BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI BÙI NGỌC KIỂM GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ HÀ NỘI- 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI BÙI NGỌC KIỂM GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NƠNG THƠN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số đề tài: 2016BQLKT-SĐ112 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN HỮU XUYÊN HÀ NỘI- 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thực hướng dẫn TS Nguyễn Hữu Xuyên Mọi tham khảo dùng luận văn trích dẫn nguồn gốc rõ ràng Các nội dung nghiên cứu kết đề tài trung thực chưa cơng bố cơng trình nào./ Hải Dương, ngày 01 tháng 10 năm 2018 Tác giả luận văn i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT v DANH MỤC CÁC BẢNG vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ vii PHẦN MỞ ĐẦU Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN 1.1 Một số khái niệm 1.1.1 Nguồn lao động 1.1.2 Nguồn lao động nông thôn 1.1.3 Chất lượng lao động 10 1.2 Đánh giá chất lượng lao động nông thôn 13 1.2.1 Những đặc trưng lao động nông thơn 13 1.2.2 Tiêu chí đánh giá chất lượng lao động nông thôn 14 1.2.3 Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng lao động nông thôn 19 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động nông thôn 22 1.3.1 Giáo dục đào tạo 22 1.3.2 Dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe .22 1.3.3 Đô thị hóa tăng trưởng kinh tế 23 1.3.4 Việc làm thu nhập 25 1.3.5 Các sách Chính phủ 26 1.4 Kinh nghiệm phát triển chất lượng lao động nông thôn giới học kinh nghiệm cho Việt Nam 27 1.4.1 Phát triển chất lượng lao động nông thôn giới 27 1.4.2 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 32 Chương 2: THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG .35 2.1 Giới thiệu thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương 35 ii 2.1.1 Đặc điểm tự nhiên 35 2.1.2 Đặc điểm kinh tế xã hội .35 2.1.3 Đặc điểm dân cư 41 2.2 Thực trạng chất lượng lao động nông thôn địa bàn thị xã 47 2.2.1 Quy mô lao động 47 2.2.2 Trình độ học vấn 50 2.2.3 Trình độ chun mơn kỹ thuật 51 2.2.4 Phân bố lao động nông thôn .54 2.3 Đánh giá chất lượng lao động nông thôn Thị xã từ phía sở sử dụng lao động 57 2.3.1 Khảo sát sở sử dụng lao động 57 2.3.2 Kết khảo sát chất lượng lao động 59 2.4 Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động nông thôn địa bàn Thị xã 68 2.4.1 Giáo dục đào tạo 68 2.4.2 Dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe cải thiện chất lượng lao động 70 2.4.3 Đơ thị hóa tăng trưởng kinh tế 71 2.4.4 Việc làm thu nhập 72 2.4.5 Các sách Chính phủ 73 2.5 Đánh giá chung chất lượng lao động nông thôn Thị xã 75 2.5.1 Ưu điểm 75 2.5.2 Hạn chế .77 2.5.3 Nguyên nhân 78 Chương 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG .80 3.1 Quan điểm, mục tiêu phương hướng phát triển chất lượng lao động nông thôn 80 3.1.1 Quan điểm 80 3.1.2 Mục tiêu 81 3.1.3 Phương hướng 81 3.2 Dự báo cung – cầu lao động Hải Dương đến năm 2020 85 iii 3.2.1 Dự báo cung lao động 85 3.2.2 Dự báo cầu lao động 86 3.2.3 Dự báo cầu lao động theo ngành 86 3.2.4 Dự báo nhu cầu lao động qua đào tạo 88 3.3 Giải pháp nâng cao chất lượng lao động nông thôn địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương 89 3.3.1 Xây dựng chiến lược phát triển lao động nông thôn 89 3.3.2 Tăng cường công tác giáo dục, đào tạo nghề nhằm nâng cao chất lượng lao động 92 3.3.3 Nâng cao ý thức, tác phong công nghiệp cho lao động nông thôn 94 3.3.4 Tăng cường chất lượng khám chữa bệnh biện pháp bảo vệ sức khỏe cho người lao động 96 3.3.5 Hỗ trợ tìm kiếm việc làm đa dạng hóa ngành nghề để thu hút cải thiện chất lượng lao động nông thôn 98 3.4 Đề xuất khuyến nghị 101 KẾT LUẬN 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 103 iv DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Ký hiệu Diễn giải ATLC, SSCĐ An toàn làm chủ, sẵn sàng chiến đấu CĐ Cao đẳng CNKT Công nhân kỹ thuật ĐH Đại học GTSX Giá trị sản xuất KTXH Kinh tế xã hội LLLĐ Lực lượng lao động NNL Nguồn nhân lực QCBVANTQ Quần chúng bảo vệ an ninh tổ quốc 10 TCCN Trung cấp chuyên nghiệp 11 TĐT Tổng điều tra 12 THCN Trung học chuyên nghiệp 13 THCS Trung học sở 14 THPT Trung học phổ thơng 15 TNBQ Thu nhập bình quân 16 UBND Ủy ban nhân dân v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Một số tiêu kinh tế - xã hội Thị xã năm 2017 36 Bảng 2.2: Dân số trung bình theo xã, phường giai đoạn 2013-2017 42 Bảng 2.3: Dân số trung bình Thị xã phân theo giới tính 43 Bảng 2.4: Đặc điểm xã địa bàn Thị xã 43 Bảng 2.5: Dân số trung bình Thị xã phân theo thành thị, nông thôn 48 Bảng 2.6 : Quy mô lực lượng lao động nông thôn địa bàn thị xã giai đoạn 2013-2017 48 Bảng 2.7 : Lực lượng lao động nơng thơn phân theo nhóm tuổi 49 Bảng 2.8 : Số lượng cấu lao động nông thôn thị xã phân theo trình độ học vấn giai đoạn 2013-2017 .51 Bảng 2.9 : Quy mô cấu lao động nơng thơn phân theo trình độ đào tạo giai đoạn 2013-2017 52 Bảng 2.10 : Quy mô cấu lao động nông thôn chia theo trình độ chun mơn kỹ thuật xã năm 2017 53 Bảng 2.11: Lực lượng lao động nông thôn phân theo ngành nghề năm 2017 55 Bảng 2.12:Phân bổ cấu mẫu điều tra theo xã, phường .57 Bảng 2.13: Tình hình sử dụng lao động nơng thơn sở theo trình độ học vấn trình độ chun mơn kỹ thuật 59 Bảng 2.14: Mức độ hài lòng kiến thức kỹ nghề .60 Bảng 2.15: Mức độ hài lịng kỹ mềm trình độ ngoại ngữ, tin học .62 Bảng 2.16: Tình hình sử dụng lao động nông thôn sở chia theo độ tuổi tình trạng sức khỏe 64 Bảng 2.17: Mức độ hài lịng tình trạng sức khỏe 65 Bảng 2.18: Mức độ hài lòng ý thức, thái độ 66 Bảng 2.19: Mức độ hài lòng hiểu biết xã hội 67 Bảng 3.1: Dự báo dân số nguồn lao động tỉnh Hải Dương 85 Bảng 3.2: Dự báo tổng cầu lao động giai đoạn 2011-2020 86 Bảng 3.3: Dự báo cầu lao động chia theo ngành .87 Bảng 3.4: Dự báo số lượng lao động qua đào tạo .88 Bảng 3.5: Dự báo số lượng lao động qua đào tạo phân theo trình độ 88 vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1 : Cơ cấu dân số trung bình Thị xã phân theo giới tính .43 Hình 2.2 : Cơ cấu dân số trung bình Thị xã phân theo thành thị, nơng thơn 48 Hình 2.3 : Tỷ lệ lực lượng lao động nơng thơn phân theo nhóm tuổi .50 Hình 2.4:Cơ cấu lao động nơng thôn phân bổ theo lĩnh vực giai đoạn 2013-2017 .54 Hình 2.5 : Cơ cấu lao động nơng thơn phân theo nhóm ngành kinh tế năm 2017 .55 Hình 2.6 : Cơ cấu lao động nông thôn phân theo khu vực kinh tế năm 2017 56 Hình 2.7: Phân bổ lao động theo loại hình sở .58 Hình 2.8 : Phân bổ lao động theo lĩnh vực hoạt động sở 58 Hình 2.9: Mức độ hài lòng kiến thức kỹ nghề .61 Hình 2.10: Mức độ hài lịng kỹ mềm 63 Hình 2.11: Mức độ hài lịng trình độ tin học, ngoại ngữ 63 Hình 2.12: Mức độ hài lịng tình trạng sức khỏe 65 Hình 2.13: Mức độ hài lòng ý thức, thái độ 66 Hình 2.14: Mức độ hài lòng hiểu biết xã hội 67 Hình 3.1: Yếu tố quan trọng tuyển dụng lao động nông thôn 92 Hình 3.2 : Hạn chế lao động nơng thơn tiến trình hội nhập kinh tế 95 Hình 3.3 : Giải pháp thu hút cải thiện chất lượng lao động nông thôn .99 vii PHẦN MỞ ĐẦU Lý thực đề tài Trong bối cảnh tồn cầu hóa hội nhập kinh tế quốc tế, q trình quốc tế hố sản xuất phân công lao động diễn ngày sâu sắc, việc tham gia vào mạng sản xuất chuỗi giá trị toàn cầu trở thành yêu cầu kinh tế; chất lượng nguồn nhân lực yếu tố định nâng cao lực cạnh tranh thành công quốc gia Nghiên cứu lao động khu vực nông thôn nhiều nghiên cứu thực giới, nước phát triển nước phát triển Tuy nhiên, địa phương có điều kiện phát triển kinh tế khác nhau, cung cầu lao động khác nhau, việc nghiên cứu để có giải pháp áp dụng hiệu vấn đề giải việc làm nâng cao thu nhập cho người lao động cần thiết tất địa phương Trong năm qua, Đảng Nhà nước có nhiều sách phát triển nguồn lao động nơng thơn với đầu tư cho sở đào tạo, tổ chức khuyến nông, khuyến công, chuyển giao tiến khoa học công nghệ sản xuất, nâng cao chất lượng nguồn lao động Theo số liệu Tổng điều tra Nông thôn, nông nghiệp thủy sản năm 2016 tiến hành phạm vi nước vào thời điểm 01/7/2016 theo Quyết định số 1225/QĐ-TTg ngày 31 tháng năm 2015 Thủ tướng Chính phủ: Trong tổng số 31,02 triệu người độ tuổi lao động có khả lao động khu vực nông thôn năm 2016, có 26,09 triệu người chưa đào tạo nghề đào tạo ngắn hạn không cấp chứng chỉ, chiếm 84,1%; có 4,92 triệu người đào tạo có cấp chứng chun mơn từ sơ cấp nghề trở lên, chiếm 15,9% Điều cho thấy trình độ học vấn, trình độ chun mơn kỹ thuật cịn yếu, tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo cao Hải Dương tỉnh nông nghiệp với tỉ lệ gần 80% dân số sống nông thôn Trong năm qua, tốc độ phát triển khu công nghiệp q trình thị hóa diễn ngày nhanh, diện tích đất sản xuất nơng nghiệp người dân ngày thu hẹp, làm cho hàng vạn lao động thiếu đất canh tác Vì vậy, cơng tác nâng cao chất lượng lao động nông thôn qua việc đào tạo học nghề, truyền nghề để giúp người lao động có việc làm, nâng cao thu nhập, ổn định sống nhiệm vụ chiến lược tỉnh + Đầu tư nâng cao lực cho trung tâm đào tạo nghề cho lao động nông thôn lực cán quản lý dạy nghề + Phát triển, bồi dưỡng giáo viên đào tạo nghề đủ số lượng chất lượng, đặc biệt đào tạo nâng cao trình độ nghiệp vụ sư phạm kỹ nghề + Hồn thiện chương trình đào tạo nghề đảm bảo bám sát với yêu cầu thị trường lao động, phù hợp với kỹ thuật, công nghệ mới, trình độ quản lý sản xuất, kinh doanh dịch vụ Ba là, hồn thiện cơng tác tổ chức quản lý quan Nhà nước cấp Rà sốt hồn chỉnh nghiên cứu ban hành sách thị xã phù hợp so với sách chung tỉnh quốc gia Nâng cao lực quản lý nhà nước đào tạo nghề quan quản lý cấp Tăng cường phối hợp quản lý nhà nước đào tạo nghề địa bàn thị xã Đồng chế, sách, kế hoạch đào tạo nghề cho lao động nông thôn cho xã Thống chế quản lý, kinh phí phân bổ, quy trình đào tạo nghề, đối tượng học nghề để tập trung nguồn lực, tránh chồng chéo lãng phí Bốn là, tăng cường hình thức hỗ trợ cho lao động nơng thơn sau đào tạo nghề Xây dựng mối liên kết với tổ chức, doanh nghiệp, sở kinh doanh địa bàn Tăng cường ký kết hợp đồng nhận học viên sau đào tạo nghề từ hệ thống sở kinh doanh thị xã Tăng cường với hộ gia đình, tổ chức, sở kinh doanh, công ty, doanh nghiệp tham gia ký kết hợp đồng bên 3.3.3 Nâng cao ý thức, tác phong công nghiệp cho lao động nông thôn Rèn luyện tác phong công nghiệp, nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật cho người lao động việc làm quan trọng nhằm nâng cao chất lượng nhân lực, giúp doanh nghiệp tồn tại, phát triển, xu hội nhập Hiện số lao động phổ thông làm việc doanh nghiệp, nhà máy, xí nghiệp chiếm tỷ lệ lớn Vốn xuất thân từ nông thôn, quen với nếp làm việc tự do, số lao động trẻ khác phần lớn trình độ học vấn, tay nghề thấp, chưa làm việc môi trường công nghiệp, bước chân vào nhà máy, xí nghiệp, khơng quen làm việc quản lý, lại bị ràng buộc buộc nhiều nội quy, quy chế, giấc… nên dễ nản chí, tự ý bỏ việc Ngồi ra, nhiều đơn vị thực quy định công nhân ăn lương theo sản phẩm, chưa đề nội quy, quy chế mang tính kỷ luật, ràng buộc cao, đó, có nhiều lao động lại mang tâm lý làm công việc phụ, tranh thủ thời gian nhàn rỗi để kiếm thêm thu nhập… dẫn đến tình trạng thiếu tác phong cơng nghiệp đội ngũ lao động phổ thông 94 Trong đó, chương trình đào tạo nghề trọng đến nâng cao chất lượng lao động, chưa trọng đến rèn luyện tác phong cơng nghiệp, tính kỷ luật cho công nhân Tác phong công nghiệp không mang lại lợi ích cho doanh nghiệp mà cịn có ý nghĩa quan trọng người lao động Khi có ý thức tổ chức kỷ luật tốt, làm việc nghiêm túc, chịu khó học hỏi, rèn luyện tay nghề… người lao động nâng cao suất, tạo uy tín nâng cao thu nhập cho Theo đánh giá từ phía người sử dụng lao động, ý thức thái độ người lao động nông thôn địa bàn thị xã Chí Linh tốt (chiếm 50% hài lòng), nhiên chưa tạo lợi cạnh tranh Cụ thể tác phong cơng nghiệp cịn yếu, có 26,04% hài lịng, 51,04% khơng hài lịng Kết khảo sát sở sử dụng lao động nông thôn địa bàn cho thấy, song song với trình độ chun mơn kỹ nghề, thân người lao động cịn gặp hạn chế cao việc xây dựng tác phong công nghiệp, điều hạn chế lớn môi trường kinh tế hội nhập Hình 3.2 : Hạn chế lao động nơng thơn tiến trình hội nhập kinh tế (Nguồn: Tổng hợp kết khảo sát tác giả) Trong thời gian tới, để giúp người lao động nông thôn thị xã nhận thức điều này, cần ý vấn đề sau: Thứ nhất, doanh nghiệp cần thực nhiều biện pháp xây dựng cho họ tinh thần, tác phong công nghiệp Điều phải thực từ khâu tuyển dụng lao động Ngồi thơng tin cần thiết như: u cầu công việc, mức lương…, 95 doanh nghiệp cần thông tin rõ ràng cho người lao động nội quy, quy chế, hình thức xử phạt người lao động vi phạm kỷ luật, hợp đồng lao động Trong trình hoạt động, doanh nghiệp cần thường xuyên tổ chức tuyên truyền, giáo dục, động viên, đề chế độ, sách đãi ngộ thỏa đáng… giúp họ nâng cao ý thức kỷ luật, tác phong công nghiệp, gắn bó lâu dài với doanh nghiệp Thứ hai, người lao động nông thôn cần nỗ lực, rèn luyện, phấn đấu, nâng cao trình độ học vấn, tay nghề, khẳng định lực… để thăng tiến, nâng cao thu nhập rèn luyện cho tác phong làm việc chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi xu phát triển 3.3.4 Tăng cường chất lượng khám chữa bệnh biện pháp bảo vệ sức khỏe cho người lao động Nâng cao thể lực lao động nông thôn giải pháp vừa cấp bách, vừa lâu dài phải giải qua nhiều hệ để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn Chất lượng nguồn nhân lực thấp, chuyển dịch lao động nông nghiệp sang phi nông nghiệp khó khăn ngun nhân cản trở q trình đại hóa nơng nghiệp nơng thơn Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, có nâng cao thể lực lao động nơng thơn, Nhà nước ta ban hành nhiều chủ trương sách Luật bảo vệ chăm sóc sức khỏe nhân dân (1989), Bảo hiểm y tế (1993), văn kiện Đại hội Đảng chăm sóc sức khỏe cho tầng lớp nhân dân, nhấn mạnh đến phận dân cư nông thôn Theo đánh giá chung doanh nghiệp người lao động đủ sức khỏe làm việc (chiếm 73,96% hài lòng) Mặc dù vậy, doanh nghiệp chưa thực đánh giá cao phù hợp sức khỏe với môi trường hoạt động đơn vị/cơ sở sử dụng lao động (chiếm 32,29% khơng hài lịng) Do đó, để thực nâng cao thể lực cho người lao động nông thôn, cần thực giải pháp sau: Thứ nhất, nâng cao hiệu hoạt động y tế dự phòng Tiếp tục hồn thiện hệ thống y tế dự phịng Mở rộng khai thác có hiệu chương trình mục tiêu quốc gia y tế sức khỏe Kết hợp quân dân y bảo vệ chăm sóc nâng cao sức khỏe nhân dân, đặc biệt người lao động Chủ động phòng chống, giảm nhẹ khắc phục hậu tình khẩn cấp bệnh dịch, thảm họa, thiên tai,… đưa chương trình kết hợp quân dân y thành nội dung chương trình mục tiêu y tế quốc gia Các sách giải 96 pháp phải cụ thể hóa, thực hóa thực tế đời sống với theo dõi sát sao, phối hợp chặt chẽ phòng, ban, ngành chức liên quan từ cấp thị xã đến sở Xây dựng hệ thống y tế ngày đầy đủ hoàn thiện vùng nơng thơn để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh cho người lao động tất sở sản xuất, kinh doanh khác nhau, ngành nghề, địa bàn khác Điều toàn bộ máy y tế chế vận hành máy thực đồng bộ, nhịp nhàng, chất lượng cao, đảm bảo việc chăm sóc sức khở cho người mao động hiệu quả, kịp thời, thiết thực Thứ hai, tăng cường chất lượng khám chữa bệnh biện pháp bảo vệ sức khỏe cho người lao động Nhìn chung người Việt Nam độ tuổi lao động nay, lao động nơng thơn có chiều cao trọng lượng thể thấp so với nước giới Vì vậy, nâng cao thể lực nguồn nhân lực nơng thơn cần thực sách chủ yếu sau: - Nâng cao thể lực tầm vóc lao động nơng thơn Để có lao động nông thôn chất lượng cao, để nâng cao mức sống người dân, việc chăm sóc sức khỏe ban đầu, nâng cao thể lực tầm vóc người lao động cần coi ưu tiên hàng đầu Để đảm bảo nâng cao thể lực tầm vóc người lao động, cần ý làm tốt cơng tác bảo vệ chăm sóc sức khỏe ban đầu, nâng cao thể lực tồn dân Tích cực thực có hiệu Chương trình mục tiêu quốc gia, đẩy lùi bệnh truyền nhiễm; phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ em, mục tiêu tỷ lệ trẻ em tuổi suy dinh dưỡng theo cân nặng xuống 16% Làm tốt công tác sức khỏe học đường cho học sinh, đảm bảo có sức khỏe tốt trưởng thành Phấn đấu nâng tuổi thọ trung bình lên 75 tuổi năm 2020 đạt 76 tuổi năm 2025 Thường xuyên cải thiện điều kiện lao động, đảm bảo máy móc, nhà xưởng lao động nơng thơn tiến hành làm việc sẽ, vệ sinh, an toàn, đảm bảo môi trường… 97 Tổ chức hoạt động vui chơi, giải trí, văn hố, văn nghệ, thể dục thể thao cho lao động nông thôn sau thời gian làm việc căng thẳng, mệt mỏi Hàng năm, có chế độ nghỉ phép, nghỉ dưỡng sức hợp lý cho người lao động Tiếp tục phát huy mạnh thể thao thị xã Phấn đấu 100% xã có đủ cơng trình như: sân vận động, bể bơi, 100% xã phường dành ưu tiên vốn, mặt cho hoạt động thể dục – thể thao - Hồn thiện hệ thống chăm sóc sức khỏe cho người dân Để nâng cao trình độ thể chất, nâng cao chất lượng dịch vụ xã hội cần nâng cao thu nhập cho người lao động sở tạo công ăn việc làm ổn định, bảo đảm công xã hội tạo điều kiện cho em gia đình nghèo tiếp cận với dịch vụ y tế giáo dục Khơng ngừng hồn thiện mở rộng hệ thống sở y tế khám chữa bệnh vùng sâu, vùng xa, bảo đảm số lượng y bác sĩ cần thiết Thực tốt chương trình như: Y tế dự phòng phòng chống dịch bệnh, chương trình phịng chống bệnh sốt rét, chương trình phịng chống suy dinh dưỡng cho trẻ em tuổi, chương trình chăm sóc cho phụ nữ có thai kế hoạch hóa gia đình Thực chương trình nâng cao thể lực tầm vóc người Việt Nam giải pháp dinh dưỡng thể dục thể thao 3.3.5 Hỗ trợ tìm kiếm việc làm đa dạng hóa ngành nghề để thu hút cải thiện chất lượng lao động nông thôn Theo báo cáo Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn, sau năm thực Nghị định số 66/2006/NĐ-CP Chính phủ, địa bàn nước có 4.500 làng nghề, có 1.300 làng nghề làng nghề truyền thống cơng nhận, cịn 3.000 làng nghề chưa công nhận Tốp tỉnh thành phố dẫn đầu số lượng làng nghề Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Dương, Thái Bình, chiếm 60% tổng số làng nghề nước Hoạt động ngành nghề nông thôn thu hút gần 30% lực lượng lao động tham gia vào sở sản xuất làng nghề Có làng nghề thu hút 60% lao động tổng số lao động địa phương vào hoạt động sản xuất phi nơng nghiệp Ngồi lao động thường xuyên, hộ, sở ngành nghề thu hút thêm 98 từ đến 10 lao động thời vụ Có thể khẳng định, việc phát triển làng nghề thúc đẩy trình chuyển dịch cấu kinh tế nơng nghiệp, nơng thơn Hình 3.3 : Giải pháp thu hút cải thiện chất lượng lao động nông thôn (Nguồn: Tổng hợp kết khảo sát tác giả) Kết khảo sát cho thấy, giai đoạn tới, để thu hút cải thiện chất lượng lao động nông thôn cần trọng hoạt động hỗ trợ tìm kiếm việc làm cho lao động phát triển, đa dạng hóa ngành nghề Chính sách ưu tiên giới thiệu, tư vấn việc làm miễn phí, thơng qua hội chợ việc làm, hỗ trợ tìm việc hướng mở tích cực tạo hội có việc làm cho lao động nơng thơn Kinh nghiệm Vĩnh Phúc số tỉnh khác thành lập tổ cơng tác phối hợp với quyền để sở dạy nghề, doanh nghiệp, đơn vị xuất lao động có uy tín mở hội nghị chuyên đề đào tạo giải việc làm, xúc tiến xây dựng đề án kinh tế dài hạn có tính khả thi cho hộ gia đình có đất bị thu hồi Các xã, thơn bị thu hồi từ 40% – 50% diện tích trở lên địa phương hỗ trợ thực quy hoạch lại nông thôn Cấp đất kinh doanh dịch vụ kết hợp huy động nguồn lực đầu tư xây dựng sở hạ tầng, tạo điều kiện hộ bị thu hồi đất tổ chức lại chỗ hoạt động sản xuất, kinh doanh Ngoài ra, cầu lao động, để lao động nông thôn thực phát triển bền vững theo hướng cơng nghiệp hóa, đại hóa, trước hết phải phát triển mạnh kinh tế gia đình doanh nghiệp vừa nhỏ, có làng nghề kinh tế trang trại, nơi tạo thu nhập cao ổn định Thực tế cho thấy loại hình kinh tế có khả áp dụng khoa học kỹ thuật tốt có tiềm lực kinh tế để sẵn sàng đầu tư cần thiết Kinh tế trang trại có khả làm tăng giá trị sản phẩm theo hướng xuất hình thành thị trường nơng sản địa phương Cụ thể: 99 Thứ nhất, phát triển mạnh kinh tế hộ gia đình kinh tế trang trại nông thôn Đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ gia đình nơng thơn tất lĩnh vực, ngành nghề hoạt động mà kinh tế hộ tham gia Kinh tế hộ xác định đơn vị kinh tế tự chủ sản xuất Nông – Lâm – Thủy sản Theo thời gian, kinh tế hộ đổi chứng tỏ khả phát triển không trọng sản xuất Nông – Lâm – Thủy sản mà mở rộng lĩnh vực hoạt động khác, quy mô nhỏ tính ổn định chưa cao Hiện số tỉnh, huyện thuộc khu vực nông thôn nước phát triển nhiều ngành nghề đa dạng Ngồi sản xuất Nơng – Lâm – Thủy sản hộ mở rộng hoạt động sang chế biến Số hộ có ngành nghề phi nơng nghiệp, cơng nghiệp nhỏ tiểu thủ công nghiệp, xây dựng thương mại dịch vụ tăng lên góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nơng thơn Từ tạo điều kiện thuận lợi để nâng cao chất lượng lực lượng lao động nông thôn Tuy nhiên, để kinh tế hộ phát triển nhanh chóng bền vững, mở rộng quy mô sản xuất nâng cao chất lượng sản phẩm cần khẩn trương triển khai số nội dung: Có sách hỗ trợ thích hợp phát triển kinh tế hộ sản xuất theo đặc thù sản xuất địa phương như: Chính sách đất đai, thuê tín dụng, khoa học cơng nghệ thị trường tiêu thụ sản phẩm Phát triển kinh tế hộ cần hướng vào thúc đẩy hình thành loại hình tổ chức sản xuất hàng hóa theo quy mơ kinh tế trang trại dựa lợi vùng sử dụng nhiều lao động trực tiết tham gia sản xuất nơng nghiệp; Đa dạng hóa hoạt động kinh tế hộ theo tiềm nội tại, khuyến khích kinh tế hộ sử dụng lao động làm thuê chỗ chủ yếu thông qua chế độ ưu đãi thuế, tín dụng ban đầu; Phát triển kinh tế hộ thành doanh nghiệp nhỏ nơng thơn, có tư cách pháp lý, bình đẳng với loại hình tổ chức kinh tế khác Thứ hai, phát triển doanh nghiệp nhỏ vừa nông thôn Doanh nghiệp nhỏ vừa đóng vai trị quan trọng tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, nâng cao chất lượng lực lượng lao động, tăng kim ngạch xuất khẩu, tạo phân công lao động nông nghiệp nơng thơn Khu vực nơng thơn có ưu lực lượng lao động đông đảo tương lai nơi hướng tới đầu tư doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh Việc mở doanh nghiệp nhỏ vừa, khu công nghiệp, khu chế biến khu vực nơng thơn có vai trị quan trọng việc giải việc làm nâng cao chất lượng lực lượng lao động Như biết, đầu tư nước ngồi giúp tiếp thu cơng nghệ đại, kỹ làm việc, trình độ 100 chuyên môn ý thức công việc tạo điều kiện nâng cao chất lượng lực lượng lao động nông thôn Như vậy, đầu tư vào khu nông thôn qua việc hình thành mở rộng doanh nghiệp nhỏ vừa, khu cơng nghiệp, khu chế biến góp phần nâng cao chất lượng lực lượng lao động nông thôn 3.4 Đề xuất khuyến nghị  Với Trung ương: Thơng qua chương trình hỗ trợ có mục tiêu, chương trình mục tiêu quốc gia, vốn Trái phiếu Chính phủ, vốn phân cấp cho Bộ, ngành để thực đầu tư cho phát triển nhân lực, ưu tiên tăng chi ngân sách đầu tư cho giáo dục - đào tạo, đặc biệt ý đến vấn đề đào tạo lại cho nhân lực làm việc Cải cách nhanh mạnh sách đãi ngộ, khen thưởng, chế độ tiền lương cán bộ, công chức, viên chức nhằm nâng cao chất lượng công việc, suất lao động Chính phủ sớm ban hành Chiến lược, phê duyệt quy hoạch phát triển cấp quốc gia cấp bộ, ngành; ban hành quy định sách thu hút nhân tài cho khu vực công  Với cấp tỉnh: Hỗ trợ cấp huyện mặt ngân sách có sách đạo đào tạo nghề hướng nghiệp cho lao động nông thôn Tổ chức giải công ăn việc làm cho lao động nông thôn thông qua phiên giao dịch việc làm sách việc làm xuất lao động Đồng thời tạo môi trường an sinh xã hội tốt cho khu vực nơng thơn  Chính quyền cấp thị xã phòng, ban, ngành chức năng: Thực tốt giải pháp ứng với nhiệm vụ phòng ban Phối hợp thực sách liên quan đến lao động nông thôn Ưu tiên phát triển ngành nghề nông nghiệp nông thôn để tạo việc làm cho người dân  Đối với người lao động nông thôn: Chủ động việc nâng cao nhận thức hiểu biết nghề nghiệp, tích cực tham gia khóa đào tạo ngắn hạn dài hạn Tự nâng cao thơng qua trau dồi trình độ nghề nghiệp Chủ động sáng tạo việc tạo công ăn việc làm, đặc biệt lĩnh vực nông nghiệp 101 KẾT LUẬN Lao động nông thôn vấn đề đáng quan tâm tất cấp quyền địa phương Trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế, tình trạng dư thừa lao động địa phương thiếu lao động địa phương khác xảy thường xuyên Thực trạng thừa, thiếu lao động có nhiều ngun nhân, trình độ lao động không đáp ứng nhu cầu nên dẫn đến thiếu lao động sở sử dụng lao động, thừa lao động địa phương Vì vậy, việc nghiên cứu lao động việc làm cần thiết Đánh giá vị trí vai trò việc nâng cao chất lượng lao động nơng thơn để phục vụ tốt cho q trình hoạt động kinh doanh doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế quan trọng Khoa học kỹ thuật phát triển nhanh chóng địi hỏi người lao động phải nâng cao tính chủ động, sáng tạo; phải đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chun mơn, nâng cao trình độ học vấn tay nghề; phải biết tiếp thu tiến kỹ thuật biết vận dụng chúng vào công việc cách có hiệu Luận văn “Giải pháp nâng cao chất lượng lao động nông thôn địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương” góp phần hệ thống hoá vấn đề lý luận chất lượng lao động nơng thơn nói chung thực tế thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương nói riêng, đồng thời điểm mạnh, điểm yếu, tồn hạn chế nguồn nhân lực nông thơn thị xã Trên sở tác giả đề xuất số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng lao động nông thôn địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tham khảo tiếng Việt [1] Bảo hiểm xã hội tỉnh Hải Dương (2017), Báo cáo tổng kết BHXH tỉnh Hải Dương năm 2017 [2] UBND tỉnh Hải Dương, Báo cáo số 94/BC-UBND ngày 09/9/2016 UBND tỉnh Hải Dương “Sơ kết năm thực Quy hoạch phát triển nhân lực giai đoạn 2001-2020 tỉnh Hải Dương” [3] UBND thị xã Chí Linh, Báo cáo Số 685/BC-UBND ngày 31/7/2017 UBND thị xã Chí Linh Kết thực “hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới” năm 2017 [4] UBND tỉnh Hải Dương, Đề án phát triển nguồn nhân lực tỉnh Hải Dương đến năm 2020 [5] UBND tỉnh Hải Dương, Kế hoạch số 2826/KH-UBND ngày 01/11/2016 UBND tỉnh Hải Dương Tiếp tục thực Đề án “Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực địa bàn tỉnh Hải Dương giai đoạn 2016-2020 [6] UBND tỉnh Hải Dương, Quyết định 617/QĐ-UBND ngày 08/3/2016 UBND tỉnh Hải Dương “Phê duyệt điều chỉnh, bổ sung quy hoạch phát triển hệ thống y tế Hải Dương đến năm 2020 định hướng đến năm 2030” [7] Nguyễn Văn Chính (1997), Biến đổi kinh tế - xã hội vấn đề di chuyển lao động nông thôn – đô thị Miền Bắc Việt Nam, Tạp chí Xã hội học thực nghiệm, số 2, tr.25-41 [7] Mai Thu Cúc (2006),Nghiên cứu xây dựng chiến lược phân bổ lao động, dân cư tỉnh Đăklăk đến năm 2020 giải pháp giải việc làm, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh, Đăklăk [9] Đỗ Thị Duyên (2013), Giải pháp phát triển lao động nông thôn Hà Nội thời kỳ đạo hóa cơng nghiệp hóa, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Lao động –xã hội [10] Nguyễn Văn Đại (2012), Nghiên cứu vấn đề phân công lao động xã hội cần thiết đào tạo nghề cho lao động nông thôn, Luận án tiến sĩ, Đại học Kinh tế quốc dân [11] Phạm Văn Đình, Nguyễn Minh Đức, Đỗ Thị Thanh Huyền (2008), Đánh giá công tác bồi dưỡng cán sở nông thôn ngoại thành Hà Nội, Đề tài Cấp Bộ [12] Vũ Hồng Liên (2013), Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực chi nhánh Công ty Cổ phần Công nghiệp Vĩnh Tường, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Lao động – xã hội 103 [13] Trần Minh Ngọc (2001), Sử dụng nguồn nhân lực nông thôn q trình cơng nghiệp hóa, đại hóa Việt Nam, Luận án tiến sĩ, Viện Kinh tế học – Trung tâm Khoa học xã hội nhân văn Quốc gia [14] Nguyễn Văn Thanh (2014), Nghiên cứu lao động khu vực nông thôn huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, Luận văn Thạc sĩ, Học viện Nông nghiệp Việt Nam [15] Bùi Thị Ngọc Thoa (2017), Nâng cao chất lượng công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn địa bàn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội, Tạp chí Khoa học Cơng nghệ Lâm nghiệp, số 1, tr 169-176 [16] Nguyễn Quang Tuyến, Lê Hoàng Phúc (2016), Thực trạng lao động nông thôn, ảnh hưởng đào tạo nghề, việc làm thu nhập lao động tỉnh Vĩnh Long, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, số 43, tr.51-59 104 PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT VỀ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG VÀ MỨC ĐỘ HÀI LỊNG VỀ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NƠNG THƠN (Dành cho sở sử dụng lao động nông thôn) Nhằm khảo sát thực trạng tình hình sử dụng lao động đánh giá khả đáp ứng công việc qua phân tích mức độ hài lịng chất lượng lao động nơng thơn thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương, góp phần xây dựng giải pháp nâng cao chất lượng lao động nông thôn địa bàn thị xã Rất mong Ơng/Bà vui lịng dành thời gian để trả lời câu hỏi phiếu khảo sát Mọi thông tin cá nhân nội dung trả lời phiếu khảo sát phục vụ cho nghiên cứu hoàn toàn bảo mật Phần I: THƠNG TIN CHUNG Ghi chú: Phần tìm hiểu thơng tin chung tổ chức kinh tế Hộ kinh doanh gia đình có sử dụng lao động nơng thơn địa bàn thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương Cụ thể:  Tổ chức kinh tế bao gồm doanh nghiệp thành lập hoạt động theo Luật Doanh nghiệp (Doanh nghiệp tư nhân, Công ty cổ phần, Công ty TNHH, Công ty hợp danh); Hợp tác xã, Liên hiệp Hợp tác xã thành lập theo Luật hợp tác xã; tổ chức kinh tế thành lập theo Luật đầu tư  Hộ kinh doanh gia đình đăng ký kinh doanh địa phương (Hộ kinh doanh đăng ký kinh doanh địa điểm, sử dụng không mười lao động, khơng có dấu chịu trách nhiệm tồn tài sản hoạt động kinh doanh Nếu hộ kinh doanh sử dụng 10 lao động phải đăng ký thành lập doanh nghiệp theo luật doanh nghiệp) Họ tên người trả lời phiếu:………………………………………………… Chức vụ: ……………………………………………………………………… Tên sở sử dụng LĐ:……………………………………………… ………………………………………………………………………………… Địa chỉ: ……………………………………………………………………… Cơ sở sử dụng LĐ Ông/Bà thuộc loại hình nào: Doanh nghiệp tư nhân Cơng ty hợp danh Hộ kinh doanh gia đình Loại hình khác (ghi rõ) Công ty cổ phần Hợp tác xã ………………………… Công ty TNHH Liên hiệp Hợp tác xã Đơn vị/cơ sở sử dụng LĐ Ông/Bà hoạt động lĩnh vực nào: Giáo dục Ngân hàng Thương mại Du lịch, khách sạn, nhà Dịch vụ Công nghệ thông tin hàng Kỹ thuật Xây dựng Vận tải Văn hóa, nghệ thuật Y, Dược Loại hình khác (ghi rõ) …………………… Điện lực Nơng - Lâm - Thủy sản Phần II: TÌNH HÌNH SỬ DỤNG VÀ MỨC ĐỘ HÀI LÒNG VỀ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN Ghi chú: Phần nghiên cứu tình hình sử dụng nguồn lao động nơng thơn mức độ hài lòng chất lượng lao động nông thôn khu vực nông thôn địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương Cụ thể:  Nguồn lao động nông thôn phận dân số sinh sống làm việc nông thôn độ tuổi lao động theo qui định pháp luật (nam từ 16 đến 60 tuổi, nữ từ 16 đến 55 tuổi) có khả lao động độ tuổi lao động có tham gia lao động  Theo Kế hoạch thực Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn tỉnh Hải Dương giai đoạn 2016 – 2020 khu vực nơng thơn địa bàn thị xã Chí Linh bao gồm 12 xã, xã: Tân Dân, Đồng Lạc, Cổ Thành, An Lạc, Văn Đức, Hoàng Tiến, Nhân Huệ, Hoàng Hoa Thám, Bắc An, Lê Lợi, Hưng Đạo Kênh Giang Thơng tin trình độ học vấn lực lượng lao động nông thôn sở sử dụng LĐ: Tổng số Chia theo trình độ học vấn Khơng biết chữ Chưa tốt nghiệp Tiểu học Tiểu học THCS THPT Thông tin độ tuổi lực lượng lao động nông thôn sở sử dụng LĐ: Chia theo độ tuổi Tổng số Dưới 20 tuổi Từ 20 đến 30 tuổi Từ 30 đến 40 tuổi Từ 40 đến 50 tuổi Từ 50 đến 55 tuổi Từ 55 đến 60 tuổi (Riêng lao động nam) Ngồi độ tuổi lao động có tham gia lao động Thơng tin trình độ chun mơn kỹ thuật lực lượng lao động nông thôn sở sử dụng LĐ: Chia theo trình độ chun mơn kỹ thuật Tổng số Chưa qua đào tạo Đã qua đào tạo khơng có chứng Có chứng đào tạo Sơ cấp nghề Trung cấp nghề, trung cấp CN Cao đẳng nghề Cao đẳng Đại học trở lên Khác Thơng tin tình trạng sức khỏe lực lượng lao động nông thôn sở sử dụng LĐ: Tổng số Chia theo tình trạng sức khỏe Loại I Loại II Loại III Loại IV Loại V Mức độ hài lịng Ơng/Bà chất lượng lao động nơng thơn sở sử dụng LĐ: Ơng/Bà vui lòng trả lời câu hỏi cách đánh dấu “X” vào câu trả lời: Hồn tồn Khơng hài Phân vân Hài lịng Rất hài lịng khơng hài lịng lòng Đánh giá Ký hiệu Tiêu chí đánh giá I Kiến thức kỹ nghề lao động nông thôn KK1 Kiến thức nghề liên quan tới công việc KK2 Kỹ nghề nghiệp liên quan tới công việc KK3 Năng lực vận dụng kiến thức kỹ nghề nghiệp vào sản xuất, kinh doanh KK4 Áp dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất, kinh doanh II Kỹ mềm trình độ ngoại ngữ, tin học MN1 Kỹ giao tiếp, ứng xử, làm việc nhóm,… MN2 Trình độ ngoại ngữ MN3 Trình độ tin học III Tình trạng sức khỏe SK1 Đủ điều kiện sức khỏe để làm việc SK2 Điều kiện sức khỏe phù hợp với môi trường hoạt động đơn vị/cơ sở sử dụng LĐ IV Ý thức, thái độ YT1 Nhiệt tình, trách nhiệm công việc YT2 Tuân thủ kỷ luật lao động YT3 Tác phong công nghiệp YT4 Thái độ tích cực đóng góp cho phát triển đơn vị/cơ sở sử dụng LĐ Đánh giá Ký hiệu Tiêu chí đánh giá V Hiểu biết xã hội HX1 Hiểu biết môi kinh tế - xã hội HX2 Hiểu biết trị, pháp luật liên quan ngành hoạt động HX3 Hiểu biết môi trường hoạt động đơn vị/cơ sở sử dụng LĐ Sau tuyển dụng, lao động nông thôn cần đào tạo thêm nội dung để đáp ứng yêu cầu công việc đơn vị/cơ sở sử dụng LĐ Ơng/Bà: Kiến thức chun mơn Trình độ ngoại ngữ, tin học Kỹ nghề nghiệp Ý thức, thái độ Kỹ mềm Hiểu biết xã hội Theo Ông/bà, tiến trình hội nhập kinh tế nay, lao động nơng thơn gặp hạn chế : Kiến thức kỹ nghề Ý thức, tác phong cơng nghiệp Kỹ mềm trình độ ngoại Hiểu biết xã hội ngữ, tin học Tình trạng sức khỏe Theo Ông/Bà, để thu hút cải thiện chất lượng lao động nông thôncần ý vấn đề về: Xây dựng chiến lược phát triển lao động nông thơn Cải thiện mơi trường làm việc Hỗ trợ tìm kiếm việc làm Phát triển loại hình kinh tế Khác: ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Xin chân thành cảm ơn hợp tác Ông/Bà! ... luận chất lượng lao động nông thôn Chương 2: Thực trạng chất lượng lao động nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng lao động nông thôn địa bàn Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương Chương 3: Giải pháp nâng cao. .. trạng lao động khu vực nông thôn nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng lao động nông thôn địa bàn thời gian qua, sở đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng lao động nơng thơn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. .. 2: THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG 2.1 Giới thiệu thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương 2.1.1 Đặc