư vấn cho người bệnh: kiến thức chuyên sâu bệnh tăng huyết áp, đặc biệt chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tăng huyết áp, phương pháp kỹ giáo dục sức khỏe - Bố trí phịng truyền thơng giáo dục sức khỏe khoa khám bệnh có đầy đủ phương tiện truyền thơng: bàn ghế, tivi, áp phích treo dán nơi dễ nhìn; tài liệu tăng huyết áp để người bệnh người nhà tham khảo - Nghiên cứu xây dựng mơ hình quản lý người bệnh tăng huyết áp nhà Thành lập câu lạc tăng huyết áp, tổ chức thảo luận, họp hội đồng người bệnh tăng huyết áp để người bệnh tự trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm chế độ ăn - Khoa tiết chể dinh dưỡng xây dựng phần ăn cho người bệnh tăng huyết áp giúp họ tiếp cận với kiến thức - Quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện hỗ trợ cho điều dưỡng viên học tập, nâng cao trình độ - Có quy định cụ thể việc tư vấn giáo dục sức khỏe cho người bệnh tăng huyết áp Điều dưỡng phải tư vấn cho người bệnh tăng huyết áp từ lần đến khám khoa khám bệnh tuần lần tổ chức thảo luận, họp hội đồng người bệnh cho người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú 29 - Tăng cường cơng tác kiểm tra giám sát: Phịng điều dưỡng, Điều dưỡng trưởng khoa tăng cường kiểm tra, giám sát công tác tư vấn giáo dục sức khỏe cho người bệnh khoa Đưa công tác tư vấn, giáo dục sức khỏe vào khen thưởng, kỷ luận hàng tháng, hàng quý 3.2 Đối vói điều dưõng - Nâng cao kiến thức, kỹ chăm sóc người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú đặc biệt kỹ tư vấn giáo dục sức khỏe - Nâng cao tinh thần ừách nhiệm công việc - Chuẩn bị tốt cho buổi giáo dục sức khỏe sử dụng đa dạng hình thức truyền thơng giáo dục sức khỏe pano, áp phích, sách, báo, tạp chí, - Xây dựng nội dung giáo dục sức khỏe cụ thể cho người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú: Nội dung giáo dục sức khỏe vào vấn đề người bệnh cịn chưa biết, chưa hiểu, thiếu sót chế độ ăn như: lợi ích chế độ ăn hợp lí, loại thực phẩm nên tránh, cách chế biến thức ăn - Trong trình giáo dục sức khỏe phải xác định đối tượng giáo dục sức khỏe để có biện pháp giáo dục sức khỏe phù hợp - Mỗi tháng người bệnh tái khám lại phải ln ln nhắc nhở giải thích cho họ chế độ ăn họp lí để họ điều chỉnh chế độ ăn cho thân cách họp lí 3.3 Đối vơi ngưịi bệnh - Tham gia câu lạc sức khỏe bệnh viện tổ chức để táng cường kiên thức kỹ tự chăm sóc, phịng biến chứng - Tham gia bảo hiểm y tế để yên tâm điều trị - Tích cực đọc sách báo, internet phương tiện truyền thơng để cập nhập kiến thức cách nhanh hiệu - Tích cực tiếp thu lời khuyên nhân viên y tế từ đưa biện pháp cải thiện chế độ ăn uống thân cách hiệu nhât 30 - Tích cực trao đổi kiến thức với bạn bè người thân nhằm giúp họ đề phòng tăng huyết áp người chưa có tăng huyết áp phịng ngừa biến chứng xảy tăng huyết áp người mắc bệnh tăng huyết áp - Thực chế độ ăn cách chủ động hợp lí với thân người bệnh 31 CHƯƠNG KỂT LUẬN 4.1 Thực trạng kiến thức chế độ ăn ngưòi bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định Qua thực tế khám chữa bệnh khảo sát người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú khoa Khám bệnh Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định cho thấy: Những kiến thức đạt được: - Người bệnh có số kiến thức chế độ ăn Cụ thể hầu hét người bệnh biết cần ăn hạn chế muối ăn, mỡ động vật từ đưa thực phẩm cần tránh loại dưa muối, cà muối, thịt chứa nhiều mờ, mở, nước xương thịt ninh - Đa số người bệnh ý thức tầm quan trọng việc thực chế độ ăn hợp lí giúp ổn định huyết áp ngăn ngừa biến chứng xảy - Hơn nửa số người bệnh xác định nguyên tắc thực chế độ ăn thân cụ thể: ăn hạn chế muối; hạn chế mỡ động vật; tăng cường ăn rau xanh, hoa quả; hạn chế rượu bia chất kích thích - Người bệnh nhận biết cách chế biến thức ăn cho nên luộc chín thức ăn ăn hạn chế đồ chiên/xào, nướng - Đa số người bệnh tiếp cận thông tin kiến thức chế độ ăn thông qua phương tiện đại chúng, qua bạn bè qua người thân - Đa số người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú nội thành nên cách tiếp cận thông tin kiến thức người bệnh dễ dàng xác Những thiếu hụt kiến thức: - Người bệnh tăng huyết áp nắm kiến thức chung chung chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp, kiến thức cụ thể chi tiết người bệnh chưa nắm được, mà người bệnh khơng áp dụng kiên thức việc thực chế độ ăn thân 32 - Vê nguyên tăc thực chế độ ăn cịn 24% người bệnh khơng biết nên hạn chế ăn muối, 38% người bệnh nên ăn hạn chế mỡ động vật, 34% người bệnh nên ăn tăng cường rau xanh, hoa quả, 28% người bệnh nên hạn chế rượu bia chất kích thích - v ề cách chế biến thức ăn cịn 20% người bệnh khơng biết nên ăn thức ăn chế biến thể - v ề thực phẩm khơng nên ăn cịn số lượng lớn người bệnh nên ừánh thực phẩm nước chè đặc, đường, loại bánh mứt, kẹo - v ề cách tiếp cận thông tin người bệnh hạn chế Hầu người chi tiếp cận thông tin qua phưong tiện truyền thông, qua bạn bè người thân tiếp cận thơng tin qua cán y tế cịn hạn chế lượng bệnh nhân đến khám điều trị đông hay tiếp cận thông qua đồn thể chưa có chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe phường hay địa phương 4.2 Một số giải pháp nâng cao kiến thức chế độ ăn cho người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định - Bệnh viện nói chimg khoa Khám bệnh nói riêng cần bổ sung thêm nhân lực điều dưỡng phục vụ cho cơng tác chăm sóc tồn diện cho ngời bệnh - Quan tâm tới công tác tuyên truyền giáo dục sức khỏe chế độ ăn cho người bệnh tăng huyết áp điều trị ngoại trú - Có quy định cụ thể việc tư vấn giáo dục sức khỏe cho người bệnh tăng huyết áp, tăng cường kiểm tra giám sát công tác giáo dục sức khỏe - Xây dựng nội dung giáo dục sức khỏe cụ thể cho người bệnh tăng huyêt áp: Nội dung giáo dục sức khỏe vào vấn đề người bệnh chưa biêt, chưa hiểu, thiếu sót chế độ ăn như: lợi ích chế độ ăn hợp lí, nguyên tắc thực chế độ ăn, cách chế biến thức ăn phù hợp, thực phâm nên ăn, thực phẩm nên tránh - Đa dạng hóa hình thức giáo dục sức khỏe - Thành lập khuyến khích người bệnh tham gia câu lạc tăng huyêt áp bệnh viện 33 - Tại địa phương nên thường xuyên có buổi giao lưu tuyên truyền giáo dục sức khỏe cho người bệnh tăng huyết áp - Thành lập hội người cao tuổi địa phương nhằm tăng trao đổi kiến thức sức khỏe cho người bệnh Giúp cho người cao tuổi có lối sống khỏe m ạnh có ích 34 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng việt Lê Đức Hạnh cộng (2013), "Nghiên cứu số yếu tố nguy cơ, hiêu biết bệnh chế độ ăn bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát", y học thực hành(859) 2 Như Hiển (2016), Báo động gia tăng tỷ lệ người bị tăng huyết áp cộng đồng, truy cập ngày 8/5/2017, trang web https://t5g.org.vn/bao-dons-siatang-ty-le-nguoi-bi-tang-huyet-ap-trong-cong-dong Lưu Thanh Phong (2017), Định nghĩa tăng huyết áp, truy cập ngày 8/5/2018, trang web https://duoclieu.edu.vn/dinh-nghia-tang-huvet-ap/ Nguyễn Đinh Hồng Phúc Lưomg Quốc Chính (2017), Tong quan tàng huyết áp, Bệnh viện Bạch Mai Đào Trọng Quân Nguyễn Tiến Dũng (2013), "Các yếu tố liên quan đến hành vi ăn uống bệnh nhân tăng huyết áp thái nguyên ", Tạp chí y tế công cộng 5(869), trĩ 128 Lê Thị Quyên cộng (2012), Khảo sát tình hình tăng huyết áp sổ yếu tố liên quan người trưỏng độ tuổi 25 - 60 phường Phú Hội, thành p h ố H uế năm 2012, Trường Đại học Y dược Huế Nguyễn Lân Việt (2011), "Chế độ dinh dưỡng luyện tập ngày cho bệnh nhân tăng huyết áp", Chương trình mục tiêu Quốc gia phịng chơng tăng hut áp Nguyễn Thị Hải Yến Đỗ Mai Hoa (2012), 'Tuân thủ ché độ ăn số yếu tố liên quan bệnh nhân tăng huyết áp điều trị ngoại trú bệnh viện E, năm 2011 - 2012", Tạp c h íy tế công cộng 25, tr 14 Tiếng Anh Zhe Sun Wookyoun Cho (2015), "A study on hypertension relevant nutritional knowledge and dietary practices in Chinese college students studying in South Korea", JN u tr Health 48(5), tr 441-450 10 F Geaney cộng (2015), "Nutrition knowledge, diet quality and hypertension in a working population", Preventive Medicine Reports 2, tr 105113 ... chế độ ăn người bệnh Bảng Kiến thức người bệnh tăng huyết áp tác dụng cùa chế độ ăn Biển số Giá trị SỐ lượng Chế độ ăn hợp lí giúp người bệnh tăng huyết áp Đúng 37 ổn định huyết áp Sai 13 26% Chế. .. thông tin kiến thức người bệnh dễ dàng xác Những thiếu hụt kiến thức: - Người bệnh tăng huyết áp nắm kiến thức chung chung chế độ ăn người bệnh tăng huyết áp, kiến thức cụ thể chi tiết người bệnh. .. giúp họ đề phịng tăng huyết áp người chưa có tăng huyết áp phịng ngừa biến chứng xảy tăng huyết áp người mắc bệnh tăng huyết áp - Thực chế độ ăn cách chủ động hợp lí với thân người bệnh 31 CHƯƠNG