BÔ Y TÉ TRTJÔNG DAI HOC DUOC HÀ NÔI BOCa C3B0 t o c s TRAN THITHANH HUÉ NGHIÊN CtTU DÔC TINH CAP VÀ TAC DUNG CÜA THÔ TY TÜ (Semen Cuscutae chinensis) LÊN CHLTC NÀNG SINH SÂN NAM CÜA CHUÔT CÔNG TRÂNG THlfC NGHIÊM • • (KHOÂ LUÂN TOT NGHIÊP DUÜC SŸ KHOÂ 2002-2007K Ngudi huâng dan: Ths. Dirong Thi Ly Hue PGS.TS. Nguyën Tràn C Noi thuc hiên: Bô mon Duçfc lÿ trirong DH Duac Hà Nôi Bô mon Duoc lÿ trucmg DH Y Hà Nôi Thâi gian thuc hiên: 04/2006 - 04/2007 Hà Nôi - 05/2007 N.-’l / LÔICÀMON De hoàn thành luân van tôt nghiêp này, trtfôc hét tôi xin gifi lôi câm on sâu sac dén: Thô. Diioog Thi L/ Hiioog (bô mon Difoc 1y tnïông Dai hoc Dtfoc Hà Nôi) PGÔ.TÔ. Ngiiyén Tién Giôflg HtfcJng (bô mon Diïoc 1y Trtfông Dai hoc Y Hà Nôi) Là nhQng ngitôi dà trifc tiép hifông dân và tân tinh giüp dô tôi trong suot thôi gian thiic hiên de tài. Tôi xin chân thành câm on sif quan tâm, giüp dô cüa Ts. Vu Thi Trâm (Chu nhiêm bô mon Diïoc 1y Tnïông Dai hoc Düoc) và toàn the càn bô bô mon Diïoc 1y trüông Dai hoc Difôc và Dai hoc Y Hà Nôi trong suot. quà trinh tham gia làm thiic nghiêm khoa hoc tai càc bô mon. Tôi xin câm on sâu sac dén sif day dô nhiêt tinh và giüp dô càc thây cô cùng càc càn bô Trifông Dai hoc Diroc trong suot 5 nam hoc vùa qua, dà mang lai cho tôi nhQng kién thüc và kinh nghiêm quy bàu. Tôi cüng xin bày tô long câm on chân thành tôi gia dinh tôi, là ngitôi sinh thành, nuôi diïông, gan bô vôi tôi và càc ban bè dà giüp dô tôi hoàn thành luân vân này. Hà Nôi, ngày 15 thâng 05 nam 2007 cSinh viên Ti€n Thi Thanh Hue MUC LUC DAT VAN D E ..................................................................................................... 1 PHAN 1 - TÔNG QUAN.... ...............................................................................3 1.1. Bac diem sinh lÿ - giâi phâu hê sinh sân nam.....................................3 1.1.1. Tinh hoàn........................................................................................ 3 1.1.2. Tüi tinh........................................................................................... 8 1.1.3. Tuyén tiên liât................................................................................. 9 1.1.4. Tuyén hành niêu rîao (Tuyê'n Cowper).......................................... 9 1.2. Vài nét vê bênh suy giâm chufc nâng sinh duc nam.......................... 9 1.2.1. Bênh roi loan cirong duang............................................................. 10 1.2.2. Bênh vô sinh nam........................................................................... 13 1.3. Mot so mô hînh nghiên curu thuoc co tac dung androgen.................15 1.3.1. Mô hînh nghiên ciïu trên mào gà trong non................................. 16 1.3.2. Mô hînh nghiên cuu trên mào gà trong thién diroc vô béo........... 16 1.3.3. Mô hînh nghiên cuu trên co quan sinh duc phu cüa loài gâm nhàm................................................................................................ 16 1.4. Vê thô ty tir (Semen Cuscutae chinensis)............................................17 1.4.1. Dàc diëm thuc vât cüa cây thuôc.................................................... 17 1.4.2. Phân bô, thu hâi, chê' bien............................................................... 17 1.4.3. Thành phân hoâ hoc........................................................................ 18 1.4.4. Tac dung duoc lÿ ............................................................................ 19 1.4.5. Công dung và liêu dùng.................................................................. 20 PHAN 2 - NGUYÊN LIEU, DOI Tl/ONG VÀ PHUONG PHÂP NGHIÊN CtJtJ................................................................................................... 21 2.1. Nguyên lieu............................................................................................21 2.2. Dôi tuong nghiên ctru...........................................................................22 2.3. Phuong phâp nghiên curu...................................................................... 22 2.3.1. Tac dung cüa TTT lên chûc nàng sinh sân nam.............................22 2.3.2. Dôc tmh cap cüa TTT.................................................................... 24 2.3.3. Xü lÿ so lieu...................................................................................25 2.3.4. Dia diëm nghiên ciïu...................................................................... 25 PHÂN 3 - KÉT QUÂ THUC NGHIÊM VÀ BÀN LUÂN........................ ,..26 3.1. Tac dung cûa TTT lên dure nâng sinh sân nam................................ 26 3.1.1. Trên chuôt cong tràng duc non không thién................................. 27 3.1.2. Trên chuôt cong tràng duc non thién..............................................31 3.1.3. Trên chuôt cong tràng duc trtfông thành....................................... 33 3.2. Vê dôc tmh cap.....................................................................................40 KÉT LUÂN..........................................................................................................42 KIÉN NGHI VÀ DE XUÂT............................................................................... 42 TÀI LIEU THAM KHÂO DANH MUC NHÜNG CHÜ VIET TÂT GnRH : Gonadotropin PDE : Phosphodiesterase RLCD : TES : Testosteron TTT : Thô ty tir VSN : Vô sinh nam YHCT : Y hoc co truyên YHHD : Y hoc hiên dai Roi loan cirang dirong DAT VAN DE Suy giâm chüc nàng tînh duc, vô sinh, liêt duong.. .là nhüng van dê cüa xà hôi hiên dai. Cùng vôi su phât triën cüa kinh té, xâ hôi, câc stress, càng thang, cüng nhir su ô nhiêm môi truôfng, tÿ lê nam giüi bi màc bênh vô sinh, liêt dirong ngày càng tàng. Théo thông kê, trên thé giôi vô sinh nam chiém khoàng 30% câc truông hop, vô sinh nü chiém khoâng 30-40%, côn khoàng 20% không tîm thày nguyên nhân [4]. Ô Viêt Nam, theo nghiên cüu cüa Tràn Quan Anh, tÿ lê mac vô sinh trong công dông là 15%, trong do nguyên nhân do nam giôi chiém xâp xï 50% [19]. Bên canh bênh vô sinh thï roi loan cuong duong cüng là mot bênh pho bién cüa nam giôi. Theo diëu tra cüa Pham Vàn Trinh, à Viêt Nam, tinh trang roi loan cuong duong chiém 15,7% à tuoi 41-50 và 28-57% à dô tuoi trên 60 [4]. Hiên tuong vô sinh, liêt duong dà và dang gây ânh huong lôn dê'n dôfi sông vât chat và tinh thàn cüa câc câp vçr chông mac bênh. Dây cüng là mot vàn dê càn cô su quan tâm dàc biêt cüa toàn xà hôi, trong dô cô ngành y té. Truôc tinh hînh dô, viêc tîm ra nhüng bien phâp nhàm câi thiên chüc nàng sinh duc nam là mot viêc rat cân thiê't. Trong khi câc thuôc tàng cucmg chüc nàng sinh duc nam cô nguôn gôc tân duoc (nhu Viagra, Sildenafil...) cô giâ thành rat cao và cô nhiêu tai bién vé tim mach thî câc thuôc dông duoc lai duoc dùng nhiêu theo kinh nghiêm dân gian duoi dang thuôc sàc hoàc ngâm ruou uông. Thô ty tü (Semen Cuscutae chinensis) là hat lây à quâ chm phoi hay sây khô cüa dây to hông (Cuscuta chinensis Lamk.), ho To hông (Cuscutaceae). Cây này duoc phân bô nhiêu à Trung Quôc, Triêu Tiên và nhiêu noi à mien Bâc Viêt Nam. Thô ty tü cô vi cay, ngot, tmh bînh, cô tâc dung tu can, minh mue, thanh nhiêt 1trong huyét, trâng duong chî tâ. Trong dông y, thô ty tü thuông diroc dùng dë chüa câc bênh nam giôi yéu sinh lÿ, di tinh, liêt duong, dau lung, môi goi...[5,13,20]. Câc bài thuôc y hoc co truyên nhu bài thuôc chûa di tinh- dai dêm, bài Bo côt tinh, Hùu qui hoàn... déu cô chüa vi thuôc thô ty tü. Ô Trung 1. Quoc dâ co mot so nghiên curu xâc dinh câc thành phân hoâ hoc và tâc dung duoc lÿ cûa thô ty tuf [20,30]. Ô Viêt Nam, viêc su dung thô ty tir moi chî dùng ô mue diëu tri theo kinh nghiêm. Hiên vân chua co mot tài lieu nào nghiên curu dây du vê thành phân hoâ hoc cüng nhu tâc dung duoc lÿ cüa vi thuôc này. Nhàm làm sâng tô nhüng kinh nghiêm dâ dùng trong dân gian, dông thoi gôp phân vào viêc hiên dai hoâ nën y hoc cô truyên, chüng tôi tien hành dê tài “Nghiên curu dôc tmh cap và tâc dung cüa thô ty tü (Semen Cuscutae chinensis) lên churc nâng sinh sân nam cüa chuôt cong trâng thuc nghiêm” vôi câc mue tiêu sau: 1. Dânh giâ tâc dung cüa thô ty tü lên su phât triën cüa ca quan sinh sân nam trên chuôt cong duc thuc nghiêm. 2. Nghiên cüu dôc tmh cap cüa vi thuôc thô ty tü. 2 PHAN 1 - TÔNG QUAN 1.1. DÂC DIÊM SINH LŸ- GIAIPHÂU HÊ SINH SAN NAM Bô mây sinh sân nam gôm câc co quan sinh duc trong (tinh hoàn, mào tinh hoàn, ong dân tinh, tüi tinh, tuyén tiên liêt, tuyén hành niêu dao) và câc co quan sinh duc ngoài (duong vât, bîu). Trong do tinh hoàn là tuyén sinh duc chïnh, dâm nhiêm nhüng chüc nàng quan trong cüa hoat dông sinh sân nam và môt sô tuyén khâc nhu tüi tinh, tuyén tiên liêt, tuyén hành niêu dao (tuyén cowper) là câc tuyén sinh duc phu. Ô 0,05). Chüng tôi lÿ giâi diêu này nhu sau: trên môt co thë binh thuông, khi dùng TES ngoai sinh, TES së tâc dung theo co ché feedback (-) lên vùng duôi doi- tuyén yên [18] gây üc ché sân xuât câc hormon huông sinh duc nam nhu GnRH, LH. Câc hormon này lai cô vai trô quan trong trong viêc phât triën tinh hoàn. Do vây, ô lô tiêm TES, tinh hoàn chuôt không thay déi môt câch cô ÿ nghïa là hop lÿ. Côn à lô chuôt uong TTT liêu 20g/kg môi ngày dâ làm tàng trong luong tinh hoàn rô ràng. Phâi châng, TTT cô tâc dung truc tiép lên sü phât triën cüa tinh hoàn chü không dông vai trô là môt androgen ngoai sinh nhu TES. Nghiên cüu cüa Ray Sahelian cüng dua ra két quâ tuong tu khi cho chuôt non 2 thâng tuoi uong dich chiét chüa câc flavonoid cüa TTT vôi liêu 300mg/kg/24h [30]. 3.1.1.3. Tâc dung cüa thô ty tü lên su thay doi trong luong tui tinh, tuyén tien liêt và tuyén cowper cüa chuôt duc non không thién Két quâ duoc thë hiên à bâng 3.2: 29 9 Bâng 3.2. Anh hitàng cüa TTT lên trong luong tui tinh, tuyén tien liêt và tuyén cowper â chuôt công duc non không thién Lô 1 2 3 Thuô'c dùng NaCl 0,9% TES 0,4mg/kg T1T 20g/kg n 10 10 10 Trong luong Trong luong Trongluong tui tinh tuyén tien liêt tuyén cowper (g/100g) (g/lOOg) (g/lOOg) 0,033 ±0,013 0,034 + 0,013 0,141 ±0,023 0,077 ±0,021 0,0240 ±0,0029 Pi.2 < 0,001 Pi-2 < 0,001 Pi-2 < 0,001 0,106 ±0,049 0,074 ±0,025 0,0203 ±0,0065 p13 < 0,01 Pi-3 < 0,01 Pl-3 < 0,01 p2.3> 0,05 p2-3 > 0,05 p2-3 > 0,05 i 0,0074 ± 0,0049 Nhân xét: Nghiên cüu cüa IL Hyun Kang và công sir sü dung thü nghiêm Hershberger dâ chüng minh liêu dùng TES 0,4mg/kg/24h là liêu thé hiên tâc dung rô ràng nhàt lên câc co quan sinh duc phu nhu tüi tinh, tuyén tiên liêt, tuyén cowper, co nâng hang...[23]. Trên doi tuçfng chuôt cô'ng non không thiê'n, chüng tôi cüng thu duoc kê't quâ TES liêu 0,4mg/kg/24h làm tàng rô rêt trong luong tüi tinh, tuyê'n tiên liêt và tuyê'n cowper lên dê'n mûc cô y nghïa thô'ng kê vôi p 0,05 p2.3 > 0,05 p23 > 0,05 Nhân xét: Câ TES và TTT déu làm tàng trong luong cüa tuyén tiên liêt, tüi tinh và tuyén cowper lên dê'n müc cô ÿ nghïa thông kê so vôi lô chüng vôi p < 0,05. Tâc dung cüa TTT lên su phât triën cüa câc co quan này không manh bàng TES nhung su khâc biêt này không cô ÿ nghïa thông kê vôi p2.3 > 0,05. Nhu vày, trên câ hai nhôm chuôt non không thiê'n và chuôt truông thành, khi chüc nâng cüa tinh hoàn vân binh thuông, tâc dung cüa TTT lên su phât triën câc tuyê'n sinh duc phu là tüi tinh, tuyén tiên liêt và tuyê'n cowper cüng tuong duong vôi TES ngoai 35 sinh. Con trên doi tirçfng chuôt cô'ng non thién, khi chüc nàng cüa tinh hoàn bi suy giâm, tâc dung này cüa TTT lai kém TES ngoai sinh nhiêu. 3.1.3.4. Tâc dung cüa thô ty tû lên nong dô testosteron trong huyét thanh cüa chuôt công duc truàng thành TES là hormon chïnh cüa chüc nàng sinh duc nam, do tinh hoàn sân xuât, cô vai trô quan trong trong viêc phât triën câc co quan sinh duc phu và sân sinh tinh trùng à nam giôi [10]. Nông dô TES trong huyê't thanh së là chî sô phân ânh truc tiép nhat chüc nàng cüa tinh hoàn. Trên thé giôi, nghiên cüu cüa Ray Sahenian vê tâc dung cüa câc flavonoid trong TTT cô tién hành xét nghiêm dinh luong nong dô TES trong huyét thanh chuôt thi nghiêm [30]. Ô Viêt Nam, nghiên cüu cüa Dâu Xuân Cânh cüng tién hành dinh luong nong dô TES trên chuôt trudng thành khi cho uô'ng Hâi mâ và Hâi mâ- Nhân sâm [4]. Vôi câc lÿ do trên, chüng tôi tién hành xét nghiêm dinh luçmg TES trong huyét thanh chuôt truông thành nhàm khâng dinh hon nüa tâc dung cüa TTT lên chüc nàng sinh duc nam, dâc biêt là tinh hoàn. Sau khi két thüc dot thi nghiêm, lây mâu chuôt, ly tâm lâ'y huyê't thanh, sau dô dinh luong TES trong huyê't thanh. Kê't quâ duoc thë hiên à bâng 3.6: 9 Bâng 3.6. Anh huâng cüa TTT lên nong dô TES huyét thanh cüa chuôt công duc truàng thành Nong dô TES huyét % thay thanh (nmol/L) doi Lô Thuô'c dùng n 1 Chüng 10 3,65 ± 0,99 2 TES 0,4mg/kg 10 3,09 ± 0,51 15,34 (i) P>0,05 3 TTT 20g/kg 10 10,70 ± 2,07 193,15 (t) P[...]... CHĩC NNG SINH DUC NAM Tinh hợnh chm soc sỹc khoố sinh sõn v kộ hoach hoõ gia dợnh dang ngy cng duoc coi trong T lờ cõc bờnh roi loan chỹc nng sinh sõn v hiộm muụn 9 ngy cng tng Di song nguụi dõn ngy mot nõng cao giỹp ho co khõ nng quan tõm nhiởu hon dởn sỷc khoố cỹa mợnh Viờc chm soc sỹc khoố sinh sõn nỷ cụ chuyởn ngnh sõn phu khoa, doi vụi nam cụ chuyởn ngnh Nam hoc ễ Viờt Nam, Trung tõm Nam hoc tai... [24] 1.4 Vấ THễ TY Tĩ (Semen Cuscutae chinensis) Dõ tự lõu, thụ ty tu dõ duac biờ't dộn nhu l mot loai thuục bo duang tụt v duac dựng rụng rõi trong cõc bi thuụ'c co truyờn Thụ ty tu l hat cỹa cõy Ta hụng vng, con goi l Dõy ta hụng hay Ta vng, co tờn khoa hoc l Cuscuta chinensis Lamk., Cuscutaceae (ho Ta hụng) 1.4.1 Dõc diộm thyc võt cỹa cõy thuoc [5,13,20] Ta hụng vng l mot loi dõy k sinh cuụn trờn... nhu cõu ngy cng tng ny Bờnh suy giõm chỹc nng sinh duc nam vụi 2 bờnh pho biộn l roi loan cuong duong (RLCD) v vụ sinh nam (VSN) dõ v dang duoc quan tõm rat nhiờu 1.2.1 Bờnh roi loan cirong dirong (RLCD) RLCD (Erectile dysfunction- ED) l mot cum tự duoc Hụi nam hoc thộ giụi dựng nm 1997 dở thay thộ cho cõc tự bõt lue, liờt duong, giõm khõ nõng sinh duc nam giụi RLCD cụ thở biởu hiờn duụi cõc dang:... tự vựng Dụng A dờn Dụng Nam A, gụm cõc nirõc Trung Quoc, Triộu Tiờn, Nhõt Bõn, Lo, Viờt Nam, Thõi Lan, Campuchia ễ Viờt Nam, cõy To hụng moc hoang ụ nhiờu noi Chỹng l nhung cõy ua sang, thuụng sụng k sinh trờn cõc cõy bui nhu cỹc tan, gang, chố lm hng ro v nhiờu loai cõy bui v cõy gụ khõc nhu nhõn, vi, ội Cõy thuụng duoc thu liai quanh nm, phoi khụ Con hat cỹa cõy to hụng thi hiờn nay Viờt Nam võn... sõy sach cõc tap chõt, thu duoc vi thuục thụ ty tỹ Hinh 1.4 Vi thuục thụ ty tỹ Hợnh 1.3 Dõy tự hụng (Semen Cuscutae chinensis) (Cuscuta chinensis LamkJ 1.4.3 Thnh phõn hụa hỗc [20] Thnh phõn hoõ hoc chinh cỹa TTT l chat nhay v tinh bụt Theo cõc nghiờn cỹu cỹa Yahara Shoji v cụng su (1994), Jin Xiao v cụng su (1992) v Li Huamin v cụng su (1994), trong thụ ty tỹ cụ chỹa cõc hoat chõt sau: 18 Alcaloid:... chuụt cụ'ng non dang trong thụi k sinh truụng phõt triởn manh nhõt, dõc biờt l cõc co quan sinh sõn, nờn nghiờn cỹu tõc dung cỹa mot thuục huong sinh duc trờn chuụt cụng non sở cho kột quõ rụ nhõt Chuụt duoc thiờ'n truục khi nghiờn cỹu nhm loai bụ tõc dụng cỹa TES nụi sinh, lue ny su phõt triởn cỹa cõc co quan sinh duc d bi giõm nhiờu, v õnh huong cỹa thuục trờn chỹc nõng sinh sõn sở duoc thở hiờn rụ rng... sõy thai, sau 12 thõng chung sụng liờn tue v trong sinh hoat tinh duc khụng sỹ dung bõt k biờn phõp trõnh thai no m khụng cụ con thi duoc coi l mac bờnh vụ sinh + Vụ sinh nguyờn phõt (vụ sinh I): mot cp vo chụng chua thu thai sau mụt nm chung sụng vụi nhau, cụ giao hop dờu dõn, khụng sỹ dung bõt k mụt bien phõp trõnh thai no 13 + Vụ sinh thỹ phõt (vụ sinh II): mot cõp va chụng chira thu thai lai sau... mụi truụng dụng lanh cụ thộ dõp ung nhu eau lõn sinh sau MESA ICSI l phuang phõp diờu tri thnh cụng nhõt hiờn nay vụi t le thnh cụng khoõng 35% 1.3 MOT Sễ Mễ HẻNH NGHIấN CĩtJ TC DUNG ANDROGEN Cõc thuục androgen cụ tõc dung lm cõi thiờn chỹc nõng sinh duc nam nờn cụ cụng dung diờu tri mot sụ truụng hop roi loan cuang duang hay lm cõi thiờn 15 tợnh trang vụ sinh khi nụng dụ cõc androgen nụi sinh duụi... thụ ty tỹ cụ tõc dung du phụng ung thu Nghiờn cỹu cỹa Ray Sahelian nam 2002 vờ tõc dung cỹa cõc flavonoid ton phn trong TTT lờn chỹc nõng sinh sõn nam trờn chuụt cụng duc thợ nghiờm dõ dua ra cõc kột quõ sau [30]: 19 Tõc dung len ccfquan sinh duc: Flavonoid cỹa TTT cụ tõc dung lm tng trong luỗmg tuyộn yờn, tinh hon, mo tinh hon, tuyộn tiộn liờt cỹa chuụt cụng duc thi nghiờm Tõc dung lờn cõc hormon sinh. .. nõng sinh sõn nam duac tien hnh tai Bụ mon Duac l Trucmg dai hoc Duac H Nụi v Bụ mon Duac l Truụrng dai hoc Y H Nụi Dinh luang TES trong huyột thanh nhom chuụt truang thnh duac tiộn hnh tai Khoa sinh hoõ cỹa Bờnh viờn Phu sõn Trung uang Hợnh õnh mụ hoc tinh hon duac lm tai Bụ mụn Mụ phụi truụrng Dai hoc Y H Nụi 25 PHAN 3 - KẫT QU THlfC NGHIấM V BN LUN 3.1 TC DUNG CĩA THễ TY TĩLấN CHtTC NNG SINH SAN NAM ... gian, dụng thoi gụp phõn vo viờc hiờn dai hoõ nởn y hoc cụ truyờn, chỹng tụi tien hnh dờ ti Nghiờn curu dục tmh cap v tõc dung cỹa thụ ty tỹ (Semen Cuscutae chinensis) lờn churc nõng sinh sõn nam. .. thụ ty tỹ lờn su phõt triởn cỹa ca quan sinh sõn nam trờn chuụt cong duc thuc nghiờm Nghiờn cỹu dục tmh cap cỹa vi thuục thụ ty tỹ PHAN - TễNG QUAN 1.1 DC DIấM SINH L- GIAIPHU Hấ SINH SAN NAM. .. Viờt Nam, theo nghiờn cỹu cỹa Trn Quan Anh, t lờ mac vụ sinh cụng dụng l 15%, nguyờn nhõn nam giụi chiộm xõp xù 50% [19] Bờn canh bờnh vụ sinh thù roi loan cuong duong cỹng l mot bờnh biộn cỹa nam