BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI ĐỖ THỊ ĐÀI TRANG ĐỘC TÍNH CẤP VÀ TÁC DỤNG CỦA VIÊN NANG TRÀNG PHỤC LINH TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM ĐẠI TRÀNG TRÊN ĐỘNG VẬT THỰC NGHIỆM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BÁC SỸ ĐA KHOA KHÓA 2010 – 2016 HÀ NỘI – 2016 BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI ĐỖ THỊ ĐÀI TRANG ĐỘC TÍNH CẤP VÀ TÁC DỤNG CỦA VIÊN NANG TRÀNG PHỤC LINH TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM ĐẠI TRÀNG TRÊN ĐỘNG VẬT THỰC NGHIỆM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BÁC SỸ ĐA KHOA KHÓA 2010 – 2016 Người hướng dẫn khoa học: Th.S Đậu Thùy Dương HÀ NỘI – 2016 LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập nghiên cứu trường Đại học Y Hà Nội, em may mắn thực khóa luận tốt nghiệp Bộ mơn Dược lý Để hồn thành khóa luận này, ngồi nỗ lực thân, em nhận nhiều giúp đỡ từ phía thầy cơ, gia đình bạn bè Với lịng kính trọng biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới: Ban giám hiệu trường Đại học Y Hà nội, Phòng Quản lý đào tạo đại học, Bộ môn Dược lý tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ em trình học tập nghiên cứu Em xin trân trọng cảm ơn TS Phạm Thị Vân Anh trưởng Bộ môn Dược lý - Trường Đại học Y Hà Nội Em xin trân trọng cảm ơn PGS TS Nguyễn Trọng Thông nguyên Trưởng Bộ môn Dược lý - Trường Đại học Y Hà Nội Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới ThS Đậu Thùy Dương, người trực tiếp hướng dẫn, tận tình dạy bảo tạo điều kiện giúp đỡ cho em suốt q trình thực khóa luận Em xin cảm ơn thầy giáo, cô giáo, anh chị kỹ thuật viên cán Bộ môn Dược lý nhiệt tình giúp đỡ em trình nghiên cứu Con xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình ln bên cạnh con, động lực cho cố gắng suốt chặng đường Cuối cùng, xin cảm ơn bạn bè động viên, khuyến khích, giúp đỡ tơi nhiều suốt sáu năm học, thời gian tơi làm khóa luận Hà Nội, ngày 10 tháng năm 2016 Đỗ Thị Đài Trang LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan thực q trình làm khóa luận cách khoa học, xác trung thực Các kết quả, số liệu khóa luận hồn tồn có thực, kết thu từ trình nghiên cứu chưa đăng tải lên tài liệu khoa học Hà Nội, ngày 10 tháng năm 2016 Người thực Sinh viên: Đỗ Thị Đài Trang DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CD : Crohn’s disease (bệnh Crohn) E.coli : Escherichia coli UC : Ulcerative colitis (Viêm loét đại trực tràng chảy máu) VĐT : Viêm đại tràng VĐTCT : Viêm đại tràng cấp tính VĐTMT : Viêm đại tràng mạn tính VLĐTTCM : Viêm loét đại trực tràng chảy máu VNTPL : Viên nang Tràng phục linh YHCT : Y học cổ truyền YHHĐ : Y học đại pANCA : Perinuclear antineutrophil cytoplasmic antibodies ASCA : Anti- Sacharomyces cerevisiae antibodies CMC : Carboxymethyl cellulose MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1.Sơ lược giải phẫu - sinh lý – mô học đại tràng 1.1.1 Giải phẫu đại tràng , , 1.1.2 Sinh lý đại tràng Đại tràng gồm chức 1.1.3 Mô học đại tràng 1.2.Định nghĩa, phân loại bệnh viêm đại tràng 1.2.1 Định nghĩa 1.2.2 Phân loại 1.3 Dịch tễ học bệnh VĐT 1.4 Nguyên nhân chế bệnh sinh VĐT 1.5 Chẩn đoán VĐT 11 1.5.1 Chẩn đoán VĐTC , , 11 1.5.2 Chẩn đoán VĐTM 12 1.6 Điều trị VĐT 15 1.6.1 VĐT nguyên nhiễm khuẩn: chủ yếu điều trị nội khoa, bao gồm , 15 1.6.2 VĐT không nhiễm khuẩn 15 1.7 Thuốc nghiên cứu 18 1.7.1 Tác dụng viên nang Tràng phục linh (VNTPL) 18 1.7.2 Các thành phần VNTPL 18 1.8 Thuốc đối chứng 21 CHƯƠNG 23 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 23 2.1 Nguyên liệu nghiên cứu 23 2.2 Hóa chất, máy móc, thiết bị phục vụ nghiên cứu 24 2.3 Đối tượng nghiên cứu 24 2.4 Địa điểm, thời gian nghiên cứu 25 2.5 Phương pháp nghiên cứu 25 2.5.1 Nghiên cứu độc tính cấp VNTPL theo đường uống chuột nhắt trắng 25 2.5.2 Nghiên cứu tác dụng VNTPL điều trị viêm đại tràng 25 2.5.3 Xử lý phân tích số liệu 29 CHƯƠNG 29 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 29 3.1 Nghiên cứu độc tính cấp VNTPL theo đường uống chuột nhắt trắng 29 3.2 Nghiên cứu tác dụng viên nang Tràng phục linh mô hình VĐT 30 3.2.1 Đo độ di động than hoạt lòng ruột theo phương pháp Dobrescu 30 3.2.2 Nghiên cứu ảnh hưởng nhu động trương lực trơn cô lập 32 3.2.3 Kết đánh giá tác dụng VNTPL lên tổn thương đại thể niêm mạc đại tràng 34 3.2.2 Kết đánh giá tác dụng TPL lên tổn thương vi thể niêm mạc 37 CHƯƠNG 45 BÀN LUẬN 45 4.1 Độc tính cấp VNTPL 45 4.2.Tác dụng VNTPL điều trị VĐT thực nghiệm 45 Theo định nghĩa, VĐT bệnh lý đại tràng gây tổn thương mặt thực thể rối loạn mặt chức năng, để đánh giá tác dụng thuốc điều trị VĐT cần phải đánh giá hai phương diện Chúng tiến hành nghiên cứu tác dụng VNTPL việc cải thiện rối loạn chức đại tràng thông qua việc đánh giá ảnh hưởng thuốc nhu động ruột tác dụng cải thiện tổn thương thực thể thông qua đánh giá giảm điểm viêm đại thể vi thể 45 4.2.1 Ảnh hưởng VNTPL đo độ di động than hoạt lòng ruột 45 Đại tràng phần quan trọng ống tiêu hóa, có chức tạo phân đào thải sản phẩm cặn bã thức ăn dạng phân Khi có tổn thương viêm lịng đại tràng dẫn đến tình trạng tăng co bóp trơn đại tràng (tăng nhu động ruột), biểu tăng số lần thay đổi tính chất phân (phân lỏng, nát) Nhu động ruột đánh giá gián tiếp thông qua việc đo độ di động than hoạt lòng ruột, độ di động than hoạt lòng ruột đánh giá tỷ lệ % chiều dài đoạn ruột có than hoạt so với chiều dài đoạn ruột từ môn vị đến manh tràng chuột 46 Kết đánh giá ảnh hưởng VNTPL nhu động ruột cho thấy: Ở thời điểm 20 phút sau uống than hoạt, lô thuốc thử lô chứng dương làm giảm nhu động ruột rõ rệt so với lô chứng sinh học, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) Đồng thời không thấy khác biệt có ý nghĩa thống kê lơ dùng VNTPL liều so với lô chứng dương (p > 0,05) Điều chứng tỏ VNTPL làm giảm nhu động ruột tác dụng tương đương so với tác dụng Duspatalin 46 Ở thời điểm 40 phút sau uống than hoạt, VNTPL liều 360 mg/kg/ngày Duspatalin có xu hướng làm giảm nhu động ruột khác biệt khơng có ý nghĩa (p > 0,05), VNTPL liều 1080 mg/kg/ngày khơng có khác biệt với lơ chứng sinh học Vì vậy, thời điểm khơng so sánh tác dụng làm giảm nhu động ruột lô Than hoạt dạng dung dịch, thuốc di chuyển xuống đại tràng nhanh, sau 20 phút thuốc xuống qua manh tràng Nếu chọn thời điểm muộn hơn, than hoạt xuống đại tràng tất mơ hình, khơng đánh giá xác tình trạng nhu động ruột lô 46 Như vậy, để đánh giá tác dụng làm giảm nhu động ruột thuốc tốt chọn thời điểm 20 phút sau uống than hoạt Ở thời điểm này, VNTPL làm giảm nhu động ruột rõ rệt tác dụng tương đương với Duspatalin 46 4.2.2 Ảnh hưởng VNTPL nhu động trương lực trơn ruột cô lập 46 Nhu động ruột đánh giá qua số tần số biên độ nhu động Phương pháp đo độ di động than hoạt long ruột (invivo) cho phép đánh giá tình trạng chung nhu động ruột mà không cho phép phân biệt thay đổi nhu động ruột thay đổi tần số hay biên độ Để hiểu rõ tác dụng VNTPL, tiến hành nghiên cứu nhu động ruột ruột thỏ cô lập (invitro) Việc cô lập đoạn đại tràng khỏi thể cho phép đánh giá riêng biệt nhu động trơn đại tràng, loại bỏ yếu tố tác động nội sinh sóng nhu động từ đoạn ruột non di chuyển xuống, nhiên lại bị tác động yếu tố từ bên nhiệt độ, độ ẩm v.v 46 Kết nghiên cứu cho thấy: Khi sử dụng VNTPL liều 180 mg/100 ml Tyrod thấy tần số nhu động ruột thỏ cô lập giảm khơng có ý nghĩa thống kê so với trước dùng thuốc (p > 0,05) VNTPL liều lại 360 mg/100 ml Tyrod, 720 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod làm giảm tần số nhu động ruột so với trước dùng thuốc, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) Ngược lại, với VNTPL liều 720 mg/100 ml Tyrod làm giảm biên độ nhu động ruột khác biệt khơng có ý nghĩa (p > 0,05) VNTPL liều 180 mg/100 ml Tyrod, 360 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod làm giảm rõ rệt biên độ nhu động ruột (p < 0,05) 46 Như vậy, VNTPL liều 360 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod có tác dụng làm giảm tần số biên độ nhu động ruột VNTPL liều 180 mg/100 ml Tyrod làm giảm biên độ nhu động ruột, liều 1720 mg/100 ml Tyrod làm giảm tần số nhu động ruột 47 Từ kết nghiên cứu ảnh hưởng VNTPL nhu động ruột thông qua đo độ di động than hoạt lịng ruột ruột lập cho thấy: VNTPL liều 360 mg/kg liều 1080 mg/kg có tác dụng làm giảm nhu động ruột invivo invitro 47 4.2.3 Tác dụng VNTPL mơ hình VĐT 47 Để tiến hành nghiên cứu tác dụng VNTPL việc điều trị VĐT trước hết phải gây VĐT mơ hình thực nghiệm Trên giới có nhiều hóa chất sử dụng để gây mơ hình VĐT Trinitrobenzene - Sulfonic acid (TNBS), Dextran Sulfat Sodium (DSS), Oxazalone (OXZ) v.v Các nghiên cứu trước chứng minh tác động acid acetic gây tổn thương niêm mạc đại tràng quan sát đại thể vi thể rõ ràng , , Để phù hợp với điều kiện Việt Nam, chúng tơi chọn acid acetic để gây mơ hình VĐT Sau so sánh tác dụng VNTPL với Mesalazin thuốc chứng minh có hiệu việc điều trị VĐT sử dụng nhiều làm chứng dương nghiên cứu tác dụng thuốc điều trị VĐT 47 Mesalazin có tác dụng cải thiện rõ rệt tổn thương niêm mạc đại tràng đại thể vi thể so với lô mô hình, khác biệt có ý nghĩa thống kê Kết phù hợp với kết nghiên cứu trước , VNTPL liều 0,21 g/kg/ngày 1,05 g/kg/ngày có xu hướng cải thiện tổn thương đại thể vi thể niêm mạc đại tràng so với lơ mơ hình, khác biệt chưa có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) 47 KẾT LUẬN 48 KIẾN NGHỊ 50 VNTPL cần tiếp tục nghiên cứu thêm sâu tác dụng dược lý mơ hình VĐTMT 50 Cần sản xuất thuốc đại trà dạng viên nang sử dụng điều trị rộng rãi nhân dân, để kịp thời đáp ứng nhu cầu thiết yếu, tiện lợi, dễ sử dụng hiệu 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Quy trình nghiên cứu tác dụng VNTPL lên mơ hình gây VĐT động vật thực nghiệm 28 Bảng 2.2: Bảng đánh giá tổn thương đại thể niêm mạc đại tràng 28 Bảng 2.3: Bảng đánh giá tổn thương vi thể niêm mạc đại tràng 29 Bảng 3.1 Ảnh hưởng thuốc thử VNTPL độ di động than hoạt lòng ruột 30 Bảng 3.2 Ảnh hưởng VNTPL nhu động trương lực trơn cô lập 32 Bảng 3.3: Ảnh hưởng VNTPL lên tổn thương đại thể niêm mạc 34 Bảng 3.4: Ảnh hưởng TPL lên tổn thương vi thể niêm mạc 37 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Ảnh hưởng thuốc thử VNTPL độ di động than hoạt lòng ruột 31 Biểu đồ 3.2 Ảnh hưởng VNTPL tần số nhu động ruột 33 Biểu đồ 3.3 Ảnh hưởng VNTPL biên độ trương lực trơn cô lập 33 Biểu đồ 3.4 Ảnh hưởng VNTPL lên tổn thương đại thể niêm mạc đại tràng 35 Biểu đồ 3.5: Ảnh hưởng VNTPL lên tổn thương vi thể niêm mạc đại tràng 37 39 Hình 3.3: Hình ảnh đại thể đại tràng Hình 3.4: Hình ảnh đại thể đại Lơ Mơ hình tràng Chuột 12: Điểm đại thể:5 Lơ Mơ hình Chuột 14: Điểm đại thể:5 Hình 3.5: Hình ảnh đại thể đại tràng Hình 3.6: Hình ảnh đại thể đại tràng Lô Mesalazin Lô Mesalazin 40 Chuột 24: Điểm đại thể:1 Chuột 25: Điểm đại thể:3 Hình 3.7: Hình ảnh đại thể đại tràng Hình 3.8: Hình ảnh đại thể đại tràng Lô VNTPL liều thấp Lô VNTPL liều thấp Chuột 31: Điểm đại thể:1 Chuột 34: Điểm đại thể:5 Hình 3.9: Hình ảnh đại thể đại tràng Hình 3.10: Hình ảnh đại thể đại tràng Lơ VNTPL liều cao Lô VNTPL liều cao Chuột 38: Điểm đại thể:1 Chuột 40: Điểm đại thể:4 41 Một số hình ảnh vi thể đại tràng: Hình 3.11: Hình ảnh vi thể đại tràng lô chứng sinh học (HE x 200) Mẫu 1: Biểu mơ phủ niêm mạc, tuyến có số lượng hình thái giới hạn bình thường, khơng lớp màng nhầy, khơng thấy thối hóa hay hoại tử Mơ đệm khơng xâm nhập viêm, khơng hình thành ổ áp xe, mô đệm không tăng sinh xơ, lớp không sản Điểm vi thể: Hình ảnh ổ apxe, mơ đệm xâm nhập nhiều tế bào viêm Hình 3.12: Hình ảnh vi thể đại tràng lơ mơ hình (HE x 200) Mẫu 14: Một số vùng nhỏ màng nhầy, mô đệm phù có xâm nhập nhiều tế bào viêm tới sát lớp có Các tế bào viêm gồm bạch cầu đa nhân trung tính (chủ yếu) lympho bào, bạch cầu toan Rải rác có ổ áp xe mơ đệm lớp biểu mô Một số vùng biểu mô phủ tuyến mức độ vừa Điểm vi thể: 414 42 Hình 3.13: Hình ảnh vi thể đại trànऀऀ0ऀ☁ऀऀऀऀऀऀ ἀ ऀ 44242 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 4422 ऀऀऀऀऀऀ°┆⌄ऀऀऀऀऀऀऀऀऀ ∇⅁ 43 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434 3434343434343434343434343434343434343434343434343434343434343434343434343á :ểht iv mểiĐ ẹhn ộđ cứm nếyut àv ủhp ôm uểib ỏhn gnùv ốs tộM ex p Hình 3.14: Hình ảnh vi thể đại tràng lô VNTPL liều thấp (HE x 200) Mẫu 33: Có vùng nhỏ màng nhầy, mơ đệm phù có xâm nhập lan tỏa nhẹ tế bào viêm Các tế bào viêm gồm bạch cầu đa nhân trung tính lympho Iऀऀİऀऀ Ő☀ऀऀऀऀऀऀ ἀ ऀऀ0ऀऀ 43Űऀऀऀऀऀऀऀ°┆ऀ␇ऀ⌄ऀ∇ऀ⅁ऀ ːऀ43 ऀѮऀ߁ऀѮऀ߁ऀऀऀऀऀ43ऀÿऀऀŨऀ ऀἀऀऀऀऀऀऀ☁ऀ0ऀऀ 43Űऀऀऀऀऀऀऀ°┆ऀ␇ऀ⌄ऀ∇ऀ⅁ऀऀἀPऀऀऀऀऀऀऀ☀ŐऀऀGːऀːऀ :ểht iv mểiĂऀऀऀऀऀऀ°┆ऀ␇ऀ⌄ऀ∇ऀ⅁ऀ Hình 3.15: Hình ảnh vi thể đại tràng lô VNTPL liều cao (HE x 200) Mẫu 42: Một số vùng nhỏ màng nhầy, mơ đệm phù có xâm nhập lan tỏa nhẹ tế bào viêm Trong lớp mô đệm lớp biểu mô khơng thấy hình thành ổ áp xe, có ổ nhỏ biểu mơ 434 44 phủ cấu trúc tuyến Điểm vi thể: 45 CHƯƠNG BÀN LUẬN Viêm đại tràng bệnh thường gặp nhiều nguyên nhân gây nên, điều trị nội khoa phương pháp phổ biến có tác dụng cải thiện triệu chứng tổn thương thực thể đại tràng Các thuốc Tây y có hiệu rõ ràng việc hỗ trợ điều trị viêm đại tràng Tuy nhiên tìm hiểu vị thuốc YHCT để điều trị VĐT nhận nhiều quan tâm y học Việc sử dụng phương pháp khoa học y học làm sáng tỏ tác dụng vị thuốc YHCT có ý nghĩa thiết thực, đặc biệt nước ta nước có truyền thống sử dụng YHCT để chăm sóc sức khỏe nhân dân Từ mục tiêu đề tài kết nghiên cứu, xin bàn luận số vấn đề sau: 4.1 Độc tính cấp VNTPL Thử độc tính thuốc động vật thực nghiệm việc làm bắt buộc nghiên cứu thuốc Kết nghiên cứu độc tính cịn sở cho việc tính tốn liều dùng dự phịng tác dụng khơng mong muốn xảy Qua nghiên cứu độc tính cấp (LD50) VNTPL chuột nhắt trắng cho thấy với liều 10000mg/kg thể trọng chuột (gấp 27,78 lần liều dự kiến có tác dụng tương đương người) không thấy dấu hiệu bất thường ngày theo dõi khơng có chuột chết vịng 72 sau uống thuốc thử Vì chưa xác định LD50 VNTPL chuột nhắt trắng theo đường uống Các thành phần thuốc có VNTPL sử dụng từ lâu chưa gặp độc tính cấp tác dụng khơng mong muốn Sự kết hợp vị thuốc với tạo nên độc tính cấp, kết nghiên cứu chứng tỏ VNTPL có phạm vi an toàn rộng 4.2.Tác dụng VNTPL điều trị VĐT thực nghiệm Theo định nghĩa, VĐT bệnh lý đại tràng gây tổn thương mặt thực thể rối loạn mặt chức năng, để đánh giá tác dụng thuốc điều trị VĐT cần phải đánh giá hai phương diện Chúng tiến hành nghiên cứu tác dụng VNTPL việc cải thiện rối loạn chức đại tràng thông qua việc đánh giá ảnh hưởng thuốc nhu động ruột tác dụng cải thiện tổn thương thực thể thông qua đánh giá giảm điểm viêm đại thể vi thể 4.2.1 Ảnh hưởng VNTPL đo độ di động than hoạt lòng ruột 46 Đại tràng phần quan trọng ống tiêu hóa, có chức tạo phân đào thải sản phẩm cặn bã thức ăn dạng phân Khi có tổn thương viêm lòng đại tràng dẫn đến tình trạng tăng co bóp trơn đại tràng (tăng nhu động ruột), biểu tăng số lần ngồi thay đổi tính chất phân (phân lỏng, nát) Nhu động ruột đánh giá gián tiếp thông qua việc đo độ di động than hoạt lòng ruột, độ di động than hoạt lòng ruột đánh giá tỷ lệ % chiều dài đoạn ruột có than hoạt so với chiều dài đoạn ruột từ môn vị đến manh tràng chuột Kết đánh giá ảnh hưởng VNTPL nhu động ruột cho thấy: Ở thời điểm 20 phút sau uống than hoạt, lô thuốc thử lô chứng dương làm giảm nhu động ruột rõ rệt so với lô chứng sinh học, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) Đồng thời khơng thấy khác biệt có ý nghĩa thống kê lô dùng VNTPL liều so với lô chứng dương (p > 0,05) Điều chứng tỏ VNTPL làm giảm nhu động ruột tác dụng tương đương so với tác dụng Duspatalin Ở thời điểm 40 phút sau uống than hoạt, VNTPL liều 360 mg/kg/ngày Duspatalin có xu hướng làm giảm nhu động ruột khác biệt khơng có ý nghĩa (p > 0,05), VNTPL liều 1080 mg/kg/ngày khơng có khác biệt với lơ chứng sinh học Vì vậy, thời điểm không so sánh tác dụng làm giảm nhu động ruột lô Than hoạt dạng dung dịch, thuốc di chuyển xuống đại tràng nhanh, sau 20 phút thuốc xuống qua manh tràng Nếu chọn thời điểm muộn hơn, than hoạt xuống đại tràng tất mơ hình, khơng đánh giá xác tình trạng nhu động ruột lô Như vậy, để đánh giá tác dụng làm giảm nhu động ruột thuốc tốt chọn thời điểm 20 phút sau uống than hoạt Ở thời điểm này, VNTPL làm giảm nhu động ruột rõ rệt tác dụng tương đương với Duspatalin 4.2.2 Ảnh hưởng VNTPL nhu động trương lực trơn ruột cô lập Nhu động ruột đánh giá qua số tần số biên độ nhu động Phương pháp đo độ di động than hoạt long ruột (invivo) cho phép đánh giá tình trạng chung nhu động ruột mà không cho phép phân biệt thay đổi nhu động ruột thay đổi tần số hay biên độ Để hiểu rõ tác dụng VNTPL, tiến hành nghiên cứu nhu động ruột ruột thỏ cô lập (invitro) Việc cô lập đoạn đại tràng khỏi thể cho phép đánh giá riêng biệt nhu động trơn đại tràng, loại bỏ yếu tố tác động nội sinh sóng nhu động từ đoạn ruột non di chuyển xuống, nhiên lại bị tác động yếu tố từ bên nhiệt độ, độ ẩm v.v Kết nghiên cứu cho thấy: Khi sử dụng VNTPL liều 180 mg/100 ml Tyrod thấy tần số 47 nhu động ruột thỏ cô lập giảm khơng có ý nghĩa thống kê so với trước dùng thuốc (p > 0,05) VNTPL liều lại 360 mg/100 ml Tyrod, 720 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod làm giảm tần số nhu động ruột so với trước dùng thuốc, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) Ngược lại, với VNTPL liều 720 mg/100 ml Tyrod làm giảm biên độ nhu động ruột khác biệt khơng có ý nghĩa (p > 0,05) VNTPL liều 180 mg/100 ml Tyrod, 360 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod làm giảm rõ rệt biên độ nhu động ruột (p < 0,05) Như vậy, VNTPL liều 360 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod có tác dụng làm giảm tần số biên độ nhu động ruột VNTPL liều 180 mg/100 ml Tyrod làm giảm biên độ nhu động ruột, liều 1720 mg/100 ml Tyrod làm giảm tần số nhu động ruột Từ kết nghiên cứu ảnh hưởng VNTPL nhu động ruột thông qua đo độ di động than hoạt lòng ruột ruột cô lập cho thấy: VNTPL liều 360 mg/kg liều 1080 mg/kg có tác dụng làm giảm nhu động ruột invivo invitro 4.2.3 Tác dụng VNTPL mơ hình VĐT Để tiến hành nghiên cứu tác dụng VNTPL việc điều trị VĐT trước hết phải gây VĐT mô hình thực nghiệm Trên giới có nhiều hóa chất sử dụng để gây mơ hình VĐT Trinitrobenzene - Sulfonic acid (TNBS), Dextran Sulfat Sodium (DSS), Oxazalone (OXZ) v.v Các nghiên cứu trước chứng minh tác động acid acetic gây tổn thương niêm mạc đại tràng quan sát đại thể vi thể rõ ràng , , Để phù hợp với điều kiện Việt Nam, chọn acid acetic để gây mơ hình VĐT Sau so sánh tác dụng VNTPL với Mesalazin thuốc chứng minh có hiệu việc điều trị VĐT sử dụng nhiều làm chứng dương nghiên cứu tác dụng thuốc điều trị VĐT Mesalazin có tác dụng cải thiện rõ rệt tổn thương niêm mạc đại tràng đại thể vi thể so với lơ mơ hình, khác biệt có ý nghĩa thống kê Kết phù hợp với kết nghiên cứu trước , VNTPL liều 0,21 g/kg/ngày 1,05 g/kg/ngày có xu hướng cải thiện tổn thương đại thể vi thể niêm mạc đại tràng so với lô mô hình, khác biệt chưa có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) Kết nghiên cứu cho thấy cải thiện tổn thương đại thể vi thể lô dùng VNTPL với lô chứng dương mesalazin khơng có khác biệt (p > 0,05) Mặc dù VNTPL chưa có kết rõ ràng việc cải thiện tổn thương đại thể vi thể so với lơ mơ hình, lại tỏ có hiệu so sánh với tác dụng Mesalazin Vì vậy, VNTPL có tác dụng việc điều trị VĐT VNTPL sử dụng nghiên cứu đường uống liều, liều thấp 0,21g/kg/ngày liều cao 1,05g/kg/ngày có tác dụng cải thiện tổn thương niêm mạc đại tràng đại thể vi thể, khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) Như vậy, qua nghiên cứu cho thấy, VNTPL 48 liều 0,21g/kg/ngày (gần với liều dự kiến có tác dụng lâm sàng 0,3g/kg/ngày) có tác dụng tương đương với VNTPL liều cao Qua đó, kết có ý nghĩa việc đưa khuyến cáo liều dùng VNTPL lâm sàng để đạt hiệu điều trị VĐT Từ kết nghiên cứu bàn luận nói chứng tỏ VNTPL có phạm vi an tồn rộng, chưa xác định LD50 sản phẩm có tác dụng điều trị VĐT động vật thực nghiệm KẾT LUẬN Từ kết nghiên cứu tác dụng VNTPL mơ hình gây viêm đại tràng động vật thực nghiệm, rút số kết luận sau: Viên nang Tràng phục linh chưa có biểu triệu chứng độc tính cấp không gây chết liều cao với thể tích tối đa theo đường uống chuột nhắt trắng VNTPL dung nạp tối đa 10000 mg/kg dùng đường uống chuột nhắt trắng cao gấp 27,78 lần liều dự kiến lâm sàng chưa có dấu hiệu độc tính cấp khơng có chuột chết tất mức liều nghiên cứu Do vậy, chưa xác định LD50 sản phẩm VNTPL Nghiên cứu tác dụng VNTPL điều trị VĐT động vật thực nghiệm cho thấy: 2.1 VNTPL liều 360 mg/kg TPL liều 1080 mg/kg có tác dụng làm giảm nhu động ruột in vitro in vivo - Trên in vivo: TPL liều 360 mg/kg TPL liều 1080 mg/kg có tác dụng làm giảm tỉ lệ % chiều dài đoạn ruột có than hoạt so với chiều dài đoạn ruột từ môn vị đến manh tràng chuột tương tự Duspatalin (liều 80 mg/kg) giảm rõ rệt so với chứng: 49 Thời điểm 20 phút: Tỉ lệ % chiều dài đoạn ruột có than hoạt so với chiều dài đoạn ruột từ môn vị đến manh tràng lô TPL liều 360 mg/kg (59,31 ± 10,15%), TPL liều 1080 mg/kg (56,08 ± 11,92%) Duspatalin 80 mg/kg (60,20 ± 8,21%) giảm rõ rệt so với lô chứng sinh học (69,16 ± 9,00%) (p < 0,05) - Trên in vitro: TPL mức liều 360 mg/100 ml Tyrod, 720 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod làm giảm rõ rệt tần số nhu động ruột so sánh với thời điểm trước dùng thuốc với p < 0,05 (riêng liều 180 mg/100 ml Tyrod có xu hướng làm giảm tần số nhu động ruột so sánh với thời điểm trước dùng thuốc khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê) TPL mức liều 180 mg/100 ml Tyrod, 360 mg/100 ml Tyrod, 1080 mg/100 ml Tyrod làm giảm rõ rệt biên độ nhu động ruột so sánh với thời điểm trước dùng thuốc với p < 0,05 (riêng liều 720 mg/100 ml Tyrod có xu hướng làm giảm biên độ nhu động ruột so sánh với thời điểm trước dùng thuốc khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê) 2.2 VNTPL liều 0,21 g/kg/ngày liều 1,05 g/kg/ngày có tác dụng cải thiện tổn thương viêm đại thể vi thể mô hình viêm đại tràng acid acetic - Điểm đại thể: VNTPL liều 0,21 g/kg (2,7 ± 2,1) 1,05 g/kg (3,4 ± 1,4) có xu hướng cải thiện tổn thương niêm mạc so với lô mơ hình (4,4 ± 1,0), nhiên khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) Khơng có khác biệt so sánh tổn thương đại thể lô dùng VNTPL với lô chứng dương mesalazin (1,9 ± 1,9) (p > 0,05) - Điểm vi thể: VNTPL liều 0,21 g/kg (4,3 ± 2,4) 1,05 g/kg (4,0 ± 2,0) có xu hướng cải thiện tổn thương vi thể niêm mạc so với lơ mơ hình (6,3 ± 2,2), nhiên khác biệt 50 khơng có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) Khơng có khác biệt so sánh tổn thương vi thể lô dùng VNTPL với lô chứng dương mesalazin (2,1 ± 1,6) (p > 0,05) KIẾN NGHỊ VNTPL cần tiếp tục nghiên cứu thêm sâu tác dụng dược lý mơ hình VĐTMT Cần sản xuất thuốc đại trà dạng viên nang sử dụng điều trị rộng rãi nhân dân, để kịp thời đáp ứng nhu cầu thiết yếu, tiện lợi, dễ sử dụng hiệu 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO Ashwin N Ananthakrishnan (2015), "Epidemiology and risk factors for IBD", Nat Rev Gastroenterol Hepatol, pp 205-217 Nguyễn Xuân Huyên (2004), Bách khoa thư bệnh học Tập 1, Nhà xuất y học, Tr 325327 Fuci S Anthony and Longo L Dan (2010), Harrison's Gastroenterology and Hepatology, 2th Edition, pp 174-180 Bauer and Lashner (2014), Clinical Gastroentorology - Inflammatory Bowel Disease Cần Thị Hương CS (2005), Đánh giá hiệu sản xuất thử nghiệm thuốc nam điều trị bệnh Viêm đại tràng dân tộc Thái tỉnh Sơn La Trường Đại học Y Hà Nội (2011), Giải phẫu người, Nhà xuất Y học Hà Nội, Tr 262- 267 Richard Drake PhD A Wayne Vogl PhD (2014), Gray's Anatomy for students, 3rd, Churchill Livingstone Lê Hữu Hưng (2004), Bài giảng giải phẫu học, Nhà xuất Y học, tr 221-216 John E and Hall PhD (2015), Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology, 13th Edition, Elsevier 10 Bộ môn Sinh Lý - Trường Đại học Y Hà Nội (2011), Sinh lý học, Nhà xuất Y học, tr 260261 11 Trịnh Bình (2011), Mơ học, Nhà xuất Y học, tr 174-176 12 Daniel K Podolsky MD (2012), Inflammatory Bowel Disease, N Engl J Med, pp 417 - 429 13 Phạm Thị Thu Hồ (2004), Bệnh học nội khoa (dành cho đối tượng sau đại học), Nhà xuất Y học, tr 34 - 38 14 Peyrin-Biroulet and et al (2016), "Defining Disease Severity in Inflammatory Bowel Diseases: Current and Future Directions", Clinical Gastroenterology and Hepatology 14(3), 348-354 15 Sonia Friedman and Richard S Blumberg (2009), Harrison's principles of internal medicine, 3th Edition, pp 814 - 836 16 Jevon GP and Ravikumara M (2010), Endoscoic and histology findings in pediatric inflammatory bowel diseases, Gastroenterology and hepatology, pp 174-180 52 17 Baron J.H Connell A.M et al (2007), Out-patient treatment of ulcerative colitis, BMJ 2, pp 441-443 18 Nguyễn Thị Vân Hồng (2012), Sổ tay lâm sàng Tiêu hóa, Trường Đại học Y Hà Nội, tr 36-42 19 Sarah S Long (2008), Principles and Practice of Pediatric Infectious Díeases, 3rd ed, Churchill Livingstone, An Imprint of Elsevier Publishing 20 Katsanos Konstantinos H and et al (2016), "Increased Risk of Oral Cancer in Patients With Inflammatory Bowel Diseases", Clinical Gastroenterology and Hepatology, pp 413-420 21 Trường Đại học Y Hà Nội (2012), Bệnh học Truyền nhiễm Nhà xuất Y học, tr 113, 121, 132 22 Murray Ongmore, Wilkinson, Ian B Rajagopalan, Supraj R, (2004), "Ulcerative colitis" Oxford Handbook of Clinical Medicine, 6th Edition, Oxford University press, pp 244-245 23 Richardson C.E (2003), Effect of smoking and transdermal nicotine on colonic nicotinic acetylcholine receptors in ulcerative colitis, Q J Med, pp 57-65 24 Irving PM and Gibson PR (2008), Infections and IBD, Nature Clinical Practice, Gastroenterology and hepatology, Volume 5, pp 18-27 25 Geboes K (2003), Histopathology of Crohn's Disease and Ulcerative colitis, IBD4E, pp 255276 26 Bahez Gareb, Eissens and et al, (2016 ), "Development of a zero-order sustained-release tablet containing mesalazine and budesonide intended to treat the distal gastrointestinal tract in inflammatory bowel disease", European Journal of Pharmaceutics and Biopharmaceutics 103, 32-42 27 Cather M J and Lobo A J (2014), "Guidelines for the management of imflammatory bowel disease in adults", The British Societ of Gastroenterology 28 Rosai J (2004), Rosai and Ackerman's Surgical Pathology Large Bowel, 782-795 29 Đỗ Tất Lợi (2004), Những thuốc vị thuốc Việt Nam, Tr 222, 391 30 Bộ Y Tế (2009), "Dược thư quốc gia Việt Nam", Tr 2210 - 2214 31 Litfield and Wilcoxon (1948), “A simplified method of evaluating dose-effect experiments”, J Pharmacol Exp Ther, pp 99 – 113 32 Đỗ Trung Đàm (1996), Phương pháp xác định độc tính cấp thuốc, Nhà xuất Y học 33 Hans Gerhard Vogel (2008), Chapter J: Activity on the Gastrointestinal Tract, "Drug discovery and evaluation: Pharmacological Assays", pp 1191-1322 53 34 Hans Gerhard Vogel (2008), J.4.3.1 Isolated ileum (Magnus Technique), "Drug discovery and evaluation: Pharmacological Assays", 1246 - 1248 35 Ali Cetinkaya and et al (2005), Beneficial Effects of N - Acetylcysteine on Acetic acid – Induced Colitis in Rats, Tohoku J Exp Med, pp 131 - 139 36 Laura P Hale and Googre Cianciolo (2008), Treatment of experiment colitis in mice with LMD-420 an inhibitior of TNF transcrition, Duke university Medical center 37 Joel T.Dudley and et al (2012), Computational repositioning of the anticonvulsant to piramate for inflammatory bowel disease, Science Medical center 38 El-Medany and et al (2005), "The effects of selective cyclooxygenase-2 inhibitors, celecoxib and rofecoxib, on experimental colitis induced by acetic acid in rats", European Journal of Pharmacology 507(1–3), pp 291-299 39 Abdulaziz M Aleisa and et al (2014), Pretreatment of Gymnema sylvestre revealed the protection againts Acetic acid - Incuded ulcreative colitis in rats, BMC complementary and alterative medicine, pp 14, 49 40 Al-Rejaie and et al (2013), "Protective effect of naringenin on acetic acid-induced ulcerative colitis in rats", World journal of gastroenterology, pp 5633-5644 41 Bahez and et al Gareb (2016), "Development of a zero-order sustained-release tablet containing mesalazine and budesonide intended to treat the distal gastrointestinal tract in inflammatory bowel disease", European Journal of Pharmaceutics and Biopharmaceutics 103, pp 32-42 ऀ ... DỤC ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI ĐỖ THỊ ĐÀI TRANG ĐỘC TÍNH CẤP VÀ TÁC DỤNG CỦA VIÊN NANG TRÀNG PHỤC LINH TRONG ĐIỀU TRỊ VIÊM ĐẠI TRÀNG TRÊN ĐỘNG VẬT THỰC NGHIỆM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP... Tràng Phục Linh điều trị Viêm đại tràng động vật thực nghiệm? ?? với mục tiêu sau: Nghiên cứu độc tính cấp VNTPL theo đường uống chuột nhắt trắng Đánh giá tác dụng VNTPL điều trị VĐT động vật thực nghiệm. .. tràng VĐTCT : Viêm đại tràng cấp tính VĐTMT : Viêm đại tràng mạn tính VLĐTTCM : Viêm loét đại trực tràng chảy máu VNTPL : Viên nang Tràng phục linh YHCT : Y học cổ truyền YHHĐ : Y học đại pANCA :