Một số khái niệm liên quan đến trình tiêu thụ xác định kết tiêu thụ Doanh thu bán hàng Khi doanh nghiệp bán hàng hoá, sản phẩm, cung cấp lao vụ, dịch vụ cho khách hàng, giá trị thực gọi doanh thu bán hàng Nói cách khác, tồn số tiền bán hàng hoá, sản phẩm, cung cấp lao vụ, dịch vụ (kể phụ thu phí thu thêm ngồi giá bán – có) mà doanh nghiệp hưởng Tuy nhiên, phụ thuộc vào cách tính thuế hàng tiêu thụ mà tiêu doanh thu bán hàng có khác biệt định Đối với doanh nghiệp tính thuế VAT theo phương pháp khấu trừ, tiêu doanh thu không bao gồm thuế VAT phải nộp lượng hàng tiêu thụ Ngược lại, doanh nghiệp tính thuế VAT theo phương pháp trực tiếp đối tượng không chịu thuế VAT (đối tượng thuế xuất thuế tiêu thụ đặc biệt), tiêu doanh thu bán hàng bao gồm thuế phải nộp hàng tiêu thụ (tổng giá toán) Các khoản điều chỉnh giảm doanh thu Để thúc đẩy nhanh q trình tốn tiền hàng, doanh nghiệp thường xác định tỷ lệ thưởng cho người mua gọi chiết khấu bán hàng (chiết khấu toán) Chiết khấu toán số tiền thưởng tính tổng số doanh thu thu chấp nhận cho khách hàng toán trước thời hạn quy định Ngồi ra, q trình mua hàng, người mua hưởng khoản giảm giá hàng bán Giảm giá hàng bán số tiền giảm trừ cho khách hàngtính giá hố đơn hay hợp đồng cung cấp dịch vụ nguyên nhân đặc biệt hàng phẩm chất, không quy cách, giao hàng không thời gian, địa điểm hợp đồng v,v… (do chủ quan doanh nghiệp) Giảm giá hàng bán bao gồm khoản hồi khấu bớt giá Hồi khấu số tiền thưởng cho khách hàng khoảng thời gian định mua khối lượng lớn hàng hố (tính theo tổng số hàng mua thời gian đó) Bớt giá khoản thưởng (giảm trừ) giá bán thơng thường mua khối lượng lớn hàng hố đợt Trong q trình tiêu thụ, phát sinh khoản hàng bán bị trả lại Hàng bán bị trả lại số hàng coi tiêu thụ (đã chuyển giao quyền sở hữu, thu tiền hay người mua chấp nhận) bị người mua từ chối, trả lại người bán không tôn trọng hợp đồng kinh tế ký kết không phù hợp yêu cầu, tiêu chuẩn quy cách kỹ thuật, hàng phẩm chất, không chủng loại vv… Khoản doanh thu hàng bán bị trả lại trừ vào tổng số doanh thu tiêu thụ kỳ để tính doanh thu Doanh thu Tổng số doanh thu bán hàng sau trừ khoản giảm giá, chiết khấu bán hàng, doanh thu số hàng bán bị trả lại, thuế tiêu thụ đặc biêt, thuế xuất gọi doanh thu Giá vốn hàng bán Giá vốn hàng bán tất khoản chi phí mà doanh nghiệp bỏ để có số hàng mua, bao gồm hai khoản giá mua ghi hoá đơn chi phí thu mua Chi phí thu mua hàng hố biểu tiền tồn khoản hao phí lao động sống lao động vật hố mà đơn vị bỏ có liên quan đến việc thu mua hàng hố Thuộc chi phí thu mua hàng hố bao gồm chi phí vận chuyển, bốc dỡ,tiền thuê kho, thuê bến bãi, hoa hồng thu mua,… Do chi phí thu mua liên quan đến tồn hàng hoá kỳ nên cần phải phân bổ cho hàng tiêu thụ hàng lại theo tiêu thức phân bổ phù hợp Lãi gộp Lãi gộp tiêu thụ hàng hoá xác định cách lấy doanh thu trừ giá vốn hàng bán Chi phí bán hàng Chi phí bán hàng khoản chi phí mà doanh nghiệp bỏ có liên quan đến hoạt động tiêu thụ sản phẩm, hàng hố, lao vụ, dịch vụ kỳ chi phí nhân viên bán hàng, chi phí dụng vụ bán hàng, chi phí quảng cáo… Chi phí quản lý doanh nghiệp Chi phí quản lý doanh nghiệp khoản chi phí phát sinh có liên quan chung đến tồn hoạt động doanh nghiệp mà không tách riêng cho hoạt động Chi phí quản lý doanh nghiệp bao gồm nhiều loại chi phí quản lý kinh doanh, quản lý hành chi phí chung khác Lãi Lãi tiêu thụ phần chênh lệch (phần lại) lãi gộp chi phí bán hàng chi phí quản lý doanh nghiệp Lãi sau thuế Lãi sau thuế xác định lãi trừ thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp 10 Mối quan hệ doanh thu, chi phí xác định kết HĐKD Tổng doanh thu bán hàng sau trừ khoản giảm trừ doanh thu, phần lại gọi doanh thu bán hàng Doanh thu Tổng Doanh thu Thuế tiêu thụđặc = doanh thu - Chiết khấu - Giảm giá - hàng bán bị - biệt, thuế xuất tiêu thụ bán hàng thương mại hàng bán trả lại phả nộp Trong kinh tế thị trường, kết tiêu thụ mối quan tâm hàng đầu nhà quản trị, người đầu tư, chủ nợ… kết tiêu thụ sản phẩm hàng hoá dịch vụ biểu tiêu “Lãi gộp” “Lãi thuần” Lãi gộp tiêu thụ sản phẩm = Doanh thu - giá vốn hàng bán Lãi tiêu thụ phần chênh lệch (phần lại) lãi gộp chi phí bán hàng chi phí quản lý doanh nghiệp Lãi tiêu = thụ sản phẩm Lãi gộp tiêu Chi phí - thụ sản phẩm Chi phí quản lý - bán hàng doanh nghiệp Kết tiêu thụ hàng hoá, dịch vụ doanh nghiệp xác định số chênh lệch bên doanh thu bên giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng chi phí quản lý doanh nghiệp Lợi nhuận Doanh thu Tổng Tổng số Tổng số tiêu thụ số chi phí chi phí sản phẩm, = tiêu thụ sản - giá vốn - bán hàng - quản lý doanh dịch vụ, phẩm, dịch hàng trừ vào kết nghiệp trừ vào hàng hoá vụ, hàng hoá bán kỳ kết kỳ III/ Các phương thức tiêu thụ hàng hoá Quá trình tiêu thụ sản phẩm, hàng hố q trình xuất giao(chuyển giao quyền sở hữu) sản phẩm, hàng hoá dịch vụ cho khách hàngvà thu tiền Hiện tiêu thụ hàng hố sản phẩm gồm có phương thức sau: Phương thức tiêu thụ trực tiếp Là phương thức bán giao hàng cho bên mua trực tiếp thu mua kho Số hàng giao cho bên mua coi thức tiêu thụ Người bán quền sở hữu số sản phẩm này, lại có quyền thu tiền số sản phảm hàng hoá Phương thức chuyển hàng theo hợp đồng Tiêu thụ theo phương thức bên bán ký hợp đồng với bên mua theo hợp đồng ghi, số hàng hoá thuộc quyền sở hữu bên bán Khi bên mua chấp nhận toán (hoặc trả tiền) cho tồn phần số hàng hố số hàng hố coi tiêu thụ, bên bán quyền sở hữu số sản phẩm, hàng hố gửi bán Nếu bên mua khơng chấp nhận, bên bán nhận lại số hàng hoá gửi bán Phương thức bán hàng đại lý ký gửi Là phương thức bên chủ hàng (bên A) theo hợp đồng ký với bên nhận đại lý (Bên B) xuất giao sản phẩm, hàng hoá cho bên nhận đại lý Bên B bán hàng hưởng hoa hồng đại lý Hoa hồng bán đại lý doanh thu bên B Bên A trả tiền bán hàng cho bên B, chi phí thuê bán hàng ghi vào chi phí bán hàng Phương thức bán hàng trả góp Là phương thức bán hàng cho người mua trả tiền hàng nhiều lần Lần đầu thời điểm mua hàng số lại xẽ trả vào kỳ phải chịu tỷ lệ lãi quy định Phần chênh lệch giá bán hàng theo phương thức trả góp với bán hàng theo phương thức thơng thường thu nhập hoạt động tài bên bán Tiêu thụ theo phương thức hàng đổi hàng Bên bán xuất giao hàng cho bên mua đông thời nhận hàng bên mua, trình mua bán diễn q trình giá phí kế tốn Khi giao sản phẩm, hàng hoá cho bên mua phải phản ánh thuế GTGT phải nộp theo giá bán Phương thức vận chuyển thẳng, không qua kho Hàng thu mua không nhập kho mà vận chuyển thẳng đến giao cho người mua Công ty thương mại phải tiến hành tốn với bên bán bên mua (có tham gia tốn) làm trung gian, mơi giới để hưởng hoa hồng (khơng tham gia tốn) Tiêu thụ nội Trong cac doanh nghiệp phát sinh nghiệp vụ cung ứng sản phẩm hàng hoá, lao vụ dịch vụ doanh nghiệp thành viên doanh nghiệp lẫn đơn vị với đơn vị trực thuộc Ngồi tiêu thụ nội nội dung sau: + Doanh nghiệp sử dụng sản phẩm hàng hoá để trả lương cho cơng nhân viên + Sử dụng sản phẩm hàng hố… để biếu tặng, phục vụ hội nghị doanh nghiệp + Sử dụng hàng hoá doanh nghiệp sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh quảng cáo IV/ Các phương pháp tính giá vốn hàng tiêu thụ Để xác định kết tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, bên cạnh yếu tố doanh thu thuần, chi phí quản lý, chi phí bán hàng, kế toán cần phải xác định trị giá vốn hàng tiêu thụ Trị giá vốn hàng tiêu thụ tính theo giá thực tế, nhập kho giá xuất bán theo giá Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào đặc điểm kinh doanh lĩnh vực (sản xuất, thương mại) mà trị giá vốn hàng tiêu thụ xác định khác Với doanh nghiệp sản suất, trị giá vốn hàng bán tính theo giá thành sản xuất thực tế (giá thành cơng xưởng thực tế): cịn với doanh nghiệp thương mại, trị giá vốn hàng xuất bán bao gồm hai phận: - Trị giá mua hàng tiêu thụ - Phí thu mua phân bổ cho hàng tiêu thụ Đối với doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ, trị giá vốn hàng tiêu thụ giá thành thực tế dịch vụ thực với khách hàng Còn doanh nghiệp sản xuất, để tính giá thành sản phẩm, cần xác định giá vật tư xuất dùng Giá vật tư xuất dùng cho sản xuất tính theo giá vật tư mua vào, bao gồm giá mua chi phí thu mua Có thể khái qt trình tự tính giá sản phẩm dịch vụ, hàng hoá tiêu thụ giá vật tư xuất dùng cho sản xuất kinh doanh qua bước sau: Bước 1: Xác định số lượng sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ tiêu thụ theo loạivà theo khách hàng với số lượng vật liệu, công cụ xuất dùng cho sản xuất kinh doanh Bước 2: Xác định giá đơn vị loại hàng xuất bán, xuất dùng (với sản phẩm, dịch vụ: Giá thành sản xuất: với hàng hoá: Đơn giá mua: với vật tư xuất dùng: Giá thực tế xuất kho) Bước 3: Phân bổ phí thu mua cho hàng tiêu thụ (với kinh doanh thương mại) theo phương thức phù hợp (số lượng, trọng lượng, doanh thu, trị giá mua…) Phương pháp tính theo giá bình qn - Phương pháp tính theo giá bình qn gia quyền Giá thực tế Số lượng hàng hố Giá đơn vị bình = x Giá đơn vị bình Giá thực tế hàng tồn đầu kỳ vàgia nhập kỳ hàng hoá xuất kho xuất kho kỳ quân quyền = quân gia quyền Số lượng thực tế hàng tồn nhập kỳ - Phương pháp tính giá bình qn cuối kỳ trước (tồn đầu kỳ) Giá thực tế Số lượng hàng hoá Giá đơn vị bình x Giá thực tế hàng hố cuối kỳ trước (tồn đầu kỳ) xuất kho kỳ quân cuối kỳ trước = quân cuối kỳ trước Số lượng thực tế hàng cuối kỳ trước (tồn đầu kỳ) Giá đơn vị bình hàng hố xuất kho = - Phương pháp đơn giá bình quân sau lần nhập Gia thực tế Số lượng hàng hoá = hàng hoá xuất kho Giá đơn vị bình quân = sau lần nhập Giá đơn vị bình quân x xuất kho kỳ sau lần nhập Giá thực tế hàng hoá tồn kho sau lần nhập Số lượng hàng tôn kho sau lần nhập Phương pháp nhập trước xuất trước (FIFO) Theo phương pháp này, số hàng hố nhập trước xuất trước, xuất hết số nhập trước đến số nhập sau theo giá thực tế số hàng xuất Phương pháp thích hợp cho trường hợp giá ổn định có xu hướng giảm Phương pháp nhập sau xuất trước (LIFO) Phương pháp dựa giả thiết hàng hoá mua sau xuất trước tiên (ngược với phương pháp FIFO trên) Giả thiết nhâp sau xuất trước tính đến thời điểm xuất kho hàng hố khơng phải đến cuối kỳ xác định Phơng pháp thích hợp trường hợp lạm phát Phương pháp trực tiếp (hay thực tế đích danh) Theo phương pháp này, hàng hố xác định theo đơn hay lô giữ nguyên từ lúc nhập vào xuất bán Khi xuất hàng tính theo giá thực tế hàng Do phương pháp cịn gọi phương pháp đặc điểm riêng hay phương pháp thực tế đích danh Phương pháp thường dùng với loại hàng hố có giá trị cao có tính tách biệt Phương pháp giá hạch toán Do biến động thường xuyên việc xác định giá thực tế hàng hoá theo định kỳ, để ghi chép kịp thời trị giá hàng hoá nhập - xuất doanh nghiệp cần dùng loại giá ổn định thời kỳ dài nên dùng giá hạch toán (giá kế hoạch) Giá hạch tốn giá tự doanh nghiệp quy định, có tính chất ổn định ghi vào sổ hàng hố hàng ngày, khơng có ý nghĩa việc tốn Giá hạch tốn chọn làm sở xây dựng hạch toán hàng hoá kỳ Nhưng giá hạch tốn phải quy định cụ thể cho loại hàng hoá phải quy định thống cho kỳ hạch toán Theo cách này, hàng ngày kế tốn tình hình nhập - xuất - tồn kho hàng hoá theo giá hạch toán Đến cuối kỳ, kế toán tổng hợp giá thực tế hàng hoá nhập kho, xác định hệ số giá loại hàng tính giá thực tế xuất kho theo công thức: Trị giá thực tế Trị giá toán = hàng xuất kỳ x hàng xuất kỳ Hệ số giá Trị giá thực tế hàng tồn kho đầu kỳ nhập kỳ Hệ số giá = Trị giá hạch toán hàng tồn kho đầu kỳ nhập kỳ Trên phương pháp tính giá hàng xuất bán Mỗi phương pháp có nội dung, ưu, nhược điểm điều kiện áp dụng định Doanh nghiệp cần phải vào đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh mình, khả trình độ cán kế toán yêu cầu quản lý vận dụng phương pháp thích hợp Việc vận dụng phương pháp tính giá xuất thực tế hàng hoá doanh nghiệp phải tôn trọng “nguyên tắc quán hạch tốn” tức dùng phương pháp phải thống với phương pháp kỳ hạch toán thay đổi phải giải thích rõ ràng * Đối với chi phí thu mua: Do liên quan đến lượng hàng tiêu thụ kỳ tồn kho cuối kỳ nên cần phân bổ cho hàng tiêu thụ chưa tiêu thụ kỳ Chi phí thu mua Chi phí thương mạicủa hàng tồn đầu kỳ + hàng nhập kho kỳ Chi phí thu mua phân bổ cho hàng = bán kỳ Tổng tiêu thức phân bổ cho hàng bán kỳ hàng tồn kho cuối kỳ Tiêu thức phân bổ X cho hàng bán kỳ Tiêu thức phân bổ là: trị giá mua, doanh thu, số lượng… Như tuỳ theo phương pháp tính giá doanh nghiệp, theo tiêu thức phân bổ chi phí thu mua hàng hố Ta xác định giá thực tế hàng xuất bán kỳ (giá vốn) V/ Kế toán nghiệp vụ tiêu thụ hàng hoá Doanh thu bán hàng (doanh thu bán hàng hoá) toàn số tiền thu tiêu thụ hàng hoá, cung cấp dịch vụ cho khách hàng Nợ TK 632 Có TK 157 - Phản ánh doanh thu thuế VAT (theo giá quy định) hàng giao cho sở bán hàng đại lý, ký gưỉ bán Nợ TK 131 Có TK 511 Có TK 3331 - Phản ánh hoa hồng trả cho sở nhận bán hàng đại lý ký gửi: + Trường hợp hoa hồng tính theo giá bán có thuế VAT Nợ TK 641 Nợ TK 3331 Có TK 131 + Trường hợp hoa hồng tính giá bán khơng có thuế VAT: Nợ TK 641 Có TK 131 - Ghi nhận tiền sở nhận bán hàng đại lý, ký gửi tốn: Nợ TK 111, 112 Có TK 131 Tại đơn vị nhận bán hàng đại lý - Khi nhận hàng, vào giá ghi hợp đồng ghi Nợ TK 003 - Khi bán hàng (hoặc khơng bán trả lại) BT1 Xố sổ số hàng bán (hoặc trả lại) Có TK 003 BT2 Phản ánh số tiền hàng đại lý bán (tổng số tiền hàng) Nợ TK 111,112,131… Có TK 331 BT3 Phản ánh số hoa hồng hưởng (khơng có thuế VAT) Nợ TK 131 Có TK 511 ... phí quản lý doanh nghiệp Lợi nhuận Doanh thu Tổng Tổng số Tổng số tiêu thụ số chi phí chi phí sản phẩm, = tiêu thụ sản - giá vốn - bán hàng - quản lý doanh dịch vụ, phẩm, dịch hàng trừ vào kết. .. biệt, thuế xuất tiêu thụ bán hàng thương mại hàng bán trả lại phả nộp Trong kinh tế thị trường, kết tiêu thụ mối quan tâm hàng đầu nhà quản trị, người đầu tư, chủ nợ… kết tiêu thụ sản phẩm hàng... doanh nghiệp Lãi tiêu = thụ sản phẩm Lãi gộp tiêu Chi phí - thụ sản phẩm Chi phí quản lý - bán hàng doanh nghiệp Kết tiêu thụ hàng hoá, dịch vụ doanh nghiệp xác định số chênh lệch bên doanh thu