HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ NINH ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP XỬ LÝ CHẤT THẢI TRANG TRẠI CHĂN NUÔI LỢN TẠI XÃ CHI LĂNG, HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Khoa học môi trường Mã số: 60.44.03.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Xuân Thành NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NƠNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn, thông tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày… tháng 05 năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ninh i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hồn thành luận văn, tơi nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Lời tơi xin bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc PGS.TS Nguyễn Xuân Thành tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho suốt trình học tập thực đề tài Tôi xin chân thành cám ơn tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Ban Chủ nhiệm khoa thầy cô giáo Bộ môn Vi sinh vật, Khoa môi trường - Học viện Nông nghiệp Việt Nam tận tình giúp đỡ tơi q trình học tập, thực đề tài hoàn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán viên chức Phịng Tài Ngun Mơi trường huyện Quế Võ, Phịng Nơng nghiệp Phát triển nơng thôn huyện Quế Võ UBND xã Chi Lăng giúp đỡ tạo điều kiện cho suốt trình thực đề tài Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành luận văn./ Hà Nội, ngày… tháng 05 năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ninh ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình ix Trích yếu luận văn x Thesis abstract xi PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu yêu cầu nghiên cứu PHẦN TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1 Giới thiệu chung tình hình chăn ni Việt Nam 2.1.1 Vai trị ngành chăn ni kinh tế quốc dân 2.1.2 Thực trạng ngành chăn nuôi nước ta 2.2 Nguồn gốc phát sinh chất thải chăn nuôi sở khoa học xử lý chất thải chăn nuôi 14 2.2.1 Nguồn gốc phát sinh chất thải chăn nuôi 14 2.2.2 Cơ sở khoa học để xử lý chất thải chăn nuôi 15 2.2.3 Các biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi 18 2.3 Tình hình chăn ni tỉnh Bắc Ninh 21 2.4 Thực trạng quản lý xử lý chất thải chăn nuôi nước ta 23 2.4.1 Cơ sở pháp lý quản lý chất thải bảo vệ môi trường chăn nuôi nước ta 23 2.4.2 Thực trạng quản lý xử lý chất thải chăn nuôi 24 2.4.3 Nghiên cứu xử lý chất thải chăn nuôi lợn 25 2.5 Thực trạng quản lý xử lý chất thải chăn nuôi tỉnh Bắc Ninh 27 2.5.1 Thực trạng công tác quản lý xử lý chất thải chăn nuôi 27 iii 2.5.2 Một số quy trình cơng nghệ hiệu xử lý chất thải chăn nuôi địa bàn tỉnh Bắc Ninh 27 PHẦN VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 30 3.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 30 3.2 Nội dung nghiên cứu 30 3.2.1 Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội xã Chi Lăng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh 30 3.2.2 Tình hình chăn ni trang trại nghiên cứu xã Chi Lăng 30 3.2.3 Khối lượng hình thức xử lý chất thải chăn nuôi trang trại nghiên cứu 31 3.2.4 Đánh giá người dân ảnh hưởng chăn nuôi lợn đến môi trường sức khỏe cộng đồng xã Chi Lăng 31 3.2 Phương pháp nghiên cứu 31 3.3.1 Phương pháp lựa chọn địa điểm nghiên cứu 31 3.3.2 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp 32 3.3.3 Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp 32 3.3.4 Phương pháp ước tính nguồn thải 32 3.3.5 Phương pháp lấy mẫu phân tích 33 3.3.6 Phương pháp so sánh với Quy chuẩn 35 3.3.7 Phương pháp xử lý số liệu 36 PHẦN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37 4.1 Điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội xã Chi Lăng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh 37 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 37 4.1.2 Điều kiện kinh tế xã hội 40 4.2 Tình hình phát triển chăn ni lợn trang trại khu vực nghiên cứu 42 4.2.1 Đặc điểm trang trại chăn nuôi lợn 42 4.2.2 Tình hình phát triển chăn ni khu vực nghiên cứu 49 4.3 Ước tính khối lượng chất thải tình hình xử lý chất thải chăn nuôi trang trại nuôi lợn chọn nghiên cứu địa bàn xã Chi Lăng 51 4.3.1 Ước tính khối lượng chất thải khu vực nghiên cứu 51 iv 4.3.2 Tình hình xử lý chất thải trang trại chăn nuôi lợn khu vực nghiên cứu 55 4.3.3 Đánh giá so sánh mức độ hình thức xử lý chất thải chăn ni trang trại nghiên cứu 66 4.4 Đánh giá người dân thực trạng môi trường chăn nuôi hình thức xử lý chất thải chăn ni lợn gây áp lực cho môi trường, cảnh quan sức khỏe cộng đồng 70 4.5 Đề xuất giải pháp xử lý chất thải chăn nuôi gia súc nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường 72 4.5.1 Giải pháp trước mắt 72 4.5.2 Giải pháp lâu dài 73 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 76 5.1 Kết luận 76 5.2 Kiến nghị 77 Tài liệu tham khảo 78 Phụ lục 81 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt AC : Ao – Chuồng BTBDHMT : Bắc Trung Bộ Duyên hải miền Trung BTNMT : Bộ Tài nguyên Môi trường BNN&PTNT : Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn C : Chuồng CTR : Chất thải rắn ĐNB : Đông Nam Bộ ĐBSCL : Đồng sông Cửu Long ĐBSH : Đồng sông Hồng FAO : Tổ chức Lương thực Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc QCVN : Quy chuẩn Việt Nam TCN : Tiêu chuẩn ngành TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam TDMNPB : Trung du miền núi phía Bắc TN : Tây Nguyên UBND : Ủy ban nhân dân VAC : Vườn – Ao – Chuồng VC : Vườn – Chuồng WHO : Tổ chức Y tế giới vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Số lượng gia súc, gia cầm nước ta giai đoạn 2005 - 2015 Bảng 2.2 Số lượng hộ chăn nuôi lợn gà theo quy mô số nước (thời điểm năm 2013) Bảng 2.3 Sự phân bố số hộ chăn nuôi lợn gà theo vùng nước (thời điểm năm 2013) Bảng 2.4 Số lượng trang trại chăn ni đạt tiêu chí kinh tế trang trại (thời điểm năm 2012) 10 Bảng 2.5 Tỷ lệ kiểu chuồng trại hình thức chăn nuôi trang trại chăn nuôi hộ gia đình 11 Bảng 2.6 Tỷ lệ kiểu hệ thống chuồng trại theo quy mô đàn lợn nái 11 Bảng 2.7 Lượng chất thải rắn hàng năm từ vật nuôi 15 Bảng 2.8 Lượng phân lợn thải thay đổi theo lứa tuổi 16 Bảng 2.9 Lượng nước tiểu số loại gia súc 17 Bảng 2.10 Thực trạng quản lý xử lý chất thải chăn nuôi 25 Bảng 3.1 Các trang trại đại diện quy mô nghiên cứu 31 Bảng 3.2 Tọa độ vị trí lấy mẫu nước mặt nước thải 34 Bảng 3.3 Các phương pháp phân tích chất lượng nước 35 Bảng 4.1 Hiện trạng sử dụng đất xã Chi Lăng năm 2015 39 Bảng 4.2 Một số tiêu kết phát triển kinh tế giai đoạn 2010- 2020 40 Bảng 4.3 Phân bổ quỹ đất theo loại hình trang trại chăn ni lợn 48 Bảng 4.4 Khoảng cách trung bình từ chuồng ni đến số khu vực nhạy cảm xung quanh trang trại chăn nuôi lợn 49 Bảng 4.5 Tình hình chăn nuôi lợn Xã Chi Lăng giai đoạn 2012-2016 50 Bảng 4.6 Quy mô chăn nuôi trung bình trang trại chăn ni lợn 51 Bảng 4.7 Khối lượng chất thải rắn phát sinh từ bao bì đượng thức ăn 52 Bảng 4.8 Ước tính khối lượng phân phát sinh từ trang trại chăn nuôi 53 Bảng 4.9 Ước tính lượng nước thải phát sinh từ trang trại chăn nuôi 53 Bảng 4.10 Kết phân tích chất lượng nước thải sau bể biogas trang trại 56 Bảng 4.11 Kết phân tích chất lượng nước mặt ao ni cá trang trại 58 vii Bảng 4.12 Kết phân tích chất lượng nước thải sau bể biogas trang trại 60 Bảng 4.13 Kết phân tích chất lượng nước mặt ao ni cá trang trại 62 Bảng 4.14 Kết phân tích chất lượng nước thải sau bể biogas trang trại 64 Bảng 4.15 Kết phân tích chất lượng nước mặt ao bèo trang trại 66 Bảng 4.16 Kết tiêu đánh giá người dân khu vực nghiên cứu 70 viii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1 Sơ đồ ảnh hưởng chăn nuôi lợn đến mơi trường 12 Hình 2.2 Sơ đồ xử lý nước thải hầm biogas kết hợp ao sinh học 28 Hình 2.3 Sơ đồ xử lý nước thải việc kết hợp nhiều hình thức 29 Hình 3.1 Vị trí lấy mẫu nước mặt nước thải 34 Hình 4.1 Sơ đồ hành xã Chi Lăng huyện Quế Võ – Bắc Ninh 37 Hình 4.2 Tỷ lệ sử dụng hệ thống trang trại chăn nuôi xã Chi Lăng, 2016 43 Hình 4.3 Mơ hình trang trại chăn ni lợn ông Trần Văn Quang 44 Hình 4.4 Mơ hình trang trại chăn ni gia đình ơng Nguyễn Đức Đốn 45 Hình 4.5 Mơ hình trang trại chăn ni gia đình ơng Thân Đình Ngưng 46 Hình 4.6 Nguồn gốc đất trang trại chăn nuôi lợn khu vực nghiên cứu 47 Hình 4.7 Sơ đồ xử lý chất thải trang trại số 55 Hình 4.8 Sơ đồ xử lý chất thải trang trại số 59 Hình 4.9 Sơ đồ xử lý chất thải trang trại số 63 Hình 4.10 So sánh thơng số phân tích sau bể biogas mùa khô trang trại nghiên cứu 67 Hình 4.11 So sánh thơng số quan trắc chất lượng nước mặt ao nuôi cá, ao tự nhiên vào mùa khô trang trại nghiên cứu 69 Hình 4.12 Thời gian hoạt động chăn nuôi trang trại gây ô nhiễm môi trường năm 71 ix PHỤ LỤC MỘT SỐ HÌNH ẢNH TẠI KHU VỰC NGHIÊN CỨU 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 ... trang trại chăn nuôi Chi Lăng chưa thực trọng, quan tâm.Từ vấn đề thực đề tài ? ?Đánh giá thực trạng đề xuất biện pháp xử lý chất thải trang trại chăn nuôi lợn xã Chi Lăng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh? ??... Xã Chi Lăng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh; Đề xuất biện pháp xử lý chất thải trang trại chăn ni lợn phù hợp có tính khả thi Xã Chi Lăng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh PHẦN TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ... TIÊU VÀ YÊU CẦU NGHIÊN CỨU 1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu - Đánh giá thực trạng chất thải trang trại chăn nuôi lợn Xã Chi Lăng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh - Đề xuất số biện pháp xử lý chất thải trang